Persons connected to Piotr TOMICKI Results found: 1 Correspondence between Dantiscus and Piotr TOMICKI
List
Database
Full text
Results found: 127 preserved: 118 + lost: 9 | 1 | IDL 7492 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, - Letter lost | received 1535-07-16 — 1535-08-12
Letter lost, reconstructed on the basis of the content of IDL 1347: Accepi litteras Reverendisssimae Dominationis Vestrae, ex quibus valde lubens cognovi eam futuris nuptiis interfuturam | | | | 2 | IDL 134 |   Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Barcelona, 1519-03-12 |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 176/II, f. 14r-v
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BS, R. 297, f. 11v-12v
| | 3 | copy in Latin, 19th-century, BK, 224, No. 14, f. 10r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 117
|
Prints: | 1 | AT 5 No. 35, p. 34 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
 B. Ossol., 176, f. 14r
⌊Ioannes Dantiscus⌋ Orator Regis Poloniae ⌊Petro Tomiczki⌋ episcopo Premisliensi et Regni Poloniae Vicecancellario
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime. Humillimam commendationem.
Non rebar tantum mihi suppetere temporis, ut etiam Dominationi Vestrae Reverendissimae scribere possem, propterea tumultuarie, quae obiter in buccam venerunt, ad ⌊sacram
B. Ossol., 176, f. 14v
maiestatem regiam⌋ scripsi. Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me gratia veniam mihi impetrabit, neque etiam diutius datur esse cum Dominatione Vestra Reverendissima, prout ipse cuperem, instante tabellario. Ut tamen rem omnem habeat paucis, inclusi his, quae coram serenissimo rege catholico dixi et quae tunc mihi respondit. Sic ut ab oratoribus illustrissimae dominae ducis Mediolani instructus sum, videbatur mihi expedire orationem meam in hunc modum ponere, quam prout scripta est de verbo ad verbum, praesentibus oratoribus illustrissimae dominae ducis Mediolani, sine quibus ut testes essent, audiri nolui, exposui. Si quid vel plus vel minus, quam debui, dixi pro sua in me gratia Dominatio Vestra Reverendissima coram ⌊serenissimo domino nostro⌋ moderabitur. Quantum potui, feci. Accepi decima huius mensis litteras ⌊regiae maiestatis⌋, quibus mihi mandat, ut hic immorer, donec negotia mihi commissa expediam.
De viatico verbum nullum neque Dominationis Vestrae Reverendissimae litterae, quas ardentissime cupiebam. Facilis est coniectura, quomodo res meae hic habent: cum quattuor equis et metquartus hic ago; hoc, quod timui semper, mihi evenit. Rogo per immortalem Deum, Dominatio Vestra Reverendissima pro me ad ⌊maiestatem regiam⌋ intercedat, et prout commode poterit aliquando ad me scribere dignetur, ne mihi ipsi ita ab omnibus in isto ultimo terrarum orbe videar destitutus.
Quicquid in vita spei reliquum est, in sola Dominatione Vestra Reverendissima dependet. Cui me humiliter commendo et rogo, ut facio in omnibus litteris, si nulla poterit rerum mearum alia esse fortuna, saltem illa mihi in reditum meum, quae sicut novit ⌊Cracoviae⌋ mihi offertur, maneat.
| | | 3 | IDL 5899 |  Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, [Barcelona?], [1519, before June 25] |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 240r-240v
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 40 (TN), No. 110, p. 481-482
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 170, p. 302-303
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Bene Dominatio Vestra Reverendissima meminit, quomodo sum expeditus a ⌊serenissimo domino nostro⌋ satis pro tam longo itinere et tempore aestivo. Illustrissima domina ⌊dux Bari⌋ per eum, quem hic habet ⌊oratorem⌋, impendit mihi non ut laute, quod non multum cupio, sed ut parce, honeste tamen vivere possem. Cotidie cogor duos ducatos exponere metquintus cum coco et cum quattuor equis, pro hospitio solum quolibet mense solvo novem ducatos. Si aliquando rediero, ponam calculum, quem Dominatio Vestra Reverendissima multum admirabitur. Si hinc a ⌊rege⌋ expediar, a quo nihil spero, nihil enim oratoribus datur, quomodo mihi erit redeundum? Locutus sum cum isto dominae ⌊ducis⌋ ⌊oratore⌋, qui dicit, quod nihil aliud habeat in commissis, quam quod hic mihi expensas faciat. De reditu nihil. Supplico igitur Dominationi Vestrae Reverendissimae, dignetur pro me ad ⌊regiam maiestatem⌋ intercedere, ut mihi conditionem faciat apud dominum ⌊Georgium Turzonem⌋, ut sicut hic fui in honore nomine suae maiestatis, cum eodem honore ad suam maiestatem redire valeam.
BJ, 6657, p. 240v
Sunt hic factores ⌊Fuggarorum⌋ et ⌊Welzerorum⌋. Res ista commode, si gratia erit ⌊maiestatis regiae⌋, poterit disponi, prout etiam domino ⌊Bonar⌋ scripsi. Dominatio Vestra Reverendissima, quae in hoc me iter intrusit, pro sua erga me gratia efficiat, ut sine confusione hinc expeditus redire possim, cui me et has meas necessitates humiliter commendo et perpetuo auctoratum devinctumque servum dedo.
| | | 4 | IDL 6232 | [Ioannes DANTISCUS] to [Piotr TOMICKI], [Barcelona], [1519-07-30] |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 351r
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 64 (TN), No. 334, p. 915-916
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 212/2, p. 442-443
|
Prints: | 1 | POCIECHA 2 p. 522-523 (excerpt) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Oratores ⌊serenissimi domini nostri⌋ ex conventu electionis praeterito dederunt huc inter alios articulos unum
rogan(tes) or rogan(do)⌈rogan(tes)rogan(tes) or rogan(do)⌉, quod ⌊sua Caesarea maiestas⌋ dignaretur dare ⌊serenissimo domino nostro⌋ litteras, quales divae memoriae ⌊Maximilianus Caesar⌋ dederat, videlicet promittendo, quod ⌊sua Caesarea maiestas⌋ nolit ms. nollit(!)
⌈nolitnolit ms. nollit(!)
⌉ in aliquo magistro et ordini in ⌊Prussia⌋ adhaerentiam ms. adherrentiam(!)
⌈adhaerentiamadhaerentiam ms. adherrentiam(!)
⌉ facere neque auxilia praebere, ubi ipse magister debito non facto in rebellionem concederet et bellum facere vellet. Ad hunc articulum responsum mihi est, si haberem huiusmodi litteras a ⌊Caesare⌋ defuncto datas, ut ostenderem, si non, ut scriberem, quod huc cum primis mitterentur. ⌊Sua Caesarea maiestas⌋ velit non solum vestigia avita insequi, verum etiam maiori benevolentia et affectu res ⌊serenissimi domini nostri⌋ prosequi et protectionem illarum assumere. Proinde si ⌊serenissimae regiae maiestati⌋ videbitur, quod tales litterae huc mihi mittantur, vel saltem copia authentica, quantum in me est et prout decet fidelem et humillimum servum et subditum ⌊suae maiestatis⌋ libenter facturus sum omnia. Nunc enim optima est talium rerum expediendarum commoditas. Si placebit, mittantur huc, modo ut scripsi, ad dominum ⌊Turzonem⌋ Augustam ms. Augustum(!)
⌈AugustamAugustam ms. Augustum(!)
⌉.
| | | 5 | IDL 146 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Barcelona, 1519-08-17 |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 176/II, f. 103v-104v
| | 2 | copy in Latin, 19th-century, BK, 224, No. 84, f. 76r-77v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BS, R. 297, f. 84r-85r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8240 (TK 2), f. 57r-v
|
Prints: | 1 | AT 5 No. 83, p. 80-81 (in extenso) | | 2 | Españoles part II, No. 4, p. 143-144 (Spanish translation) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine gratiosissime. Humillimam servitiorum commendationem.
⌊⌋ paenultima mensis praeteriti, sed more ⌊Laconum⌋, celeriter et breviter Dominationi Vestrae Reverendissimae, quod nunc etiam facere cogor, nam semper breve tempus ante postae expeditionem mihi datur notitiae, nolunt fortassis, ut multa hinc scribantur, multum etiam de litterarum mearum praesentatione dubito, quia nescio, si redduntur, nullum enim ab eo tempore, quo exivi, recepi responsum, iam praeteriere undecim menses. Cuius sim animi, facilis est coniectura. Ego toties scripsi et nullum tempus mihi {hic} iucundius hic videtur, quam dum scribo illuc et ad illos, ubi et cum quibus libenter essem. Ea voluptate, qua hic afficior, possem pati, quod interdum hostes mei afficerentur. Ago hic hospes et extraneus, ab omnibus ut caveam, necesse est, immo etiam ab iis, qui mihi amicissimi esse deberent. Iste orator, qui nomine ⌊illustrissimae dominae ducis Mediolani⌋ hic agit, ⌊Gotifredus Caraczolus⌋, qui omnes istas moras data opera fecit, vellet enim hic perpetuo in huiusmodi ⌊illustrissimae dominae ducis⌋ expensis manere. Quantum solus mihi molestiae inferat, et illi, qui cum eo sunt, servitores ⌊illustrissimae dominae ducis⌋ sciunt. Cogor ferre omnia et fero patienter, ne ex nostris dissidiis quicquam mali rebus agendis nasceretur, quod summopere cupio. Peractis vero negotiis, cognoscet, me eum esse, quem hactenus non cognovit. Si illis interdum licet canere, qui compedibus vincti in ergastulis durissimos ferunt labores, cur etiam in ho ms. a(!)
⌈oo ms. a(!)
⌉c labyrintho perplexus non iocarer. ⌊Serenissimus dominus meus⌋, duce Reverendissima Dominatione Vestra, dedit me ut tenellum puerum, quem nostri Gregorianum vocant, scholis, quae in hac aula sunt, in B. Ossol., 176, f. 104r quibus quattuor haec magnae habentur facultates: prima docet patientiam, sequens, non credere, alia dissimulare, ultima et haec potissima est, ingenue mentiri. Quantum in prima profecerim, ipse mihi sum conscius, in secunda cotidie audio lectiones, duae istae posteriores, subtilius quam ego habeo requirunt ingenium, et nemo in his proficere potest, nisi a natura sit ad ea inclinatus. Rogo igitur Dominationem Vestram Reverendissimam: ad ⌊maiestatem regiam⌋ pro me intercedat, ut in primis duabus me non mediocriter eruditum revocet, ne ulterius hic immorando in sequentibus malitia vincat naturam. Credat Dominatio Vestra Reverendissima, quod mirabile in rebus practicandis hic habetur gymnasium, beatus qui intellegit, datur tamen a me opera, quod hucusque nihil aliud quam moram hanc, quam collega meus fecit, lucrati sunt. Sed exitus probabit omnia.
