Correspondence between Dantiscus and Kaspar HANNAU
List
Database
Full text
Results found: 53 preserved: 31 + lost: 22 1 | IDL 1516 | Ioannes DANTISCUS to [Kaspar HANNAU], Löbau (Lubawa), 1536-07-22 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 124 (b.p.)
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 279
|
Prints: 1 | AT 18 No. 277, p. 306-307 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Accepi iis diebus aliquoties tuas litteras, quae mihi fuerunt text damaged⌈[nt]nt text damaged⌉ una cum libellis excussis admodum gratae, utque quantum potes, scribas frequentius, te hortor. Praeterea, si quid ad vos de novis libris adfectui ab ⌊Erasmo⌋ et ali<i>s viris doctis editis, quos me non habere cognosces, accepta a domino ⌊Georgio Hegel⌋ pecunia mihi emis, operaque eius ad me transmit<t>es. Ceterum velim, ⌊matri tuae⌋ scribas id desiderium miser<i> defuncti ⌊mariti⌋, quo(modo) misere extenuatur ms. extenuatat(!)
⌈extenuaturextenuatur ms. extenuatat(!)
⌉ atque exsic<c>atur, tandem exuat. Tanto tempore text damaged⌈[e]e text damaged⌉ ⌊patrem tuum⌋, qui non vulgariter ms. vulgareter(!)
⌈vulgaritervulgariter ms. vulgareter(!)
⌉ mihi carus fuit, non luxit ms. tinxit(!)
⌈luxitluxit ms. tinxit(!)
⌉. Que Quod ni fecerit, penitus a se animum meum alienabit. Vale.
⌊Lubaviae⌋, 22 Iulii anno 1536.
⌊Ioannes Dei gratia episcopus Culmensis⌋
| | 2 | IDL 1612 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1537-03-30 | received [1537]-04-07
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, AAWO, AB, D. 6, f. 16 + f. [1] missed in numbering after f. 16
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1537, f. 23r-v
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 425
| 2 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 316
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Si quid esset in rebus meis, Praesul Ornatissime, unione vel candidius vel preciosius, hac nota signarem eum diem, quo mihi per nuntium Reverendissimae Amplitudinis Tuae nuntiatum est Reverendissimam Amplitudinem Tuam ex itiner<e> difficillimo incolumem cum patriae, tum amicis carissimis esse redditam. Quis enim mihi vel optatiorem vel iucundiorem nuntium adferre potest, quam qui Reverendissimam Amplitudinem Tuam recte valere et a Deo Optimo Maximo (a quo id incessabiliter peto) in prosperrima valetudine felicissimoque successu servari affert! Ceterum, pro tua tam salubri admonitione, Praesul Ornatissime, immortales habeo gratias, ex ea enim vel praecipue sentio, quantopere me Reverendissima Amplitudo Tua diligat et mihi faveat, nec dissimulo hoc mihi iucundiorem eam fuisse exhortationem, quod habebam bonam causam, cum summo studio ea curassem, quae Reverendissima Amplitudo Tua a me curari optat. In hoc vero omnem laborem conatum studiumque meum colloco, ut Reverendissimae Amplitudinis Tuae aliquando tum usui tum commodo esse omnemque suspicionem a me segregare et ex animo Reverendissimae Amplitudinis Tuae prorsus evellere et funditus eradicare possem.
Magna cum diligentia, Praesul Ornatissime, et quoad pulchrius fieri potuit, Breviarium, quod Reverendissima Amplitudo Tua misit, ligari feci ligatumque remitto. Huic autem simile apud omnes bibliopolas diligenter exquirens repperi nullum, quam primum tamen adducentur, et si quid praeterea librorum noviter editorum, quod spero brevi post festa futurum, ut ex illis accepi, emere non negligam. Verum, cum aliud, quod Reverendissimae Amplitudini Tuae nunc scribam, habeo nihil, Reverendissimam Amplitudinem Tuam a Deo in aeternum servari peropto.
Reverendissimae Amplitudinis Tuae extremus homuncio ⌊Casper Hannow⌋
[1] Missing part of address was written on lost piece of paper the seal was impressed through.
| | 3 | IDL 1632 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1537-04-26 | received [1537]-05-07
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, AAWO, AB, D. 6, f. 9 + f. [1] missed in numbering after f. 9
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1537, f. 26r-v
| 3 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 310
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 447
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Tametsi nunc, Praesul ornatissime, quod Reverendissimam Amplitudinem Tuam scire oporteret neque, quo Reverendissimae Amplitudini Tuae gratificari possum, habeo nihil, tamen cum nuntius a Reverendissima Amplitudine Tua ad ⌊serenissimam regiam maiestatem⌋ cum litteris missus mihi quoque apparuit, intermittere non potui, quin ei nonnihil litterarum ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam darem. Verum, cum spem mortalium fallacem esse multum et frequenter audivi, nunc illud re ipsa expertus sum. Siquidem sperabam aliquid novorum librorum advenire intra hos dies, quos nunc cum famulo Reverendissimae Amplitudini Tuae transmittere constitui, tamen nihil novi usquam apparuit nec habetur quicquam hoc anno impressum. Bibliopolae, qui in ⌊Italiam⌋ Germaniamque libros emendi causa profecti sunt, nullus adhuc rediit, quamquam iam ante aliquot dies expectabantur. Si vero (quamprimum redibunt) quidpiam, quod ex re Reverendissimae Amplitudinis Tuae esse sciam, offendero, emendum et mittendum imprimis curabo etc.
Pueros, Reverendissime Praesul, hic cotidie expectabam, habitationem et quae praeterea ex usu eorum esse scivi, adornavi parataque adhuc habeo, an vero hoc anno venturi sunt, ignoro, quare Reverendissimam Amplitudinem Tuam, ut me certiorem reddat, humillime rogo, quia nisi intra sex hebdomadas aderunt, alios intromittere ad me on the margin⌈ad mead me on the margin⌉ cogor, etc.
Nova autem, quae alibi geruntur hicque audiuntur, non dubito, quin Reverendissima Amplitudo Tua satis copiose ab aliis accipit et multo prius, quam ad me perveniunt. Illud tamen Reverendissimam Amplitudinem Tuam latere nolui, quod in Germanici contionatoris locum, qui nuper discessit, successit ⌊Gaspar Lyssman⌋ Thuroniensis, Reverendissimae Amplitudini Tuae fortassis satis notus, cuius prima contio, 23 Aprilis habita, paucis admodum placere coepit. Quid deinde alii? Reverendissimam Amplitudinem Tuam ⌊Iesus⌋ in ⌊Nestoris⌋ usque annos incolumem servet.
[1] Missing parts of address were written on lost piece of paper the seal was impressed through.
| | 4 | IDL 1679 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1537-08-07 | received [1537]-08-14
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 6, f. 17 + f. [1] missed in numbering after f. 17
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1537, f. 38r-v
| 3 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 317
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 533
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Ex matris mei litteris, Praesul ornatissime, intellexi Reverendissimae Amplitudini Tuae animus fuisse mihi scribendi at in gravissimis istis sanctissimisque occupationibus, quae quidem non sum nescius, quantopere Reverendissimam Amplitudinem Tuam domi forisque distringant, oblivioni tradidisse. Atqui iucundas satis gratasque et bene longas accepi litteras, cum Reverendissimam Amplitudionem Tuam et salvam et incolumem esse audivi, quid enim gratius adferre aut libentius audire possum? Id exopto, id diurne nocturneque precationes humillimae precantur, ut servator ⌊Iesus⌋ Reverendissimae Amplitudinis Tuae amicis, ut ovibus subditisque suis, ut patriae denique in aeternum servare, praeterea et ornare et augmentare desistat umquam. Porro, ut coniecto, de libris coe superinscribed⌈ee superinscribed⌉mendis me certiorem reddere voluit. In eo, Praesul Ornatissime, praetermissum est nihil. Reverendissima Amplitudo Tua quocumque exinde scribat, quibus careat, omnes fere (quorum cathalogum Reverendissima Amplitudo Tua penes se habet) adhuc habentur et distrahuntur etc.
Nova, quae hic promulgata sunt et haberi possunt, Reverendissimae Amplitudini Tuae (quam Deo Optimo Maximo, dum nihil, quod eandem Reverendissimam Amplitudinem Tuam scire oporteret, habeo aliud, eo usque commendo, ut aetatem annosi ⌊Nestoris⌋ vivendo non solum adaequet, verum etiam superet) mitto.
Reverendissimae Amplitudinis Tuae infimus clientulus ⌊Casper Hannow⌋
[1] Missing parts of address were written on lost piece of paper the seal was impressed through.
| | 5 | IDL 1691 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1537-08-22 | received [1537]-09-04
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, AAWO, AB, D. 6, f. 19
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 551
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D. 6, f. 19v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋ et administratori Pomezaniensi, etc., domino et avunculo suo clementissimo
⌊⌋ cum canonico Warmiensi, Praesul ornatissime, Reverendissimae Amplitudini Tuae, qui duas ante hebdomadas ⌊hinc⌋ abiit, verum hic nuntius nondum eum ⌊Lubaviam⌋ appetiisse affirmabat nec usquam locorum sibi visum esse in itinere. Tamen, ut ego coniectari possum, eo ipso die, quo Reverendissima <Amplitudo> Tua hunc ablegavit, Reverendissimam Amplitudinem Tuam ibidem convenisse. Itaque, quod nunc Reverendissimae Amplitudini Tuae scriberem, habeo nihil nec succurrit quicquam, id unum me Reverendissima Amplitudo tua sciat assidue a Servatore nostro ⌊Iesu⌋ precari, ut Reverendissimam Amplitudinem Tuam in aeternum servare velit, utque conatus Reverendissimae Amplitudinis Tuae promovere ad felicem deducere exitum et ad sui nominis gloriam numquam supersedeat, id enim magnam utilitatem gregi suo Reverendissimae Amplitudini Tuae commisso adferet.
Reverendissimae Amplitudinis Tuae infimus clientulus ⌊Casper Hannow⌋
| | 6 | IDL 1020 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 153[7]-10-14 | received [1537]-10-20
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, AAWO, AB, D. 3, f. 90-93
| 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 277
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 385
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D. 3, f. 93v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋ etc., Varmiensi, diis hominibusque plaudentibus, modo designato, domino et avunculo suo clementisissimo
Singularis tua humanitas, Praesul, huius aetatis praecipuum ornamentum,
mirificaque animi modestia, qua non minore cum laude, quam eruditione vincis omnes, tantam mihi nunc, quemadmodum antehac semper, ministrat fiduciam, ut Reverendissimam Amplitudinem Tuam, etiam gravissimis istis sanctissimisque occupationibus, quae quidem non sum nescius, quam Amplitudinem Tuam domi, foris, privatim, publice distringant, neniis meis crebris et intempestivis obstrepere non vereor, immo nec iis offendi posse, puto, cum et huc accedit ista corporis tui heroica species ac valetudo felicissima, quibuslibet etiam laboribus facile, par tum animus isto scilicet corpore dignus, εύγενής, id est albus et bene natus, ingens, amplus, tantarum simul rerum capax, dexter, ad quidvis versatilis et tamquam ad omnia factus miraque naturae indulgentia tibi contigisse, ut tam multiplex negotiorum sarcina, quorum pars quantalibet alium quemvis facile obruat, te vix etiam levi sensu perstringat, et usque adeo tibi in promptu, quam velis personam aut exuere, aut sumere parique decoro vel cum purpureis ms. purpereis(!)
⌈purpureispurpureis ms. purpereis(!)
⌉ tyrannis agere, vel cum mei similibus infimae classis homunculis plebeia quadam affabilitate uti, ut a<b>sque ulla controversia ingenue fateri ausim Amplitudinem Tuam hac ingenii dexteritate facile quibuslibet huius aetatis pontificibus praeferri posse. Id ipsum in ⌊Aristippo⌋ suo ⌊Flaccus⌋ celebravit –
cf. Hor. Epist. I 17. 23 ⌊omnis, inquiens, Aristippum decuit colorcf. Hor. Epist. I 17. 23 ⌋, sive regali purpura conspicuus incederet, sive cynico pallio sordidatus ingrederetur, quamquam tu quidem inaequalis nusquam, mira quadam harmonia et in amplitudine humanissimus et in humanitate amplissimus. Ergo, cum tuam inquam incredibilem humanitatem perspectam haberem, Amplitudinem Tuam non magnatum optimatumque affatibus modo (quae indies se ultro et plus satis offerunt), sed tressium etiam homunculorum interpellationibus nonnumquam superinscribed⌈nonnumquamnonnumquam superinscribed⌉ delectari plurimum. Mihique succurreret ista nova corporibus animique tui felicitate fieri, ut tanta tranquillitate summa obires negotia, quanta vix alius quisquam summo in otio versetur – tibi summas occupationes pro ludo esse, maximeque quod cognovi ex Amplitudinis Tuae litteris, quam serena fronte superiores omnes accepisset. Non putavi me modo quoque magnopere vereri oportere eum novum honorem, quo ⌊serenissima regia maiestas⌋ prae ceteris Amplitudinem Tuam (sicut par erat) ornare auctareque dignata est, hisce litteris congratulari. Denique
AAWO, AB, D. 3, f. 90v
neque ipsa immoderata ex ea re coepta laetitia, intra suam ipsius (quod aiunt) cutem hidden by binding⌈[em]em hidden by binding⌉ continere se potuit, sed quo protinus in sinum
Amp(litudinis) or Amp(litudini)⌈Amp(litudinis)Amp(litudinis) or Amp(litudini)⌉ Tuae, quicquid esset, red hidden by binding⌈[d]d hidden by binding⌉derem, me etiam repugnantem impulit. Tanto enim ex ea re sum gaudio tan hidden by binding⌈[tan]tan hidden by binding⌉taque voluptate perfusus, ut in ipso quoque auditu (quid enim manifesta ne paper damaged⌈[ne]ne paper damaged⌉gem?) gestierim, exilierim, laetum felicemque nuntium proclamaverim. O, diem laetum terque quaterque felicem, non Tibi tantum, sed tuis etiam omnibus, candidissimo notandum calculo. Tametsi mihi numquam dubium fuit simulatque reverendissimum dominum ⌊Mauritium Ferber⌋, antecessorem Tuum in hidden by binding⌈[in]in hidden by binding⌉decise[1], id est recte ad superos, ivisse, accepissem, quin s(erenissimae) ⌊regia reginalisque hidden by binding⌈[que]que hidden by binding⌉ maiestates⌋ ob egregias tuas virututes, ob amplissima erga illos merita, ob discri hidden by binding⌈[cri]cri hidden by binding⌉minosa varia et ultra ipsos ⌊Garamantes⌋ tendentes itinera, quae a secretis hidden by binding⌈[etis]etis hidden by binding⌉ eorum per undeviginti (nisi me numerus fallit) annos et apud duos cae hidden by binding⌈[cae]cae hidden by binding⌉sares nec orator modo, verumetiam exorator existens, peragrasti, summoque hidden by binding⌈[que]que hidden by binding⌉ studio nec non cunctorum bonorum suffragiis ceu ipsam reipublicae utilitatem hidden by binding⌈[tem]tem hidden by binding⌉, in praesulem Varmiensem creaturae essent, tamen incredibili laetitia affectus hidden by binding⌈[tus]tus hidden by binding⌉ sum, cum id mihi nuntiatum est superinscribed⌈estest superinscribed⌉, tum in litteris Amplitudinis Tuae, tum ab hoc nuntio. Gratu hidden by binding⌈[ratu]ratu hidden by binding⌉lor Reverendissimae Amplitudini Tuae ex animo vereque et, ut debeo, gratulor eum honorem se Amplitudo Tua dignissimum semper praestitit. Ultro delatum et citra ambitum hidden by binding⌈[tum]tum hidden by binding⌉ assecutuam esse. Gratulor virtuti atque prudentiae Amplitudinis Tuae, ob laudabilem atque honestissimam de argyraspidis victoriam et triumphum, quae nec ullum Horatianae reliquit sententiae locum.
cf. Hor. Epist. I 6 ⌊Scilicet uxorem cum dote fi hidden by binding⌈[fi]fi hidden by binding⌉demque et amicos, et genus et formam, regina pecunia donatcf. Hor. Epist. I 6 ⌋, sed tam hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ fortissimus alter ⌊Achilles⌋ ea per medios ruens hostes, palmam ex chry hidden by binding⌈[ry]ry hidden by binding⌉saspidarum quoque rapacissimis manibus extorsisse. Est id rarum satis hidden by binding⌈[tis]tis hidden by binding⌉, hoc maxime saeculo, et memoratu dignum, tuis tamen moribus tuaeque vir hidden by binding⌈[vir]vir hidden by binding⌉tuti debitum, de iis loquor, qui, cum sint omnium virtutum expertes hidden by binding⌈[tes]tes hidden by binding⌉ ac prorsus amousoi kai analfabitoi nec digni, qui Pirithoi pascerent pecus hidden by binding⌈[ecus]ecus hidden by binding⌉ aut tibi matellam porrigerent, eam ipsam dignitatem, non quidem v[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ ut Amplitudo Tua, sed perinde ac ⌊Iason⌋ ille scelestus sacerdos, magno auri pondere in hidden by binding⌈[in]in hidden by binding⌉ i hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉tinere moliebantur. Quales iam complusculi visuntur hac tempestate hidden by binding⌈[te]te hidden by binding⌉ in ecclesia Dei. Qui cum episcopali dignitate sint summi, morum am[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉nis et inscitiae dehonestamento sunt infimi. Quibus magna lautitiae luxu hidden by binding⌈[luxu]luxu hidden by binding⌉riaeque cura est, magna virtutis incuria. In quibus episcopi nihil aliud
AAWO, AB, D. 3, f. 91r
praeter habitum et nomen qui, quid sit episcopatus, ignorant, instar Phaniae pontificis propter rusticitatem, quid esset pontificatus, nescientis. Conditores ecclesiasticae litteraturae celeberrimi prodiderunt caecum animal Deo offerri, quotienscumque illiteratus sacris initiatur fitque adscripticius militiae religiosi. Dii boni quot caeca animalia quotidie deo dedicantur? Quot Antistites primarii? Quot prothomistae? Quod episcopi caecutientes? Sunt et prorsus talpae, hoc est indocti incultique. Lux enim sacerdotis et cultus, doctrina[2]. Erat autem moris antea in publicis muneribus distribuendis meritorum, doctrinae, probitatis, denique virtutis rationem habere. Nunc vero auro, muneribus opibusque res agitur.
cf. Pl. Truc. 588; Pl. As. 894; Pl. Per. 245; Mart. 8.76.1 ⌊Dic, Praesul ornatissime, amabocf. Pl. Truc. 588; Pl. As. 894; Pl. Per. 245; Mart. 8.76.1 ⌋.
