Liczba odwiedzin: 827
» Korpus Tekstów i Korespondencji Jana Dantyszka
Copyright © Pracownia Edytorstwa Źródeł i Humanistyki Cyfrowej AL UW

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zabrania się kopiowania, redystrybucji, publikowania, rozpowszechniania, udostępniania czy wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie Pracowni bez pisemnej zgody właściciela praw.

List #1421

Ioannes DANTISCUS do Cornelis [DE SCHEPPER]
Löbau (Lubawa), 1536-02-24

Regest polski:

15 stycznia brat Dantyszka odebrał od Stanisława Cypsera list De Scheppera do Dantyszka, nadany 6 grudnia w Brukseli.

Dantyszek zamierzał natychmiast przesłać odpowiedź, później jednak powstrzymał się z jej wysłaniem [aż do 9 marca, o czym informuje jego własnoręczna notatka, zamieszczona na końcu kopii kancelaryjnej tego listu], ponieważ czekał na powrót posła, wysłanego do księcia Albrechta.

Dantyszek spodziewa się, że De Schepper otrzymał jego poprzedni list, nadany 23 grudnia. Poruszał w nim kwestie, o które De Schepper dopytywal się w ostatnim liście.

Dantyszek chwali De Scheppera za podjęcie (bezskutecznej) próby nawrócenia przywódców anababtystów, uwięzionych w Münster. Cieszy się z jego i Godschalka Ericksena szczęśliwego powrotu do domu, przesyła pozdrowienia dla żony i syna De Scheppera oraz dla wspólnych przyjaciół, zwłaszcza Marcusa Laurinusa.

Niepokoi go sytuacja w Anglii po zamordowaniu biskupa Rochester, wyraża nadzieję, że cesarz podejmie działania, aby zapobiec powstaniu nowych podziałów w Respublica Christiana.

Dziękuje za pomyślne wieści o sukcesach cesarza, oraz o pokoju panującym w Niderlandach pomimo konfliktu między Duńczykami, mieszkańcami Holsztynu i Lubeki. Cieszy go, że skonfliktowane strony wysłały posłów do hrabiego Palatynatu księcia Friedricha. Pisał już poprzednio o tych sprawach. Podkreśla powtórnie znaczenie pokoju i swobodnej żeglugi dla gospodarki terenów nadmorskich.

Cieszy go życzenie De Scheppera, aby Dantyszek przekazał wiadomości na temat pertraktacji pokojowych z Księstwem Holsztynu i Danią sąsiadom [tj. księciu Albrechtowi Hohenzollernowi]. Stwierdza jednak, że doszły go informacje całkowicie rozbieżne z tym, co pisze De Schepper o sukcesji w Danii. Prosi o uściślenia w tej sprawie, gdyż obawia się, że strony nie są obiektywne, dbając tylko o własny interes.

Zdecydowanie zaprzecza, jakoby król polski wspierał stronę Holsztynu i podsycał niezgodę wśród książąt. Pragnie poznać z imienia tych, którzy rozsiewają te fałszywe pogłoski. Nie przeczy natomiast, że pokrewieństwo skłania margrabiego Albrechta [książę w Prusach] do sprzyjania siostrzeńcowi.

Szczegółowo komentuje sprawę sukcesji w Danii. Pochwala próbę mediacji, podjętą przez królową Marię [regentkę Niderlandów] między zwaśnionymi książętami. Broni Chrystiana III von Oldenburg, twierdząc, że nie odrzucił on propozycji mediacji, i że jest również gotów poddać się wyrokowi Trybunału Rzeszy (Imperial Chamber Court). Dantyszek uważa za niewłaściwe, że córki Chrystiana II zostały wygnane i pozbawione posagu z powodu przewin ojca. Wspomina sytuację Chrystiana II na wygnaniu w Niderlandach. Uważa, że jego obecny los w więzieniu jest lepszy niż wówczas.