Istas litteras pro confirmatione pacis perpetuae ad ⌊pontificem⌋ facile expedivi, quia fugi illos, quibus negotium cognitum est, et illi officiales, quos adhibui, nesciunt, ut
novi in his rebus, quid fecerunt. Si quicquam aliud expediendum pro
⌊serenissimo domino nostro⌋, optima nunc esset commoditas; scribantur litterae ad dominum ⌊Georgium Turzo⌋, ⌊Augustam⌋. Huic descripsi ordinem, quomodo mihi mittendae sunt. Si forsan praesens non fuero, litterae redibunt. Ego adhuc credo, quod ⌊rex⌋ me tam cito non expediet, licet causa, in qua hic sum, expediatur. Sic enim intellexi a ⌊cancellario⌋. Cur tamen detineri debeam, me praeterit, nisi ob eam rem, quod dicatur: hic esse aliquis a ⌊rege Poloniae⌋, quod nomen ante meum adventum penitus vulgo fuit incognitum. Itaque Dominationi Vestrae Reverendissimae supplico, quid in his ac aliis rebus mihi amplius faciendum restat, me certiorem reddat et litteras ad dominum ⌊Turzo⌋ ⌊Augustam⌋ derigat. Nullum erit periculum, sic enim hic cum factoribus ⌊Welser⌋ et ⌊Fuccarorum⌋ disposui, si in mea absentia
B. Ossol., 176, f. 104v
litterae ad me perferrentur, ut rursus ⌊Augustam⌋ remittantur. Velim enim ex quo in fatis mihi fuit, ut tamdiu hic agerem, ut ⌊serenissimo domino nostro⌋ bene servire possem.
Cui quaeso Dominatio Vestra Reverendissima per occasionem me et servitia mea longamque meam a viginti annis servitutem commendet et me sibi in dies commendatiorem habeat. Omnis spes mea et si quid adhuc boni in orbe mihi reliquum est, omnisque mea fortuna in manibus Dominationis Vestrae Reverendissimae sita est. Cui me iterum iterumque commendo.
Ex ⌊Barcinonae⌋ die 17 Augusti 1519.
| | | 6 | IDL 7032 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Nuremberg, ca. 1522-07-28 Letter lost | received Vilnius?, 1528-09
Letter lost, mentioned in IDL 162: Si ad dominum Posnaniensem episcopum scribens mihi salutem adscribere dedignabaris, saltem in Cricii litteris id facere debuisti.; IDL 153: Binas parvo i[ntervallo] a vobis accepi litteras , alteras Viennae Austriae, alteras Norimber[gae] scriptas. | | | | 7 | IDL 164 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Antwerp, 1522-09-18 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 357, f. 82-83
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 30r-33r
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 35 (TN), No. 52, p. 211-224
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 18, p. 29-33
| | 5 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 588
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, f. 11
|
Prints: | 1 | DE VOCHT 1961 No. DE, 8, p. 7 (English register) | | 2 | Españoles part II, No. 8, p. 146-148 (excerpt in Spanish translation) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Ex litteris meis, quas superioribus diebus ex ⌊Nurnberga⌋ ad Dominationem Vestram Reverendissimam dedi, intellexit, in quo metu fueram propter praedones, qui summam de me curam, ut me inter eundum caperent, habebant. Quibus modis illorum manus evasi, ex scriptis ad ⌊maiestatem regiam⌋ accipiet. Perveni huc tandem incolumis
Deo Optimo Maximo duce et recta me versus ⌊Calis⌋ civitatem ⌊regis Angliae⌋, quae hinc XXX miliariis distat, conferam. Inde ⌊mari⌋ per VII miliaria traiecturus in ⌊Angliam⌋, cuius maiorem partem terra usque ad portum, ex quo itur in ⌊Hispaniam⌋, peragrare cogor, et inter eundum visurus sum serenissimum ⌊regem Angliae⌋. Quem postquam commendaticiis serenissimi ⌊archiducis Austriae⌋ et ⌊dominae Margaretae⌋ convenerim, illius ope, ut spero, securius in ⌊Hispaniam⌋ perveniam. Fui hic in magna animi turbatione, quod nullas huc veniens inveni litteras, quas hic fere per integrum mensem tribus diebus exceptis cum magno desiderio exspectabam et absumpsi cum equis prope centum Rhenenses. Cumque cognoscerem exspectationem meam sic protrahi, inter spem et metum fluctuans neque ulterius procedere propter viatici defectum, neque redire audebam. Restabant mihi adhuc de ducatis quadringentis centum, cum illis cotidie calculum ponebam, quam diu cum illis hic immorari possim. Venerunt tandem litterae sacratissimae maiestatis regiae et Dominationis Vestrae Reverendissimae,
cf. Vulg. Sir 48 5 qui sustulisti mortuum ab inferis de sorte mortis, in verbo Domini Dei ⌊quae me iam paene mortuum ab inferis resuscitaruntcf. Vulg. Sir 48 5 qui sustulisti mortuum ab inferis de sorte mortis, in verbo Domini Dei ⌋, sed cum usque ad calcem litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae Laconico more scriptas de ⌊Tartarorum⌋ motu legissem, non potui non maxima animi angustia affici, cum sciam, quem ordinem res nostrae habeant, et quid gens haec tam effera possit, cupiebamque summopere, quod mihi de his turbinibus latior fuisset descripta historia, unde et apud ⌊regem Angliae⌋ et apud ⌊caesaream maiestatem⌋ de his motibus et nostris necessitatibus loqui potuissem copiosius. Deus omnipotens et ⌊divus Stanislaus⌋ suos tueatur.
Hic etiam omnia bellis sunt perplexa. ⌊Rex Franciae⌋ cum XX milibus tendit versus Terebanum suam civitatem. ⌊Caesareae maiestatis⌋ et ⌊regis Angliae⌋ gentes numero XXX milia illac etiam se
conferunt, sed, ut fertur, vix erit aliquis conflictus, utraque pars
cunctando rem ducit, ut alter alterum in gravibus expensis teneat.
⌊Rex Daciae⌋ ⌊maiestatis caesareae⌋ oratores cepit et in carcere vinctos
tenet. Rursus in his terris ⌊regis Daciae⌋ oratores captivi habentur. De ⌊isto rege⌋ in his partibus, dum proficiscebatur ad ⌊caesarem⌋, varia exsecranda narrantur. In primis, postquam ⌊Coloniam⌋ venerat, ductus fuit ad sepulcrum sanctorum trium regum, quod cum vidisset non valde pretioso sumptu constructum, fertur dixisse „Non vellem esse rex, si non deberem post mortem meam melius habere sepulcrum, quam isti tres rustici”. Et strata platearum ⌊Coloniae⌋ illi etiam non placebant habensque in prandio primores civitatis dicitur ad illos dixisse „Si ⌊civitas ista⌋ mea esset, nollem habere in stratis
lapides tam glabros et lubricos”. Illi responderunt, quod non
possent habere alios. „Si mea esset”, inquit, „in tribus diebus deberent undique esse alii lapides”, cumque illi quaesivissent, quomodo hoc tam subito possit fieri, respondit „Ego omnibus mandarem, quod quilibet in tribus diebus alios poneret lapides, et qui hoc non faceret, ante domum suam deberet suspendi”. Multa alia, quae non epistulam, sed volumen exigerent, illud tamen adhuc addam. Postquam venisset ad ⌊civitatem Traiectensem⌋, ubi formosae sunt puellae, invitavit pulchriores ad cenam cum matribus et quibusdam civitatis primoribus et post exem(ptam)
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 357, f. 82v
famem et remotas epulas laetior efficiebatur unamque de puellis sibi delegerat, quae ceteris forma praestabat, cum qua sermones et manifesta iunxit oscula. Dumque iam nox appropinquaret et quilibet domuitionem capesseret, puellam, quam sibi delegerat, retinere nitebatur. Quod mater illius animadvertens magno impetu et conviciis ⌊regem⌋ est aggressa minitans se publicum facturam clamorem per totam ⌊civitatem⌋, nisi filiam dimitteret, et si perseverasset in retentione, iam quidam rumor ad vulgus eruperat, fuisset iste optimus rex interfectus. Fertur etiam postquam hospites illius libidinem in domibus suis ferre noluissent, publicas frequentasse lupas. Multae
aliae virtutes, quae hic passim feruntur, ⌊regem⌋ istum hic nobilem fecerunt. Quas non abs re praetereo.
Quid de ⌊Luthero⌋ in his partibus habetur, in compendium conferam. Hic de ⌊Luthero⌋ nemo, neque loqui, neque hiscere audet indicta causa. Qui illius libros etiam probatos, ut de decem praeceptis, de Dominica Oratione imprimunt, in carceres trahuntur, et
quicumque illius libros habent, conquiruntur. Nuper etiam quendam, ut dicunt, doctum Flemingum et in hac lingua optimum contionatorem, ⌊ordinis divi Augustini⌋, quod aliqua cum ⌊Luthero⌋ sensisset, coniecerunt in carcerem, et si noluit a ⌊Vulcano⌋, religionis nostrae tutore, consumi, coactus fuit omnia, etiam aliqua ab ecclesia Romana approbata publice, ex carta illi praescripta revocare et ⌊Lutherum⌋ multis probris et conviciis condemnare.
Alius hic item sacerdos, qui etiam nescio quid per imprudentiam pro ⌊Luthero⌋ dixisset, postquam longo tempore in carcere
poenas dedisset, in ecclesia coram omni populo plura, quam ille umquam dixisset, etiam ex carta illi praescripta revocare et Lutherum haeresiarcham vocare et multis maledictionibus condemnare fuerat coactus. Mandatum ⌊caesaris⌋ in his terris contra ⌊Lutherum⌋
inviolabiliter observatur. In ⌊Germania⌋ superiore nullam habet vim,
immo etiam praedones (equites dicere volebam) pro ⌊Luthero⌋ scribunt, ut scripta ⌊Francisci de Szykingen⌋, quae his inclusi, clare ostendunt. Quid sub isto ⌊pontifice⌋, qui iam in ⌊Italiam⌋ penetravit, de ⌊Luthero⌋ futurum est, brevi experiemur.
⌊Serenissima domina Margaretha⌋ hoc tempore hic agit et omni conatu practicatur pro conquirendis pecuniis ad bellum hoc, quod pro venturo vere contra ⌊regem Galliae⌋ et ⌊maiestatem caesaream⌋ atque ⌊regem Angliae⌋ geri debet.
Alia quaecumque hic habentur, latius ex ⌊⌋ meis ad ⌊sacratissimam maiestatem regiam⌋ Dominatio Vestra Reverendissima
intelliget. Viaticum trecentorum ducatorum Hungaricalium, quod mihi ⌊maiestas regia⌋ hic ⌊Antverpiae⌋ numerari commisit, sic habet: ⌊dominus zupparius⌋ iussit, ut mihi hic darentur quadringenti floreni Renenses pro trecentis Hungaricalibus , hoc vero tempore hic pro trecentis ducatis dantur floreni in auro superinscribed in place of crossed-out ...⌈...floreni in aurofloreni in auro superinscribed in place of crossed-out ...⌉
quadringenti et quinquaginta Renenses. Ne igitur 50 Renenses ex summa
mihi deputata amitterem, conveni cum Fuggarorum factore, ut mihi
trecentos ducatos Hungaricales solveret. Quod ultra commissionem, ut
mihi placeret, fecit. Unde super residuo 50 Renensibus a me accepit
chirographum. Quare Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter
supplico, dignetur apud sacram maiestatem regiam efficere, quod
Fuggaris 266 floreni superinscribed in place of crossed-out ...⌈...266 floreni266 floreni superinscribed in place of crossed-out ...⌉ Hungaricales in auro solverentur cum tertia parte unius floreni, tantum enim pro quadringentis florenis Renensibus ducatorum
Hungaricalium hoc tempore datur. Et quod floreni Renenses 50, qui
written over e⌈ei
i
written over e⌉ mihi
written over .⌈.i
i
written over .⌉
sic in summa trecentorum florenorum Hungaricalium
defalcantur, etiam facto
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 357, f. 83r
ri hic ⌊Fuggarorum⌋ ⌊sacra maiestas regia⌋ per superinscribed⌈perper superinscribed⌉
⌊dominum written over o⌈oumum written over o⌉ zupparium written over o⌈oumum written over o⌉⌋ solvi committeret. Nam me seorsum pro eis chirographo meo inscripsi.