Num venenum aliquod praesentius, num tam terrificum, tamque ex... illegible⌈...... illegible⌉ndum aliquod malum in hoc ⌊Christi⌋ ovile spargi potuisset, quam haec muneribus corrumpendi consuetudo inter religiosos praecipua? Perspicere licet ex his gravissime offendisse nos Servatorem nostrum, qui gregem suum pastoribus non per ostium intrantibus, sed furibus et latronibus, ut ipse ⌊Christus⌋ eos appellitat, aliunde irrumpentibus tradit, fungentes illo ipso munere, quod idem expressit eodem in loco. Acerrime quoque his comminatur Dominus per misticum illum vatem ⌊Ezechielem⌋:
cf. Vulg. Ez 34 2.3-5.1 vae pastoribus Israhel qui pascebant semet ipsos / nonne greges pascuntur a pastoribus / lac comedebatis etlanis operiebamini / et quod crassum erat occidebatis / gregem autem meum non pascebatis / quod infirmum fuit non consolidastis / et quod aegrotum non sanastis / quod fractum est non alligastis / et quod abiectum est non reduxistis / quod perierat non quaesistis / sed cum austeritate imperabatis eis et cum potentia / et dispersae sunt oves meae eo quod non esset pastor ⌊Veh, inquiens, pastoribus Israel, qui pascebant semet ipsos etc., ac mox subnectens actus eorum. Lac, inquit, comedebatis et lanis operiebamini, et quod crassum erat occidebatis, quod vero aegrotum – non sanastis, quod fractum – non alligastis, quod abiectum – non reduxistis, quod perierat – non quesivistis, etc., sed cum austeritate imperabatis eis et cum potentia, haec illecf. Vulg. Ez 34 2.3-5.1 vae pastoribus Israhel qui pascebant semet ipsos / nonne greges pascuntur a pastoribus / lac comedebatis etlanis operiebamini / et quod crassum erat occidebatis / gregem autem meum non pascebatis / quod infirmum fuit non consolidastis / et quod aegrotum non sanastis / quod fractum est non alligastis / et quod abiectum est non reduxistis / quod perierat non quaesistis / sed cum austeritate imperabatis eis et cum potentia / et dispersae sunt oves meae eo quod non esset pastor ⌋. Verumenimvero, si propius contemplarentur diligentiusque perquirerent, quid sit obire publicum on the margin⌈publicumpublicum on the margin⌉ munus aut administrare, intelligerent non ad suam libidinem debere gerere publicum officium, sed suis cupiditatibus publicam utilitatem anteferre et sibi alienae utilitatis superinscribed⌈utilitatisutilitatis superinscribed⌉ procurationem written over i⌈iemem written over i⌉ tamquam oeconomo in familia commissam. Nec datas esse tot urbes, tot regna in hoc, ut inde tantum voluptatum suarum instrumenta rapiant. Quapropter, cum haec animad<ver>tere nolunt et tamquam minus necessaria aestimant, gravissimam Deo sunt reddituri villicationis suae rationem et insontes neque in futuro evadent saeculo. Tua autem Amplitudo ab eius contagio longe resiliens muniit semetipsam alexipharmaco doctrinae Christianae eloquentiaque medicamento, quibus nihil potest esse potentius utiliusque[3]. Tua Amplitudo hoc nomine iustis
AAWO, AB, D. 3, f. 91v
encomiis a nemine celebrari potest, quod nullos umquam honores obtinere optabat hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉, quos non vel propria virtutevel industria se meruisse et ultro delatos esse sciret iuxta recte illud dictum: pulchrius est honorem meruisse, quam obti hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉nuisse. Ac quod mirum magis, apud hunc invictissimum principem vel, ut ita hidden by binding⌈[ita]ita hidden by binding⌉ dicam, sanctum regem ab ineunti aetate magna in aestimatione manens [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ omnino precibus ob assem aliquem (ut ita loquar), ne dicam honorem, serenissimam maiestatem regiam hidden by binding⌈[regiam]regiam hidden by binding⌉ (cum eam si quis alius facultatem haberet) sollicitasse tantum abest, ut hidden by binding⌈[ut]ut hidden by binding⌉ muneribus corrumperet. Nihilominus tamen plus accepisse Amplitudinem Tuam accepisse, quam vel a Deo petere vel <a> homine quopiam obtinere desiderasse hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ scimus. Siquidem prior illa dignitas in ultimis ⌊Hispaniae⌋ oris agebatur hidden by binding⌈[batur]batur hidden by binding⌉ nec ambienti nec petenti quidem, sed ultro delata est. Quid? Quod et [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ totum hoc, quicquid est boni, ita assecuta est, ut nulli praeterquam Iesu suo [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉, dein suae ipsius virtuti, industriae et meritis acceptum ferat necesse est, ut hinc etiam nihil laudis sibi vindicare possit fortuna.
cf. Vulg. Io 10 1-2 qui non intrat per ostium in ovile ovium sed ascendit aliunde / ille fur est et latro / qui autem intrat per ostium pastor est ovium; Vulg. Io 10 9 go sum ostium per me si quis introierit salvabitur / et ingredietur et egredietur et pascua inveniet ⌊Isthuc est per hidden by binding⌈[er]er hidden by binding⌉ ostium ingredi atque publicum suscipere munus, isthuc est pastorem agere hidden by binding⌈[ere]ere hidden by binding⌉cf. Vulg. Io 10 1-2 qui non intrat per ostium in ovile ovium sed ascendit aliunde / ille fur est et latro / qui autem intrat per ostium pastor est ovium; Vulg. Io 10 9 go sum ostium per me si quis introierit salvabitur / et ingredietur et egredietur et pascua inveniet ⌋. Ob id eam ipsam dignitatem tuam, puto divinitus Amplitudini Tuae delatam, Serva hidden by binding⌈[rva]rva hidden by binding⌉tor ille noster Christus fortunatim promovebit. Gratulor praeterea hidden by binding⌈[ea]ea hidden by binding⌉ non minus tuis omnibus, quos cum semper morum innocentia decoratos hidden by binding⌈[tos]tos hidden by binding⌉, nunc etiam honoris claritate et muneris auctoritate illustrabis. Gratum hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ etiam plurimum, quod nunc Amplitudini Tuae leges ac materia data sit exercendae hidden by binding⌈[ae]ae hidden by binding⌉ virtutis suae, ut quae antehac voluerit prodesse quam plurimis, nunc etiam hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ possit ob auctoritatis accessionem. Atqui gratulor non tibi tantum, qui ho hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉nore isto (quamquam tuis moribus tuaeque eruditioni debito) non multum del[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ris, utpote vir prudens, qui intelligis, quanto cum onere honor ille sit hidden by binding⌈[sit]sit hidden by binding⌉ coniunctus, praeterea qui nihil minus affectus quam populares glorias, sed hidden by binding⌈[ed]ed hidden by binding⌉ ipsi quoque honori talem virum, qui nunc demum videbitur splendidus hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ ac magnificus, posteaquam ei delatus est, qui suis virtutibus et ornamentis [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ sit, dignitati, quam suscepit, multum dignitatis allaturus. Quemadmodum hidden by binding⌈[um]um hidden by binding⌉ enim magistratum obscurat, qui gerit indignus, ita illustrat vir omnium hidden by binding⌈[nium]nium hidden by binding⌉ decorum genere clarus et illustris. Attamen nolim interim sic ista hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ Amplitudo Tua accipiat, tamquam ignorarem penitus, etiamsi antea multis magn[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ fuerit ornamentis affecta, numquam et hoc potissimum, quod procul excellit atque emi hidden by binding⌈[mi]mi hidden by binding⌉net, longe inferius esse meritis Amplitudinis Tuae, quae est ipsa dignitate atque
AAWO, AB, D. 3, f. 92r
virtute illustrior, sed, quod non dubito, quin fortuna sit aliquando benignius et Amplitudinis Tuae praeclaris virtutibus responsura et hunc tantum gradum esse ad altiora. Ad postremum vero gregi tuo patriaeque magnopere gratulor, quae talem sit habitura pontificem (facessat tamen interim, iubeo, procul hinc adulatio omnis), qualem antehac habuit numquam, qui reliquos omnes ⌊Prussiae⌋ nostrae pontifices tum morum honestate, comitate, gravitate, tum vitae simplicitate, continentia, integritate, simul ingenii facilitate, candore, bonitate, simul iuris utriusque theologiae, philosophiae, disciplinarumque pene omnium cognitione quadam incomparabili sine controversia antecellit et longo post se intervallo reliquit, quique non immerito in eorum albo antea semper et in primis adscriptus sit, quorum consilio, prudentia, iuditio, regni huius moles pondusque moderetur, quem serenissima ⌊Poloniae huius regis maiestas⌋ perinde atque consultissimum quendam ⌊Nestora⌋ in consiliis suis superinscribed⌈suissuis superinscribed⌉ delectum magna ubique penes se auctoritate honestavit, magno in pretio atque aestimatione numquam non habuit, usque adeo probata, explorata perspectaque illi Amplitudinis Tuae fuit fides ac prudentia et praesens quaedam in rebus agendis omnibus providentia. Adde, qui tametsi vel in tantis reipublicae negotiis ac, ut verius dicam, negotiorum fluctibus, quibus assidue non implicatur modo, verumetiam tantum non obruitur, solus nihilominus cuncta mira quadam sollertia atque suo ipsius maturo consilio et iudicio administrare non negligit, et ceu murus aheneus ab honesto deflectere nequit, quique, cum ex apostolico praecepto oporteat episcopum esse Dei dispensatorem atque pedissequum, cumque in ecclesia hoc sit episcopus, quod in navi gubernator, in curru rector, in exercitu dux, instar boni patris familias tota ecclesiae membra circumspicit et, nequid laxabundum ruat, curiose procurat, ut verum sit: qui bona fide Deum colit eundem et divina diligenter excolere, instarque boni pastoris eorum, quibus praeest, commodis salutique subservit. Cuius domus, cum hospitalitas, quae praecipua est virtus, episcopum cum primis exornet, semper illustribus humilibusque patet indiscriminatim, ad quem pauperes perinde ac in asylum salutis confugiunt eiusque ero superinscribed⌈oo superinscribed⌉gationibus sustentantur. Equidem probe callens humanitatis officium esse necessitati hominis
AAWO, AB, D. 3, f. 92v
egentis subvenire. Ad haec qui solus de tanto episcoporum nostratium choro bonarum liter<ar>um candidatos, sine quibus nulla consistit politia non respicit solum aut appellat, sed etiam praemiis exhortatur, liberalitate demeretur auctori hidden by binding⌈[ri]ri hidden by binding⌉tate sua fovet protegitque. Porro quis inficiabitur, in aliis quidem permultis hidden by binding⌈[is]is hidden by binding⌉ episcopis alias atque alias animi dotes ac virtutes eminere? In Dantisco uno (si Graece licet proloqui) ton panton agathon soron, ton panton agathon myrmekian, ton panton agathon thalassan einaj. Et in quem non secus atque olim in Pandoram, deorum omnium omnia munera collata sunt. Habent, quem demirentur omnes, quem observent, quem hidden by binding⌈[uem]uem hidden by binding⌉ etiam revereantur magnopere. Ego sane sic existimo superos et patribus hidden by binding⌈[ribus]ribus hidden by binding⌉ et ovibus sanctissimae fidei Tuae commissis, per te consultum esse voluis hidden by binding⌈[luis]luis hidden by binding⌉se. Atque illud ipsum, etiam nunc quod per prophetam ⌊Hieremiam⌋ pollicitus est, praestitisse:
cf. Vulg. Ier 3:15-17 ⌊Dabo vobis – inquiens – pastores iuxta cor meum, qui pascent hidden by binding⌈[ascent]ascent hidden by binding⌉ vos scientia et doctrina.cf. Vulg. Ier 3:15-17 ⌋
Ac per Deum immortalem, quis te scientia, doctri hidden by binding⌈[ctri]ctri hidden by binding⌉na atque eruditione maior? Cui excellentiorem de divinis simul ac hidden by binding⌈[ac]ac hidden by binding⌉ humanis, cognitionem habere contigit? Habent qualem et sapiens cla hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉re censuit, lumen videlicet sapientiae, quod praeesse potest populo hidden by binding⌈[lo]lo hidden by binding⌉ alioqui, qui lepram a non lepra discerneret aut commissum sibi populum hidden by binding⌈[ulum]ulum hidden by binding⌉ iudicaret. Esse id plurimae dilectionis et amoris Dei indicium pro hidden by binding⌈[ro]ro hidden by binding⌉ persuasu habeant. Quandoquidem et de superinscribed⌈dede superinscribed⌉ ⌊Saba regina⌋, cum tantam pru hidden by binding⌈[ru]ru hidden by binding⌉dentiam tantamque bonitatem in sapientissimo illo regum Solomone hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ observasset, haec verba fecit: Quia – inquit – diligit Deus populum hunc hidden by binding⌈[unc]unc hidden by binding⌉, proinde posuit te regem super eum, ut facias iudicium et iustitiam. Felicem hidden by binding⌈[licem]licem hidden by binding⌉ vero ac multo fortunatissimam ⌊Prussiam⌋ futuram, si quattuor praeter episcopos et maecenates huic uni similes habeat, quorum consilio, pruden hidden by binding⌈[den]den hidden by binding⌉tia, iudicio regerentur moderenturque cuncta. Sed quo rapior, oblitum hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ epistolam scribere me (quam quidem mihi non natura loquacior, sed iucun hidden by binding⌈[ucun]ucun hidden by binding⌉da quaedam Amplitudinis Tuae simulacri contemplatio fecit.) Et scribere praesuli hidden by binding⌈[suli]suli hidden by binding⌉ tam excellenti, cuius praeclara virtus me laudatore non eget, sed fore hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ magis exigit, ut gratulemur. At volupe fuit, Praesul Ornatissime, [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ infimum huius augustissimi pontificii ordinis decus, in parte bona
AAWO, AB, D. 3, f. 93
tuorum commemoratione diutius versari, in parte, inquam, etenim tuas omnes praestantissimas laudes qui persequi vellet, illi maius chiliade opus nasci necesse est, et ego in referendis Amplitudinis Tuae praeconiis exilis sum ingenio nec mihi vocis ubertas ad dicenda, quae de tua maiestate sentio, sufficit, nec orae mille linguaeque totidem, vel indefessi sermonis series, quibus opto semper aliquid accedere, ut nobis novum subinde gratulandi argumentum suppeditetur. Ceterum, siquidem subo superinscribed⌈oo superinscribed⌉doror me prolixitate hac tibi homini, puto, occupatissimo et otium istud (si quod suppetit) non nisi divinis precationibus legendisque exquisitissimis scriptis et in reipublicae utilitatem consumere solito fastidium iam ac nauseam peperisse, itaque epistolae finem faciam. Quod superest, precor, ut Dominus ⌊Iesus⌋ et verus ille pastor tantum reipublicae Christianae lumen decus et ornamentum, tantum ⌊Prussiae⌋ antistitem praesulem et pastorem, tantum familiae nostrae praesidium suffragium et fulcimentum diu felicem salvumque tueatur et divino auxilio suo desit numquam, dein, ut hoc sacerdotium optimis avibus secundissimis auspiciis administres superinscribed⌈administresadministres superinscribed⌉ fruique posses, concedat, consiliis coeptisque tuis aspicet, ut ad fortunatum perducere exitum acquiescat, ut id ad suam gloriam in primis, mox avibus tuis, denique nobis omnibus ac reipublicae perpetuo faustum ac felix sit. Postremo queso, quantum tua gloria crescit, Gasparo crescat gratia tanta tuo. Bene vale decus nostrum et spes nostra, Praesul amplissime, atque in aeternum vive. Nam hoc capite salvo nescio quid maius spe nobis pollicemur.
Reverendissimae Amplitudunis Tuae infimus clientulus ⌊Casp(er) Hannow⌋
[1] indecise mf. indecisse.
[2] Denique praeter habitum et nomen qui, quid sit episcopatus, ignorant, instar Phaniae pontificis propter rusticitatem, quid esset pontificatus, nescientis. Conditores ecclesiasticae litteraturae celeberrimi prodiderunt caecum animal Deo offerri, quotienscumque illiteratus sacris initiatur fitque adscripticius militiae religiosi. Dii boni quot caeca animalia quotidie deo dedicantur? Quot Antistites primarii? Quot prothomistae? Quod episcopi caecutientes? Sunt et prorsus talpae, hoc est indocti incultique. Lux enim sacerdotis et cultus, doctrina. cf. F. Beroaldo, introduction to L. Apulei Madaurensis Philosophi Platonici Opera (dedicatory letter to Péter Váradi, Archbishop of Kalocsa).
[3] Tua autem Amplitudo ab eius contagio longe resiliens muniit semetipsam alexipharmaco doctrinae Christianae eloquentiaque medicamento, quibus nihil potest esse potentius utiliusque cf. Berolado op. cit.
| | 7 | IDL 1747 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1537-10-14 | received [1537]-10-20
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, AAWO, AB, D. 6, f. 22-23
| 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 322
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 618
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Neque, hercle, exa<ra>re, eloqui, aut animo concipere potest quisquam, Praesul Reverendissime, qua laetitia perfruebar, quibus gaudiis exsultabam, quanta voluptate bacchabar, cum Amplitudinis Tuae litteras legissem. Etenim cf. ERASMUS 1823 p. 46 acceptis humanissimis litteris tuis, immensa quaedam laetitia me totum obsedit ⌊incredibilis laetitia me delibutum reddidit et totum obseditcf. ERASMUS 1823 p. 46 acceptis humanissimis litteris tuis, immensa quaedam laetitia me totum obsedit ⌋. Has exspectabam, has affectabam, has flagitabam mirifice et quampridem mihi adferri appetebam. Accepi, inquam, accepi, non quod cf. Adagia No. 1886 ⌊pueri in fabacf. Adagia No. 1886 ⌋ se repperisse clamitant, sed meras voluptates, sed meras laetitias. O factum bene, rem voluptuariam, Praesul Amplissime, nuntias, pulchre nuntias, prae gaudio vix me capio. Neque sane nuntius optatior neque iucundior adferri potuit, quam qui nunc est de nova dignitate Amplitudini Tuae allatus. Quare temperare mihi non potui, neque pudor dehortari, neque barbaries deterrere, neque humilitas mea revocare quivit, quominus gratulatorias litteras ad Amplitudinem Tuam huic vicissim nuntio darem.
At ne illa mea temeritas et factum inconsultum – exitio cedat, tum ob id, quod mihi tam infimae classis homunculo illas scribere minime competebat, tum quod ineleganter nulla oeconomiae ratione habita non repetitis subinde epithetis et verbosiores, quam par erat, scriptae sunt, magno patrono apud Amplitudinem Tuam egere praesentisco. Verumtamen, dum ipse esse esse cogor, Tuam Humanitatem, Praesul Ornatissime, appello suppliciterque et maiorem in modum rogo, ut etiam illas quantulascumque litteras aequissimo animo parique modestia, qua priores omnes, accipiat, utque hoc illic sufficiens patrocinium sit ex intimis penetralibus sincerae mentis profectas esse. Ego etiamque meliores aut tempus hoc adhuc doctiores exhibere non superinscribed⌈nonnon superinscribed⌉ potui{t}, sed ad humanissimas Amplitudinis Tuae litteras redeo, quas ab initio legens magna admiratione ductus sum, qui fieri potuit, ut huic gregario homunculo in tantum Amplitudo Tua faveret et tam clementer, sinceriter, tamque liberaliter et frequenter, nec modo admoneret, exhortaretur, sed cumulatioribus etiam beneficiis me sibi devinctum (si ita loqui mihi licitum est) reddere promittit, cum id merui numquam. Donec reduxissem in animum Amplitudinem Tuam magno semper favore prosecutam esse eos, qui mandatis Amplitudinis Tuae sategere et benificiorum
AAWO, AB, D. 6, f. 22v
eiusdem memores exstitere.
Atqui de quibus me modo Amplitudo Tua commonefecit, tametsi hactenus intermissum est nihil, haud mediocre tamen calcar, etiamsi currenti, Amplitudo Tua addidit. Intellexi plane ex his animum Amplitudinis Tuae et qualem me vult esse fierique non ignoro. Hoc siquidem Amplitudini Tuae in maximum honorem mihique in non minorem utilitatem abibit, obtempero perlibenter, ac – per ⌊Iovem⌋ – qui Amplitudinem Tuam written over e⌈emm written over e⌉ in his adeo honestis adeoque utilibus audire renuam, ad cuius tantunnum nutum ardua ac periculosissima quaeque obire debeo.
cf. Verg. A. IV 24 ⌊Immo mihi vel tellus optem prius ima dehiscatcf. Verg. A. IV 24 ⌋, quam Amplitudinis Tuae saluberrima ista monita atque consilia flocci pendam, quae subinde principes, reges, et divus ⌊Maximilianus⌋ modernusque ⌊Carolus⌋ caesares expetivere et tamquam divina oracula coluere. Crede mihi, Praesul Amplissime, non levius apud me Amplitudinis Tuae scripta pondus habere, quam ⌊Hegesiae Cyreniaci⌋ libri orationesve apud ⌊Ptolomeum⌋ regem, quemadmodum enim omnis, lecto Hegesiae libro, nulla vel animi vel corporis interveniente molestia, sola styli efficacia se in undas maris ex muro praecipitem dabat libensque moriebatur. Ita tuarum litterarum stylus atque exhortationes me ad illum, quem Amplitudo Tua praescripsit, vitae methodum sine omni negotio aut gravamine immo magna cum voluptate ducunt.
Habeo itaque polliceri in praesens superinscribed⌈in praesensin praesens superinscribed⌉, modo etiamnum ⌊rex ille⌋ regum excellentissimus (sine cuius ope omnia ruunt) humillimas et frequentes precationes meas audiet, studiis meis divino suo spiritu afflaverit et praesto erit me in hac mea messe et legendis exquisitissimis fructibus curaturum quam diligentissime omnia, cum Amplitudinem Tuam, ut sereno, ut tranquillo tempore in horreum meum a caeli iniuria condentur, satellitibus suis superinscribed⌈suissuis superinscribed⌉ tempestive subventuram certum scio.
Porro, quod super tot magnifica beneficia in me mmeritum collata et maiora et plura pollicetur, nequicquam sane (ut dixi) novi fecit, sed sua virtute dignum. Facit namque illa ex quadam mirificissima munificentia sua, qua maxime nitet atque eminet, ut etiam beneficium accepisse videatur, cum praestiterit. Quare illud ipsum in Amplitudine Tua Deus agnoscens a male distribuentibus sua abstulit et Amplitudini Tuae detulit, quae tamquam oeconomus optimus et Dei dispensator dispensare written over i⌈iee written over i⌉ illa et procura cum aliorum commodis in ⌊Christi⌋ gloriam tenet pulcherrime{t}. Quae, quia una mina decem lucrata est, dixit Dominus a stantibus, auferte a servo illo minam quam repositam in sudario habuit nescius uti et date servo meo bono, qui decem minas habet. Nam omni AAWO, AB, D. 6, f. 23r habenti dabitur, ab eo autem, qui non habet, etiam cf. Vulg. Mt 25 28-29 tollite itaque ab eo talentum et date ei qui habet decem talenta / omni enim habenti dabitur et abundabit / ei autem qui non habet et quod videtur habere auferetur ab eo ⌊quod habet aufereturcf. Vulg. Mt 25 28-29 tollite itaque ab eo talentum et date ei qui habet decem talenta / omni enim habenti dabitur et abundabit / ei autem qui non habet et quod videtur habere auferetur ab eo ⌋.
Quae quia in minimo fidelis fuit, iure optimo eandem Amplitudinem Tuam maioribus praefecit Servator ille noster ⌊Iesus⌋, cui ob tantam munificentiam in aerternum usque gratias agam obsecrans insuper, ut hoc gaudium, quod nobis omnibus largitus perpetuum esse velit, Amplitudini quoque Tuae ob illam, quam mihi superinscribed⌈mihimihi superinscribed⌉ exhibet, maximas et immortales habeo, dum referre nequeo. Meum tamen erit perpetuo meminisse. Recentiorum librorum indicem Amplitudini Tuae ante ferias Divi Martini aegre missurus sum, tunc etenim adventuros confido. Hic modo praeterquam illi, quorum Amplitudo tua indicem habet, distrahuntur nulli. De iis, quid fieri vult Amplitudo Tua, exspecto interim. Feci praeterea mentionem clepsydrae coram domino ⌊Ioanni Eichler⌋ petiique, quo restitueretur Amplitudini Tuae, si integrata esset. Ille vero (quod etiam hic audivit nuntius) misisse se Amplitudini Tuae olim inquit, quo autem nuntio dubitare, velle nihilominus Amplitudinem Tuam ea de re certiorem reddere.
