» Korpus Tekstów i Korespondencji Jana Dantyszka
Copyright © Pracownia Edytorstwa Źródeł i Humanistyki Cyfrowej AL UW

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zabrania się kopiowania, redystrybucji, publikowania, rozpowszechniania, udostępniania czy wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie Pracowni bez pisemnej zgody właściciela praw.

List #2514

Anna DUNCKEN & Cistercian convent in Żarnowiec do Ioannes DANTISCUS
Żarnowiec, 1546-11-22

Regest polski:

Opatka Anna Duncken i konwent cystersek w Żarnowcu proszą Jana Dantyszka o radę i wsparcie w związku z działaniami biskupa [włocławskiego Andrzeja Zebrzydowskiego], doprowadzającymi ich klasztor do ruiny.

Skarży się, że była zmuszona przez trzy dni gościć biskupa wraz z trzystuosobowym konnym orszakiem w klasztorze. Biskup zażądał wówczas przekazania mu wszystkich przywilejów i dokumentów klasztoru. Opatka odmówiła, powołując się na przywileje, opata w Oliwie [Adriana], Johanna von Werden oraz zarządców ustanowionych przez króla nad klasztorami w Żarnowcu i Oliwie – Johana Brandesa i Jurghena Roßenbarka. Oświadczyła też, że przywileje przechowywane są w mieście [Gdańsk]. Biskup zniszczył wszystkie uzyskane dokumenty, powołując sie na rzekomy nakaz króla, w który jednak opatka nie wierzy, jako że król był zawsze łaskawy dla duchowieństwa, a klasztor prowadzony jest bez zarzutu.

Biskup kazał następnie sporządzić inwentarz całego majątku klasztoru. Zwolnił wszystkich urzędników klasztoru i obsadził urząd starosty, pisarza i pachołka Polakami, z którymi opatka nie jest w stanie się porozumieć, a którzy tylko jedzą, piją i karmią swoje konie czystym owsem, podczas gdy konie klasztorne jedzą sieczkę i otręby. Zabrał także z klasztoru najlepsze konie. Przysłał polskiego kapelana z pachołkiem, których klasztor musi karmić wbrew swej woli i ponad swoje możliwości. Z tych powodów klasztor nie jest w stanie utrzymywać się, jak dotychczas, z jałmużny i zapisów testamentowych mieszczan gdańskich.

Biskup ustanowił także jako zarządcę dóbr klasztornych niezdatnego do tej funkcji Kaspara Munkenbeg. Zabrał też listy dotyczące kościoła w Pucku i granic opactwa, obiecując oddać je przez swego pisarza, nadal jednak ich nie odesłał.

Opatka prosi Dantyszka o napisanie listu do króla z prośbą o ochronę i uwolnienie od tych szykan.


            odebrano Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1546-12-21

Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
1czystopis język: niemiecki, BCz, 1599, s. 79-82

 

Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny

 

BCz 1599, p. 79

Hockwyrdyger yn Goth vather, genedyger herre. Euer hockwyrdygen genoden / ßey unßer ghancz demutthyghes und ynnyghes ghebeth czu vor(an) czu Gothe deme almechthygen neben wunschunghe alles gutthen alle czeyth czu fur an bereyth und bofeln. Genedyger herre.

Dye weyl wyr yn unßerenn anlyghenden noth und bedrock bey ne superinscribedee superinscribedymants a(n)tthers nehest Gothe dem almechthygen, dan bey Euer hockwyrdygen genoden als unßerem genedygem herenn und gelybthen lantheßman rath, throst und hylffe czu yrlanghen vor hoffen, haben wyr nyth kunne(n) untherlosßen, Euer hockwyrdygen genoden myth unßerenn demutthyghem schreyben yn hocher andechthe czu beßuchen, / un(d) superinscribedun(d)un(d) superinscribed / dy ßylfthyge(n) unßere boeßwer czu enththecken, als dye czu Euer hockwyrdygen ghenoden der czu vor ßycht ßeyn, / dye ßelthygen warden uns arme(n) bdrockte(n), itczunth von eyderman vor losßen, myth Euerm genedygen rathe nyth vor losßen, dae myth wyr / dye hye noch folghenden boßwere enthleddyghet moechthen warden.