Nullum aurum in ⌊Hispaniam⌋ mihi potest esse accommodatius, quam ducati
vel floreni Hungaricales, satis aestive viaticatus hinc trecentis
Hungaricalibus in Hispaniam solvam, et adhuc de illis deberem 34
amittere. Ex ⌊Hispania⌋ rursus, sive versus ⌊Neapolim⌋ ⌊mari⌋, sive rursus
huc per hoc iter ire statuerem, propter instantem hiemem non possum
nisi in Martio futuro navigare. Per ⌊Gallias⌋ terra via clausa
est omnibus. Quomodo erit possibile, quod trecentis ducatis (sint
etiam, quemadmodum habeo, quadringenti) sex possum in ⌊Hispania⌋
immorari mensibus, et quid mihi restabit pro reditu, quem etiam vix
in tribus mensibus absolvam. Omnia, quae prius timui, mihi eveniunt,
ut illi, qui ante in hac pistrina versatus sum. Proinde Dominationi
Vestrae Reverendissimae, ut domino meo gratiosissimo, quae mihi hanc
provinciam imposuit, humiliter supplico, dignetur haec omnia apud se
metiri et has meas angustias sacratissimae maiestati regiae
diligenter exponere. Ex quo illius maiestas decrevit, quod per tantas
distantias, maris et terrae discrimina me ad ⌊caesaream maiestatem⌋
conferre debeam, ut mihi etiam provideatur on the margin⌈aturatur on the margin⌉,
quod sine ⌊regiae maiestatis⌋ levitate et meo magno incommodo on the margin⌈et meo magno incommodoet meo magno incommodo on the margin⌉ redire possim. Scribit mihi in hoc casu Dominatio Vestra Reverendissima, quod si longius opinione illic immorari contingeret,
possem apud trapezitas ms. trapesitas(!)
⌈trapezitastrapezitas ms. trapesitas(!)
⌉
alicubi adhuc sumere aliquid, pro quo ⌊maiestas regia⌋, cum redirem,
intercederet. Dominatio Vestra Reverendissima pro sua singulari
prudentia consideret, quomodo sine litteris banci apud exteros, ipse
ignotus et exoticus, quicquam ad meam fidem, praesertim de pecuniis,
nancisci valeam, cum in illis terris homines sint oculatas habentes
manus, credunt quod vident. Quapropter iterum atque iterum humiliter
rogo, dignetur Dominatio Vestra Reverendissima ad ⌊sacram maiestatem
regiam⌋ intercedere, quod ⌊dominus zupparius⌋ de litteris banci ad
factorem ⌊Fuggarorum⌋, qui hic agit, mihi provideat. Ille rursus hos,
quos in ⌊Hispania⌋ habet de me potest reddere certos. Ego nihil
accepturus sum aliud, quam id, sine quo vivere non possum et dabitur
a me opera, quod in hoc negotio fides mea erga dominum meum videbitur
clarior written over us⌈usoror written over us⌉,
velim enim, si possem, in hoc mihi iniuncto munere quadam parsimonia
uti et quantum minus possem, expendere. Quod si de huiusmodi banci
litteris mihi non providebitur, quomodo in ⌊Hispania⌋ mihi ante bene
nota usque ad Martium mensem me habiturus sum et quomodo inde
rediturus, non opus est ⌊Oedipode⌋. Quare pro solita sua in me gratia
non permittat me Dominatio Vestra Reverendissima tam misere in
longinquis regionibus exulari et hanc tam longam moram, ex qua me
propter hiemem citius explicare nequaquam possum, clementer perpendat
et sua diligenti apud ⌊maiestatem regiam⌋ intercessione impense roganti
opituletur.
cf. Vulg. Ps (G) 21 10 Quoniam tu es qui extraxisti me de ventre, spes mea ab uberibus matris meae; Vulg. Ps (G) 60 4 quia factus es spes mea: turris fortitudinis a facie inimici; Vulg. Ps (G) 61 8 In Deo salutare meum et gloria mea; Deus auxilii mei, et spes mea in Deo est; Vulg. Ps (G) 70 5 quoniam tu es patientia mea, Domine; Domine, spes mea a iuventute mea; Vulg. Ps (G) 90 9 Quoniam tu es, Domine, spes mea; Altissimum posuisti refugium tuum; Vulg. Ps (G) 141 6 Clamavi ad te, Domine; dixi: Tu es spes mea, portio mea in terra viventium; Vulg. Ier 17 17 Non sis tu mihi formidini: spes mea tu in die afflictionis ⌊Omnis namque spes mea post Deumcf. Vulg. Ps (G) 21 10 Quoniam tu es qui extraxisti me de ventre, spes mea ab uberibus matris meae; Vulg. Ps (G) 60 4 quia factus es spes mea: turris fortitudinis a facie inimici; Vulg. Ps (G) 61 8 In Deo salutare meum et gloria mea; Deus auxilii mei, et spes mea in Deo est; Vulg. Ps (G) 70 5 quoniam tu es patientia mea, Domine; Domine, spes mea a iuventute mea; Vulg. Ps (G) 90 9 Quoniam tu es, Domine, spes mea; Altissimum posuisti refugium tuum; Vulg. Ps (G) 141 6 Clamavi ad te, Domine; dixi: Tu es spes mea, portio mea in terra viventium; Vulg. Ier 17 17 Non sis tu mihi formidini: spes mea tu in die afflictionis ⌋
et summa fiducia in Dominatione Vestra Reverendissima sita est, quae
me adhuc numquam est frustrata, neque, ut spero, frustrabitur. Quod
autem Dominatio Vestra Reverendissima in carta inclusa scripsit, ubi
se contra omnes meos adversarios pollicetur bonum patronum, quanto me
gaudio et voluptate affecerit, scribi nequit. Habeo igitur
Dominationi Vestrae Reverendissimae, quas pectoris mei exiguitas
potest, immortales gratias. Pergat, quemadmodum coepit gratia servum
suum prosequi, numquam timebo, quid faciant omnes, qui mihi
insidiantur.
Inclusi his litteris copiam ⌊⌋, quas ex
⌊Nurnberga⌋ ⌊maiestati regiae scripsi⌋, in quibus habentur omnia, quae
apud reverendissimum dominum ⌊cardinalem Salczburgensem⌋ egi, si forte
essent interceptae. Usus sum amanuensi fratre meo, quem mecum habeo,
cui citra periculum credere possum.
Propter latrocinia, quae nunc passim nunc ubique on the margin⌈nunc ubiquenunc ubique on the margin⌉ grassantur, non bene tutum est
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 357, f. 83v
planis litteris, praesertim quae secretiora sunt, perscribere. Excogitavi itaque modos, quibus securius omnia traduci in notitiam ⌊sacratissimae
maiestatis regiae⌋ possint. Mitto itaque inclusas ciphras cum
duplicatis vocalibus, quas, ne facile inveniantur, quod in ista arte
potissimum est, duplices feci, et dum scribam, vicissim illis utar,
et ne hunc inveniendi laborem Dominatio Vestra Reverendissima subeat,
est enim occupatis difficilis, ⌊Martino⌋, aut alicui, qui secretiora in
fide habet, hoc negotium cum descriptis ciphris committat. Addidi
etiam quaedam nomina et negotia, in quibus maior vis inter
scribendum esse mihi esse videtur, quae per nudas litteras et signa notari etc.(?)
curiosos istius artis, si forsan litterae meae interciperentur,
reddent ambiguos, neque se umquam ex his explorare valebunt. Non
ig(itu)r text damaged⌈[r]r text damaged⌉ aegre ferat, quaeso, Dominatio Vestra Reverendissima,
quod hanc difficultatem ingero, visum mihi est hoc tempore, his
bellis stantibus, fore non inutiliter necessaria, possent se talia
offerre in aula ⌊caesaris⌋ et fortassis inter eundum negotia de rebus,
in quibus mittor et aliis occurrentibus, quae nequaquam planis
litteris committere auderem. Etsi forte istae etiam interciperentur,
mittam ciphras istas per primas alias postas, ut si quicquam his
ciphris scriptum ad ⌊maiestatem regiam⌋ perveniret, legi possit.
Reverendo domino ⌊praeposito Cricio⌋, qui mihi ad hoc iter
omnia fausta precatur eaque mihi ex illius animi sententia ventura
spero, summopere cupio, ut felicissime in omnibus succedat, et ut
illum, dum aliquando feliciter rediero, episcopum Posnaniensem cum
sigillo et Dominationem Vestram Reverendissimam primatem regni
archiepiscopum Gneznensem salutare merear, cf. Hor. Carm. 1 1 36 sublimi feriam sidera vertice ⌊sublimi feriam vertice sideracf. Hor. Carm. 1 1 36 sublimi feriam sidera vertice ⌋
Reverendissime Domine, his meis lituris, quae sic
tumultuarie et, ut scribi solet, raptim prodeunt, quaeso veniam
impartiri. Et, si quicquam in eis est, quod non satisfaceret animo
⌊sacratissimae maiestatis regiae⌋, dignetur illa moderare et pro sua
singulari prudentia et gratia, qua me prosequitur, boni consulere.
Non enim ex scholis vel tranquillo otio, sed ex procellosis animi
motibus, in quibus fluctuo, scribitur. ⌊Sacratissima maiestas regia⌋
credebat me omnia in 4 mensibus conficere, utinam in futuro Maio (in
Maio ⌊Vilna⌋ exivi) Dominationem Vestram Reverendissimam salvam et
incolumem in eo statu, quo cupio, videre valeam.
cf. Pl. Mos. 197 Insperata accidunt magis saepe quam quae speres ⌊Insperata magis
saepe accidunt, quam quae speramuscf. Pl. Mos. 197 Insperata accidunt magis saepe quam quae speres ⌋
Commendo me humillime Dominationi Vestrae
Reverendissimae ut domino meo clementissimo et rogo, hos perplexos
animi mei motus, in quibus propter hanc moram agitor, clementer
dignetur perpendere et me brevi consolatum litteris suis reddere.
Quod per dominum ⌊zupparium Bonar⌋ cum hoc ⌊Fuggarorum⌋ factore, qui hic
agit, commode fieri poterit, ille sine cunctatione cotidie fere
potens est ad me in ⌊Hispaniam⌋ transmittere litteras. Deus Optimus
Maximus det aetatem longaevam felicem et diu incolumem pro mea
singulari consolatione Dominationi Vestrae Reverendissime. Cui me
iterum atque iterum humillime commendo.