Polydamum in aliquot mensibus non memini me vidisse. Coniector illum melius sibi consuluisse atque in ⌊Germaniam⌋ (quod dudum moliebatur) profectum esse.
Ipse dominus Iesus Tuam Amplitudinem servat incolumem.
Reverendissimae Amplitudinis Tuae infimus clientulus ⌊Casper Hannovius⌋
[1] Missing part of address were written on lost piece of paper the seal was impressed through.
| | 8 | IDL 1750 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1537-10-23 | received [1537]-10-30
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, AAWO, AB, D. 6, f. 24 + f. [1] missed in numbering after f. 24
| 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 323
|
Prints: 1 | HIPLER 1891 No. 45, p. 542-543 (in extenso; German register) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Impudens ac improbus plane videri possem, Praesul humanissime, qui Amplitudinem Tuam quotidianis meis postulationi<bu>s occupatissimam interpellem, nisi eo animo Amplitudinem Tuam esse cognoscerem, ut quos semel tueri coeperit, non quiescat, donec plane corfirmet. Quare dum hic sub viro optimo iuxta doctissimo, ⌊Valeriano Pernusio⌋, praeceptore meo, privatim lectiones duas, dialecticam scilicet et rhetoricam, audio, quas magna cum diligentia et eruditione singulari tradit, optarem ex animo, ut eius etiam labori aliqua ex parte satisfacere et mihi favorem aliquem apud hominem hunc conciliare possem. Proinde peto et quaeso etiamnum Amplitudinem Tuam maiorem in modum, ut posteaquam his lectionibus finis impositus fuerit, mihi liceat florenum a domino ⌊Georgio Hege⌋l pro pretio huic meo praeceptori, quo sane circa hoc gymnasium nemo tum doctior integriorque, tum trium linguarum peritior existit, postulare. Id ego ab Amplitudine Tua et diligentius et pluribus verbis contenderem, nisi vererer, ne de Amplitudinis Tuae humanitate, quam ego semper propensissimam sum expertus, diffidere viderer. Ego vero vicissim quid Amplitudini Tuae, quid inquam, pro his pollicear? Nihil habeo, num me ipsum quantus sum dedam? At exiguum est, iis me dedere, qui nisi fuissent, ipse non essem. Hoc tamen praecipue despondeo, ut Amplitudini Tuae aliquando usui esse possem, curaturum me in primis et quam diligentissime semper. Bene valeat Amplitudo Tua in Domino.
| | 9 | IDL 1783 | Ioannes [DANTISCUS] to [Kaspar HANNAU], Löbau (Lubawa), 1537-11-16 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 303 (c.p.)
|
Prints: 1 | CEID 1/1 No. 75, p. 330-331 (in extenso; English register) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Salutem. Carissime Nepos.
⌊⌋ tuas congratulatorias easque copiosas et
eruditionem spirantes libenter legimus, licet alicubi
cf. Aesop 103 (Hausrath) ⌊alienis on the margin⌈alienisalienis on the margin⌉ essent plumiscf. Aesop 103 (Hausrath) ⌋[1] conspicuae, quod tamen non improbamus, oportet enim superinscribed⌈enimenim superinscribed⌉ addiscentem, ubi aliquando in suo deficit, in mutuum accipere ab iis, qui abundant. Quod Graecis litteris et dialecticae das operam, gratum nobis est – merces iis, qui tibi praelegunt, non deerit, utque illam tibi ⌊G written over D⌈DGG written over D⌉eorgius Hegel⌋ suppeditet, curavimus[2]. Tu strenue incumbe, quo written over ut⌈utquoquo written over ut⌉ in dies doctior evadas. [R]eliqua, quae per [te] fieri volumus, [a] fratre nostro Bernardo accipies on the margin⌈ R hidden by binding⌈[R]R hidden by binding⌉eliqua, quae per te hidden by binding⌈[te]te hidden by binding⌉ fieri volumus, a hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ ⌊fratre nostro Bernardo⌋ accipies [R]eliqua, quae per [te] fieri volumus, [a] fratre nostro Bernardo accipies on the margin⌉. Vale.
[1] Cf. also Erasmus Roterodamus, 1979, p.72-74, l.41-42: cum corniculam alienis convestit plumis
[3] See ⌊⌋
[2] In ⌊⌋) Hannow asks Dantiscus to help him pay for an additional, private course in dialectics and rhetoric with Valerianus Pernusius, a man fluent in Latin, Greek and Hebrew.
| | 10 | IDL 1817 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1537-12-06 | received [1537]-12-20
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, AAWO, AB, D. 6, f. 27
| 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 325
|
Prints: 1 | HIPLER 1891 No. 46, p. 543-544 (in extenso; German register) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Bis gratas mihi <litteras>, amplissime Praesul, a Celsitudine Tua, avunculus ille meus benignissimus ⌊dominus Bernhardus⌋ feliciter ex itinere ad nos veniens reddidit. Eius siquidem aspectu etiamnum usque adeo gaudebam, ut dubitem num cuiusquam magis umquam. Quem velim una cum Celsitudine Tua Deus Optimus Maximus in nestoreos servet annos. Intellexi ex his praeterea, Celsitudinem Tuam curasse, quo dominus ⌊Georgius Hegel⌋ praelectoribus meis suppeditaret mercedem, pro qua re Celsitudini Tua<e> maximas ago gratias agamque dum vivam. Hinc enim futurum, ut liberius eorundem opera utar, etc. Descripsi Celsitudini Tua<e> recentiorum librorum indicem, nuperrime adductorum, quem his adiunxi. Libri autem illi, quos Celsitudini Tuae dominus ⌊Bernhardus⌋ secum abducere{t} voluit, intra illud breve tempus compingi non poterant; qui compacti distrahebantur. Habet tabulas praeterea in iure, in ⌊Galenum⌋, in „Officia” ⌊Ciceronis⌋, in litteras Graecas et opuscula quaedam nova. Dominus ⌊Iesus⌋ servet Celsitudinem Tuam in aeternum.
Reverendissimae Amplitudinis Tuae infimus clientulus Casp(er) Hannou
| | 11 | IDL 3655 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1538-05-21 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, BCz, 1595, p. 1129-1132
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Si eam in scribendo diligentiam, Amplissime Praesul, in me probaveris, quam ⌊Plinius Secundus⌋ ab amico suo usque requisivit, has modo litterulas Amplitudo Tua non posset non boni consulere, quod cum nullum argumentum scribendi suppetat, id ipsum quod nihil suppeteret, tantum non hoc tempore coactus sim exarare. Nam si argumenta animi votis responderent, alia plerumque Amplitudo Tua ac uberiora legeret. Praesentes nihilominus eo futuras gratiores in spem venio, quia talem sortitae sint grammatopherum, qui Amplitudini Tuae non gratus modo, verum sic dilectus numquam non exstitit, ut fabulamenta etiamnum omnia, quae ille perferret, quam gratissima Amplitudini Tuae redderet.
Pervenit ⌊huc⌋ fama Amplitudini Tuae derepente tantus morbus incidisse, ut etiam salus Amplitudinis Tuae desperaretur. Rumor sane ille haudquaquam laetus et intempestivus mihi nuntius fuit, qui quantum doloris incussit, quantum contristarit, non opus est prolato et, veluti rem minime dubiam, praetereo. Hoc autem probe scio non mediocrem vitae partem mihi sustulisse omniumque rerum fastidium ingenerasse atque tum temporis non potui non vehementer mirari hominum insignem malevolentiam et in malis perferendis miram velocitatem notare, meas etenim ad aures ea Amplitudinis Tuae adversa valetudo, si bene memini, aut 1538-04-10⌊decima1538-04-10⌋, aut 1538-04-11⌊undecima Aprilis1538-04-11⌋ pervenit, ad aliorum non dubito, quin postridie ab eo die, quo Amplitudo Tua eo morbo affecta fuit, perventum sit. Nunc autem gratias ago Deo meo, qui preculas suorum non aspernatus sed benigne suscipiens Amplitudinem Tuam ad pristinam revocavit sanitatem meumque acerbum dolorem dolorem et luctum incredibili vicissim gaudio compensavit.
Accepi insuper serenissimam ⌊regiam maiestatem⌋ Amplitudini Tuae legationem ad ⌊Romanorum regem Ferdinandum⌋ dedisse eamque Amplitudinem Tuam, etsi vix morbo levatus, suscepisse. Factum equidem Amplitudinis Tuae plurimum laudo proboque, hoc enim praeter id, quod summam gloriam et honorem BCz, 1595, p. 1130 inde referet, Amplitudo Tua praestiterit, ut eum animum, quem ab initio non nisi fidelissimum et infractum serenissima ⌊regia maiestas⌋ cognovit, eundem modo non cognoscat solum, sed penitus etiam perspiciat et ad perpendiculum in his maxime annis superinscribed⌈annisannis superinscribed⌉ et hac tempestate non immutatum, verum (si quid accedere possibile est) quasi fide auctum experiatur.
Ac quod Amplitudo Tua, cum ⌊regiae maiestati⌋, tum ceteris omnibus notum et testatum esse {esse} voluit, nempe Amplitudinem Tuam nihil detractare, quoquo tempore, et quoquo versus, modo id per valetudinem licere written over a⌈arere written over a⌉t, regiae maiestati honori esse et emolumento, id nunc denique sole meridiano clarum magis et nemini non perspicuum reddetur. Eo vero deventum esse profecto miserum, ut ⌊Prussia⌋ eos dare legatos cogatur, quos ad orbis monarchas ableget ⌊Polonia⌋.
Quod superest, precor, ut Deus Optimus Maximus susceptam legationem super omnia omnibusque ex partibus fortunet, cum eam honeste subterfugere non potuit Amplitudo Tua. Ad proximam, quam scripsi Amplitudini Tuae epistulam huc adveniens, puto praesens respondebit. Quare non est, quod litteras aliquas ab Amplitudine Tua interea exspectem. Christus ⌊Iesus⌋ eandem Amplitudinem Tuam cum sibi carissimis iugiter servet.
Reverendissimae Amplitudinis Tuae infimus clientulus ⌊Gaspar Hannow⌋
[1] Missing parts of address were written on lost piece of paper the seal was impressed through.
| | 12 | IDL 1894 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1538-08-04 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 6, f. 31 + f. [1] missed in numbering after f. 31
|
Auxiliary sources: 1 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 329
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D. 6, f. 31r
Salutem et sui humillimam commendationem. Reverendissime Praesul et Domine clementissime.
Cum a Reverendissima Amplitudine Tua discedens ⌊Cracoviam⌋ venissem, exsecutus sum ea diligenter, quae Reverendissima Amplitudo Vestra mihi in mandatis reliquerat. Primum accessi generosum dominum ⌊Achacium(!) Czeme⌋ reddens illi ⌊⌋, quas ad illum Reverendissima Amplitudo Tua dedit, qui quidem Reverendissimae Amplitudini Tuae per hunc nuntium respondisset, modo certi quid habuisset, sic enim per me admonitus, num rescribere vellet, respondit, deinde reverendum dominum ⌊Samuelem Macziewsky⌋, cui e serenissimae ⌊regiae maiestatis⌋ conclavi exeunti ⌊⌋, quae ad serenissimam regiam maiestatem et ad ipsum a Reverendissima{e} Ampl(itudine) Tua{e} scriptae erant, tradidi. ⌊Qui⌋ perlectis primum ⌊⌋ serenissimae ⌊regiae maiestati⌋ reversus ⌊⌋ etiamnum detulit. Dominus tamen Czeme tunc temporis, cum ⌊⌋ illae serenissimae ⌊regiae maiestati⌋ repraesentarentur, praesens non adfuit, ut voluit Reverendissima Amplitudo Tua.
Postea generosum dominum ⌊Nicolaum Nipczitz⌋ conveni dixique, ut iussit Reverendissima Amplitudo Tua, eodem vino aut fortassis deteriori dominum ⌊Ioannem Eichler⌋ implevisse lagoenas Reverendissimae Amplitudinis Tuae, quo illius. Qui subridens mirabatur magnopere ac mox in haec verba prorupit: in tota hac urbe mercatorem usquam adeo astutum et subdolum non existere ac est ille.
Praeceptor meus pro tanta Reverendissimae Amplitudinis Tuae munificentia ingentes Reverendissimae Amplitudini Tuae habet gratias, mihi vero pollicitus est omnem suam in me erudiendo et operam, et laborem. Et ego Reverendissimae Amplitudini Tuae non minores, immo immortales habeo gratias precorque, ut Deus Optimus Maximus, cum ego non possum, {h}uberrime referat atque eandem Reverendissimam Amplitudinem Tuam salvam et incolumem in aeternum tueatur.
[1] Missing parts of address were written on lost piece of paper the seal was impressed through.
| | 13 | IDL 1916 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1538-09-12 | received [1538]-10-29
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 247, p. 317-320
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz 247, p. 320
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Varmiensi⌋, domino meo clementissimo
BCz 247, p. 317
Salutem et sui humillimam commendationem. Reverendissime Praesul et avuncule clementissime.
Dominum ⌊Ioannem Holstenn⌋, qui ob certa quaedam negotia hic aliquamdiu est commoratus, rogavi, num Reverendissimae Amplitudini Tuae posset abiens aliquot libellos perferre, nam recta hinc ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam se perrecturum aiebat. Recepit. Quibus coemptis compactisque illi scriniis suis includendos tradidi, quo securi ab imbribus forent. Ex quibus integer ⌊Lucianus⌋ est Latinitate donatus, mihi numquam et aliis plerisque visus integer, Latinus dico, constat 51 grossos, „Zodiacus Vitae”, 14 grossos, quem sibi non esse Reverendissima Amplitudo Tua ⌊Wratislaviae⌋ interrogata, respondit, „Mores - praeterea - omnium gentium”, 9 grossos, dudum videre voluit Reverendissima Amplitudo Tua. Et hi sunt, quos per coniecturam quodammodo Reverendissimam Amplitudinem Tuam carere. Collegi hos autem, nimirum „Proverbia” ⌊Solomonis⌋ et „Epistulas” ⌊Pauli⌋ metrice, 12 grossos, „Apologiam - insuper - indicti concilii adversus Lutheranos”, „Conciones” et alia opuscula ⌊Nauseae⌋, 22 grossos, (quae compingere, quod iustam voluminis magnitudinem non repraesentarent, posthabui) ut emerem impulit novitas ipsa, hoc anno ab authoribus et typographis in lucem edita. Misissem Bibliam cum scholiis ⌊Lugduni⌋ impressam, sed comperi scholia illa ⌊Lutheri⌋ esse ex Germanico in Latinum translata. Ceterorum vero librorum recens advectorum indicem malui transmittere, quam incertus plura coemendo maius periculum adire.
De aliis Reverendissimae Amplitudini Tuae (quam Christus ⌊Iesus⌋ incolumem atque floren
BCz 247, p. 318
tem cum sibi carissimis iugiter servet) propediem cum [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ ⌊Maur ms. t(!)
⌈rr ms. t(!)
⌉itio⌋ scripturus copiosius.
| | 14 | IDL 7252 | Ioannes DANTISCUS to Kaspar HANNAU, before 1538-10-29 Letter lost | Letter lost, mentioned in IDL 1985: De cancellario igitur nulla spes, de librario tamen habeo, quod pollicear. Est hic a ministeriis cuiusdam doctoris adulescens, quantum ex aliis deprehendere licuit, moribus inculpatis, mediocris staturae, genis rara languine conspersis, natione Polonus, Germanicam tamen linguam exacte tenet. De eruditione aut ingenio eius nihil affirmo, manum non possum non probare, siquidem sic scite scribit, cui ut hac in parte cederet non videam. Qui, cum vocatus ad me esset, inter alia rogavi, susciperetne scribae officium apud Reverendissimam Amplitudinem Tuam, non abnuit quidem ille, salarium autem ne isthuc ivisse poeniteret, scire ex me voluit. Ego nihil certi ausus promittere (nullam enim eius in litteris Reverendissima Amplitudo Tua mentionem fecit), dixi fidei se Reverendissimae Amplitudinis Tuae commiteret, quae aequum non denegabit, quodque qui hoc fecere, facti numquam poenituisset. perhaps this letter was delivered to Cracow together with IDL 7203, IDL 7201, IDL 6679
| | | 15 | IDL 1985 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1538-11-13 | received [1538]-11-21
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1597, p. 285-288
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1597, p. 285
Salutem et sui humillimam commendationem.
Reverendissime Praesul et avuncule clementissime.
Temporibus his, velim, potius Reverendissima Amplitudo Tua vitio det vel, si placet, etiamnum gymnasiarchis nostris, quod hactenus, quem praeficeret Reverendissima Amplitudo Tua grammatofilakiou seu (ut vulgo vocant) cancellariae suae inve<ne>rim neminem. Quin etiam, quod deterius, librarium nullum, qui una hoc nuntio sese ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam contulisset, quia tantam sciscitando, quantam maiorem nemo potuit, adhibui diligentiam. In causa est summa egestas doctorum hominum, quorum indies adhuc numerus decrescit, ita ut collegia conducticiis magistris oppidatim collectis stillantes omni inscitiae squalore farciuntur, puto byrseis postmodum ac vocitatis ab aratro rusticis numerus implebitur. Simile usu venit civibus, qui aliunde ex diversis gymnasiis non absque magnae pecuniae pollicitationibus filiis suis paedagogos mutuare coguntur.
Floruit olim viris talibus haec universitas et adulescentibus huiuscemodi rei aptis tantummodo redundabat, hodie paene portentis rariores aut, si qui sunt, aratro magis idoneos aut quaevis aliae rei diceres, quam negotiis quantumvis minusculis. Hoc cui rectius acceptum ferrem atque negligentiae et inscitiae gymnasiarcharum? Qua indies tot pessumdant felicia studiosorum adolescentum ingenia sibi tradita, adeo etiam perfricta fronte, ut connivere ad illud ⌊Divi Hieronimi⌋ ne verentur quidem: „melius est decem virgines corrumpere, quam unum adolescentulum negligere”. Quam porro rationem de hac commissa sibi iuventute Deo, cui stant aut cadunt, sunt reddituri. Ipsi viderint, meum non est de illis pronuntiare. Atque illud est equidem, quare si qui huc studii causa sese contulerint, mox quasi Averni foetore offensi retrocedunt. Avertat Christus omen, quod in ore omnium, nisi huius academiae modernum praesulem tempori miserescere coeperit, non tam funditus barbariae situ, quam libidinum etiam sceleribus brevi interierit.
De cancellario igitur nulla spes, de librario tamen habeo, quod pollicear. Est hic a ministeriis cuiusdam doctoris adulescens, quantum ex aliis BCz, 1597, p. 286 deprehendere licuit, moribus inculpatis, mediocris staturae, genis rara languine conspersis, natione Polonus, Germanicam tamen linguam exacte tenet. De eruditione aut ingenio eius nihil affirmo, manum non possum non probare, siquidem sic scite scribit, cui ut hac in parte cederet non videam. Qui, cum vocatus ad me esset, inter alia rogavi, susciperetne scribae officium apud Reverendissimam Amplitudinem Tuam, non abnuit quidem ille, salarium autem ne isthuc ivisse poeniteret, scire ex me voluit. Ego nihil certi ausus promittere (nullam enim eius in litteris Reverendissima Amplitudo Tua mentionem fecit), dixi fidei se Reverendissimae Amplitudinis Tuae commiteret, quae aequum non denegabit, quodque qui hoc fecere, facti numquam poenituisset. Consensit, verum quia praestituta dies famulatus eius, quae divae Luciae natalis est, hauddum instaret, abeundi potestatem impetrare nequivit eoque neque hoc nuntio sese itineribus committere. Quare, si diem, inquit, illum Reverendissima Amplitudo Tua manere et ipse, quo abiret, tum habere posset, profectur(us). Iussi, componeret in id tempus (mihi non perinde longum visum) res suas, quo, simulac per me certior factus, citra moram iter caperet, posse sustinere tot dies Reverendissimam Amplitudinem Tuam. Pla ms. u(!)
⌈aa ms. u(!)
⌉cuerint omnia an aeque Reverendissimae Amp(litudini) Tuae, non ausim contendere, quid tamen hac in re amplius factum velit, Reverendissima Amplitudo Tua in proximis poterit significare.
Bibliam mercatus sum et eam quidem compactam floren(is) 3, Romanum quoque illud breviarium grossis 36, compactio 12 constitit. Delegi autem χαρακτηρα paulo grandiorem prioribus, quod eum accommodatiorem crediderim visui Reverendissimae Amplitudinis Tuae. Sed quid dicam, quidve cogitem, prorsus nescio, quidnam causae fuerit, quare hactenus ⌊Ioannes Holsten⌋ libros alios hidden by binding⌈[os]os hidden by binding⌉ Reverendissimae Amplitudini Tuae ante superinscribed⌈anteante superinscribed⌉ missos non pertulerit, aut in manus, quemadmo hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉dum spopondit, tradiderit, cum illos manibus suis a me accipiens scrinio incluserit, quo tuti ab iniuria coeli forent, idque quartadecima, nisi plane hallucinor, Septembris. Adeo nulla fides, nulla verecundia, timor nullus in hoc perditissimo saeculo superest.