Dantyszek zgadza się z De Schepperem, że jako biskup powinien zabiegać o pokój, toteż oferuje swoją pomoc w rozwiązaniu konfliktu i podejmuje się rozmów z księciem Albrechtem [Hohenzollernem] w sprawie unormowania stosunków w rejonie. Chciałby jednak móc liczyć także na współpracę ze strony króla rzymskiego Ferdynanda. Zachęca De Scheppera do podjęcia podobnej akcji w stosunku do księcia Friedricha [palatyna reńskiego]. Dantyszek wysłał swego brata Georga z poselstwem do Albrechta i, po zwłoce spowodowanej wyjazdem księcia na polowanie, uzyskał pisemną odpowiedź na poselstwo, którą obszernie przytacza. Książę Albrecht deklaruje w niej jako zwolennik pokoju. Dowiedziawszy się, iż król elekt Danii [Chrystian III] jest gotów poddać się wyrokowi sądu rozjemczego i poznać opinię cesarza, króla Ferdynanda oraz pozostałych elektorów i książąt [Rzeszy], Albrecht wyśle do niego posła, zachęcając do ugody z księciem Friedrichem [palatynem reńskim], byleby tylko ten ostatni powstrzymał się od wrogich działań. Oświadcza też, że nie pominie żadnej sposobności, aby służyć cesarzowi i królowi Ferdynandowi.

Dantyszek zawiadamia De Scheppera, że do Królestwa Polskiego dotarły wiadomości o nowych knowaniach Zakonu Niemieckiego po wyborze [na co?] hrabiego palatynatu Filipa.

Dantyszek współczuje hrabiemu Nassau cierpień wywołanych podagrą. Sam ma się o wiele lepiej, niż podczas wyjazdów zagranicznych. Służy mu ojczysty klimat, a także lokalne piwo oraz węgierskie i morawskie wina, zdrowsze niż hiszpańskie i włoskie. Skończył właśnie 50 lat. Jedyny jego problem zdrowotny to wzrok, zbyt słaby do czytania i pisania. Dantyszek nie używa jednak jeszcze okularów.

Dantyszek dziękuje za nowiny o królu Francji [Francis I de Valois], o księstwie Mediolanu, o Szwajcarach i o księciu Geldrii [Wilhelm V Der Reiche], oraz Erazmie z Rotterdamu. Podoba mu się, że Erazm odmówił przyjęcia kapelusza kardynalskiego i biskupstwa. Prosi o przesłanie Ecclesiastesa.

Zdaniem Dantyszka Psałterz Zwingliego nie jest szkodliwą lekturą. Gdyby Zwingli w innych sprawach okazał podobną pobożność [co przy przekładzie Psałterza], zasłużyłby się lepiej Rzeczypospolitej Chrześcijańskiej i sobie samemu. Zdaniem Dantyszka Zwingli zasłużył na swój los.

Rodzeństwo Dantyszka dziękuje De Schepperowi za pozdrowienia i odwzajemnia je. Ogromnie ucieszyliby się, gdyby De Schepper miał okazję odwiedzić ich w Prusach.

Załącza list od młodego Karola do jego matki. Młodzieniec jest jego pokojowcem i wyrasta na dobrego człowieka.

Georg Klingenbeck wyjechał z poselstwem od księcia pruskiego [Albrechta] do Luneburga.

Dantyszek przekazuje nowiny z Królestwa Polskiego: Królowie stary [Zygmunt I] i młody [Zygmunt II August] oraz królowa [Bona] i królewna Isabella przebywają w Wilnie w dobrym zdrowiu. Moskwicini wysłali posłów do Wilna. Dantyszek spodziewa się, że układy z nimi doprowadzą do zawarcia pokoju. Sejm Królestwa Polskiego zwołany na św. Katarzyny [1535-11-25] uchwalił wyprawę przeciwko Wołochom. Następcą zmarłego biskupa krakowskiego [Piotra Tomickiego] został Jan Latalski, wakujące po nim biskupstwo poznańskie uzyskał nieślubny syn [króla Zygmunta I, Jan z Książąt Litewskich]. Godniejszym kandydatem na biskupstwo krakowskie był, zdaniem Dantyszka, znany De Schepperowi Jan Chojeński, lecz przeważyła wola królowej. Chojeński zadowala się biskupstwem płockim. 5 stycznia zmarł kasztelan krakowski Andrzej Tęczyński, który w roku ubiegłym odbył drogą lądową pielgrzymkę z Konstantynopola do Jerozolimy.

Dantyszek jest zdania, że De Schepper ma bardziej niż on aktualne wiadomości o sprawach węgierskich oraz o zwycięstwie Turków nad królem Persji.