Datum ex domo ⌊Fuggarorum⌋
⌊Antverpiae⌋ 18 Septembris anno Domini 1522.
Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
Enclosure:
a b d c d e g f i k l m n o p q r s t u w x z et[1]
5 s(ignifica)t ⌊pontifex⌋
Q s(ignifica)t ⌊caesarem⌋
B s(ignifica)t ⌊regem Franciae⌋
P s(ignifica)t ⌊regem Angliae⌋
R s(ignifica)t ⌊regem Poloniae⌋
M s(ignifica)t ⌊regem Daciae⌋
D s(ignifica)t ⌊Ferdinandus archidux Austriae⌋
E s(ignifica)t ⌊Ioannes marchio Brandeburgensis⌋
V s(ignifica)t ⌊cardinalis Salczburgensis⌋
G s(ignifica)t ⌊Isabella dux Barii⌋
H s(ignifica)t ⌊Mercurinus cancellarius ⌊caesaris⌋⌋
C s(ignifica)t ⌊magister generalis Prussiae⌋
[1] ciphering table, over any letter there is a corresponding sign
| | | 8 | IDL 153 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, [Vilnius], [1522-09-20] | received [1523-02-12]
Manuscript sources: | 1 | rough draft in Latin, in secretary's hand, BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 375, f. 107r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 198
|
Prints: | 1 | AT 6 No. 109, p. 121 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Generose Domine, amice noster dilecte. Salutem.
Binas parvo intervallo paper damaged⌈[ntervallo]ntervallo paper damaged⌉ a vobis accepi litteras
, alteras ⌊Viennae Austriae⌋, alteras ⌊Norimbergae paper damaged⌈[gae]gae paper damaged⌉⌋ scriptas. Sciatis eas satis celeriter et tempestive huc fuisse perlatas. Recte autem fecistis, quod regiam maiestatem, dominum nostrum, de omnibus rebus istic per vos superinscribed in place of crossed-out a vobis⌈a vobis per vos per vos superinscribed in place of crossed-out a vobis⌉ gestis et de multis aliis ... illegible⌈...... illegible⌉ litteris vestris certiorem reddidistis. Fuit mihi id ... illegible⌈...... illegible⌉ vestrum factum pergratum, quod etiam regia maiestas comprobavit. Censeo itaque, ut quotienscumque vobis nuntiorum ad has oras venientium vel, ut vocant, postarum copia se obtulerit, de omnibus rebus litteras mittatis. Existimabat ⌊regia maiestas⌋ vos ⌊caesaream maiestatem⌋ alicubi in ⌊Germania⌋ Inferiori conventuros or conventuram⌈conventuros ms. conventurum(!)
⌈conventurosconventuros ms. conventurum(!)
⌉conventuros or conventuram⌉, sed, cum sua maiestas eiusdem caesareae maiestatis litteris certior facta est, iam superinscribed in place of crossed-out iam⌈iam iam iam superinscribed in place of crossed-out iam⌉ eius maiestatem usque in Hispaniam cursum tenuisse, necessarium existimavit vobis de (utpote ad tam longinquum iter proficiscenti) de maiori viatico providere atque ita me hortante 300 florenos ⌊Antwerpiae⌋ vobis reponi iussit, quos istic reperietis.
Minabantur nobis Tartari hac aestate gravem incursionem, cuius rei non dubii rumores et indicia extiterant, nam totam pene aestatem apud traiectum Boristenis transigerunt, sed dum tertio edicto regio, quod nos (ut scitis) restes vocamus, ... illegible⌈...... illegible⌉ omnes terrae nostrae ad arma consurrexerunt et in certo et opportuno loco, videlicet in terra Przemisliensi ad expurg excubandum et resistendum locatae sunt adhucque illic maneant, Tartari etiam in stationibus suis se continent nec iam arbitramur excursuros propter adventantem hiemem.
Cum duce Moscorum etiam aut pacem aut saltem indutias speramus, quorum alterutro confecto regia maiestas se hinc ad Poloniam recipiet.
Audivimus praeterea caesaream maiestatem cum rege Galliae adhuc bellum gerere proptereaque dolore afficimur neque enim dubitamus, si Deus immortalis tam magnis tamque potentibus principibus spiritum concordiae inspiraret, eorum vires et opes ad arcendos tam potentes tamque crudeles et inhumanos hostes nostros nobis olim usui futuras. Quanta autem undique barbarie vel potius rabie undique premimur et scitis vos et percontantes id a nobis docere potestis. Valete.
| | | 9 | IDL 6568 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, London, 1522-10-12 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 6227 | | | | 10 | IDL 6227 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Plymouth, 1522-10-29 |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 39r-41v
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 35 (TN), No. 59, p. 261-269
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 21, p. 40-43
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, f. 17-18
|
Prints: | 1 | POCIECHA 2 p. 533-534 (excerpt) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BJ 6557, p. 39r
⌊Ioannes Dantiscus⌋ orator apud ⌊caesarem Carolum Quintum⌋ ⌊Petro Tomiczki⌋ episcopo Przemisliensi, ⌊Regni Poloniae⌋ vicecancellario
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime.
Post humillimam servitiorum meorum commendationem.
Ex ⌊Londino⌋ 1522-10-12⌊XII huius1522-10-12⌋ propter celeriorem postae recessum de multis, quae erant scribenda, BJ 6557, p. 39v pauca ⌊⌋. Unde in praesentia longis logis cogor esse morosior et cum Dominatione Vestra Reverendissima non secus, ac si coram essem una cum illis, qui omnes meas actiones viderunt, ingenue loqui. Accipiet, ut opinor, Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me gratia omnia in meliorem partem. Reverendissima Dominatio Vestra, quae fortunis meis plurimum favet, libenter mihi opitularetur, ut secundum longam meam servitutem et merita res meae meliorem haberent condicionem, quod multis et liquidis argumentis iam dudum cognovi. Hinc est, quod ante tres annos missus fui ad ⌊caesarem⌋ in ⌊Hispaniam⌋ et nunc illac iterum, non quod ad huiusmodi legationes obeundas essem aptus aut idoneus, et quod propter rerum agendarum peritiam, quam in me nullam esse scio, viderer rebus tam arduis esse sufficiens, sed quia sic Dominatio Vestra Reverendissima voluit, illa pro me fidem dedit, et non mihi, sed illi creditur. Unde si quid per me esset delictum aut omissum, in Dominationem Vestram Reverendissimam omnia retorquerentur, quae talibus oneribus ferendis parem me esse maiestati regiae persuasit.
Cogor itaque continue duplici cura angi - de me ipso in primis, ut diligenter et fideliter ea, quae mihi commissa sunt, agam, deinde aestimationi, quam de me Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me gratia concepit non satisfaciam solum, verum etiam illam augeam, ad utrumque quantum pro mea tenuitate totis viribus eniti possum. Datur a me opera et dabitur sedulo Deo Optimo Maximo duce sic, quod Dominatio Vestra Reverendissima nullam propter me habitura sit difficultatem. Nihilominus tamen, ut possit illis Dominatio Vestra Reverendissima, apud quos male audio, si forsan de expensis aut aliis rebus me calumniari velint, respondere, calculum de viatico ponam. Ex ⌊Vilna⌋ 1522-05-16⌊XVI Maii1522-05-16⌋ exivi a ⌊maiestate regia⌋ octo florenos habens pro expensis et veni 1522-06-01⌊prima Iunii1522-06-01⌋ ⌊Cracoviam⌋, ubi propter festa
Penthecostes octo diebus, ut me cum vestibus et equis ad hoc iter struerem, sum immoratus. Accepi a domino ⌊Bonar⌋ quadringentos ducatos Hungaricales in auro, quos tamen, impensis prius meis tam de servitio, quam de annuo pecuniis, integros mecum non tuli. 1522-06-09⌊Nona Iunii1522-06-09⌋ cum sex equis bonis et cum meis honeste vestitus, quemadmodum et ipse dominus BJ 6557, p. 40r thesaurarius et dominus ⌊Bonar⌋ viderunt superinscribed⌈videruntviderunt superinscribed⌉ ⌊Cracovia⌋ versus ⌊Viennam⌋ exivi et perveni a Vienna per ⌊Salczburgam⌋, ⌊Nurnbergam⌋, ⌊Ulmam⌋, ⌊Magunciam⌋, ⌊Coloniam⌋ et ⌊Aquisgranum⌋ usque ⌊Antverpiam⌋ XXII<I>[1] Augusti. ⌊Illic⌋ usque ad 1522-09-18⌊XVIII Septembris1522-09-18⌋ ulteriorem ⌊maiestatis regiae⌋ instructionem exspectabam et hactenus trecentos ducatos Hungaricales in auro expendi una cum pecuniis pro meis equis, quos ibidem propter longiorem moram et graves expensas vendidi.
De istis trecentis ducatis, ductoribus per ⌊Germaniam⌋, de
salvo conductu et pro navigiis per ⌊Rhenum⌋ (Deum ingenue testor) plus quam sexaginta ducatos solvi. Ex ⌊Antverpia⌋ mecum tuli de priore viatico centum et de novo ibidem mihi numerato ducentos sexaginta sex, et quos a ⌊Fuggaris⌋ in mutuum accepi triginta quattuor ducatos. Cum his 400 ducatis in curribus per ⌊Flandriam⌋ perveni usque ⌊Caletum seu Calisium⌋ et exposui de illis pro vectura et expensis viginti quinque, de Calis pro navi X usque ⌊Sandwig⌋, inde pro equis et expensis usque ⌊Londinum⌋ XIII. Ex ⌊Londino⌋ eundo ad ⌊cardinalem Eboracensem⌋ XV miliaria et ad ⌊regem⌋ XXVII et redeundo pro equis conducticiis et expensis XVI ducatos. In ⌊Londino⌋ cogebar mihi et servis pro instante hieme et maris traiectione vestes parare duplices. In simplicibus exivimus, credebam enim me ante hiemem reversurum, et exposui pro vestibus 24 ducatos. In hospitio ibidem solvi hospiti XVIII ducatos. Ex ⌊Londino⌋ usque huc ⌊Plemoriam⌋ pro equis conducticiis X nobilia, faciunt XV ducatos et pro expensis mihi et illis equis una cum rustico, qui illos ad reducendum sequebatur XVI nobilia, faciunt XX4 ducatos, exposui.