Recepit non paucis audientibus, quinimo hoc etiam cliente Reverendissimae Amplitudinis Tuae, qui vidit libros, se velle ac lubens BCz, 1597, p. 287 in gratiam Reverendissimae Amplitudinis Tuae, cui extra hoc plura debere profitebatur, non illaesos tantum, verum etiam celeriter perferre, recta nam ms. n(!)
⌈mm ms. n(!)
⌉que me, inquit, ad Dominum Reverendissimum negotiorum meorum status proficisci cogit. Quam strennue autem et magnifice verba dederit, haud perplexum videre. Quo id animo faciat, pronuntiare quidem ingenue non possum, factum vel pueri iniquum iudicarer[2]. Ego quid faciundum incertus, Reverendissima Amplitudo Tua, quae prope est, utique non ignoraverit.
Librorum vero numerus et nomenclatura haec est: „Zodiacus vitae”, „Proverbia” ⌊Solomonis⌋ et „Epistulae” ⌊Pauli⌋ carmine, integer ⌊Lucianus⌋ Latinitate donatus cum scholiis et argumentis in singulos dialogos, „Mores omnium gentium”, et hi quidem omnes compacti, „Apologia adversus ⌊Lutheranos⌋”, „Contiones” et alia quaedam opuscula ⌊Nauseae⌋ in folio (ut vocant) incompacta. His additae erant ⌊⌋.
Ipse dominus Iesus servet Reverendissimam Amplitudinem Tuam incolumem et quam florentissimam in sempiternum.
⌊Cracoviae⌋, 13 Novembris anno Domini 1538.
Reverendissimae Amplitudinis Tuae extremus clientulus ⌊Casper Hannow⌋
[1] Missing parts of address were written on lost piece of paper the seal was impressed through.
[2] Above iudicares a mark of abbreviation, which seems superfluous
| | 16 | IDL 2030 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1539-01-03 | received [1539]-01-19
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1597, p. 387-390
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1597, p. 387
Salutem et sui humillimam commendationem.
Reverendissime atque Amplissime Praesul.
Scriba ille, cuius sponsionem in ⌊⌋ Reverendissimae Amplitudini Tuae denuntiavi, uti promiserat, non invitus cum domino ⌊Fabiano de Dameraw⌋ ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam iter suscepit. Cuius, reor, nec mores minus, quam manus, placebit. Utinam et cancellarium ad eum modum, qui negotiis Reverendissimae Amplitudinis Tuae suffecisset, transmittere potuissem, nihil aeque fecissem libentius.
Quoniam vero nunc amplius nihil ad manum est, quod Reverendissimam Amplitudinem Tuam scire oporteret, pauca quaedam brevissimis verbis de huius temporis solemniis commemorare, quo litteras non schedulam Reverendissimae Amplitudini Tuae carissimus nuntius perferret, non alienum fore existimavi. Quibus non dubito, quae tua est humanitas, Praesul Amplissime, quin benignas sis aures adhibiturus. Nam, quam variis olim cum ludis, tum ceremoniis novi anni initium Calendis Ianuariis celebrari consueverit, haud quamquam ignorat Reverendissima Amplitudo Tua, quemadmodum id etiam in ⌊Suetonio Tranquillio⌋, ⌊Plinio⌋ et aliis auctoribus passim deprehendere licet, quorum et hoc solemne erat tam senatoribus, quam equitibus et plebeis mutuis certare munusculis, quae strenas appelarunt, boni ominis gratia.
Quam consuetudinem ab illis, ut alia<e> pler<a>eque, mutuantes, quoque ad haec nostra usque tempora in Republica Christiana perseverat, nec minus solemniter, quam curiose servatur. Hunc autem morem reprobem an laudem, non adeo certus sum, siquidem in sacris canonibus iam olim veritum esse et damnatum liquido constat. Porro cum hoc inibi legissem, animum meum non parva subiit commiratio, qui fiat, quod anniversarie in canonem hunc promiscue ab omnibus citra formidinem peccati ac poenae gravissimae eo in loco manifeste expressae, delinquatur, dubitabamque aliquamdiu esset nec ne in universum repudiandus et e medio religionis Christianae tollendus. Persuadere mihi id nullo modo potui nec volui quidem, a potentissimis enim videbam et magni nominis viris regibus ducibus praesulibus et iuresconsultissimis hunc iam sive morem, sive superstitionem non modo receptum esse (strenam enim omnes ab omnibus et suscipiunt gratanter, et offere non prohibent), verum etiam probatum, dum missitare strenas ipsi non d written over ve⌈vedd written over ve⌉ubitarent.
Quare sic eadem illa ⌊Divi Augustini⌋ et ⌊Zachariae pontifici⌋ summi verba 26 quaest(ionis) 7 interpretanda esse cum illis censeo inhibuisse hoc fieri addita anathematis poena,
BCz, 1597, p. 388
si in ⌊Iani⌋ aut ⌊Saturni⌋ honorem magis, quam veri aeternique Dei Christi Iesu gloriam strenae istae missitarentur, quod poterat equidem proclive videndum in istorum laudem primitus esset inventa haec munerum missitatio, aut etiam, quo prorsus tollerent errorem existimantium, tantam inesse vim hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ et virtutem xeniolo, quae vel fortunatum reddere annum, vel funesta propellere fata posset, quo sane errore circumventi, nemo infi{a}ciabitur haud parum multum Christi gloriae derogare, tali quoties conferunt aut accipiunt fide. Soli namque Deo haec est potestas relicta. Atqui illa ipsa consuetudo, cum in Christi laudem, honorem, gloriam, cuius tunc salutiferum natalem interna quadam et spirituali laetitia animique tripudiis celebramus, conversa sit, illis ipsis munusculis quasi certis hidden by binding⌈[is]is hidden by binding⌉ quibusdam externis symbolis exuberantem cordis voluptatem, quam Christicolis omnibus eius attulisset γενεθλιον ostendere volentes, dignum hidden by binding⌈[um]um hidden by binding⌉ etiam a Christianissimis observata esse videtur. Et manet (ut dixi) hidden by binding⌈[i)]i) hidden by binding⌉ consuetudo illa ubique strenae autem diversa est per personas oblatio, ⌊Italiae hidden by binding⌈[aliae]aliae hidden by binding⌉⌋ enim (ut ferunt) summi viri dant infimis, in ⌊Anglia⌋ vero inferiores deferunt strenam superioribus et regi cuncti principes. Sed hoc commune omnibus, dantibus aliquid contra redonare, quo liberalitas, ut boni ominis nuntia mutuo communicetur. Quod imitati quoque sunt hidden by binding⌈[unt]unt hidden by binding⌉ nostrates, at obliti decori et honestatis, instituti etiam fine et legum, quibus admissum, retinent consuetudinem non minus ceteris firmissime hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ ideo solum, ut accipiant et manus emendicata pecunia impleant. Sed nec petunt verum extorquent strenam, tanto tumultu simul et clamoribus, ut maiori compendio do ms. a(!)
⌈oo ms. a(!)
⌉nati a foribus, quam indonati ociissi hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉me repellantur. Qui, quo iudicio hoc faciant, ipsi viderint, mea meher hidden by binding⌈[r]r hidden by binding⌉cle sententia in sacros gravissime canones admittunt.
Sed quorsum tot de strenis? Haud semel conatus sum et ego, Reverendissime Praesul, totis viribus magnum illud et ineffabile gaudium e servatoris nostri Christi Iesu natali conceptum, quo merito quilibet usque affici debet in Reverendissimae Amplitudinis Tuae sinum primitiis meae ⌊Musae⌋ effundere, atque strenam exiguam exiguus, patrono meo et avunculo clementissimo humillime et grate memor beneficiorum deferre. Restitit autem imbecillitas Musae semper, quo minus meis responderit conatibus, neque tale quicquam parere umquam potuit, quod doctissimis Reverendissim ae hidden by binding⌈[ae]ae hidden by binding⌉ Amplitudinis Tuae auribus obstrepere deberet. Quid faceret enim invita Minerva? Quare iam desperata re summis precibus adhuc paululum temporis ad id sibi ab Reverendissima Amplitudine Tua prorogatum iri cupio hidden by binding⌈[io]io hidden by binding⌉, BCz, 1597, p. 389 quo interim plus virium colligere, paulo maiori cura atque diligentia dapes, quibus acceptura est, convivam condire, adornare et palato ms. palatui(!)
⌈palatopalato ms. palatui(!)
⌉ denique Reverendissimae Amplitudinis Tuae accomodare queat.
Et, nisi me meum fallit iudicium, multo equidem satius fuit vel nihil plane apponere, quam crudis et minime assuetis eduliis palatum Reverendissimae Amplitudinis Tuae exacerbare. Interim quoque prototocus ille filius Mariae atque princeps noster Christus Iesus – oro – novum hunc annum Reverendissimae Amplitudini Tuae tamquam parenti, tutori et communi patrono nostro clementissimo omnibusque Reverendissimae Amplitudinis Tuae carissimis fortunare, incolumem iugiter servare, praeclaras dotes illas, quae in Reverendissima Amplitudine Tua summe relucent, novis successionibus augere, conatus promovere omniaque consilia prosperare quam maxime velit. Adhaec tantam largire gratiam, prudentiam, animi fortitudinem, quantam flagitare dignitatis magnificentia videtur, quo tuas oveculas Christo, cui, o Amplissime Praesul, strennue et indefesse militas, lucrifacere atque coronam aeternae beatitudinis cum illis suscipere possis. Amen.
⌊Cracoviae⌋, 3 Ianuarii, anno Domini 1539.
Reverendissimae Amplitudinis Tuae infimus clientulus ⌊Casper Hannow⌋
[1] Missing parts of address were written on lost piece of paper the seal was impressed through.
| | 17 | IDL 6604 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Austerlitz, 1539-01-03 — 1539-05-26 Letter lost | Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 2156: Nolui committere, cum incolumis Viennam 26 Maii, ut in proximis Reverendissimae Amplitudini Tuae ex Ausserlitz datas scripsi, pervenerim, et commode ob tempus liceret, quin quales quales(!) ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam litteras exararem, tum de successibus meis, tum de Valdesii epitaphio, quod iam ipse affixum in quadam (ut vocant) capella, in divi Stephani aede hic vidi, pro quo, ut appenderetur 4 florenos et 23 grossos dissolutos esse non sine admiratione hic a dominorum Fuggarorum factore accepi. | | | 18 | IDL 2156 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Vienna, 1539-05-27 | received [1539]-07-14
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1597, p. 669-672
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1597, p. 669
Reverendissime Praesul et Domine, domine et avuncule colendissime.
Salutem et sui humillimam commendationem.
Nolui committere, cum incolumis ⌊Viennam⌋ 26 Maii, ut in proximis Reverendissimae Amplitudini Tuae ex ⌊Ausserlitz⌋ datas ⌊⌋, pervenerim, et commode ob tempus liceret, quin quales quales(!) ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam litteras exararem, tum de successibus meis, tum de ⌊Valdesii⌋ epitaphio, quod iam ipse affixum in quadam (ut vocant) capella, in divi Stephani aede hic vidi, pro quo, ut appenderetur 4 florenos et 23 grossos dissolutos esse non sine admiratione hic a dominorum ⌊Fuggarorum⌋ factore ms. factori(!)
⌈factorefactore ms. factori(!)
⌉ accepi. Nam profecto sine magno negotio et clavis non usque adeo politis aut pretiosis affixum est.
Quod autem in illis meis litteris, quae ⌊Mauritius⌋ pertulit, Reverendissimae Amplitudini Tuae significaverim duos solum florenos, ut affigeretur, impendisse dominorum ⌊Fuggarorum⌋ factor, accidit, quod certam mercedem, quam ex domino ⌊Georgio Hegel⌋ intellexi, tradidi oblivioni.
Fuit autem, ut ex nonnullis audivi, ipsum ⌊Valdesii⌋ corpus in eadem capella suspensum in scrinio vel urna, sed male conditum et pice oblitum. Quare cum gravem quendam et intolerabilem foetorem reddere sacerdotes senserint, nescio cuius consensu soli postea conditum est in eodem aediculo. Atque hoc de epitaphio.
Comites vero, quibus hinc cras in ⌊Italiam⌋ eo, unus est famulus domini ⌊Rosborsky⌋ canonici Cracoviensis, alter vero praecipuus, primus et fidelissimus comes erit Christus ⌊Iesus⌋, in cuius me tutelam tradidi non dubitans, immo toto pectore confidens eum fore ms. forem(!)
⌈forefore ms. forem(!)
⌉ adiutorem, liberatorem et ducem meum. Alios enim comites longius manere non potui nec consultum quispiam iudicavit or indicavit⌈iudicavitiudicavit or indicavit⌉, cum pro foribus iam sunt intolerabiles solis fervores et Procyon.
BCz, 1597, p. 670
Sunt praeterea, quae me haud mediocriter perterruerunt, nempe admiranda qua<e>dam rerum victualium caritas ⌊Romae⌋, quam non ex uno, sed complusculis fide dignis viris tam hic ⌊Viennae⌋, quam in itinere hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ inde proficiscentibus written over s⌈sbusbus written over s⌉ certo intellexi. Ego tamen, cum eo Christo duce pervenero written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉oo written over ...⌉, clarius ipse ista videbo et sapientum, quid mihi faciendum sit, utar consilio. Illa tamen caritas, si in copistria (ut vocant) librarii munus assequi potuero, non usque adeo oberit, puto.
Nova, quae hinc scriberem alia rescivi nulla, quam quod uxor ⌊caesareae maiestatis⌋ ⌊Isabella⌋ e vivis excesserit eoque vestibus lugubribus serenissimi ⌊Romanorum, Boemiae et Hungariae etc. regis⌋ liberos indutos hic incedere vidi. ⌊Cuius⌋ adventus expectatur ad diem 4 Iunii, modo enim ⌊Pragae⌋ agit. ⌊Coniunx⌋ vero eiusdem serenissimi ⌊Romanorum etc. regis⌋ ante 5 hebdomadas hic filiam enixa est.
Quae quidem nova sunt omnia, quae hic certa sunt et ego Reverendissimam Amplitudinem Tuam latere nolui. Quam Deus Optimus Maximus iugiter incolumem florentem et felicem opto et precor ex animo.
[1] Missing parts of address were written on lost piece of paper the seal was impressed through.
| | 19 | IDL 2192 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1539-07-14 | received [1539]-09-22
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 6, f. 40 + f. [1] missed in numbering after f. 40
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1539, f. 36r-v
| 3 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 336
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8249 (TK 11), f. 118
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D. 6, f. 40r
Reverendissime Praesul et Domine, domine et avuncule clementissime. Salutem et sui humillimam commendationem.
Cum hinc quidam ⌊Vitinsky⌋ canonicus Plocensis in ⌊Poloniam⌋ proficisceretur, tradidi illi et ad Reverendissimam AmplitudinemTuam, et ad alios propinquos et amicos meos fasciculum litterarum adiunctum litteris reverendissimi domini ⌊Samuelis⌋ vicecancellarii ⌊Poloniae⌋, in quibus magnas illi gratias egi, quod usque efficaces mihi commendaticias litteras ad reverendum dominum ⌊Andream Czarnkowsky⌋ dederit.
Contigit autem, ut eodem die, quamvis hora diversa, praeter spem veredarius seu (ut vocant) posta in ⌊Germaniam⌋ iret, per quam reverendus dominus ⌊Theodoricus de Reden⌋ Reverendissimae Amplitudini Tuae scripsit missis domino ⌊Antonio Fugger⌋ litteris ⌊Augustam⌋, qui eas inde ad Reverendissimae Amplitudinis Tuae manus primis, quibus potuerit, nuntiis transmittet. At ego neque eius litteras (etsi in prioribus, quas hodie summo mane ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam dedi, quicquid erat satis dignum effudissem), nisi meis comitatae essent, Reverendissimam Amplitudinem Tuam accedere passus sum, ut q(uod), si has prius acceperit, de aliorum brevi adventu certa esset atque obiter diem ingresionis mei in ⌊urbem⌋, qui 26 erat Iunii mensis, et bonam valetudinem meam cognosceret.
Scripsit autem idem superinscribed⌈idemidem superinscribed⌉ dominus ⌊Theodoricus⌋ ⌊Alex(andro)⌋, q(uomodo) adhortans illum, ut scortum illud suum abigat cumque Reverendissima Amplitudine Tua, quanto celerius potest, amicitiam rursus ineat, sed
cf. TER. Ph. 186 ⌊laterem lavabitcf. TER. Ph. 186 ⌋. Numquam ille desinet esse ⌊Alexander⌋, contra quem quod exsecutus sum est reverendissimus dominus ⌊Andreas CzarnkAAWO, AB, D. 6, f. 40vowsky⌋, si nuntius iste reverendissimi domini ⌊Tarlo⌋ episcopi Premisliensis, cuius in prioribus feci mentionem, forsitan pro sacra ad episcopatum Posnaniensem missus hic veniet, brevi accipiet. Nec, puto, displicebit, cum singula melius, quam speravit Reverendissima Amplitudo Tua, confecta videbit.
Molitur abitionem idem dominus ⌊Theodoricus⌋ ad mensem Septembrem, similiter quoque reverendus dominus ⌊Czarnkowsky⌋. Ille ⌊Germaniam⌋ primo, deinde ⌊Prussiam⌋ revisere, hic ⌊Poloniam⌋ constituit. Quod si acciderit, omnibus ⌊Romae⌋ orbatus ero synceris amicis meis. Recepit tamen dominus ⌊Theodoricus⌋ mihi ante discessum suum locum commodum in copistria(?) quaesiturum, modo autem non potest, eo quod fori spirituali<s> strepitus in universum silet a Iulio mense usque ad primum diem Octobris.
Reliquum, quod scribam Reverendissimae Amplitudidni Tuae, nihil est, sed eandem Deus Optimus Maximus quam diutissime incolumem servet prosperetque in omnibus praecor et opto ex animo.
⌊Romae⌋, 14 Iulii, anno 1539.
Reverendissimae Amplitudinis Tuae deditissimus et obsequentissimus cliens ⌊Gaspar Hann(ouius)⌋
Postscript:
Remorata est heri usque in hodiernum diem posta.
[1] Missing parts of address were written on lost piece of paper the seal was impressed through.
| | 20 | IDL 2200 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1539-07-24 | received 1539-10-21
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1597, p. 753-756
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1597, p. 753
Reverendissime Praesul et Domine, domine et avuncule clementissime.
Salutem et sui humillimam commendationem.
Cum significaret mihi reverendus dominus ⌊Andreas Czarnkowski⌋ velle per postam, ut hodie vocant, quae hac nocte ⌊Venecias⌋ profecta est, Reverendissimae Amplitudini Tuae scribere, neque ego ullo modo silere volui atque hae tertiae sunt, quas ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam ex ⌊urbe⌋ dedi, mox quartas et quintas missurus, in quibus totum negotium suum Reverendissima Amplitudo Tua confectum optime videbit, ad haec non mediocrium virorum et familiarium suorum litteras illis adiunctas, qui modo scribere et ob nimiam veredarii properationem, et propter incertum tabellarium neglexerunt. Nam veredarius ille, cui suas cum meis tradidit, idem ille reverendus dominus ⌊Andreas Czarnkowski⌋ usque ⌊Venecias⌋ tantum profectus est, inde per quem et quando litterae in ⌊Poloniam⌋ mittentur, plane incertum est.
Tamen quo nomina istorum Reverendissimae Amplitudini Tuae innotescant, plura obiter hic recensebo. Ex illis primus est illustrissimus princeps Ioannes Albertus marchio Brandenburgensis, qui octo (ni fallor) ab hinc diebus me cena finita cum reverendissimo domino Theodorico de Reden in amoenissimo eius horto, qui adiunctus eius aedibus est, deambulante, duobus dumtaxat clientibus comitatus et in veredariis equis nemine sperante in domum eiusdem domini Theodorici iverit. Quem ego quoque advenientem, quibus potui, verbis reverenter excepi, et ille rursus brevibus verbis et gratias egit pro officio, et familiariter colloquebatur, postquam cuius essem, audisset atque equidem haud parvam mihi eo vespere servitiis meis apud eundem illustrissimum principem favorem conciliavi. Quem etiam neque hodie, honoris BCz, 1597, p. 754
gratia, et exeuntem, et red written over p⌈pdd written over p⌉euntem deducere intermitto, dum totam aulam suam domi reliquit. Verum, quae causa fuerit eius tam celeris adventus, aliam scire, quam opimum quoddam hic(?) sacerdotium, non potui. Id cum per procuratores suos difficile obtinuisset, praesens se facilius assecuturum apud summum pontificem speravit nec fefellit eum, ut accepi, opinio. Sed illa melius Reverendissima Amplitudo Tua ex ipsius litteris cognoscet, quas brevi et primo nuntio scribet. Secundus est Marcangeli vir ut doctissimus, ita humanissimus et non postremus Reverendissimae Amplitudinis Tuae amicus, qui ad eum illustrissimum principem Ioannem Albertum, cum de eius adventu fuisset factus certior, pridie venit. Ex istis written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ istis istis written over ...⌉ litteris, quicquid Hispania, Gallia et Italia rerum novarum habet, Reverendissima Amplitudo Tua liquidius intelliget, quam ex alterius cuiuspiam hidden by binding⌈[am]am hidden by binding⌉. Apud quem magna<m> mihi quoque familiaritatem conflabo, adeo enim sese hodie primo congressu familiariter mihi accomodavit. Neque etiam dominus Theodoricus cum illis scribendi officium posthabebit. Resignationem impetratorum beneficiorum Alexandri on the margin⌈AlexandriAlexandri on the margin⌉ a reverendo written over i⌈ioo written over i⌉ domino Czarnkowski mihi factam nunc et ipse de novo a S(anctissimo) D(omino) N(ostro) impetrabo atque prout iuris est {s}eund(em) Alexandrum in stain⌈[n]n stain⌉fra tres menses citabo, quod, puto, puto contra Reverendissimae Amplitudinis Tuae voluntatem non erit, cum id abeunti mihi innueri written over a⌈aii written over a⌉t Reverendissima Amplitudo Tua. Cetera volens nolens silentio praeterire cogor, ob praedicti veredarii festinationem eoque nemi written over o⌈oii written over o⌉nem ex aliis propinquis et amicis meis scriptis salutare possum.