Erstlych genedygher her, wye nhu Andrzej Zebrzydowski (*1496 – †1560), pupil and householder of Erasmus of Rotterdam; 1530(?) dean at the collegiate chapter in Łęczyca; 1530 Cracow canon; 1531 - Płock; 1532 scholastic at the collegiate chapter in Warsaw; 1538 Poznań canon; 1543 bishop of Kamieniec; 1545 - Chełm; 1546 - Włocławek; 1551 - Cracow; chaplain of queen Bona Sforza; 1543 royal envoy to Roman King Ferdinand von Habsburg; 1549 - to Queen of Hungary Isabela Zápolya (Wy, 272)byschofflyche wyrdeAndrzej Zebrzydowski (*1496 – †1560), pupil and householder of Erasmus of Rotterdam; 1530(?) dean at the collegiate chapter in Łęczyca; 1530 Cracow canon; 1531 - Płock; 1532 scholastic at the collegiate chapter in Warsaw; 1538 Poznań canon; 1543 bishop of Kamieniec; 1545 - Chełm; 1546 - Włocławek; 1551 - Cracow; chaplain of queen Bona Sforza; 1543 royal envoy to Roman King Ferdinand von Habsburg; 1549 - to Queen of Hungary Isabela Zápolya (Wy, 272) ungeferlych myth dry hunderth man und dry hunderth pfherden czu uns yns closter ghenn Żarnowiec (Zarnowitz), village in northern Poland, Kaszuby, ca. 60 km NW of Gdańsk, monastery of Cistercian nunsßarnofytczŻarnowiec (Zarnowitz), village in northern Poland, Kaszuby, ca. 60 km NW of Gdańsk, monastery of Cistercian nuns gekomen, haben wyr ym myth ßeynem folke und myth ßeynen pfherden uff des closthers große beßwer und unkost bas yn den drytthen thag myth esßen und thrynken, hoy, stro, haber, das wyr ßeynenn pfherden und ßeynem großem haufen ffolkes haben geben musßen, doe her uns czu gedungen und gethrungen hoth, welchs uns und unßer closter, wy Euer hokwyrdygen genoden Euerem hoegen vorstande nach marken kun(n)en, ßo fyll ffolk un(d) superinscribedun(d)un(d) superinscribed pfherde aus czu halthen eynen unvorwynthlychen schatthen und nach theyl unßerem arme(n) closther gebracht hoth.