cf. Verg. A. 10.175 ⌊Interpreti hominumcf. Verg. A. 10.175 ⌋ seni et istarum regionum bene experto dedi ducatos XV, pro nave, quam hic satis parvam ex ⌊Portugalia⌋ inveni, usque in ⌊Castiliam⌋ XX ducatos, pro commeatu ad navem decem et plures, nam omnia nondum sunt parata, et exspectamus qualibet hora prosperum ventum. Ex hospitio viginti ducatis me non absolvam. De his itaque quadringentis, quos ex ⌊Antverpia⌋ habui, vix mihi restabunt 190. Nusquam gentium brevi tempore plus exposui, quam BJ 6557, p. 40v hic in ⌊Anglia⌋. Interrogentur hi, qui hic fuerunt, praesertim magnificus dominus ⌊comes de Tarnow⌋, ille dicet, quam mali hic sint homines et parvae fidei et quam gravis sit moneta. Quicquid hic debet emi, etiam de rebus levioribus, stoter est, qui nobiscum magis facit quam tres grossos. Haec omnia, sic ut se habuerunt et nunc habent, in ipsa veritate Dominationi Vestrae Reverendissimae descripsi. Quod si
quicquam in his sycophantiose vel ab ipsa veritate alienum scribo, mihi ipsi imprecor, ut ipsa
cf. Vulg. Io 14 6 Dicit ei Jesus: Ego sum via, et veritas, et vita. Nemo venit ad Patrem, nisi per me ⌊veritas, quae Deus estcf. Vulg. Io 14 6 Dicit ei Jesus: Ego sum via, et veritas, et vita. Nemo venit ad Patrem, nisi per me ⌋, me numquam redire permittat. Poterit me in his omnibus, si quisquam esset, qui me calumniarentur, confidenter usque ad meum reditum Dominatio Vestra Reverendissima tueri. Ego nihil lucri facere in hoc itinere cogito, quod tamen ante me aliqui fecerunt et inde nunc sunt
domini, hoc summopere cupio, quod cum honore ⌊serenissimi domini mei⌋
citra meum commodum, ea quae mihi credita et commissa sunt, pro illius maiestatis voto possem exsequi. Et quo id celerius possit fieri, nulla difficultas, nulla tempestas, nulla hiems, nullum
manifestum vitae discrimen, nulla denique maria me remorabuntur.Proinde Dominatio Vestra Reverendissima hunc meum calculum bene perpendat, et si qua fides in me est, fidem illi habeat, respectu nostrarum partium non possit esse nisi falsus, sed quantum ad istas regiones ab his, qui hic fuerunt, facile habebit con in the other hand, on the margin in place of crossed-out as⌈asconcon in the other hand, on the margin in place of crossed-out as⌉sensum. Velim quod levioribus impensis omnia possint fieri, saepe etiam velim, quod quisquam alius hic esset, cui magis crederetur, praesertim de his, qui composito vultu multa ad tabulam ⌊regis⌋ ineptiunt,
cf. Ov. Fast. 1 480-481 siste, precor, lacrimas, ista ferenda tibi est. Sic erat in fatis, nec te tua culpa fugavit ⌊sed sic mihi est in fatiscf. Ov. Fast. 1 480-481 siste, precor, lacrimas, ista ferenda tibi est. Sic erat in fatis, nec te tua culpa fugavit ⌋.
Mitto iterum Dominationi Vestrae Reverendissimae easdem ciphras, quas misi superioribus diebus ex ⌊Antverpia⌋, si forte priores non essent redditae, ut cum ex aula ⌊caesaris⌋, ea quae secretiora sunt scripsero, per has tutius ad manus Dominationis Vestrae Reverendissimae perveniant. In litteris annexis, quas ad sodalem meum
dominum ⌊Nicolaum Nibsthicz⌋ scripsi, non suspicetur Dominatio Vestra Reverendissima, quia graves sunt, quod in eis sit aurum. ⌊Anglia⌋ non
auri, sed stanni et plumbi ferax est, misi ⌊illi⌋ effigiem meam fusam,
quam quidam Germanus dudum mihi adhuc in aula ⌊caesaris Maximiliani⌋ notus in ligno exsculpsit et inde formam confecit, in quam multae
possunt fundi. Effudi hic BJ 6557, p. 41r profecto multum auri in butyro et carne in magnis portionibus cocta, ut patriae hic mos est et in densa cerevisia misere vivens. Nihil magis metuebam, quam ne in aliquam aegritudinem inciderem, praesertim propter pisces, qui hic, ut alia omnia, male coquuntur. Istae hactenus fuerunt voluptates meae et nunc scribendo non possum non aliquo metu corripi, audio, quae murmura, audio, quos tumultus ⌊mare⌋ excitat et cras forsan, si paululum nobis ventus aspiraverit, sumus navigaturi. Quicquid erit, superanda omnis fortuna ferendo est et eundum, quo sors, quo fatum
resque ⌊domini⌋ vocant. Multa sunt, quae me ut hominem anxium faciunt, multa sunt etiam, quae me consolantur.
Utque de rebus meis in hoc alio mundo curam adhuc habere videar, Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico dignetur litteris suis ecclesiam meam reverendissimo domino ⌊Cracoviensi episcopo⌋ commendare, ne ⌊Guthones⌋, quemadmodum coeperunt, violentias et iniurias, in mea absentia illi inferant digneturque efficere, ut hae litterae annexae ad praepositum Curoviensem perveniant, cui omnem curam domesticam commisi, ne illi, quos apud ⌊ecclesiam⌋ reliqui, e vivis me decessisse aestiment. De ecclesiis etiam parochialibus Gdanensi et Marienburgensi, si contigerit illarum aliquam vacare, quaeso mei non obliviscatur. Meminit Dominatio Vestra Reverendissima, quod ad utramque exspectativas habeo. De gubernatione ⌊villae Goląbie⌋, pro qua dudum ⌊maiestatem regiam⌋ rogavi, si casus talis inciderit, humiliter rogo, mei memoriam habeat. Haec de rebus domesticis hactenus, ut ad istas, quas nunc ago, redeam.
Ex calculo posito Dominatio Vestra Reverendissima intellexit, quantum mihi ex omni viatico reliquum est, et ex prioribus meis ⌊⌋, quod ex ⌊Hispania⌋ nequaquam ante mensem Martium navigare possum, ad quem quinque menses restant. Cum itaque ⌊maiestas regia⌋ voluit, quod omnino ⌊caesarem⌋ sequerer, intercedat pro sua in me gratia Dominatio Vestra Reverendissima ad illius maiestatem, ut cum honore rebus Deo favente bene confectis et citra illius maiestatis regiae lenitatem redire valeam.
Alia, quae se post novissimas meas ex ⌊Londino⌋ ⌊⌋ obtulerunt, et quibus modis ⌊Theodericus de BJ 6557, p. 41v Schonberg⌋
a serenissimo ⌊rege Angliae⌋ fuit absolutus, ex ⌊⌋ ad ⌊maiestatem regiam⌋ intelliget.
Cum adhuc essem ⌊Londini⌋, venit quidam secretarius ⌊pontificis⌋, qui dominum ⌊episcopum Plocensem⌋ mortuum fuisse ⌊Romae⌋ asseruit. Quod si sic est, malam fecit commutationem: pro pilleo rubro, quem tot conatibus ambiebat, mortem accepit. Requiescat in pace.
Quod hoc tempore nulla nova, quae certa essent, habentur, causa est, quod in dies postae tam ex ⌊Hispania⌋, quam etiam ex partibus inferioribus ⌊Germaniae⌋ exspectantur et hic est una navis pro postis reposita, cum qua ego ivissem, sed quia multa petebant illius rectores et postarium praestolantur, cuius adventus adhuc est incertus, vadam pro levioribus pecuniis in nomine Domini propinquius ad ⌊caesarem⌋, sed longiore tractu per ⌊mare⌋ cum ista navicula Portugalensi in ⌊Castiliam⌋. Et iam, quod Deus Optimus Maximus bene vertat, parati sumus, bonum tempus et secundum ventum omni hora exspectamus. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae ut domino meo gratiosissimo et rogo absentis sui servuli per occasionem rationem habeat.
Datum ex ⌊Plemoria⌋ oppidulo in finibus ⌊regni Angliae⌋ versus occidentem, XXIX Octobris anno Domini MDXXII-o.
| | | 11 | IDL 6248 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Plymouth, 1522-11-10 |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 45r-v
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 35 (TN), No. 61, p. 283-285
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 23, p. 47-48
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, f. 21r
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine
gratiosissime. Humillimam servitiorum meorum commendationem.
Scripsi Dominationi Vestrae Reverendissimae in his annexis, ⌊⌋
dat(a) or dat(um)⌈dat(a)dat(a) or dat(um)⌉
est 1522-10-29⌊XXIX Octobris1522-10-29⌋ peregrinationis meae calculum. Nunc quantum mihi de omni viatico adhuc restat intelliget, hinc adhuc nequaquam absolvi possumus written over nt⌈ntmusmus written over nt⌉ propter continuum ventum contrarium, quae mora non parvis me cruciatibus afficit, cum sciam in dies duriora et periculosiora instare tempora neque me solum, verum etiam miseros istos ⌊Portugalenses⌋, cum quibus ire decreveram, qui nunc commeatu absumpto cf. Cato Maior, In M. Acilium Glabrionem (fragm. in: Festus, De verborum significatione, p. 237, 3-5 postquam navitas ex navibus eduxi, non ex militibus atque nautis piscatores penatores feci, sed arma dedi ⌊ex nautis piscatores fiuntcf. Cato Maior, In M. Acilium Glabrionem (fragm. in: Festus, De verborum significatione, p. 237, 3-5 postquam navitas ex navibus eduxi, non ex militibus atque nautis piscatores penatores feci, sed arma dedi ⌋ et solis piscibus victitant. Mihi etiam mea crumena cotidie fit levior. Sunt ⌊hic homines⌋, qui recte pecunias norunt, quibus, quantum terrarum peragraverim, non vidi avidiores. In hospitio omnia triplici pretio emuntur, quaecumque apponuntur ad mensam seorsum quodlibet ferculum, panem, cerevisiam et ignem, sicut hospes aestimat, solvere cogor. Tantum hic sine equis, quantum cum illis in ⌊Germania⌋ cotidie expendo. De cameris, lectis et domus utensilibus singularis habetur calculus BJ 6557, f. 45v neque permittitur, ut extra domum quicquam ematur, et pro multis pecuniis hic misere vivo in horas metuens, ne in aegritudinem inciderem, nam aliquoties stomachi dolorem cum torsione colica hic sensi. Inter haec omnia nihil me magis sedulo dolore conficit, quam quod aura mihi sic adversatur, quando vero secundam illam sumus habituri, nemo est de his, qui intelligunt, qui certo sperent; audiunturque hic tam horrendae crebrius tempestates, quae non solum arbores, sed montes possent evertere. Quas modo essent pro nobis, libenter ingrederer, saltem ne viderer vel deses vel negligens, qui ultro moras necteret. cf. Verg. A. 5 26-27 tum pius Aeneas: equidem sic poscere ventos iamdudum et frustra cerno te tendere contra ⌊Atqui contra ventos navigare possumcf. Verg. A. 5 26-27 tum pius Aeneas: equidem sic poscere ventos iamdudum et frustra cerno te tendere contra ⌋?
Cum illos Deus in manibus habeat, cuius in hoc gratiam oportet praestolari. Proinde Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico, non ducatur suspicione, quod forsan volens profectionem meam deferrem ms. differrem(!)
⌈deferremdeferrem ms. differrem(!)
⌉, vel quod ignavia vel metus aliquis me retraheret. Deo me commisi, cum
quo nihil formidandum penitus mihi persuasi. Agat itaque apud sacratissimam ⌊maiestatem regiam⌋ clientis sui humillimi Dominatio Vestra Reverendissima causam ut bonus patronus. Deo Optimo Maximo favente nihil omittam, modo sit possibile, quod facto est opus et quantum totis viribus eniti possum, efficiam, quod numquam Dominationem Vestram Reverendissimam res meas apud ⌊maiestatem regiam⌋ fovisse pudebit. Commendo me humiliter Dominationi Vestrae
Reverendissimae et rogo necessitatum mearum, de quibus iam aliquoties scripsi, non obliviscatur, et me gratia sua prosequi non desinat.