Reverendissimam Amplitudinem Tuam Deo Optimo Maximo sedulis orationibus meis commendo obsecrans, ut eandem Reverendissimam Amplitudinem Tuam nobis atque ovibus suis quam diutissime felicissimeque salvam atque incolumem tueatur.
Romae, ipso vespere sancti Iacobi anno 1539.
| | 21 | IDL 7400 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1540, autumn Letter lost | Letter lost, mentioned in IDL 6683: Commiseramus praeterea venerabili fratri nostro, domino Achacio a Trenka, canonico ecclesiae nostrae Varmiensis, in Allenstein administratori, ea ad Fraternitates Vestras referre, quae ad nos nepos noster ex urbe in negotiis Fraternitaum Vestrarum perscripsit | | | 22 | IDL 6476 | Ioannes DANTISCUS to Kaspar HANNAU, 1541-02 Letter lost | Letter lost, mentioned in IDL 2452: Sunt mihi litterae a nepote meo in urbe X Aprilis datae, non malae spei ..., quamvis adhuc nostras in Februario missas non acceperit., and in IDL 2463: Scripsi igitur nepoti meo Gasparo, ut pro utrisque nobis rem agat, quo si seorsum illi Dominatio Vestra quippiam iniunxerit iussi etiam ... ut obsequatur Dominationis Vestrae negotiis tamquam meis inserviat. | | | 23 | IDL 6475 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1541-04-10 Letter lost | received before 1541-07-14 Letter lost, mentioned in IDL 2452: Sunt mihi litterae a nepote meo in urbe X Aprilis datae, non malae spei, and IDL 2463: Habui ab eo nuper litteras X Aprilis datas, quibus scribit actionem omnem contra Alexandrum suspensam esse, quousque serenissima maiestas regia cardinali Sanctorum 4 respondeat, quod responsum iampridem per dominum Gantkowski ad urbem unacum libello perlatum existimo, paulo post, quid actum sit, accepturi. | | | 24 | IDL 6471 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, 1541-04-11 — 1541-06-26 Letter lost | received 1541-07-25 Letter lost, mentioned in IDL 2472: Commodum heri puer Dominationis Vestrae appulit, cum mihi annexae ex Urbe a nepote Casparo sunt allatae, cum omnibus adiunctis, ex quibus non pauca, quae hucusque desideravimus, cognoscet | | | 25 | IDL 6462 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1541-06-27 Letter lost | received ca. 1541-08-30 Letter lost, mentioned in IDL 4831 | | | 26 | IDL 6377 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, 1542-09-17 Letter lost | Letter lost, on the basis of IDL 2690 | | | 27 | IDL 6378 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, 1542-10-28 Letter lost | Letter lost, on the basis of IDL 2690 | | | 28 | IDL 6376 | Ioannes DANTISCUS to Kaspar HANNAU, 1542-11-07 Letter lost | Letter lost, on the basis of IDL 2690 | | | 29 | IDL 2690 | [Ioannes DANTISCUS] to [Kaspar HANNAU], s.l., [1542, end of December] |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D.101, f. 182r-v
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8249 (TK 11), f. 466
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D.101, f. 182r
Salutem tibi precor, mi carissime nepos, et cum hoc ineunte novo anno quamplurimos alios faustos et felices.
Quod
cf. EUTROPIUS 1:12 Nono anno post reges exactos, cum gener Tarquinii ad iniuriam soceri vindicandam ingentem collegisset exercitum, nova Romae dignitas est creata, quae dictatura appellatur, maior quam consulatus. ⌊dictaturam nondum deposuerim, quam mallem quispiam ⌊Romanorum⌋, quorum haec fuit dignitas potissima, haberetcf. EUTROPIUS 1:12 Nono anno post reges exactos, cum gener Tarquinii ad iniuriam soceri vindicandam ingentem collegisset exercitum, nova Romae dignitas est creata, quae dictatura appellatur, maior quam consulatus. ⌋
, sine tamen mea affecta valetudine, non te perturbet on the margin⌈non te perturbetnon te perturbet on the margin⌉, in qua me indies (Deo gratia) meliusculum sentio. Quae ad te ⌊⌋ [1542-11-07]⌊VII Novembris[1542-11-07]⌋, ex adiuncto habebis exemplo. Iam, ut existimo, centum quinquaginta ducatos tibi a dominis ⌊Fuggaris⌋ numeratos esse, quibus te aliquamdiu sustinere possis.
Accepi interim a te binas, ⌊⌋ [1542-09-17]⌊XVII Septembris[1542-09-17]⌋, ⌊⌋ [1542-10-28]⌊XXVIII Octobris[1542-10-28]⌋ datas, eas item, quas ad dominum ⌊doctorem Hosium⌋ dedisti[1]. Missae mihi sunt praeterea ex aula regia quattuor illorum[2], ut scis, litterae, quibus brevi respondebitur neque a tua sententia responsum, ut arbitror, erit alienum. Ceterum, quomodo res aulicae in olla illa et quam tarde coquantur, cum etiam id apud vos in usu sit, non est tibi incognitum. In praesens tuis copiosis et gratis mihi litteris, ut velim, fusius respondere fessus dictando nequeo, has saltem ad te dedi paper damaged⌈[dedi]dedi paper damaged⌉, ut scias me tuas accepisse, paulo post abunde de omnibus rescripturus.
Vale et in Dei benignitate feliciter diutissime vale.
Si quid supererit temporis antequam hunc nuntium meum ad aulam absolvero, ex schedis inditis accipies.
[1] cf. ⌊⌋.
[2] Four cardinals that have been assigned by Pope to recognize a case of Alexander Sculteti: ⌊Gian Pietro Carafa⌋, ⌊Juan Álvarez y Alva de Toledo⌋, ⌊Pietro Paolo Parisi⌋ and ⌊Bartolomaeo Guidiccioni⌋, cf. HE 1, f. 131, letter no. 122, note no. 3; see also ⌊⌋ of Dantiscus to Hozjusz, from 1543-01-29, and ⌊⌋ of Maciejowski to Dantiscus from 1542-11-10.
| | 30 | IDL 6576 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1543-05-20 Letter lost | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1543-07-22 Letter lost, mentioned in IDL 3973 | | | 31 | IDL 6469 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, 1544-09-07 Letter lost | Letter lost, mentioned in IDL 2813: Quid causae fuerit, cur post meas VII Septembris datas tardius scripserim, ex copiosissimis alteris meis, quae paulopost has posteriores suas illi redditae sunt, spero iam Reverendissima Amplitudo Tua intellexit, cum quibus et calculum recepti et expensi miseram.; IDL 2820: Quod autem post meas septima Septembris datas tardius alteras miserim | | | 32 | IDL 4086 | Kaspar HANNAU to [Ioannes DANTISCUS], Rome, [1544]-11-27 | received 1545-02-16
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 70, f. 247
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 170
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Enclosure:
AAWO, AB, D.70, f. 247r
⌊Gundissalvus Villadiegus⌋, ⌊Romae⌋ quondam rotae auditor sive iudex in tractatu suo de haereticis, quaestione XXIII de filiis haereticorum, scribit in hunc modum.
Vicesimotertio, quaero de poena filiis haereticorum infligenda. Ad quod est dicendum, quod puniuntur in successione paterna, nam in bonis paternis minime succedunt, imo illa fisco applicantur. Si enim in crimine laesae maiestatis hoc est stain⌈[tis hoc est]tis hoc est stain⌉ institutum, a fortiore in crimine haeresis locum sibi debet vendicare, cum longe magis sit aeternam, quam temporalem laedere maiestatem. Sic dicit textus de haereticis c(apitulo) vergentis.
Puniuntur etiam alia poena, quia filii haereticorum et receptatorum, et fautorum usque ad secundam generationem ad nullum ecclesiasticum beneficium seu officium publicum admitti debent, et si secus actum fuerit, illud est irritum et inane ut c(apitulo) quicumque § haeretici, eodem titulo libro VI, quod intelligo de secundo gradu descendentium per lineam masculinam, in discedentibus autem per lineam femininam ad primum gradum dumtaxat extenditur, ut in [libro secu]ndo on the margin⌈libro secu hidden by binding⌈[libro secu]libro secu hidden by binding⌉ndo[libro secu]ndo on the margin⌉, c(apitulo) statutum, eodem titulo et libro. Item illud intellige de illis, quorum progenitores iuxta praedictam distinctionem fuerint vel decesserunt haeretici, non autem illorum, qui emendatos esse constiterit et reincorporatos ecclesiae unitati, et pro culpa huiusmmodi ad mandatum ecclesiae poenitentiam recepisse, quam ipsi vel iam perfecerunt stain⌈[fecerunt]fecerunt stain⌉, vel humiliter prosequuntur, vel sunt parati ad recipiendum eandem, ut in dicto c(apitulo) statutum § fina(li).
Sed, iuxta praedicta, etiam hoc in dubium vocari potest, numquid filius haeretici ipso facto perdat beneficium ecclesiasticum, quod habet? Circa quam quaestionem distinquendum est, aut beneficium fuit collatum filio antequam pater factus erat haereticus, et eo casu filius non est privatus ipso iure sed venit privandus, aut post haeresim paternam, et est privatus ipso facto seu ipso iure. Pro qua distinctione facit textus in c(apitulo) quicumque § haeretici, et dictum c(apitulum) statutum, ubi inhabilitantur filii haereticorum ad quaecumque beneficia ecclesiastica obtinenda. Etc.
Ex quibus omnibus clare constat, ad privandum filium haeretici aliquo beneficio ecclesiastico non aliud esse probandum, nisi quod sit haereticus eius pater, quidque post haeresim paternam id ei collatum fuerit. Quoniam ob nullum iure cautum est, ne istorum haereticorum atque adeo receptatorum et fautorum haereticorum filii ad ullum huiusmodi beneficium, vel publicum officium, in secundam usque generationem admittantur, et admissi inde pellantur etc.
| | 33 | IDL 6468 | Ioannes DANTISCUS to Kaspar HANNAU, 1545-01-09 Letter lost | received 1545-03-18 Letter lost, mentioned in IDL 2813: Scribit ad me dominus administrator, quas eius litteras cum Reverendissimae Amplitudinis Tuae 9 Ianuarii datis 18 huius accepi; IDL 2828: Cum XVIII praeteriti Romam veniens Franciscus Habicht reddidisset mihi Reverendissimae Amplitudinis Tuae litteras et quicquid ei praeterea datum erat, mansit apud me diebus decem. | | | 34 | IDL 6481 | Ioannes DANTISCUS to Kaspar HANNAU, 1545-03-02 Letter lost | received 1545-04-30 Letter lost, mentioned in IDL 2828: Discessit hinc, ut dixi, secunda Maii, quando biduo ante redditae mihi fuissent copiosissimae Reverendissimae Amplitudinis Tuae litterae ad secundum aut tertium Martii datae; IDL 2850: De brachii executione aliisque rebus multis Reverendissimae Amplitudinis Tuae litteras cupidissime exspecto, post eas enim, quas secunda Martii ad me dedit, nullas accepi. | | | 35 | IDL 2813 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1545-03-28 | received 1545-06-26
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, UUB, H. 155, f. 81- 90
| 2 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8244 (TK 6), a.1545, f. 10-15r
|
Auxiliary sources: 1 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 148
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
UUB, H. 154, f. 82r
Reverendissime Praesul, clementissime Domine. Plurimam salutem summamque felicitatem Reverendissimae Amplitudini Tuae perpetuis temporibus a domino Iesu precor ad humilimam servitiorum meorum commendationem.
Vix umquam verus sum, quoties unis datis litteris, pauculos post dies mox alteras me missurum recipio. Feci hoc et in posterioribus meis 21. Februarii, sed quominus receptum hucusque persoluerim, fuit quod nihildum rerum, de quibus tum scripsi, expeditum sit, et reverendissimi domini ⌊episcopi Plocensis⌋ negotia me occupatum tenuerint, quae meae curae commissa sunt post ⌊Thomae Conopniczki⌋ discessum, et nondum quidem expedita (non enim tam celeriter potuerunt) sed quae tamen brevi expedientur, meque procul dubio in magna gratia apud ipsum ponent. Ea sunt indultum conferendi sacerdotia totius dioecesis Plocensis, etiam in apostolicis mensibus vacantia. Item iubileus indulgentiarum certis quinque annorum diebus in ecclesia Plocensi indicendus, quod maxima utilitate eius ecclesiae continget. Ut igitur haec maturae expediantur a me summa adhibetur diligentia, memor quam serio mihi Reverendissima Amplitudo Tua iniunxerit non semel, ut sic omnino agerem. Accedit eo, quod hoc modo futurum confidam, ut ipse reverendissimus ⌊dominus Plocensis⌋ omnem vicissim cum ⌊domino Hosio⌋ navabit in aula regia operam, quo me aliquando novis regiis litteris, aliisque rebus, de quibus ego ante ad illum scripsi, quasque ipsius suggesserit industria, ex istis litium turbis et tragoediis vindicet. Nulla enim earum ad finem accessit. Nam cum ⌊cardinalis Burgensis⌋ ⌊Neapoli⌋ nondum reversus sit et de novo iudice coram cardinali Crescentio ante novas allatas litteras a ⌊regia maiestate⌋ tractare non audeamus ob id superinscribed⌈idid superinscribed⌉, quod offensus videatur se protectoratus munere praeteritum, et ipse denique procurator meus Bernardinus Urbinus ex podagrae doloribus,
UUB, H. 154, f. 82v
ut quotannis hoc tempore cogitur, laboret, nihil in criminali actione fieri potuit. Quin etiam ob eandem causam induci a me non superinscribed⌈nonnon superinscribed⌉ potuit idem cardinalis Crescentius, ut litteras regias per locum allatas aliquando ⌊pontifici⌋ redderet, ut saltem nominationes ad Reverendissimae Amplitudinis Tuae ecclesiam expedirentur, ne in suspicionem apud reverendissimum ⌊dominum Plocensem⌋ inciderem, quasi eas nolim expediri, quod ad Reverendissimae Amplitudinis Tuae ecclesiam petuntur.
Sic civilisent controversia in hos Quadragesimae dies reiecta, ut ⌊Proscripto⌋ eiusque fautoribus et intercessoribus morem gereret iudex renuit terminare litem, ne contra ⌊Proscriptum⌋ pronuntiare cogatur. Esset ergo necesse, ut hoc ad ⌊pontificem⌋ deferretur, ipsiusque mandato is favor ⌊proscripto⌋ apud iudicem, haecque mora praecideretur. Sed cum cardinalis Crescentius iam parum nobis propitius sit et novus ⌊Regni Poloniae⌋ protector nullas adhuc privatas litteras, quae requiruntur, in his negotiis a ⌊regia maiestate⌋ acceperit, cuius opera ea in re utamur, non habemus sed vel eas regias litteras, vel responsum a reverendissimo ⌊domino Plocensi⌋ necessario nunc exspectamus. Scribit ad me ⌊dominus administrator⌋, quas eius litteras cum Reverendissimae Amplitudinis Tuae ⌊⌋ 18 huius accepi, ⌊capi hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉tulum⌋ non videri cum ⌊proscripto⌋ amplius litigandum quandoquidem intellexisse illum absolutum esse et in integrum restitutum, ob idque 50 tantum ducatos in eam litem mittere Reverendissima Amplitudine Tua procurante. Sed quoniam istud de ⌊proscripto⌋ longe falsissimum est, resque cum ipso in eo statu iam consistat, ut cum rursus utraque actio prosequi coepta erit, proscriptus hidden by binding⌈[tus]tus hidden by binding⌉ in utraque sententiam patiatur, necesse sit et ⌊regiae maiestatis⌋ decretum confirmetur, nemo negaverit nunc maxime litigandum esse nisi superinscribed⌈nisinisi superinscribed⌉, qui ⌊Proscripti⌋ partibus nimium faverit. Prosequar igitur has lites ad finem usque, nec ante mihi hinc decedendum arbitror, quam ad finem felicem omnes fuerint deductae, ne me absen
UUB, H. 154, f. 83r
te ⌊proscriptus⌋ contra absentes in contradictorio iudicio procedens, adversus quemlibet, quibus litem intendit sententiam, executionales litteras et quicquid praeterea collibuerit impetret, novissimaque deteriora multo prioribus fiant. Quod haud scio, anne iam omnes fieri cupiant, quo nunc P encrypted ⌈PP encrypted ⌉ praesentant a TT encrypted ⌈TTTT encrypted ⌉ amicis corrupti. Magnam certe mihi suspicionem ingerunt et facta et litterae eorum. Sed quoniam eo propius suo divino auxilio Deus ad eos accedit, qui illi fidunt, quo longius humanum abscesserit, et in paucis fere victoriam fidelibus suis concedere soleat, quo magis eluceat ipsius opis et potentia, maioresque ei gratiae vicissim agantur, si vel omnes a nobis id est ab aequitate et honestate defecerint, tum ego maxime de prosperrima ceterique victoria spem certam concipiam. Tantum abest, ut illi sua defectione adscribed, in the hand of other⌈nene adscribed, in the hand of other⌉ rem nostram deteriorem fecerint levissimi homines. Quos (confido), adiuvante iustitiam Deo, brevi et
pudebit et paenitebit t paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉antae eorum inconstantiae. De eorum privata in me ingratitudine quid dicam? Fidem res expedit. Scripsi tamen iam ante aliquid de ea, sed ut cetera taceam, nonne obliti tot laborum et aerumnarum mearum, quas iam sex integris annis exanclare pergo adeo commoti sunt, quod solo procuratorio, nullis transmissis iuris mei documentis possessionem petierim contra ⌊nepotem in the other hand, written over is⌈isemem in the other hand, written over is⌉⌋ ⌊custodis⌋, adeoque excanduerunt adversum me quasi caelum terra permiscere, totumque ⌊capitulum⌋ et ecclesiam pessumdare voluerim, cum tamen hoc sine ulla contradictione, et summa omnium voluntate ante me fecisset ⌊Alexander a Suchten⌋, cuius exemplum me certe excusare debuit, vel saltem illos mitiores, mihique aequiores reddere. Dedi iam hac de re longas ad ⌊dominum administratorem⌋, litteras ipsius respondens, dedi et ad praepositum, ⌊custodem⌋, et ⌊Mauritium Ferber⌋ singulas,
UUB, H. 154, f. 83v
sine tamen stomacho scriptas, quibus hoc saltem significare volui me nihil adhuc offensum esse, nec ipsos tamen iustam satis causam habuisse, cur meum factum tanta indignatione repraehenderent. Cum vero praefectus hidden by binding⌈[tus]tus hidden by binding⌉ apud ecclesiam et ego aliquando fuero, haec multaque alia recordatus sciam meam causam agere.
Nunc eorum est uberrima messis, soli imperant, soli pro suo arbitrio omnia gerunt, non aliud quam mammona encrypted ⌈mammonamammona encrypted ⌉ curantes. Mihi vero usque ad definitum a Deo tempus est patient hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉ia habenda, quam hic sine paenitentia didici, et aequiori animo ea in illos utar, quam in nonnullos alienissimos homines Romae, quorum superbiam, paetulantiam et iniqui hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉tatem similiter perficere cogor sine murmuratione. De eo autem quod ego in Y encrypted ⌈YY encrypted ⌉ mansurus sim et √ encrypted ⌈√√ encrypted ⌉ in R encrypted ⌈RR encrypted ⌉ translatus sit, neminem eorum scire volui, quoniam hoc adhuc tacitum aliquandiu esse convenit propter litem encrypted ⌈litemlitem encrypted ⌉ a X encrypted ⌈XX encrypted ⌉ mihi encrypted ⌈mihimihi encrypted ⌉ impactum. Quae ut perpetuo sopiatur mox sub Paschatis ferias curare institui cum N encrypted ⌈NN encrypted ⌉. Ab omni ulteriore processu abstineat, ne si quando me hinc abscedere hidden by binding⌈[ere]ere hidden by binding⌉ contigerit hidden by binding⌈[it]it hidden by binding⌉, F absens condemner et priver encrypted ⌈F absens condemner et priverF absens condemner et priver encrypted ⌉, quod hidden by binding⌈[d]d hidden by binding⌉ parvo negotio fieret.