Czum anderen, / wye / wyernhu ghemelthe czeyth / byschoflyche wyrde myth ßeynem geßynde und pfherden noch noth trofft aus gehalden, / yst her uns annredthen ghewe superinscribedee superinscribedßen, das wyr ym alle unßer pryfyleya und schryfthen, dy uns von konye ctzu konye, och von bobestlycher heylykeyth und harczogen ßampth anderer oberykeyt gegeben, / dae mytthe unßer closther ffor langhen jaren fundye reth confurmyrth und bestethygyth, / ßulthen wyr ym czu furscheyn brenghen und ym dye ßelthygen ober anthworthen, und uns doe czu unther ym begeben ßolthen. Dar uff wyr ym BCz 1599, p. 80 geanthworth, das ßulchs yn unßer macht nyth wehr, ßunder wyr beryffen uns an unßern ms. nr(!) rnrn ms. nr(!) hern Adrianus, abbot of Cistercian monastery in Oliwa (†1549), 1540-1542 Prior of the Cistercian monastery in Oliwa; 1545-1549 - Abbot (AZK, p. 215-216; MPH, VI, p. 382; AMO, p. 1)abbas yn der OlyuaAdrianus, abbot of Cistercian monastery in Oliwa (†1549), 1540-1542 Prior of the Cistercian monastery in Oliwa; 1545-1549 - Abbot (AZK, p. 215-216; MPH, VI, p. 382; AMO, p. 1) und uff unßer pryfyleya und dar czu uff her(n) Johann von Werden (Constellatus, cf. HE, No. 148, p. 150, footnote No. 12) (*1495 – †1554), 1526 Mayor of Gdańsk (Danzig), from 1527 Starost of Neuenburg (Nowe), 1532-1535, 1538, 1539, 1546, 1551 Burgrave of Gdańsk, from 1535 Starost of Preußisch Mark (Przezmark) (1535-1540 together with Achatius von Zehmen (Cema)), 1536/1537 envoy of the Council of Royal Prussia to the Diet of the Kingdom of Poland held in Cracow (SBPN 4, p. 433-435; ZDRENKA 2, p. 368-369; MAŁŁEK 1976, p. 93, 161)Johan von WerthenJohann von Werden (Constellatus, cf. HE, No. 148, p. 150, footnote No. 12) (*1495 – †1554), 1526 Mayor of Gdańsk (Danzig), from 1527 Starost of Neuenburg (Nowe), 1532-1535, 1538, 1539, 1546, 1551 Burgrave of Gdańsk, from 1535 Starost of Preußisch Mark (Przezmark) (1535-1540 together with Achatius von Zehmen (Cema)), 1536/1537 envoy of the Council of Royal Prussia to the Diet of the Kingdom of Poland held in Cracow (SBPN 4, p. 433-435; ZDRENKA 2, p. 368-369; MAŁŁEK 1976, p. 93, 161) als eyne(n) oberster gubernathur von Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austriako(niglich)e ma(ieste)tSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria unßrem allergenedygesten here(n) ober bede closter Oliwa (Oliva), village in northern Poland, Pomerania, NW of Gdańsk, 1186-1831 Cistercian abbey; nowadays within borders of GdańskOlyuaOliwa (Oliva), village in northern Poland, Pomerania, NW of Gdańsk, 1186-1831 Cistercian abbey; nowadays within borders of Gdańsk und Żarnowiec (Zarnowitz), village in northern Poland, Kaszuby, ca. 60 km NW of Gdańsk, monastery of Cistercian nunsßarnefytczŻarnowiec (Zarnowitz), village in northern Poland, Kaszuby, ca. 60 km NW of Gdańsk, monastery of Cistercian nuns geßatcz, und och an unße forstenders her Johan Brandes und her Jurghen Roßenbark, und ßagthen ym, das dye pryfyleya nyth bey uns weren, ßunder yn der Gdańsk (Danzig, Dantiscum), city in northern Poland, on the Bay of Gdańsk at the mouth of the Vistula, on the Baltic, the biggest and wealthiest of the three Great Prussian Cities (Gdańsk, Thorn (Toruń), and Elbing (Elbląg)) with representation in the Council of Royal Prussia; a member of the Hanseatic LeaguestathGdańsk (Danzig, Dantiscum), city in northern Poland, on the Bay of Gdańsk at the mouth of the Vistula, on the Baltic, the biggest and wealthiest of the three Great Prussian Cities (Gdańsk, Thorn (Toruń), and Elbing (Elbląg)) with representation in the Council of Royal Prussia; a member of the Hanseatic League yn gutther vor warung ßampth unßer(n) bokn(?)nodygen, doe her och myth allem fleyß noch frogethe. Dor noch hot er alle dye, doe uff wyr uns beryffen, vor nychteth, ßulden gantcz und gar nyth me gelden, und eynen bryff her fur geczogen, und sprach, wye her von ko(niglich)e ma(ieste)t ßolcheyn czu thunde / bofeel macht und gewalth hetthe, und sprach czu uns: ßoe yr nyth wyllet, ßoe musßeth yr myth großer unhulde und ungenode / unß under ym geben, welch wyr arme(n) juncfere(n) nyth geloben kun(n)en, das koenyngklykge ma(ieste)t noch ßeyne erbaren rede ßolche gewalth an uns arme(n) juncfere(n) czu gebrauchen argk eynen boefel ggeben habb, dye weyle ßeyne ko(niglich)e m(aieste)t alwege geystlychen perßone(n) aus genedygen crystlychem gemu written over ti(?)ti(?)uu written over ti(?)tte czu gethon geweßet und ßunder czweyfel noch yst, do doch den written over r(?)r(?)nn written over r(?) byschoffes genode bey uns gar keyne orßache noger lyre offthe eynes nuwen geloben bey uns gesporeth ader gefunden hoth.