Ex ⌊Plemoria⌋ X Novembris anno M-o D-o XX-o II-o.
| | | 12 | IDL 7096 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Vilnius, 1522-11-16 Letter lost | received 1523-03-03
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 179: Accepi litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae Vilnae XVI Novembris datas, tertia huius | | | | 13 | IDL 171 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Valladolid, 1523-01-04 | received Cracow (Kraków), [1523]-05-04
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 388, f. 124-125
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 51r-53r
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 35 (TN), No. 114, p. 425-432
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 35, p. 54-56
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8239 (TK 1), part 3, f. 7v
| | 2 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1523, f. 1
|
Prints: | 1 | Españoles part II, No. 10, p. 151-152 (excerpt in Spanish translation) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
⌊⌋ et ⌊⌋ ex ⌊Plemoria⌋ ⌊Angliae⌋ portu Dominationi Vestrae Reverendissimae omnia, quae tunc mecum agebantur, descripsi. Ex ⌊⌋ profectionem meam omnem et quantum mihi de omni viatico restaret, intellexit. ⌊Unde⌋ 1522-11-18⌊18 Novembris1522-11-18⌋ versus noctem cum vento satis commodo versus ⌊Hispaniam⌋ cum nave Portugalensi solvi. Durabat nobis ventus iste usque ad medium noctis et inde insurrexit alius contrarius, qui usque ad ingentem tempestatem invalescebat. Iactabamur illa nocte cum magno diei desiderio, et surgente aurora tempestas maior exoriebatur, quae ad sidera usque fluctus extulit, coacti igitur fuimus non in parvis discriminibus versati portum aliquem propinquum petere. Quem summa cum difficultate attigimus, ingredi tamen propter refluxum maris, qui nondum venerat, non potuimus. Proiecta itaque anchora in summis fluctibus volvebamur, donec illi ex portu, nostri miserti, cimbam unam cum hominibus ad nos mitterent, et inde, elato velo minore per illos, qui portus modum noverant, salvi in terram fuimus recepti. Villa est parva ⌊Plasens⌋ nuncupata, non procul a monte Sancti Michaelis in ⌊Cornuaria⌋ ⌊Angliae⌋ provincia. In ea mansimus X diebus, iterum secundum ventum expectantes. Eadem etiam tempestate adacta venit navicula, quae ⌊caesaris⌋ postas transfert. Exiverat eadem nocte nobiscum ex ⌊Plemoria⌋. Venit item alia satis magna Portugalensis, et paulo post tres naves grandes eadem tempestate, quae non poterant pertingere ad portus, fecerunt naufragium non procul a portu, in quo fuimus. Una erat Anglicana magna et armata. Ex illa perierunt una cum capitaneo viro primario in Anglia viri XL, reliqui XXVI venerunt salvi in terram. Fuit alia ex Hollandia de Amsterdam magna, quam in mari videramus. Haec cum ⌊caesare⌋ iverat in ⌊Hispaniam⌋ et deinde pro sale ad ⌊Ulixbonam⌋. Ex illa omnes sunt salvati. Tertia erat Portugalensis, ex qua pauci vivi exiverant. Nos illorum casu perculsi, tempora diligentius observabamus. Habito itaque vento contuli me in naviculam postarum. Portugalensibus me credere non ausi, cum propter pacem, quam habent cum ⌊Gallis⌋, tum etiam quod navem habebant antiquam, quae quoties fluctus aliquis decumanus ingruebat, ingemiscere solebat. Fuit tamen potissima causa, quod cum primis volebam ferri ad ⌊caesarem⌋ et non facere illas ex ⌊Portugalia⌋ ambages. Decimo igitur die, quae fuit 1522-11-28⌊28 Novembris1522-11-28⌋, iterum cum vento satis prospero ingressus sum postarum naviculam et ingentis pelagi cf. Ov. Met. 1. 319 ⌊parva rate vicimus undascf. Ov. Met. 1. 319 ⌋. Cum qua tandem portui in ⌊Sturgia⌋ ⌊Codaliae⌋ nuncupato salvi applicuimus 1522-12-03⌊3 Decembris1522-12-03⌋ versus noctem. Quae vero iis quinque diebus et noctibus sum passus et quam crebro non ego solum, sed nautae omnes mecum de vita desperaverint BNW BOZ 2053 TG 4, No. 388, f. 124v, horresco memorans. Unum tamen hoc addere ausim, quod hoc parvo tempore pluries mortem manifestam vidi prae oculis, quam totis ante sex mensibus, quibus fui in mari, cum irem versus ⌊Hierusalem⌋, Deo Optimo Maximo sit laus, honor et gloria atque omnis gratiarum actio, qui me ex iis aquarum non fluctibus, sed montibus, liberavit. Ego vidi et peragravi ⌊Mare Mediterraneum⌋ et ⌊nostri maris Sinum Codanum⌋, sed nulla est cum Mari Hispano, quantum ad magnitudinem aquarum et fluctuum superinscribed⌈umum superinscribed⌉, similitudo, neque potuit esse toto anno tempus magis quam hoc ad navigandum insolens et importunum. Si deberem orbis imperium simili navigatione assequi, non ponerem me in tam periculosam aleam. Optabam saepe, quod saltem unus de nostris delicatis ad decursum quartae partis unius horae fuisset mecum, caederetur mihi et deinceps nullas ambirent legationes. Sum nunc hic et habeo eam, quam prius, spem in Deum, qui me per haec cf. Ov. Am. 5.10.11 an peragunt solitos communia tempora motus, stantque magis vitae tempora dura meae, quem tenet Euxini mendax cognomine litus, et Scythici vere terra sinistra freti?; Ov. Am. 3.13.17; Ov. Ep. 4.9.88 ⌊dura temporacf. Ov. Am. 5.10.11 an peragunt solitos communia tempora motus, stantque magis vitae tempora dura meae, quem tenet Euxini mendax cognomine litus, et Scythici vere terra sinistra freti?; Ov. Am. 3.13.17; Ov. Ep. 4.9.88 ⌋
hactenus duxit incolumem, meliori tempore, quod nunc indies fiet tranquillius, salvum reducet etc.
Exivi portum ⌊Codaliae⌋ 1522-12-04⌊4 Decembris1522-12-04⌋ et conductis 6 equis onerariis, non tamen tam bonis, ut sunt apud nos, qui plumbum ferunt ex ⌊Cracovia⌋ in ⌊Hungariam⌋, in illis et illorum sellis stramineis per montes altissimos et vias, quibus nullae possunt in mundo esse peiores, cum meis usque in ⌊Civitatem Legionis⌋ portabar. Alios equos in provincia illa miserrima neque ad emendum neque ad conducendum invenire potui. Solvi ab eis tantum, quantum emi possint apud nos. Ex ⌊Legione⌋ paulo meliores cum apparatu, ut hic equitant, usque ⌊Medinam⌋ conduxi. Ibi aliquot dies sum immoratus, praemittendo, ut post tot incommoditates commodum mihi inveniretur hospitium in ⌊Valdolit⌋, ubi omnia sunt plena hospitibus. Datum mihi fuit unum satis exile, intravi nihilominus, cum viderem, quod mihi melius dare recusarent. Veni ergo ⌊huc⌋ 1522-12-18⌊decima octava Decembris1522-12-18⌋ et 1522-12-19⌊sequenti die1522-12-19⌋ ⌊magnus cancellarius⌋, qui me adhuc sua veteri benevolentia prosequitur, in prandio me humanissime habuit. Post prandium seorsum cum ⌊eo⌋ clausus, illi ⌊maiestatis regiae⌋ litteras reddidi et illius maiestatis nomine salutavi, quod grato accepit animo, deinde, quae mihi agenda essent apud maiestatem caesaream, explicavi et, ut mihi audientiam de rebus publicis et postea de privatis faceret, rogavi. Ad omnia se obtulit benevolum, fuit tamen protracta ista publica audientia, propter festa et etiam quia maiestas caesarea aliquantulum dicebatur aegrotare. 1522-12-27⌊Vigesima septima Decembris1522-12-27⌋, hoc est ipso die Sancti Ioannis Evangelistae, misit pro me ⌊maiestas caesarea⌋ dominum ⌊Ioannem Hannard⌋ audientiarium suum, et me benigniter audivit. Dixi hanc inclusam orationem iuxta instructionem mihi datam, quantum videbatur tempori competere. Ad quam in hunc modum maiestas caesarea per BNW BOZ 2053 TG 4, No. 388, f. 125r dominum cancellarium de verbo ad verbum, quemadmodum memini, respondit, ut in charta inclusa continetur. Et privatam audientiam in aliud tempus distulit, pro qua ego indies laboro, nihilque est aliud in causa, quod sic differtur, quam quod, ut scripsi, catharro aliquantisper laborat. Spero tamen, quod cras vel post crastinum, si melius habere coeperit, me audiet. Datum est mihi etiam melius hospitium et honestius post primam audientiam, et misit mihi ⌊maiestas caesarea⌋ per magistrum curiae suae et dominum ⌊Hannard⌋, ut hic moris est, 4 lagenas argenteas vini et postulavit, ut semper pro vino, quod mihi placeret, ad cellarium illius maiestatis mitterem. Nihil aliud hic datur oratoribus. Ego mallem, quod mihi ligna quam vinum mitteret, quae hic, ut alia omnia, in hac misera ⌊Hispania⌋, in caro sunt foro, de quibus multa forent scribenda, nisi lectu essent molesta et postae festinatio perhiberet. Hoc mihi accidit, Reverendissime Domine, quod semper timui, veniens huc per tantas maris et terrae incommoditates et discrimina, de omni viatico non attuli magis quam 60 ducat(os), de quibus ego statim pro una mula, in qua honeste irem, ut hic consuetudinis est, ad ⌊caesaris⌋ palatium, XXXIII ducat(os) exposui. Et nisi mihi esset vetus cum ⌊Fuggarorum⌋ factoribus amicitia, quomodo hic res et negotia ⌊regiae maiestatis⌋ citra illius maiestatis levitatem possem expedire? Omnia fortassis hinc proveniunt, quod mihi saltem negotia regia et non pecuniae creduntur, sed de his plura, quae scribi possint, non audeo, ne vel vehementior vel mihi multa tribuere viderer, satis iam aliquoties scriptum est etc. Feci nihilominus, ut potui, et a ⌊Fuggarorum⌋ factore hic existente, Georgio Rhehinger, in mutuum trecentos ducatos in auro accepi, quos, quaeso, Dominatio Vestra Reverendissima ad ⌊maiestatem regiam⌋ interceden(do) efficiat, ut per dominum ⌊Bonar⌋ ⌊Fuggaris⌋ solvantur. Quomodo mihi sit redeundum cum his pecuniis, cum adhuc nesciam, quando a ⌊caesare⌋ absolvar, Dominatio Vestra Reverendissima perpendat. Si etiam cras ⌊maiestas caesarea⌋ me expediret, non possem tamen ante Martium navigare: cf. Prop. 3,11.6 ⌊vulneribus didicit miles habere metumcf. Prop. 3,11.6 ⌋. Istae navigationes me et timere et non magis praecipitem esse docuerunt. Haec omnia Dominatio Vestra Reverendissima pro sua incomparabili prudentia et singulari erga me gratia metiatur et rebus meis apud serenissimam maiestatem regiam subveniat.