⌊Dominus custos⌋ in suis litteris, quas hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ ad me dedit, imprimis excusat ⌊nepotem⌋ suum, quod ideo ⌊Rupoldi⌋ canonicatu non reliquerit, quia intellexisset melius ius, quam quod in me ⌊dominus Upsalensis⌋ transtulisset, alium quendam habere, cum quo iam tractare coepisset, ut id sibi condonaretur, ideoque frustra se illi persuasurum fuisse, ut emigraret, quemadmodum ego per litteras fieri volueram. Si quid autem aliud, quod in ipsius ⌊custodis⌋ facultate esset, postulaverim, daturum se operam, ut experirer eum minime fucatum amicum esse, utpote qui etiam, ut mihi quinquaginta ducati a ⌊capitulo⌋ numerarentur, sua opera non minima ex parte effecisset, orans vicissim, ne ex mandato procurationis hidden by binding⌈[is]is hidden by binding⌉, quod dudum ad me misit, si ex ⌊urbe⌋ discessero, quod
UUB, H. 154, f. 84r
brevi futurum audisset, alterum procuratorem ullum substituerem,
quoniam paulo post, si res exegerit, quidam bonus amicus eius Romam venturus esset, et curaturus me absente illius negotia omnia. Ad haec non esse necessarium, ut fiat illa permutatio canonicatuum cum ⌊domino Upsalensi⌋, cum ego me facile contra illum tueri possem in Georgii canonicatu litteris ⌊serenissimi regis⌋ nostri, quae ad ecclesiam datae sunt contra quoscumque. Haec summa est litterarum ⌊domini custodis⌋. Quibus respondi primo falsissimum esse commentum, cuiuscumque sit, quod ⌊Rupoldus⌋ sine firmo iure suum canonicatum possedisset. Quandoquidem ipsius ius fuisset huiusmodi, ut propter illud nemo unquam vel praesentem ⌊Romae⌋, vel in patria absentem ausus fuerit in ius vocare, sed eundem canonicatum consensu etiam Reverendissimae Amplitudinis tuae et sui etiam fortasse antecessoris, totiusque ⌊capituli⌋ usque ad extremum vitae suae diem citra ullam controversiam quietissime possedisset, idque possessionis tempus prope decennale fuisse. Quae vel sola tam diuturna pacifica possessio vigore cuiusdam cancellariae regulae de triennali possessore adeo legitimum et sufficiens ius tribuisset, etiamsi antea nullum habuisset (quod tamen falsum esse semper conscribit), ut eo canonicatu numquam privari potuisset. Quod si credere ipse ⌊dominus custos⌋ aut ⌊nepos⌋ eius nollet, sed elegerit potius, ut in iudicium res deducta declaretur, me nihil morari, quoniam et ibi putum fiet me verum sincere et amice praedixisse, ipsum vero maiore suo incommodo maximorum sumptuum iacturam sine causa facturum. Quos me auctore potius in meliorem occasionem reservaret, quam diu opperiri non esset necesse, si Reverendissimae Amplitudinis tuae gratiam et eam, quae mihi cum illo intercessit amicitiam integram sibi conservaverit. Alioqui verendum, ne si temerarius fuerit et nimium praeceps ⌊Rupoldi⌋ hunc canonicatum et omnem aliam occasionem simul omittat. Nec molestum esse debere isti ⌊eius⌋ ⌊nepoti⌋ aliquantisper
UUB, H. 154, f. 84v
adhuc exspectare apud parentes in voluptate iucundissimam vitam agenti, cum ego miser tot iam annos apud alienos homines longinquae regionis in perpetuis acerbissimis curis, molestiis, laboribus, aerumnis, periculis perseuerans, nondum tamen certum aliquod sacerdotium assecutus sim. Iam mihi post longam cogitationem in mentem venit, quis ille sit, quem certius ⌊Rupoldo⌋ ius habere comminiscuntur, idque haud dubie ex ⌊Proscripti⌋ significati hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉one, cum in suis litteris ⌊dominus custos⌋ fateatur id paper damaged⌈[id]id paper damaged⌉ ex urbe scriptum esse. Is Henricus Howel appellatur, et primo anno adventus mei in urbem ad me veniens dixit se nescio quid iuris ad ⌊Rupoldi⌋ canonicatum habere petiitque, ut sibi auxilio essem et gratiam apud Reverendissimam Amplitudinem Tuam conciliarem. Ego, antequam aliquid pollicerer, rem ad ⌊Theodoricum a Rheden⌋ (qui tum adhuc ⌊Romae⌋ agebat) detuli. Ille Henrici istius stultitiam facetis quibusdam Germanicis verbis ridens, postea etiam clare explicavit mihi, quam firmo iure ⌊Rupoldus⌋ possidebat, quamque falsum, quod per calumniam de suo iure idem iste Henricus assereret, ac propterea numquam ausum fuisse vel praesentem vel absentem ⌊Rupoldum⌋ in ius vocare licet alioqui esset ambitiosissimus. Hoc ipsum et ex domino ⌊Andrea Grape⌋ intellexi, qui optime totum hoc negotium nouit, quem non frustra de hoc exactius interrogaverit. Ego enim omnium, quemadmodum ab ipso mihi narrata sunt, non satis reminiscor, istud tamen memini, cum is canonicatus ⌊Romae⌋ vacasset et ipsum dominum Andream competitorem fuisse multis frustra tum impensis, tum laboribus insumptis, quoniam ⌊Rupoldus⌋ certis de causis ut ipsi, sic ceteris omnibus competitoribus praepositus fuisset. Quid multis? Prorsus dubitatione caret ⌊Rupoldum⌋ optimo iure usum, ⌊Proscriptum⌋ vero huiusmodi novo commento custodi, eiusque
UUB, H. 154, f. 85r
⌊Nepoti⌋ fucum facere voluisse, quo eos simul sibi adiungeret, totumque ⌊Capitulum⌋ iam suis partibus favens haberet. At, si ⌊dominus custos⌋ societatem cum ⌊Proscripto⌋ inierit, eiusque rei causa suum ⌊nepotem⌋ ad illum ⌊Romam⌋ miserit, sibi ipsis tantum vehementer nocuerint, rem vero R encrypted ⌈RR encrypted ⌉ longe meliorem fecerint. Locus enim tunc erit in utrimque regiis litteris in the other hand, written over arum⌈arumisis in the other hand, written over arum⌉, quae ad ecclesiam datae sunt contra fautores ⌊Proscripti⌋, sicque multo facilius in possessionem veniet R encrypted ⌈RR encrypted ⌉, quanquam mihi omnino persuadeam, ubi cognoverit ⌊dominus custos⌋ cum suo ⌊nepote⌋ ius ad istum √ encrypted ⌈√√ encrypted ⌉ in R encrypted ⌈RR encrypted ⌉ translatum sese illi non o text damaged⌈[o]o text damaged⌉pposituros. Quod si fecerint, tamen admodum facilis litigatio erit, et breuis non modo propter iuris maximam firmitatem, quo ⌊Rupoldus⌋ possidebat, sed etiam propter illam supra citatam et vulgari nomine appellatam cancellariae regulam, quae nedum decennalem, ut ⌊Rupoldus⌋ erat, verum triennales quoque pacificos possessores adeo tuetur, ut privari sacerdociis nequeant, si a suis etiam ordinariis tandiu in illis fuerint tolerati. Quare hoc unicum nunc mihi studium est, ut resignationis diplomata, et c text damaged⌈[c]c text damaged⌉itatio adversus X encrypted ⌈XX encrypted ⌉ nomine R encrypted ⌈RR encrypted ⌉ expedita ad Reverendissimam Dominationem Vestram mittantur. Idque factum esset iam pridem, nisi tardius ego cum ⌊domino Upsalensi⌋ obtinere potuissemus, ut ea diplomata gratuito concederentur, pro quorum sola compositione 24 ducati postulabantur. Quos utique non protinus solvendos iudicavimus. Nunc vero remissi sunt, et totum hoc negotium brevi transigi poterit. Ad haec me suspensum tenuit R encrypted ⌈RR encrypted ⌉, qui etsi iam tandem litteras ad me dederit, tamen ita sunt scriptae, ut minime adhuc liqueat albus ne sit, an ater, idest an mihi fidat, vel secus. Rescripsi illi statim indicans, quid eum agere oporteat, et ut me certiorem redderet oravi, quorum consiliis uti soleat, et an umquam ad ipsum
UUB, H. 154, f. 85v
Reverendissima Amplitudo tua scripserit quibusque de rebus. Cum responderit (nondum enim potuit), iamque cum ipso aperte agi posse cognovero exempla procuratoriorum, quae desiderantur, ad illum mittam, ut ea suo nomine in authenticam formam redacta ad me sine mora remittenda curet, sicque tandem in certum quendam statum hoc ipsum deducatur negotium. Sed longius digressus sum a commoratione eorum, quae ⌊domini custodi⌋ respondi. Ad haec igitur redeo. Pro 50. ducatis nec ipsi gratias egi ... illegible⌈...... illegible⌉ val hidden by binding⌈[al]al hidden by binding⌉de magnas, quanquam scribat se, ut mihi a ⌊capitulo⌋ mitterentur, non parum opera sua et pervasione profuisse, quod hoc hidden by binding⌈[oc]oc hidden by binding⌉ mihi vix verisimile videatur, praesertim cum mihi mater ex patefactione S. in suis litteris significet consti hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉tuisse ⌊capitulum⌋ centum mittere, nisi unus quidam vehementer resistens dissuasisset. Is nisi Lynceus ╪ encrypted ⌈╪╪ encrypted ⌉. fuerit, ipsum ⌊custodem⌋ esse oportet. Nec ⌊capitulo⌋ meo nomine agi volui, cum ea pecunia on the margin⌈pecuniapecunia on the margin⌉ non in laborum meorum aliquam mercedem sed in ipsam eiusdem ⌊capituli⌋ litem missa sit. Quare hoc modo tantum rescripsi recte quidem ⌊capitulum⌋ fecisse ipso consulente et suadente, quod novam in suam litem pecuniam misisset diu desideratam et perquam necessariam, sed quoniam nimis exigua esset, nec par ad eas persolvendas, quae iam in hanc litem collatae essent, ... illegible⌈...... illegible⌉ quasve adhuc conferre necesse operas, parum admodum aut nihil duraturam. Cuius rei vel ipsemet ⌊dominus custos⌋ idoneus testis fuerit, qui non possit adhuc non meminisse, quam sumptuosa sit omnis ⌊Romae⌋ litigatio, ibidem olim aliquod annis commoratus superinscribed in place of crossed-out vitam agens⌈vitam agenscommoratuscommoratus superinscribed in place of crossed-out vitam agens⌉. Esse insuper nunc longe aliam temporis rationem, in quo crevisset quadruplo omnium rerum pretium. Non tamen me praetermissurum propterea, quin extendam hanc pecuniam quoadusque maxime potero, deque ea calculum diligenter conscribam. Quod autem de procuratorio suo fieri vellet, timens forte ne illo me ulciscerer, eo metu solutus esset, quandoquidem ego si de vltione offensus cogitarem,
UUB, H. 154, f. 86r
aliam me multo commodiorem ulciscendi occasionem quaesiturum non longe. Nunc vero tantum abesse, ut stomachabundus vindictam mediter, ut plurimum ipsi prolixo animo adhuc superinscribed⌈adhucadhuc superinscribed⌉ gratificari cupiam, sicut et ante omni tempore in rebus et iustis, et honestis. Quod cogniturus etiam esset ille bonus amicus eius, quem Romam venturum scriberet, si ab ipso mihi fuerit commendatus. Urbem autem relinquere me non ante instituisse, quam optatum finem accepissent omnes contra ⌊Proscriptum⌋ controversiae, idque me probaturos sperare, quotquot ⌊Proscriptum⌋ vincere nollent ne me absentem, nec instructo satis procuratore relicto per contradictorium iudicium in contumaciam procedens, quicquid umquam animo concepisset adversus ⌊capitulum⌋ aliosque suos adversarios expediret, novissima facturus peiora prioribus. Caetera erant nova quaedam de concilio. Quo responso ipsi ⌊domino custodi⌋ dato aliisque litteris meis ad reliquos capitulares scriptis quid efficiam nescio, neque sane tantopere curo. Si enim ⌊dominus custos⌋ cum suo ⌊nepote⌋ Reverendissimae Amplitudini Tuae monenti non obtemperaverit, nec mihi verum denuncianti contra eorum commentum crediderit, nec cum R encrypted ⌈RR encrypted ⌉ in iudicium descendere dubitaverit, ego in Ψ encrypted ⌈ΨΨ encrypted ⌉ manens sedulam operam dabo, ut post magnorum sumptuum suorum iacturam, quos in frivolas lites frustra impenderi written over u⌈uii written over u⌉nt, paulo post his feliciter terminatis vi cedere cogantur, maxime si is ⌊nepos⌋ ⌊domini custodis⌋ Romam venerit, qui tum non longe, neque diu citatione erit quaerendus. De α encrypted ⌈αα encrypted ⌉ nihil expresse scripsi ad eundem ⌊dominum custodem⌋ propter ostensas in superioribus litteris meis causas. Sed tantum dixi aliam esse occasionem, per quam is nepos eius on the margin⌈is ⌊nepos⌋ eiusis nepos eius on the margin⌉ multo breviore compendio minoreque sumptu et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ certius ad canonicatum Warmiensem venire posset. Non tamen mihi visum consultum hunc indicare, dum adhuc ambigua res esset inter me et illos. Quoniam vero Reverendissima Amplitudo tua hanc occasionem novit et ex superioribus litteris meis edocta est,
UUB, H. 154, f. 86v
quam facile α encrypted ⌈αα encrypted ⌉ privari possit, ipsa diligenter perpendat rimeturque num patefactu oblataque occasione ista ⌊nepos⌋ ⌊custodis⌋ relinquere noluerit ⌊Rupoldi⌋ canonicatum domino R encrypted ⌈RR encrypted ⌉ liberum. Idque si futurum putaverit, nec ipsi ⌊custodi⌋ eiusve ⌊nepoti⌋ ullam tantam necessitudinem intercedere cum α encrypted ⌈αα encrypted ⌉ vel patre aut propinquis eius cognoverit, ut eos hinc nollent offendi, tum primum cum ⌊domino custode⌋ hac de re agendum arbitror, ante vero minime, ne plures provocentur.
Si placuerit illi occasio, fiam et ego sine mora certior, ut quod ad hoc negotium conficiendum pertinet tempori a me curetur. Curari vero poterit duplici ratione, primo ut impetrato α encrypted ⌈αα encrypted ⌉ canonicatu encrypted ⌈canonicatucanonicatu encrypted ⌉ propter patris haeresim encrypted ⌈patris haeresimpatris haeresim encrypted ⌉ nomine X encrypted ⌈XX encrypted ⌉ atque expedita simul citatione encrypted ⌈citationecitatione encrypted ⌉ ⌊Romam⌋ in iudicium vocetur encrypted ⌈in iudicium voceturin iudicium vocetur encrypted ⌉ α encrypted ⌈αα encrypted ⌉. Quamquam tum satius fuerit, ut ⌊Ioannes frater meus⌋ ius suum, quod post Copernici obitum encrypted ⌈⌊Copernici⌋ obitumCopernici obitum encrypted ⌉ impetratum habet, tamque firmum est, ut ei soli idem canonicatus encrypted ⌈canonicatuscanonicatus encrypted ⌉ debeatur, per constituendos ⌊Romae⌋ procuratores in X encrypted ⌈XX encrypted ⌉ transfunderet misso ad me procuratorio. De quo iure superiore anno non semel ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam me scripsisse memini.