Otrzymał nowiny o przybyciu cesarza do Neapolu i o jego planowanym spotkaniu z papieżem w Rzymie w sprawie zwołania soboru.

Przekazuje opinię burmistrza Gdańska Johanna von Werden na temat sporu Gdańszczan z mieszkańcami Holandii.

Martwi go niełaska, w jaką popadł kardynał Liege [Erard de la Marck] u cesarza i królowej Marii z powodu skazania na śmierć sekretarza z Utrechtu/Maastricht (Traiectensis), zaopatrzonego w list żelazny od tych władców. Prosi o pozdrowienie kardynała i o podanie szczegółów tej sprawy.

Przekazuje pozdrowienia dla przyjaciół: hrabiego Nassau, hrabiego Buren i jego syna Maksymiliana, panów de Boveris [Adolf of Burgundy] i de Bergis, oraz dla dawnego swego gospodarza w Brukseli, skarbnika tamtejszego kościoła [katedralnego?]. Poleca swoje usługi biskupowi Brixen [Georg von Österreich] i arcybiskupowi Palermo [Jean Carondelet]. Prosi o wiadomości o Jean’ie Lalemand. Prosi, aby De Schepper wychylił puchar za jego zdrowie razem z dworzanami Schreibersdorfem, Ebersdorferem, Metzko i innymi, o ile jeszcze są na dworze. Pozdrawia także [Jana van] Campen, Gocleniusa z żoną i Gemmę Frisiusa. Szczególne pozdrowienia przesyła Godtschalkowi Ericksenowi, wyrażając nadzieję, że cesarz doceni jego uczciwość i znakomite wykształcenie.

Dantyszek prosi De Scheppera o pomoc w zakupie ksiąg, ponieważ zamierza ufundować bibliotekę, dzięki której będzie mógł uzupełnić niedostatki wykształcenia, zaniedbanego w młodości z powodu służby dworskiej. Następnie pozostawi ją dla przyszłych pokoleń. Zachwyca się treścią i językiem niedawno przeczytanego Evangelistarium Marca Marulića. Prosi o wiadomości o autorze oraz o przesłanie wszystkich jego dzieł, dostępnych na rynku księgarskim, m.in. Quinquaginta Parabolarum, De religiose vivendi institutione, De imitatione Christi. Chciałby także nabyć wydane we Francji dzieła św. Augustyna w opracowaniu Erazma oraz Biblię, dzieła Laktancjusza, Strabona, Herodota, Tukidydesa, Oppiana, Filostratosa, Lukrecjusza, Auzoniusza i Ermolao Barbaro. Należność przekaże za pośrednictwem Fuggerów. Księgi ma przesłać De Schepper do Gdańska na ręce Johanna von Werden, który pokryje koszty przesyłki.

Przekazuje żartobliwe żądanie swego „lokaja” [prawdopodobnie Carolus de Tautenberg], aby De Schepper odpisał mu na uprzednio przekazany przez Dantyszka list.

Na osobnej kartce Dantyszek przesyła epitafia, które napisal dla Piotra Tomickiego oraz dla Johannesa Reynecka. Epitafium dla Reynecka jest odpowiedzią na epitafium dla tegoż, autorstwa [luterańskiego] kaznodziei z Królewca, Poliandra. Dantyszek podejmuje w swoim utworze polemikę z Poliandrem na temat znaczenia wiary i uczynków. Wychodząc od nauczania św. Pawła podkreśla wagę miłości, która bez uczynków jest martwa.




Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
1kopia kancelaryjna język: łacina, ręką pisarza, UUB, H. 155, k. 197r-207v
2regest z ekscerptami język: łacina, polski, XX w., B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a. 1536, k. 25-37
3regest z ekscerptami język: łacina, angielski, XX w., CBKUL, R.III, 30, Nr 194

Publikacje:
1DE VOCHT 1961 Nr DE, 319, s. 261-263, 277, 288 (angielski regest; ekscerpt)
2AT 18 Nr 85, s. 115 (polski regest)
3CEID 2/2 (Letter No. 65) s. 343-368 (in extenso; angielski regest)
Podobizny źródeł dostępne tylko po zalogowaniu

Pełny tekst dostępny tylko po zalogowaniu