cf. Verg. A. 4.12 credo equidem, nec vana fides, genus esse deorum ⌊Spero equidem nec vana fidescf. Verg. A. 4.12 credo equidem, nec vana fides, genus esse deorum ⌋, quod brevi me Dominatio Vestra Reverendissima in his turbis fluctuantem consolabitur. Quae alias hic aguntur, ex litteris ad maiestatem regiam intelliget Dominatio Vestra Reverendissima. Cui me humiliter commendo ac perpetuo dedo.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
[1] all the gaps in address because of missing piece of paper through which seal was impressed
| | | 14 | IDL 172 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Valladolid, 1523-01-06 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 389, f. 126-127
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 53r-54v
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 35 (TN), No. 115, p. 433-440
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 36, p. 57-59
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1523, f. 2-3
| | 2 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 413
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Cum mihi datum est longius ad scribendum tempus, non potui mihi temperare, quin de rebus meis uberius ad Dominationem Vestram Reverendissimam scriberem. Quam humiliter et summopere rogo pro sua in me gratia, non aegre neque aliorsum atque ego sentio id, quod a me scribitur, ferat. Urget me conscientia, urget me fides, necessitas me cogit, quod semper in meis litteris multis querelis sim morosior. Quid calamitosius quam dum illi, qui affligitur, non lacrimae solum, verumetiam singultus et gemitus prohibentur.
cf. Cic. Phil. 12, 19 Parcite oculis saltem meis et aliquam veniam iusto dolori date. ⌊Dabit itaque Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in omnes benignitate iusto dolori meo veniamcf. Cic. Phil. 12, 19 Parcite oculis saltem meis et aliquam veniam iusto dolori date. ⌋. Ex litteris meis iis annexis Dominatio Vestra Reverendissima, quomodo huc venerim et quantum de viatico attulerim, intellexit. Sum nunc ⌊hic⌋, ago magni ⌊regis⌋ oratorem, aspicior, quod a tam longinquis partibus venerim, ab omnibus. Adeunt me duces, comites, barones et plerique de primis aulicis, laudor interdum, aegre fertur, quod officiales curiae non accuratiorem habuissent in primo adventu mei rationem, habeor in ea, qua decet ad honorem ⌊serenissimi domini mei⌋, dignitate atque aestimatione. Ego spem vultu simulo, cf. Verg. A. 1. 208-209 Talia voce refert curisque ingentibus aeger / spem vultu simulat, premit altum corde dolorem. ⌊premo maesto in corde doloremcf. Verg. A. 1. 208-209 Talia voce refert curisque ingentibus aeger / spem vultu simulat, premit altum corde dolorem. ⌋, omnibus me talem, ut consuetum est ab aliis oratoribus, exhibeo. Qualis sub hac persona videri debeo, nihil a me praetermittitur, quemadmodum alii oratores faciunt, quod ad ornamentum et faciendam aestimationem in iis exteris regionibus ⌊serenissimo domino meo⌋ dignum et conueniens videtur. Cum autem loculos meos contemplor et post tergum, quantum intercapedinis mihi pro reditu restat, prospicio spemque dubiam de ulteriori provisione ⌊maiestatis regiae⌋ ante oculos pono. Quis mihi sit animus, quae mens, quales me subeant cogitationes, non ⌊victor⌋ ille ⌊Sphingos ms. Spingos(!)
⌈SphingosSphingos ms. Spingos(!)
⌉⌋, sed quivis morio manifestam potest facere coniecturam.
Accepi in mutuum trecentos ducatos, 60 mecum attuli, agitur hodie 18 dies. Quod ⌊huc⌋ veni Dominationi Vestrae Reverendissimae sic ut Deo sum solitus, ingenue omnia confitebor cum ista, quam emi, mula usque ad hunc 1523-01-06⌊Sanctorum Trium Regum diem1523-01-06⌋ exposui hic satis frugaliter vivens 92 ducatos. Omnia utensilia domus et quae ad culinam spectant, emi. Hic nihil, nisi quod quisque secum fert, habetur; etsi habetur, non datur frustra. Lectum, in quo ego et in quibus servi dormiunt, satis magno pretio conduxi, interpretem et cocum in menstruo stipendio habeo, unum item, qui coquinae et aliis rebus domesticis inservit, propter Deum ut victum habeat, teneo, tres famulos et puerum mecum ex domo adduxi. Haec est mearum rerum summa. Si ⌊caesar⌋ iste diutius me hic detinebit (de muneribus nihil spero, nam nuda hic paupertas est), quomodo redibo? Etiam si hodie abirem et in ⌊Coronia⌋ navem ascenderem, quae me ad ⌊Angliam⌋ ferret, quomodo ad ⌊ducem Georgium Saxoniae⌋ his pecuniis peruenire possim? Adderem plura, sed haec pauca fortassis nimium dura et molesta videbuntur. Nollem enim, etiam si mihi omnia extrema forent perferenda, in minimo animum Dominationis Vestrae Reverendissimae erga me offendere. Quare eandem omni, quo possum, conatu et si patitur per Deum immortalem humiliter rogo atque obsecro, dignetur me ea gratia, qua me huc duxit, reducere BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 389, f. 126v et mihi intercessione sua apud ⌊maiestatem regiam⌋ subuenire, ut sine meo magno damno et sine on the margin⌈sinesine on the margin⌉ illius maiestatis, ut ita dicam, dedecore redire valeam. Antequam istae praeferentur ad Dominationem Vestram Reverendissimam, spero me futurum in reditu, si itaque maiestas regia dignabitur mihi aliquid ad hoc, quod nunc mihi est, pecuniarum addere, ut illud apud ⌊Fuggaros⌋ ⌊Antverpiae⌋ liceat invenire, ea, quae ad hoc servitium ⌊maiestatis regiae⌋ et ad hanc profectionem de meo stipendio impendi, etiam ea, quae pro sex meis equis venditis accepi, quae omnia faciunt magis quam trecentos florenos nostros, cf. Cic. Att. 13, 50, 3 De adventu Caesaris idem quod a te mihi scriptum est ab Oppio et Balbo. miror te nihildum cum Tigellio; velut hoc ipsum, quantum acceperit, prorsus aveo scire, nec tamen flocci facio.; Pl. Cur. 713; Pl. Epid. 348; Pl. Men. 432; Pl. Trin. 918, 992; Pl. Truc. 606 ⌊flocci faciocf. Cic. Att. 13, 50, 3 De adventu Caesaris idem quod a te mihi scriptum est ab Oppio et Balbo. miror te nihildum cum Tigellio; velut hoc ipsum, quantum acceperit, prorsus aveo scire, nec tamen flocci facio.; Pl. Cur. 713; Pl. Epid. 348; Pl. Men. 432; Pl. Trin. 918, 992; Pl. Truc. 606 ⌋ et minime curo, modo cum honestate in primis ⌊serenissimi domini mei⌋ et mea redire possim. Quod Dominatio Vestra Reverendissima auctoritate sua, qua plurimum apud ⌊maiestatem regiam⌋ potest, meritis etiam meis id aliquantulum exigentibus et pro sua singulari in me gratia commode poterit efficere. Cum feliciter, ut in meum Creatorem spero, rediero, de omnibus mihi datis luculentam redditurus sum rationem. Et si huic non posse satis facere, deprehendar, si bona mea, quae pauca sunt, non correspondebunt, plectar in corpore, immo sine omni misericordia moriar neque vivere velim, si tali obnox<i>us flagitio, seu potius perfidia, quam per omnem vitam meam fugi, maxime invenirer. Sed iam satis his meis cotidianis querelis Dominationem Vestram Reverendissimam obtudi. Deinceps, cum scripsero, nullas meae litterae amplius ferent. Parcat itaque iusto dolori, hactenusque dolentis gemitus et lamenta pietate mota Dominatio Vestra Reverendissima benigniter suscipiat.
Mitto Dominationi Vestrae Reverendissimae ⌊⌋ inclusos, quos ⌊magno cancellario⌋ ⌊caesari⌋ legendos reddi commiseram, ut cognoscat Dominatio Vestra Reverendissima, quod neque ⌊Helicona⌋ intactum reliqui, quo minus res mihi commissae agerentur, habuique eo die audientiam cf. Verg. Ecl. 8, 69 Carmina vel caelo possunt deducere Lunam. ⌊carmine de caelo vidi deducere Lunamcf. Verg. Ecl. 8, 69 Carmina vel caelo possunt deducere Lunam. ⌋. Sed aliud carmen, ut intellexi, K encrypted ⌈KK encrypted ⌉ pollicitus est, H encrypted ⌈HH encrypted ⌉, unde, ut suspicor, istae nectuntur morae, licet ab illo omnis mihi benevolentia ostenditur, fiunt tamen istae dilationes et mittitur ad me, quemadmodum ex annexis ad ⌊maiestatem regiam⌋ intelliget, dabitur a me opera, ut rem certam de iis, et cur in moris teneor, expiscari possim. Credat mihi Dominatio Vestra Reverendissima, quod nunc mallem in hoc sacello, quod mihi Dominatio Vestra Reverendissima impetravit, vivere, et utcumque in privato angulo delitescere, cum litterulis, quam in iis periculosis et curarum plenis turbis versari. Cum autem in primis sic Deo et illius instinctu Dominationi Vestrae Reverendissimae visum est, licet me modis variis animi passiones et affectus impetant, patienter tamen superinscribed⌈tamentamen superinscribed⌉ fero et feram omnia illud ⌊Senecae⌋ perpendens: 656-657, et hoc ⌊Horatianum⌋: cf. Hor. Ars 412-413 Qui studet optatam cursu contingere metam / multa tulit fecitque puer, sudavit et alsit. ⌊Qui cupit optatam cursu pertinegre metam, multa tulit fecitquecf. Hor. Ars 412-413 Qui studet optatam cursu contingere metam / multa tulit fecitque puer, sudavit et alsit. ⌋, de(inde) or de(mum)⌈de(inde)de(inde) or de(mum)⌉ illud et potissimum: 3, 164-165. Sic igitur per varios casus,
cf. Iust. Dig. 24.1.11.8.1 Donec mors sequatur ⌊donec mors veniatcf. Iust. Dig. 24.1.11.8.1 Donec mors sequatur ⌋, mortalis written over em⌈emisis written over em⌉ hae written over n⌈nee written over n⌉c vitam ad suam metam necesse est, ut perducatur. Sed satis est ph(ilosoph)atum.
Meminit Dominatio Vestra Reverendissima, quod mihi commiserit. Omnia, quae apud ⌊caesarem⌋ nomine ⌊maiestatis regiae⌋ mihi sunt agenda, publica et privata, prius domino ⌊magno cancellario⌋ communicanda. Cum essem cum illo seorsum
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 389, f. 127r
et de omnibus eum certiorem redderem, ad causam Prutenicam respondit, quod iam ⌊maiestas caesarea⌋ commisisset arbitris, ut illam determinarent, cum inscriptione, quae fuit inter divum olim ⌊Maximilianum imperatorem⌋ et ⌊maiestatem regiam⌋, fuit valde contentus, quod illius copiam autenticam ms. auctenticam(!)