Secundo, si brevius negotium transigi magis placuerit, ut nullis hinc diplomatibus expectatis a Σ encrypted ⌈ΣΣ encrypted ⌉ mox α encrypted ⌈αα encrypted ⌉ privetur encrypted ⌈priveturprivetur encrypted ⌉, collatoque X encrypted ⌈XX encrypted ⌉ canonicatu superinscribed, in the hand of other⌈canonicatucanonicatu superinscribed, in the hand of other⌉, eiusdem nomine insuper hic a ⌊Sede Apostolica⌋ nova provisio encrypted ⌈nova provisio superinscribed, in the hand of other⌈ovisioovisio superinscribed, in the hand of other⌉nova provisio encrypted ⌉ obtineatur. Quod etsi legum potestas Reverendissimae Amplitudini Tuae facere prolixe permittat, tamen quo omnibus omnis tollatur calumniandi materia ac citra ullam haesitiationem certissima auctoritate non hunc solum α encrypted ⌈αα encrypted ⌉, sed etiam quoscumque alios non legitimo satis iure sua sacerdotia possidentes encrypted ⌈sacerdotia superinscribed, in the hand of other⌈cerdotiacerdotia superinscribed, in the hand of other⌉ possidentessacerdotia possidentes encrypted ⌉ aut aliis de causis iuxta legum, et canonum ordinationem privationem merentes encrypted ⌈privationem merentesprivationem merentes encrypted ⌉ Reverendissima Amplitudo Tua privare encrypted ⌈privareprivare encrypted ⌉ valeat, in animo habeo in hanc facultatem rescriptum encrypted ⌈rescriptumrescriptum encrypted ⌉ B encrypted ⌈BB encrypted ⌉ expedire Σ encrypted ⌈ΣΣ encrypted ⌉ nomine mox sub Paschatis ferias nullo a Reverendissima Amplitudine Tua expectato responso. Compertum
UUB, H. 154, f. 87r
enim habeo ex domino Loca encrypted ⌈⌊Loca⌋Loca encrypted ⌉, quantopere in Reverendissima<e> Amplitudinis Tuae ecclesia zizania creverit et crescat adhuc quotidie, ob id maxime, quod multi sese ex Reverendissimae Amplitudinis tuae iurisdictione conentur eximere. Porro in privatione encrypted ⌈privationeprivatione encrypted ⌉, de qua dixi, observandum, ut ea legitime ac iuridice fiat, testesque super haeresi patris encrypted ⌈haeresi patrishaeresi patris encrypted ⌉ α encrypted ⌈αα encrypted ⌉ rite examinentur citato α encrypted ⌈αα encrypted ⌉. Sin vero ⌊dominus custos⌋ superbe contemnens hanc occasionem mordicius in √ encrypted ⌈√√ encrypted ⌉ suum ⌊nepotem⌋ tueri maluerit, relinquat Reverendissima Amplitudo Tua hominem in suo temerario sensu abundare. Aget sero postea penitentiam, cum ubique exclusum eundem suum ⌊nepotem⌋ viderit. Et quoniam habet Reverendissima Amplitudo Tua haud dubie plurimos, quos maxime utiles ecclesiae suae futuros iudicat, eorum aliquem ad hanc occasionem eligat. Ego quippe omnibus praetulerim integerrimum Langhannium Reverendissimae Amplitudinis Tuae oeconomum, cuius spectata virtus, pietas, doctrina dudum huiusmodi honorem meretur, quique tam bene vel de me solo meritus est ac mihi vicissim tam intime carus, ut nisi illum in eadem ecclesia aliquando confratrem consequar, quicum habitem in domo domini et visitem templum eius, nulla mihi ibidem futura sit vita iucunda. Quare illi numquam defutura est mea sollicitudo, nec etiam (ut mihi prorsus persuadeo) Reverendissimae Amplitudinis tuae benevolentia. Scripsi quidem ante etiam de ipso, si ╪ encrypted ⌈╪╪ encrypted ⌉. aliquando vitam amitteret, non nobis hoc optantibus sed mandante Deo, quid fieri iudicaverim, sed si per quam aliam occasionem citius affici poterit eius virtus tuti aliquo praemio, eam nolim praetermitti. etc. ♀ encrypted ⌈♀♀ encrypted ⌉ invidens forte Reverendissimae Amplitudini Tuae collationem sui canonicatus, quod Φ encrypted ⌈ΦΦ encrypted ⌉ semel dum mortuus ferebatur in eius possessionem inductus eram, Iacobum Ludovicum Iusti fili[u]m sibi in coadiutorem adoptavit encrypted ⌈eram, Iacobum Ludovicum Iusti filiu paper damaged⌈[u]u paper damaged⌉m sibi in coadiutorem adoptaviteram, Iacobum Ludovicum Iusti fili[u]m sibi in coadiutorem adoptavit encrypted ⌉ adu in the other hand, in the other hand, written over , written over o⌈ouleu in the other hand, in the other hand, written over , written over o⌉scentem vix sedecim (credo) annorum. Ita nimirum solis iam pueris Reverendissimae Amplitudinis Tuae ecclesia opplebitur. At quid periculosius? Quid scandalosius hoc tempore? Quid indecentius tam insigni ecclesiae? Obsistendum igitur, idque Reverendissimam Amplitudinem Tuam cupere non ambigo et mihi
UUB, H. 154, f. 87v
hac ratione non male resisti posse videtur, si Reverendissima Amplitudo Tua hanc pubem amplius non admiserit, ad regiamque maiestatem scripserit, ut illa ad sanctum pontificem et novum regni protectorem litteras det, quibus Reverendissimae Amplitudini Tuae huiusmodi hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉ facultas concedi petatur, qua ei integrum sit omnes ab assecutione canonicatuum suae ecclesiae repellere, qui vel 24 vel alium suae aetatis annum, quem Reverendissima Amplitudo Tua melius expresserit, non attigerint, etiamsi apostolicis vel quibusuis aliis diplomatibus essent donati. Ideo nimirum, ne in grauius periculum inclita haec ecclesia adducatur, speroque concessam iri facultatem istam modo diligentissime regia maiestas scripserit adscribed, in the hand of other⌈seritserit adscribed, in the hand of other⌉, accurate commemorans tot tam graves causas, cur inducta sit ad conservationem catholicae religionis et totiusquoque ecclesiae Warmiensis eandem pe hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉tere, sique his insuper et suas ad sanctissimum dominum Nicolaum et protectorem litteras in eandem sententiam scriptas Reverendissima Amplitudo Tua addiderit. Nihil tum et ego diligentiae praetermittam. Ut vero dignitates obtinere ibidem nisi sacerdotes queant et qui secus affecti fuerint his priventur, una cum confirmatione et renovatione diplo hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉matis Nicolai Papae quinti, in quo idem praecipitur etiam sine ullis regiis litteris me obtenturum non dubito, transacto feliciter Paschate. Illud tamen diploma Nicolai adhuc tam novum tamque firmum est, ut iuste custodia Timmerman encrypted ⌈custodia ⌊Timmerman⌋custodia Timmerman encrypted ⌉ et decanatu Niderhof encrypted ⌈decana superinscribed⌈aa superinscribed⌉tu ⌊Niderhof⌋decanatu Niderhof encrypted ⌉ a Reverendissima Amplitudine Tua privarentur, qui quidem dispensationes ad aliquot annos habuere, nunc autem pridem praeterfluxerunt. De quo itidem ante iam semel scripsi. H encrypted ⌈HH encrypted ⌉ iam recte valet, ei tamen Σ encrypted ⌈ΣΣ encrypted ⌉ litteras ausus non superinscribed⌈nonnon superinscribed⌉ sum reddere, non quod verear ne tacita apud eum omnia maneant, sed cum omnino iam repulsam passus sit N encrypted ⌈NN encrypted ⌉ in purpure petitione encrypted ⌈in purpure petitionein purpure petitione encrypted ⌉ idque si paper damaged⌈[si]si paper damaged⌉ scit A encrypted ⌈AA encrypted ⌉ interpellatione encrypted ⌈interpellationeinterpellatione encrypted ⌉ contigisse acceptis a quibusdam ex Polonia litteris encrypted ⌈a quibusdam ex ⌊Polonia⌋ litterisa quibusdam ex Polonia litteris encrypted ⌉, si vel semel Z encrypted ⌈ZZ encrypted ⌉ me in edibus encrypted ⌈me in edibusme in edibus encrypted ⌉ H encrypted ⌈HH encrypted ⌉ (ubi alioqui [...] me non semel esse oporteret encrypted ⌈[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ me non semel esse oporteret[...] me non semel esse oporteret encrypted ⌉ redditis Σ encrypted ⌈ΣΣ encrypted ⌉ litteris) casu quodam depraehenderet vel intrantem aut exeuntem videret, aut saltem puerorum Z encrypted ⌈ZZ encrypted ⌉ quispiam, mox
UUB, H. 154, f. 88r
omnis culpa repulsae in solam encrypted ⌈culpa repulsae in solamculpa repulsae in solam encrypted ⌉ Σ encrypted ⌈ΣΣ encrypted ⌉ reiiceretur encrypted ⌈reiicereturreiiceretur encrypted ⌉, tumque scriptis a Z encrypted ⌈ZZ encrypted ⌉ ad N encrypted ⌈NN encrypted ⌉ litteris, quas non ille tragoedias in encrypted ⌈tragoedias intragoedias in encrypted ⌉ Σ encrypted ⌈ΣΣ encrypted ⌉ apud encrypted ⌈apudapud encrypted ⌉ X encrypted ⌈XX encrypted ⌉ concitaret encrypted ⌈concitaretconcitaret encrypted ⌉? Idcirco constitui eas litteras Σ encrypted ⌈ΣΣ encrypted ⌉ penes me retinere encrypted ⌈penes me retinerepenes me retinere encrypted ⌉, cum etiam Z encrypted ⌈ZZ encrypted ⌉ adeo diligenter quotquot nostratium Romae sunt observet encrypted ⌈quotquot nostratium ⌊Romae⌋ sunt observetquotquot nostratium Romae sunt observet encrypted ⌉, ut mihi maxime explorandi causa huc venisse encrypted ⌈explorandi causa huc venisseexplorandi causa huc venisse encrypted ⌉ et tam diu manere encrypted ⌈diu manerediu manere encrypted ⌉ videatur. Nec refert sciat, ne ea quae Σ encrypted ⌈ΣΣ encrypted ⌉ de N encrypted ⌈NN encrypted ⌉ scribit ipse H encrypted ⌈HH encrypted ⌉, cum iam penitus N encrypted ⌈NN encrypted ⌉ praecisa sit omnis purpurae spes encrypted ⌈praecisa sit omnis purpurae spespraecisa sit omnis purpurae spes encrypted ⌉. Ceterum quod de executione instrumenti brachii saecularis fere in omnibus superioribus litteris meis scripsi, omnino faciendum arbitror, sive praesens fuerit adversarius Suchtenius sub, sive absens adhuc alicubi latuerit, cum nec inhibitio illa, de qua semel ⌊dominus administrator⌋ ad me scripserat, quicquam obstet et falsissimum sit hoc brachium, revocatum esse. Conabatur id quidem miris dolis et calumniis ⌊Proscriptus⌋ efficere superiore aestate, sed egregie repulsus est, ita quippe, ut ab omni actione pridem iam cessaverit. Et quo executio ista minore tumulto fiat, si Reverendissimae Amplitudini Tuae videbitur regias per dominum doctorem Hosium impetret litteras, quibus serio mandetur ⌊capitulo⌋ caeterisque, quibus necessarium erit, ut non solum executionem legitimi huius et iustissimi brachii aequo animo fieri in omnibus rebus, in quibus condemnatus est, adversarius contra ipsum patiantur, sed etiam executionem adiuvent et promoveant etc. Ad ⌊reverendissimum dominum Plocensem⌋ et ⌊dominum Hosium⌋ iterum cum istis litteras dedi, cum de eorum privatis negotiis, tum de eo etiam maxime, ut me iuvent omnibus modis, quo res cum ⌊Proscripto⌋ sine mora feliciter iam tandem terminetur, sicque eos facturos mihi firmiter persuadeo. Domini ⌊Andreae Grape⌋ libenter sum memor, quo illum nova semper commendatione in maiore gratia apud Reverendissimam Amplitudinem Tuam constituam, cum suis hoc gratis obsequiis infirmitate impeditus per se facere nequeat. Obsecro igitur Reverendssimam Amplitudinem Tuam, ut credat se in eo quoque tanquam sacerdotum Dei minimo ipsum ⌊Christum⌋ pascere.
UUB, H. 154, f. 88v
Dominus ⌊Loca⌋ adeo et honeste, et modeste hic se gerit, ut in eam opinionem devenerim illum per invidiam sinistre saepe accusatum esse ab illis, qui, ut soli rerum potirentur et nullum novum testem admitterent turpium operum suorum, hunc secum ferre noluerunt. Mihi itaque carus est et iucundus aliquando de Reverendissima Amplitudine Tua, de ecclesia, de ceteris propinquis et amicis meis hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ deque multis aliis Prutenicis rebus congerro. Adiunxit et his meis suas etiam privatas litteras, ex quibus cetera de ipso eiusque indigentia cognoscet. Alteras item ⌊reverendissimus dominus Upsalensis⌋[1], qui nunc, quicquid est ⌊Romae⌋ novi, et max hidden by binding⌈[x]x hidden by binding⌉ime concilii rationem compraehensus est, ut mihi non sit necesse eadem hic repetere. Promissum habet a ⌊pontifice⌋, quod et ipsum allegaturus sit ad concilium honesto et liberali viatico adiutum. Id, ut fiat, et discupit vehementer, et in singulas horas expectat. Ego vero non potero non dolentissime discessum illius ferre, qui cum mihi tot annis sincerissima atque arctissima consuetudo intercessit, quique in adversis efficax consolator, in necessariis rebus promptus mihi adiutor extitit. Utcumque sit, cum ita Deo placeat, cuius causam tot iam annis etiam in maximis miseriis et molestiis tuetur, ascribendus mihi est illius discessus patienter ad aliorum summe dolentium incommodorum numerum. Et quoniam instat annus, ex quo mihi Georgii canonicatus possessio data est, cogitandum etiam, ut pensio domini Upsalensi solvatur, nondum tamen scio, an ⌊capitulum⌋ mihi quicquam numerare coepit ex istius canonicatus fructibus. Deceret autem certe, ut cum nihil promeritum ⌊custodis⌋ ⌊nepotem⌋ contra me in iniqua possessione defendere non dubitavit, mihi in istius saltem Georgii canonicatus iustissima possessione manenti integros reditus solverent. Idque nisi fecerint, horrore concutiar ad extremam et inauditam erga me ingratitudinem. Scripsi hac de re breviter et ad ⌊dominum administratorem⌋, expectans ab ipso simul responsum.
UUB, H. 154, f. 89r
Quinimmo postulat manifesta aequitas et in omnibus aliis ecclesiis observatur, ut qui canonici absentes ⌊capituli⌋ negotia curant propterque illa potissimum absunt, his non solum corpus, ut vocant, praebende, sed etiam quotidianae omnium rerum distributiones allodiorumque reditus integre persolvantur. Si et ego hanc iustam mercedem a Reverendissimae Amplitudinis Tuae ⌊capitulo⌋ seram videbo, qui et privatus multis annis, et nunc canonicus in hodiernum usque diem eiusdem ⌊capituli⌋ negotia procuro tranquillitatemque defendo. Quod si contingeret Reverendissimam
Amplitudinem Tuam apud ecclesiam praesentem esse, non inutile fuerit
hac de re cum suo ⌊capitulo⌋ agere, aut saltem absens cum domino administratore. Cumque praesentium canonicorum tam exiguus est numerus, non video, qui se citra summam impudentiam excusaverint. Etc. Quae de ingenti mutuo amore, maximaque concordia E encrypted ⌈EE encrypted ⌉ et G encrypted ⌈GG encrypted ⌉[2] Reverendissima Amplitudo Tua in recentioribus suis ⌊⌋ scribit, quas XIIX huius accepi datas IX Ianuarii, etsi ea cum H encrypted ⌈HH encrypted ⌉ non communicavi, tamen et mihi et ⌊reverendissimo domino Upsalensi⌋ gratissimae written over ...⌈...aeae written over ...⌉ fuerunt, maxime etiam, quod Reverendissima Amplitudo Tua ab ambobus benevolentissimum repsonsum ad suas litteras acceperat. Quos unacum eadem Reverendissima Amplitudine Tua in omnium rerum summa felicitate conservet ⌊Christus Ie(sus)⌋ N encrypted ⌈NN encrypted ⌉ vero struat, quicquid volet, ipse quippe in purpura penitus iam pridem destructus est. Nec cessabit Deus infatuare
cf. Vulg. 2Sm 17, 15-23 ⌊consilium ⌊Achitofel⌋cf. Vulg. 2Sm 17, 15-23 ⌋, caram habens cum aliorum omnium hominum, tum principum concordiam maxime. Quid causae fuerit, cur post meas VII Septembris datas tardius scripserim, ex copiosissimis alteris meis, quae paulopost has posteriores suas illi redditae sunt, spero iam Reverendissima Amplitudo Tua intellexit, cum quibus et calculum recepti et expensi miseram. Litterae regiae, quas dominus Loca attulerat ad ⌊pontificem⌋ datae, adhuc penes cardinalem Crescentium obsignatae manent, tam enim illum male habet, quod ⌊regni Poloniae⌋ protector constitutus non sit, ut eas nec per se, nec per modernum protectorem vult reddi, ne tamen hoc aperte prae se ferat,
UUB, H. 154, f. 89v
quoties a me videtur ms. vigetur(!)
⌈videturvidetur ms. vigetur(!)
⌉, nunc oblivionem affert, nunc alias occupationes et nescio quas alias futilissimas excusationes. Cum quo gravius agere non audeo, propterea hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ quod criminalis actio adhuc in manibus eius pendet. speroque novas ad illum a regia maiestate litteras datas iri, de quibus in superioribus meis E encrypted ⌈EE encrypted ⌉, L encrypted ⌈LL encrypted ⌉ et M encrypted ⌈MM encrypted ⌉ scripsi. Ac quoniam in his regiis, quas cardinalis ille praemit, nominationes duae ad Reverendissimae Amplitudinis Tuae ecclesiam petuntur, quarum alteram Conarski quendam ms. quidam(!)
⌈quendamquendam ms. quidam(!)
⌉ ⌊reverendissimi domini Plocensis⌋ familiarem habiturum audio, veritus ne propterea in suspicionem reverendissimo domino Plocensi veniam, quasi nollem eas hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ nominationes expediri, et idcirco non usquequaque laborare, ut illae regiae litterae reddantur, cum aliter non possem, iure iurando me illi per litteras purgavi. Peristromata, quae eius pecunia empta, nuper ad ipsum cum nonnullis libris Reverendissimae Amplitudini Tuae inscriptis misi, iam salva ⌊Venecias⌋ perlata sunt et inde in ⌊Poloniam⌋ brevi portabuntur. Inter libros illos cumprimis utilem et necessarium fore arbitror eum, qui praxim criminalem iuris canonici complectitur. Nam observatis documentis et formulis ipsius facile Reverendissima Amplitudo Tua extirpaverit, quicquid est zizaniarum in sua ecclesia eamque melius cognoscere et videre incipiet. Accepta iterum nova mittendi oportunitate plura huiusmodi mittam, quae Reverendissimae Amplitudini Tuae grata fore putabo. Breviarium Romanum novum cum libello de episcopo iam redditum arbitror, et Reverendissimae Amplitudini tuae non mediocriter placuisse, Id quod rescire ms. re scire(!)
⌈rescirerescire ms. re scire(!)
⌉ cupio, ac quem finem Gedanensium nostrorum tumultuatio encrypted ⌈⌊Gedanensium⌋ nostrorum tumultuatioGedanensium nostrorum tumultuatio encrypted ⌉ acceperit. Gemmam stemmatis Reverendissimae Amplitudinis Tuae, quo me ipsa donavit, quodque mihi longe gratissimum est, iam para paper damaged⌈[ara]ara paper damaged⌉tam habeo inclusam in aureum sex prope ducatorum annulum. Hoc usurus sum semper ex hoc tempore. Sed, ut cetera non male, ita “G” - primum elementum nominis mei - pessime sculptum videtur. Sculpsit tamen is, qui primarius artifex ⌊Romae⌋ habetur aureo Coronato.
UUB, H. 154, f. 90r
Si quando postea ditior fuero factus, novam forte sculpen paper damaged⌈[lpen]lpen paper damaged⌉dam curabo, nunc ista sat superque bella est. Haec fere paper damaged⌈[ere]ere paper damaged⌉ sunt, quae in mentem mihi modo scribenda veniunt. Ipse dominus Iesus, cui gloriose obviam itum est a populo et [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ pueris ⌊Hebraeorum⌋, perpetuo sospitet ac fortunet cum nostris omnibus Reverendissimam Amplitudinem Tuam, nunc morte devicta reg paper damaged⌈[reg]reg paper damaged⌉nans in excelsis.
[1] On the margin annotation in Eric Benzelius’ hand Olaus Magni
[2] On the margin annotation in Eric Benzelius’ hand fort(asse) Regis et Reginae
| | 36 | IDL 2820 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1545-04-26, PS 1545-04-27 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-06-23
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1599, p. 503-514
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1599, p. 503
Reverendissime Praesul, clementissime domine.
Plurimam salutem atque rerum omnium summam felicitatem a Domino Iesu Reverendissimae Amplitudini tuae usqe in sempiternum precor.
Ad humillimam servitiorum meorum commendationem.
Nihil non promptius usu fieri vel hic ⌊Franciscus Habicht⌋ argumento fuerit, qui quoniam saepe Romanum ante triverat iter, ad decimum octavum huius in ⌊Urbem⌋ sospes venit, id est quinquagesimo secundo die, quo a Reverendissima Amplitudine Tua discesserat. Gavisus sum in ⌊hominis⌋ adventu vehementer, non solum ob munera ⌊⌋que, quas attulit, sed etiam multo magis, quod Reverendissimam Amplitudinem Tuam cum omnibus suis recte valentem idem ipse tam brevi viderat. Ex quo insuper et alia non pauca cognovi, de quibus dicam inferius.
Nunc ad utrasque Reverendissimae Amplitudinis Tuae litteras eidem nuntio ad me datas paucis respondebo, quandoquidem haud ita pridem, nempe ad vicesimumoctavum diem Martii copiosissime ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam de omnibus rebus ⌊⌋. Ego quidem etiam divina benignitate sum incolumis, et hactenus semper fui. Quod autem post ⌊⌋ septima Septembris datas tardius alteras miserim, indicavi postea causas. Quae quoniam Reverendissimae Amplitudini Tuae adeo non satifsecerunt, ut potius me feriatum crediderit, omissis excusationibus eius silentii, iam veniam peto. Novit tamen Deus ferias meas, qui cotidianis precibus nec paucis lacrimis rogatus, adhuc tamen in votis, me has tamen habere vult, quam in re, desideratas, non ad inhonestum aliquod otium, sed studia meliora.
Figuratum argentum et mihi fuit supramodum gratum, et reverendissimo domino ω encrypted ⌈ωω encrypted ⌉. Cui passionis Christi, Adae et Evae in uno ac figurarum ex Apocalypsi simulacra in altero numo Reverendissimae Amplitudinis Tuae nomine dedi, non expiscatis iis litteris, quas ipsa BCz, 1599, p. 504 de oratione pacis ad illum paulo post huius nuntii egressum se dare constituisse scribit. Cum inspexisset argentum, laeto plane vultu egit hidden by binding⌈[it]it hidden by binding⌉ magnas gratias Reverendissimae Amplitudini Tuae, cui et vicissim hidden by binding⌈[im]im hidden by binding⌉ egregium aliquod monumentum istorum artificum se missurum altero nuntio dixit, et mihi primu hidden by binding⌈[u]u hidden by binding⌉m omnem benevolentiam promisit. Multum is ⌊Ro hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉mae⌋ potest, et quoniam vicarium quoque summi pontificis agit, cum litterae novae F encrypted ⌈FF encrypted ⌉ allatae fuerint, de quibus iam per hunc nuntium M encrypted ⌈MM encrypted ⌉ ad me scripsit hidden by binding⌈[sit]sit hidden by binding⌉, omnibus modis curabo, ut in * encrypted ⌈** encrypted ⌉ iudex encrypted ⌈iudexiudex encrypted ⌉ adiungi hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉tur. Quo quid fuerit conducibilius? Respondebit hidden by binding⌈[it]it hidden by binding⌉, cum Reverendissimae Amplitudinis Tuae litteras acceperit, quas dixit hidden by binding⌈[it]it hidden by binding⌉ iam in itinere esse. Eo tempore et ego de illo pau hidden by binding⌈[au]au hidden by binding⌉ca(?) scribam.
Nuntium hunc ad illum non adduxi hidden by binding⌈[xi]xi hidden by binding⌉, veritus, ne per eum de hac Σ encrypted ⌈ΣΣ encrypted ⌉ cum ω encrypted ⌈ωω encrypted ⌉ familiaritate Π encrypted ⌈ΠΠ encrypted ⌉ ceterique certiores fierent. Atqui Davidis hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ pugnam cum Golia procuratori meo Gaspari Paga[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉no, cuius cotidiana opera utor, et immolationem Isaac reverendissimo domino Ennio titulo Sancti Angeli cardinali Verulano dare statui. Cui praesens a Ѧ encrypted ⌈ѦѦ encrypted ⌉, antequam hidden by binding⌈[quam]quam hidden by binding⌉ hinc proficisceretur, diligenter sum commendatus hidden by binding⌈[us]us hidden by binding⌉. De quo non parva spes est, ut aliquando B encrypted ⌈BB encrypted ⌉ su[c]cedat. Ѧ encrypted ⌈suc hidden by binding⌈[c]c hidden by binding⌉cedat. Ѧsu[c]cedat. Ѧ encrypted ⌉ autem adeo diligit, ut eum non sine lacri hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉mis a se dimiserit. Si successionem illam encrypted ⌈successionem illamsuccessionem illam encrypted ⌉ Deus concesserit, alius proculdubio erit Ѧ encrypted ⌈ѦѦ encrypted ⌉ color eiusque hidden by binding⌈[que]que hidden by binding⌉ omnium rerum status.
Imaginem vero Reverendissimae Amplitudinis Tuae hidden by binding⌈[uae]uae hidden by binding⌉ solum mihi reservabo eamque etiam in gemmam sculpendam curabo ad eum modum, quo signa solent hidden by binding⌈[nt]nt hidden by binding⌉, demptis tantum coloribus, quo in annulum cum gemma inclusa subinde in cera reddi possit. Non tamen ad meum usum, sed perfectam statim ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam mittam, quo si placuerit, plures BCz, 1599, p. 507 huiusce generis cum aliorum quoque imaginibus, quas vel fusas itidem, vel depictas Romam mittendas putaverit, ut hic fiant, per me curare queat.