Dor nach hoth ßeyne genode alles fye und als was uff unßerem hoefe geweßenn, das czum closter gehuerth, durch den geßatczthen schreyber, ab es propperlyc superinscribedcc superinscribedkg ßeyn wer, beschreybe losße(n).

Czum fyrden hoth er uns all ampth leuthe abe geßatcz und ßeynes gefaller myth eyne(m) polenschen starasten und eynem polnschen schreyber ßampth dry(n) palnschen knechten unße ampth beßatcz, doe wyr doch nyth mytthe reden ku(n)nen, dye och nyth anders thun, dan das ßy wol esßen und thrynken und yre pferde wol aus futthere(n) myth gelautherthem clarem haber, dar wyr unßer pfherden myth kley und hakßel futtere(n) musßen.

Czum ßepthe ßeyn genod wegk czyn wol superinscribedll superinscribedth, lyß her fyr dy pesten pferde wegk neme(n), dy ym were(n), dy wyrnoch nyth wydder haben gekryget. Och hoth her uns eyne(n) ungeschyckten polschen capflan myth eynem großen knechte, das wyr ytcz ßyben mußger perßon uff unßerem habe musßen halthen czu czeythen czum tysch ylff dreczen perßon czu tysch yn dysßer ßweren theuren czeyt nyth myth gerynger kost und großem schathen wydder unßere(n) wyllen, entlych czu unßerem vor darbe halden musßen, welch unße arme closter doch alle czeyt myth mylden almysßen und thestamenth der lobelychen staeth Dantczke enthalten yst, mus ytcz gancz czu dro(m)mere(n) geen.

Czu written over ThoThoCzuCzu written over Thom ßybenden hoth her uns eyne(n) czum habemester geßatcz myth nome Caspar Munckenpeck Kaßper MunkenbekCaspar Munckenpeck , ßolcheyne(n) man, der uns gar yn keyne(m) wegk nyth geczymth vor eynen hidden by binding[n]n hidden by binding hoffmester czu weßen.

Czum achthen hoth des bysscoffes genode ethczlyche bryffen belangende dye pfharre czu PuckPautczkePuck und czwene vydymus BCz 1599, p. 81 unßer py superinscribedyy superinscribedrfen und grenczen belan(en)de wegk holen losßen, und uns gelobeth dorch ßeynen schreyber dye ßelthygen yn kurcz wydder czu schycken, welche wyr noch nyth entfangen haben.

Aus dysßen unßeren grunthlychen anczeungen kunnen Euer hogkwyrdygen genoden unßeren bedrock, noth und beßwer aus genoden leychtlych ermarkent. Yst der halben an Euer hokwyrdyk genoden unser gantcz frunthlych fleyßyge und demuttyk bytthen, das uns Euer hokwyrdygen genoden aus crystlychem genedygen czu gethonem gemuthe genedyk und erscheyne(n) wylleth, dae myth uns kegen dy ko(niglich)e ma(ieste)t unßerem aldergenedyk superinscribedkk superinscribedgesten heren myth eyner genedygen forschryft be hulflyckg ßeyn, dae myth wyr arme(n) juncferen aus ko(niglich)e ma(iest)et aucthorythet bey den vor langne(n) joren gegeben freyheythen geschüth und gehanthabeth moe superinscribedee superinscribedchten warden, und das dye vor beschrybene boßweryngen, welche uns myth der czeyth czu unßerem entlychen vor darbe belangen warden, moechthen doe van ghefreyeth warden. Das ßullen und wyllen wyr um(m)b Euer hogk wyrdygen genoden alweg myth unßrem andechthychghem gebet myth der hylff des almechtygen Gothys wyllyk vor schulden, dem wyr Euer hogkwyrdygen genoden yn langer geßunthet und gelokßelygem regyme(n)t thun befeln, uns aber yn Euer hokwyrdyge genoden gonst und schutcz thun befeln.