Stemma suum mihi condonatum iam sculptum et annulo inclusum habeo, quo et usus sum in obsignandis superioribus novissimis litteris meis. Nihilominus et argenteum alterum, quod ad me Reverendissima Amplitudo Tua misit, gratissimum mihi fuit. Est enim profecto scite etiam sculptum et utriusque mihi erit commodus et necessarius usus. Quare pro hac tanta Reverendissimae Amplitudinis Tuae benevolentia atque his ipsis muneribus, quas potest, poteritque umquam mea tenuitas, ago gratias. Porro, cur nullum ex his argenteis figuratis orbibus vel dederim, vel dare constituerim H encrypted ⌈HH encrypted ⌉, ea est causa, ob quam me nec litteras Σ encrypted ⌈ΣΣ encrypted ⌉ ei reddidisse, in posterioribus meis scripsi. Idque mihi cavendum arbitror, quamdiu Z encrypted ⌈ZZ encrypted ⌉ ⌊Romae⌋ manserit, praesertim cum iuxta consilium meum illi quoque per F encrypted ⌈FF encrypted ⌉ litteras tum R. encrypted ⌈R.R. encrypted ⌉, tum * encrypted ⌈** encrypted ⌉ mecum tractando committetur, quemadmodum per hunc nuntium M encrypted ⌈hunc nuntium Mhunc nuntium M encrypted ⌉ ad me scripsit. Si quid autem aliter Reverendissimae Amplitudini Tuae videbitur, scire cupio.
Breviarium et libellum de episcopo etsi iam dudum miserim, tamen quoniam nondum ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam venerant, veritus, ne interciderint, alterum breviarium huic nuntio ferendum dedi. Cui adiunxi Novum Testamentum veteris translationis ex postrema pulchrerrima editione cum satis commodis et eruditis annotationibus. Ad haec praxin criminalem iuriscanonici. Quam etsi iam semel quoque ante miserim cum aliis nonnullis libellis inclusis in capsulam peristromatam or peristromatum⌈peristromatamperistromatam or peristromatum⌉ reverendissimi domini Plocensis, tamen quoniam timeo, ne itidem tardius reddatur, prior illa, quae minutioribus characteribus, sicque non perinde commodis, Reverendissimae Amplitudinis Tuae caligantibus oculis edita BCz, 1599, p. 508 est, iterum eandem mittendam putavi, in spem ve hidden by binding⌈[ve]ve hidden by binding⌉niens, quod non argumento tantum, sed etiam ipso charac hidden by binding⌈[ac]ac hidden by binding⌉tere Reverendissimae Amplitudini Tuae valde placebit, quamvis hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ iam aliquamdiu in alterius cuiusdam fuerit usu hidden by binding⌈[u]u hidden by binding⌉. Nanam or Navam⌈NanamNanam or Navam⌉ enim huiusmodi editionis non reperi. Eo accessit et libellus regularum cancellariae. Quarum iam aliquoties in meis litteris mentionem feci et postea quoque facturus sum. Ut igitur Reverendissima Amplitudo Tua cognoscat, cuiusmodi sint, eas nunc ad se mittendas iudicavi. Novi Testamenti character tenuis est, maxime vero annotationum. Quare si Reverendissimae Amplitudinis Tuae oculis non servierit, quaeso illum hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ suo oeconomo, domino ⌊Ioanni Langhannio⌋, donare ve hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉lit. ⌊Cui⌋ ea de re scripsi.
Mitto praeterea procuratorium ad accipiendam possessionem decanatus et canonicatus atque praebendae Reverendissimae Amplitudinis Tuae collegiatae ecclesiae in Gutstat hidden by binding⌈[at]at hidden by binding⌉, quemadmodum fieri voluit, quod et generalius con hidden by binding⌈[n]n hidden by binding⌉scribendum curavi, extensum ad quaecumque alia etiam hidden by binding⌈[am]am hidden by binding⌉ sacerdotia. Pro his iam, utut possum, immortales Reverendissimae Amplitudini Tuae ago gratias. Sunt enim nequaquam contemnenda et mihi pror ms. s(!)
⌈rr ms. s(!)
⌉sus gratissima. Multa enim de hac collegiata ecclesiae ex hoc nuntio didici, qui ni hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉hil non novit referre. Is sane talis est, qualem Reverendissima Amplitudo Tua scribit, nempe minus technites. Ego omni hidden by binding⌈[ni]ni hidden by binding⌉ mea diligentia et per subornatos etiam homines indagare non potui, soliusne voti causa ⌊Romam⌋ iverit, an potius a ⌊proscripti⌋ fautoribus missus esset.
Multa quidem ipse coram multis, nedum me hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ solum, de ⌊proscripti⌋ turpissime apud ecclesiam cum scor hidden by binding⌈[or]or hidden by binding⌉to suo exacta vita pro paper damaged⌈[ro]ro paper damaged⌉fessus est. Quae si testimonia hidden by binding⌈[ia]ia hidden by binding⌉ comprobar paper damaged⌈[r]r paper damaged⌉entur, reum proscriptum peragerent citra hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ ullam disputationem. Cum et hoc addidit, quod ab hidden by binding⌈[b]b hidden by binding⌉ eo tempore, quo apud ecclesiam ipse nuntius vixit et hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉ ⌊proscripto⌋ atque decano ⌊Nidderhoff⌋ famulatus est BCz, 1599, p. 509 ipsumque proscriptum novit, quod esse, dicit, amplius decem annorum tempus, numquam viderit eundem proscriptum sacrificantem aut ad sacram accedentem sinaxim. Deliberaram igitur cum meis procuratoribus in testem hunc latorem producere. Sed cum nec ab aliorum quorundam apud ecclesiam maledictis temperaret, et a Reverendissima Amplitudine Tua esset carcere aliquamdiu afflictus, nec satis adhuc comperissem anne certis de causis ab adversariis ita loqui instructus esset, satius postea nobis visum est citra iudicialem interrogationem illum dimittere, ne forte in testem productus, mutatis verbis, ut est versipellis, nostram potius causam, quam adversarii, deteriorem faceret.
Et haec altera fuit causa, cur illum in nonum usque diem penes me in hospitio tenuerim victumque ei gratuito praebuerim. Altera erat, quod interim recentiores illas litteras Reverendissimae Amplitudinis Tuae, de quibus scribit superventuras, speraverim, quo ad eas simul mox respondissem. Maxime vero propter negotium domini R encrypted ⌈RR encrypted ⌉, in quem iam translatio Ꞃ encrypted ⌈ꞂꞂ encrypted ⌉ facta est, et in hanc rem supplicatio expedita, ita ut supersit tantum citationis encrypted ⌈citationiscitationis encrypted ⌉ expeditio contra X encrypted ⌈contra Xcontra X encrypted ⌉, quae in duorum dierum spatio expediri poterit, nondum tamen expediendam putavi, cum non nisi publice queat, donec cognovero, quem successum brachii s(aecularis) executio habuerit, ac quomodo sese in eo + encrypted ⌈++ encrypted ⌉ cum ceteris gesserit. Hoc enim promittit Reverendissima Amplitudo Tua se mihi celeriter scripturam. Si tardaverit, ego nihilominus omnia huius rei ad se mittam, ne quid morae amplius interponatur.
De centum ducatis mihi sine illis triginta a Fuggaris solutis, qui Fridwalt missi erant, ante iam non semel scripsi et de ** encrypted ⌈**** encrypted ⌉ atque * encrypted ⌈** encrypted ⌉, quarum or quorum⌈quarumquarum or quorum⌉ adhuc idem est omnino status, quem in posterioribus meis pridie BCz, 1599, p. 510 Dominicae Palmarum descripsi superinscribed⌈descripsidescripsi superinscribed⌉, nisi quod Π encrypted ⌈ΠΠ encrypted ⌉ dominum ⌊Loca encrypted ⌈LocaLoca encrypted ⌉⌋ iam in iudicium vocaverat encrypted ⌈iudicium vocaveratiudicium vocaverat encrypted ⌉ ob id, ne cum adhuc in * encrypted ⌈** encrypted ⌉ non hidden by binding⌈[on]on hidden by binding⌉dum pronuntiatum sit, sed propter defensorum suorum inter hidden by binding⌈[r]r hidden by binding⌉cessionem in sententiae termina inchoata pendeat, se victum palam fateatur. Atqui utinam mo hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉do celeriter adsint novae F encrypted ⌈FF encrypted ⌉ litterae, facile spero iudicium iterum impellemus, quo, lata tandem secundum P encrypted ⌈PP encrypted ⌉ sententia, cunctis simul aliis omnium litibus ** encrypted ⌈**** encrypted ⌉ pendentibus optatus finis imponatur. Domino M encrypted ⌈MM encrypted ⌉ iterum scribo ilius respodens, privatim et L encrypted ⌈L or I⌈LL or I⌉L encrypted ⌉. Quibus et dominus Loca encrypted ⌈LocaLoca encrypted ⌉ scribit, itemque Reverendissimae Amplitudini Tuae. Cui et Ѧ encrypted ⌈ѦѦ encrypted ⌉, verum brevissime, propterea quod iam iam erat impensurus equos, tenui admodum a B et cardinalibus viatico encrypted ⌈B et cardinalibus viaticoB et cardinalibus viatico encrypted ⌉ adiutus, quemadmodum postea ipse latius ex itinere scribet. Difficile est, quanto me dolore affecerit eius discessus, cum praeter ipsum tam commodus et sincerus ami hidden by binding⌈[mi]mi hidden by binding⌉cus ⌊Romae⌋ nullus mihi reliquus manserit. Perferendum tamen erat, quod Deo placuit.
Paucis diebus anteque(!) instead of antequam⌈anteque(!)anteque(!) instead of antequam⌉ hinc profectus est, acceperat a duce Prussiae Σ encrypted ⌈duce Prussiae Σduce Prussiae Σ encrypted ⌉ vicino subdolas et fucatissimas l[it]teras. Cardinalis Bembus cupiens eius opera confirmatorium diploma impiae scholae, quam ex sacrilegiis aed[i]ficat, a sede apostolica obtinere, missis in eius expediti[o]nem trecentis ducatis encrypted ⌈lit hidden by binding⌈[it]it hidden by binding⌉teras. Cardinalis Bembus cupiens eius opera confirmatorium diploma impiae scholae, quam ex sacrilegiis <a>edi hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉ficat, a sede apostolica obtinere, missis in eius expeditio hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉nem trecentis ducatisl[it]teras. Cardinalis Bembus cupiens eius opera confirmatorium diploma impiae scholae, quam ex sacrilegiis aed[i]ficat, a sede apostolica obtinere, missis in eius expediti[o]nem trecentis ducatis encrypted ⌉. Et paratus erat is cardinali[s] encrypted ⌈is cardinalis hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉is cardinali[s] encrypted ⌉ de eo statim cum B encrypted ⌈BB encrypted ⌉ agere expeditumque suo cum re[s]ponso ad ducem encrypted ⌈expeditumque suo cum res hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ponso ad ducemexpeditumque suo cum re[s]ponso ad ducem encrypted ⌉ mittere, nisi quodam divino instinc hidden by binding⌈[c]c hidden by binding⌉tu prius Ѧ encrypted ⌈ѦѦ encrypted ⌉ ad se vocasset recordatus, quod quodam tempore (id erat cum invitatoriarum litterarum encrypted ⌈litterarumlitterarum encrypted ⌉ ad hanc scholam exemplar tipis excusum Σ Romam encrypted ⌈hanc scholam exemplar tipis excusum Σ Romamhanc scholam exemplar tipis excusum Σ Romam encrypted ⌉ mise hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉rat) multa de eadem ista schola et ipso duce encrypted ⌈schola et ipso duceschola et ipso duce encrypted ⌉ lo hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉cutus secum fuisset. Qui, veniens, cum iterum ei hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉ copiosius clariusque omnia explicasset, facile istius fra[fra]dulenter et in perniciem totius Prussiae petiti diploma[tis] encrypted ⌈istius frafra hidden by binding⌈[fra]fra hidden by binding⌉dulenter et in perniciem totius Prussiae petiti diplomatis hidden by binding⌈[tis]tis hidden by binding⌉istius fra[fra]dulenter et in perniciem totius Prussiae petiti diploma[tis] encrypted ⌉ BCz, 1599, p. 511 concessionem impedivit encrypted ⌈concessionem impedivitconcessionem impedivit encrypted ⌉, ita ut ei idem cardinalis encrypted ⌈idem cardinalisidem cardinalis encrypted ⌉ maximas etiam gratias ageret. De quo procul dubio plura ex itinere scribet Ѧ encrypted ⌈ѦѦ encrypted ⌉, et ego fortassis quoque postea, per nuntium minus suspectum.
Novi, quod hinc scribam, nescio. Praeter ⌊Ѧ encrypted ⌈ѦѦ encrypted ⌉⌋ complures alii adhuc cotidie hinc sese ad concilium conferunt serenissimi domini nostri mandato. Quo ante pauculos dies quartus quoque Sedis Apostolicae legatus, ⌊Reginaldus Polus⌋ Anglus, cardinalis, profectus est on the margin⌈profectus estprofectus est on the margin⌉. Hispani et Galli adhuc in itinere esse feruntur. Quid sperandum, hucusque sane incertum. Sunt, qui arbitrantur, concilium hoc ioco quidem coeptum, sed tamen serio prosecutum iri. B encrypted ⌈BB encrypted ⌉ in timore esse videtur, nam et auxit custodias, et vigilantiores esse iussit, et nepotem suum modernum ⌊Regni Poloniae protectorem encrypted ⌈Regni Poloniae protectoremRegni Poloniae protectorem encrypted ⌉⌋ per equos dispositos ad A encrypted ⌈AA encrypted ⌉ misit. Aliud nihil est.
De perspiciliis fere oblitus sum scribere. Nasalium mitto paria quattuordecim, selecta a viro quodam, qui Reverendissimam Amplitudinem Tuam uno atque altero tantum anno superat. An placebunt, nescio. Meliora certe reperiri nunc ⌊Romae⌋ non poterant. Atqui ex eo genere perspiciliorum, quae manu ob oculos ponuntur, nulla prorsus hoc anno apud nos venalia inveniuntur. Cum enim ex Gallia afferri soleant, bella obstitere, quominus allata ... illegible⌈...... illegible⌉ sint. Operae pretium igitur fuerit ea alibi quaerere et, si postea aliquando ⌊Romam⌋ quoque adferentur, coëmam.
Cetera de me aliisque nonnullis rebus Reverendissima Amplitudo Tua ex hoc latore intelliget, qui si re vera ab adversariis ⌊Romam⌋ missus non est, sed tantum religionis ergo huc venit, quemadmodum simulat, omniaque illi a me tradita salva pertulerit in ⌊Prussiam⌋ usque, erit utique benevotentia Reverendissimae Amplitudinis Tuae non indignus. Cui et utilis aliquando fuerit, si quae res celerem nuntium ⌊Romam⌋ desideraverit. Petiit a me ultra victum coronatum mutuo, quem illi dedi BCz, 1599, p. 512
ea lege, ut in ⌊Prussiam⌋ veniens omnino reddentur hidden by binding⌈[tur]tur hidden by binding⌉, si id voluerit Reverendissima Amplitudo Tua.
Quam cum omnibus n(ost)ris hidden by binding⌈[is]is hidden by binding⌉ a Deo in optima valetudine, ac summae felicitatis hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ flore perpetuo conservari exopto.
⌊Romae⌋, postridie Natalis Marci Evangelistae, anno 1545.
Postscript:
BCz, 1599, p. 505
Velim quidem etiam, Reverendissime Praesul, ut si ex argenteis illis fusilibus orbibus plures Reverendissima Amplitudo Tua habuerit hisque commode carere posset, aliquot adhuc per aliu<m> quendam nuntium mitteret ad me ⌊Romam⌋ ad demerendum illis et alios nonnullos homines, qui utiles et necessarii mihi fuerint. Est enim res elegans et honesta, nec magni admodum pretii. Exiturus erat heri a nobis hic tabellarius, sed quoniam Dominica erat dies, non poterant parari et confici omnia. Nec satis felix esse fere solet iter, quod eo die inchoatur et carpitur.
Iterum iterumque prosperrime valeat Reverendissima Amplitudo Tua.
⌊Romae⌋, 27 Aprilis 1545.
| | 37 | IDL 7039 | Ioannes DANTISCUS to Kaspar HANNAU, 1545-04-27 Letter lost | received 1545-08-06 Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 2869: Cum longissimas Reverendissimae Amplitudinis Tuae litteras 27 Aprilis datas sexto demum Augusti accepissem | | | 38 | IDL 7040 | Ioannes DANTISCUS to Kaspar HANNAU, 1545-05-01 Letter lost | received 1545-08-13 Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 2869: Cum longissimas Reverendissimae Amplitudinis Tuae litteras 27 Aprilis datas, sexto demum Augusti accepissem, ac mox deinde 13 eiusdem alteras breviores, quae principem diem Maii asscriptum habent | | | 39 | IDL 2828 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1545-05-09 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-06-23
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1599, p. 529-538
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1599, p. 529
Reverendissime Praesul, clementissime domine.
Perpetuam incolumitatem summa cumulatam felicitate ab ipso Domino Iesu Reverendissimae Amplitudini Tuae ex animo precor.
Ad humillimam servitiorum meorum commendationem.
Cum XVIII praeteriti ⌊Romam⌋ veniens ⌊Franciscus Habicht⌋ reddidisset mihi Reverendissimae Amplitudinis Tuae ⌊⌋ et quicquid ei praeterea datum erat, mansit apud me diebus decem. Non enim voluit diutius, me quoque assentiente, cum scriptis iam responsis emptisque rebus, quas fert, omnibus, cur longius commoraretur, non esset. Exiturus ergo hinc erat ipso decimo die, sed arrestatus a ⌊proscripto⌋, testimonium secundum ipsum ferendi causa perstitit adhuc diebus quinque, hoc e written over u⌈uee written over u⌉st usque ad secundum Maii.
Venerat quidem mihi ante in mentem, ut ⌊illum⌋ ego secundum capitulum testimonium dicere curarem, quandoquidem turpissimam ⌊proscripti⌋ vitam a decemetseptem(!) annis exacte novit deque ea multa saepe et mihi, et aliis nonnullis recensuit, sed homini nondum satis fidebam, et istius Romanae curiae praxis hoc fert, ut qui in reum criminis testimonium publice dixerit, is inficiante reo, quod testatus in illum est, etiam quaestionum tolerantia defendat, et usque, dum convenire inter illum reumque coeperit, aut in carceris custodia maneat, aut duorum triumve millium vades det, qui eum ab ⌊Urbe⌋ interea non discessurum in iudiciumque vocatum semper iturum promittant.
Atqui hic ⌊Franciscus⌋ unamecum certe vel trium tantum ducatorum vadem haud reperisset, in carcerem igitur inclusus, dicto testimonio, vix etiam post unum atque alterum mensem inde dimissus fuisset, cum facilis coniectura sit ⌊proscriptum⌋ non nisi post longissimam altercationem elusasque omnes suas fautorumque suorum artes et interpositas preces verum esse testimonium illius fateri voluisse. Huc accessit magna dubitatio, an et in eculeo constans futurus esset, testimonium suum semper asseverando. Quod si accidisset, ⌊ipse⌋ quidem mite tortus fuisset, ⌊proscriptus⌋ autem gravissime secundo loco. Sed quis se huic periculo committeret aut hunc miserculum in tantas angustias induceret? Dimittendum igitur iudicavi non productum. Ut autem a ⌊proscripto⌋ produceretur, id vehemenBCz, 1599, p. 530ter optabam, in quacumque esset lite. Posset enim tum sine supra hidden by binding⌈[ra]ra hidden by binding⌉scripto tumultu liberrime in ⌊illum⌋ dicere, ad nostra rogata primum hidden by binding⌈[imum]imum hidden by binding⌉ respondens, quicquid de ipso cognitum haberet. Quod qua ratio hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉ne secundum curiae praxim fit et longum fuerit commmemo hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉rare et supervacaneum. Cum itaque arrestatus fuisseta hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ ⌊proscripto⌋, ut ab ipso produceretur, mirifice gavisus sum, sic(?) hidden by binding⌈[ic(?)]ic(?) hidden by binding⌉ omnino futurum confidens. ⌊Franciscus⌋ autem valde timens hidden by binding⌈[ns]ns hidden by binding⌉, ne citra maximam offensionem Reverendissimae Amplitudinis Tuae a ⌊proscripto hidden by binding⌈[to]to hidden by binding⌉⌋ produci non possit, turris adhuc memor, in quo ante suum ex ⌊Heilsberg⌋ discessum mendacii poenas dederat, cum in platea depraehensus post arrestationem a proscripto interro hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉garetur, quale secundum ipsum testimonium dicturus esset se hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ contra ⌊capitulum⌋ et ⌊Nicolaum Loka⌋ produceretur, et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ an non inter cetera nosset, quod et proscriptus, et bonis beneficiisque omnibus privatus, et canonicatus eius Nicolao Loka collatus hidden by binding⌈[tus]tus hidden by binding⌉ esset, qui et reditus caperet.
Tum ⌊Franciscus⌋, primum multis maledictis ob arrestationem ⌊proscriptum⌋ incessans hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉, deinde, numquid aliud ferre possum testimonium, inquit, nisi flagitiosissimam vitam tuam longe celeriorem proscrip hidden by binding⌈[crip]crip hidden by binding⌉tionem meruisse? Pro te quod dicam, nihil habeo, in te vero prope infinita, et de ⌊Nicolao Loka⌋ quod quaeris, peni hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉tus me latet.
Hac responsione deterritus ⌊proscriptus⌋ non est ausus illum producere, sed abire iussit. At quo hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉niam productus mirabiliter profuisset causae nostrae, multis coronatis redemptam vellem hanc incautam eius responsio paper damaged⌈[io]io paper damaged⌉nem. Cur vero ⌊proscriptus⌋ ⌊eum⌋ producere decreverat, fuit non, quia arbitraretur causam suam meliorem fore hidden by binding⌈[e]e< |
|