⌈autenticamautenticam ms. auctenticam(!)
⌉ mecum haberem, dudum enim illam, dum adhuc ante 4 annos ⌊Barchinonae⌋ essem, videre desiderauit. Hinc ego spero, quod ⌊maiestas caesarea⌋ illam confirmabit dimittetque ⌊Gdanenses⌋ et ⌊Elbingenses⌋ ex istis iudicii camerae evocationibus liberos. Nam eo tempore pollicebatur ⌊caesarea maiestas⌋, si aliquae fassent(?) fuissent huiusmodi inscriptiones, quod illas non solum servare, immo augere intenderet. De hereditate Neapolitana debeo hic novam commissionem expedire, prout maiestati regiae scripsi. Quod ergo istarum rerum audientia sic protrahitur, reor esse unam causam, quod prius ⌊cancellario⌋ notae sint, utcumque res habeat, iam hic sum 18 diebus et mittitur fere cotidie ad me, ut habeam patientiam, non possum assequi, quid sibi huiusmodi dilationes velint. 1523-01-07⌊Cras1523-01-07⌋ et istis diebus etiam per importunitatem, si aliter fieri non possit, totis viribus conabor, ut audiar, et cum primis iterum postis de singulis Dominationi Vestrae Reverendissimae, quomodo agantur, scribam. Commendo me et dedo Dominationi Vestrae Reverendissimae perpetuum mancipium rogoque me ex hoc exilio vel potius ergastulo per gratiam ⌊maiestatis regiae⌋ reducere faciat.
Datum ex ⌊Valdolit⌋, sexta mensis Ianuarii Anno Domini MDXXIII
Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
[1] Missing parts of address were written in lost piece of paper the seal was impressed through.
| | | 15 | IDL 173 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Valladolid, 1523-01-11 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 390, f. 128-129
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 73r-v
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 35 (TN), No. 117, p. 445-448
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 73, p. 83-85
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1523, f. 4
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Mandavit mihi Dominatio Vestra Reverendissima, ut de omnibus, quae se offerrent, quoties habere possem tabellarios, semper scriberem, scribo et interdum metuo, ne magis quam oportet scribam. Quod si facio, pro sua gratia, in quam omnem meam fiduciam habeo, non aegre ferat, afficior ... superinscribed⌈... illegible⌈...... illegible⌉... superinscribed⌉ singulari voluptate, cum mihi hoc datur otium, non scribendi, sed, sic mihi videor, loquendi cum Dominatione Vestra Reverendissima. Nullam itaque neque ad stilum, ut nostri dicunt, neque ad lineamenta litterarum do operam, sed festinanter, praesertim dum postae abitio in horas dicatur, hanc voluptatem capio. Qualis fuerit mea privata audientia, et quae in ea acta, ex litteris ad maiestatem regiam intelliget. Quis vero meus hic status ex novissimis his annexis, ut written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉utut written over ...⌉ reor, satis intellexit, et si quid deest, quo fortassis fieri possit scrupulus de tot meis expensis, addam, quod omiseram. Strenas non posui ad calculum, de quibus hic superinscribed⌈hichic superinscribed⌉ maior quam in nostra aula habetur superstitio. Quid in primis ianitoribus hinc est incipiendum, quid tubicinatoribus, quid fistulatoribus, quid aliis iocosis musicis, quid illis, qui mihi ex cellario ⌊caesaris⌋ cotidie unam vini dant lagenam, quid cocis, quid postarum cursoribus, quid hospitiorum datoribus, quid denique omnibus, qui iis temporibus, ut hic consuetudinis est, otio written over qu...⌈qu... illegible⌈...... illegible⌉otiootio written over qu...⌉ aliquid mendicent, a me datum est, ne aliis oratoribus viderer inferior, non bene ausim scribere, satis est, quod dedi. Mirabitur Dominatio Vestra Reverendissima, si, prout spero, Deus, creator meus, mihi faverit reditum, exposuero, quid hic exposuerim. Quod si mihi de omnibus aliquod quaero lucrum, nisi, ut honestas et dignitas serenissimi domini mei seruitur, imprecatus sum mihi, prius, dum huc per mare ire deberem, nunc mille vicibus in reditu mihi magis mali imprecor, obruar in primis fluctibus, et ut Leander apud Ausonium:
cf. Mart. Spectacula 25b Cum peteret dulces audax Leandros amores / Et fessus tumidis iam premeretur aquis, / Sic miser instantes adfatus dicitur undas: / Parcite dum propero, mergite cum redeo.; Meander, 18 (1963), p. 172 ⌊Mergite, dum redeocf. Mart. Spectacula 25b Cum peteret dulces audax Leandros amores / Et fessus tumidis iam premeretur aquis, / Sic miser instantes adfatus dicitur undas: / Parcite dum propero, mergite cum redeo.; Meander, 18 (1963), p. 172 ⌋, si non fideliter domino meo in omnibus, quantum ratio mea capere potest, servio. Dabitur etiam a me opera, quod, si nulla provisio neque intereundum a ⌊maiestate regia⌋ pro meo reditu mihi dabitur, ut venditis omnibus rebus meis saltem sine illius maiestatis ignominia redire possim, sed iam iterum de his.
cf. Sus apage, haud tibi spiro ⌊Apage suscf. Sus apage, haud tibi spiro ⌋. Alligavi his illustrissimae dominae ducis Mediolani ad me litteras et copiam provisionis, quam illius illustritas rogat a maiestate caesarea expediri, ex iis omnia iura illius illustritatis Dominatio Vestra Reverendissima intelliget et, quid mihi hic sit a maiestate caesarea impetrandum, cognoscet. Scripsi de iis rebus serenissimae reginali maiestati et re stain⌈[e]e stain⌉ttuli me ad Dominationem Vestram Reverendissimam, quod illi ea omnia, quae hanc causam spectant, misissem. Factura est igitur, meo iudicio, Dominatio Vestra Reverendissima reginali maiestati rem gratam, si et litteras et copiam prouisionis ad illius reginalem maiestatem miserit. Ego hic omnem operam impendam, sicut ante 4 annos ⌊Barchinonae⌋ feci, et spero, quod impetrabo. BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 390, f. 128v Quae hic aguntur et practicantur, Dominatio Vestra Reverendissima habebit ex litteris ad maiestatem regiam. Interea nihil novi se obtulit, quam quod heri maiestas caesarea quibusdam episcopis et aliis, qui plura habent officia, quaedam officia abstulit et vult, quod episcopi et qui aliis rebus in provinciis sunt astricti, debito satisfaciant, et sic sex de curiae consilio domum ablegavit et aliis officia distribuit. Verum est, ut prius scripsi, quod manifesta in curia cognoscitur paupertas conquiruntur igitur mirabilibus modis pecuniae et contra Gallos colliguntur. His diebus Galli potentes sunt in mari, acceperunt nuper et hostibus et amicis Portugalensibus sex naves, veram piraticam exercent. Ego summopere cuperem, ut ⌊pontifex⌋ pacem faceret, quod coram redire possim. Alias quomodo mihi, nisi cum maiori quam antea periculo, sit redeundum? Adhuc nescio cf. Ov. Am. 1.4.54 ⌊consilium nobis resque locusque dabuntcf. Ov. Am. 1.4.54 ⌋. Commendo me humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae et rogo, quemadmodum iam mille vicibus scripsi, reditus mei rationem habere dignetur.
Ex ⌊Valdolit⌋, XI Ianuarii, anno Domini M D XXIII.
Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 16 | IDL 174 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Valladolid, 1523-02-08 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 400, f. 152
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 75r
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 35 (TN), No. 122, p. 461-462
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 78, p. 86-87
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 214
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Vix mihi dabitur tantum temporis, ut ⌊maiestati regiae⌋, quae nunc hic aguntur, describerem. Non potui tamen mihi temperare, quin saltem his Dominationem Vestram Reverendissimam suppliciter salutarem, cum superinscribed⌈cumcum superinscribed⌉ quam iam mihi coram esse videor. Quod ut aliquando fiat, Deum Optimum Maximum non cesso fatigare precibus. Istae sunt quartae litterae superinscribed⌈litteraelitterae superinscribed⌉, quas et ⌊maiestati regiae⌋ et Dominationi Vestrae Reverendissimae scripsi. Multum metuo, ne Dominationem Vestram Reverendissimam tot mea in unum scripta redacta per lecturam offendant. Si alicubi fui vel ineptior vel longior, det, quaeso, ruditati meae veniam neque erit omnino mea, sed aliquantisper Dominationis Vestrae Reverendissimae culpa, quae talem aratorem(!) elegerit. Si facio, quantum rationis et quantum vanitatis in me est pro fide mea in primis apud cf. Vulg. Sap 1.6 Benignus est enim spiritus sapientiae, et non liberabit maledicum a labiis suis: quoniam renum illius testis est Deus, et cordis illius scrutator est verus, et linguae eius auditor. ⌊Deum, qui cordium scrutator estcf. Vulg. Sap 1.6 Benignus est enim spiritus sapientiae, et non liberabit maledicum a labiis suis: quoniam renum illius testis est Deus, et cordis illius scrutator est verus, et linguae eius auditor. ⌋, et deinde apud Dominationem Vestram Reverendissimam me excusatum putabo written over ...⌈...putaboputabo written over ...⌉. Ad impossibile nemo obligatur[2]. Commendo me suppliciter gratiae Dominationis Vestrae Reverendissimae cupioque summopere eandem felicem videre et incolumem. Reverendo domino praeposito ⌊Cricio⌋ salutem atque omnia fausta precor.
Celerrime ex ⌊Valdolit⌋, 8 Februarii, anno Domini 1523.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊I(oannes) Dant(iscus)⌋
[1] Lost piece of paper through which the seal was impressed.
[2] Roman law: Ad impossibile nemo tenetur. Ultra posse nemo obligatur.
| | | 17 | IDL 177 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Valladolid, 1523-02-25 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 404, f. 168-169
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 84v-85r
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 35 (TN), No. 123, p. 463-468
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 80, p. 99-101
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1523, f. 5
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Accepi una cum ⌊maiestatis regiae⌋ ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae ⌊Vilnae⌋ 1522-09-20⌊XX Semptembris1522-09-20⌋ datas, ex quibus intellexi ⌊⌋ ex ⌊Nova Civitate Austriae⌋ et ⌊⌋ ex ⌊Nurnberga⌋ missas tempestive fuisse redditas et quod ea, quae apud serenissimum ⌊archiducem Austriae⌋ et reverendissimum dominum ⌊cardinalem Salczburgensem⌋ egerim, serenissimae maiestati regiae et Dominationi Vestrae Reverendissimae accepta fuerint. Quanto me hoc gaudio affecerit, scribi nequit. Praeterea quod Tartari, de quorum adventu adhuc ante meam a maiestate regia expeditionem rumor fuit, non audebant progredi, sed in suis stationibus se continere cogebantur et nullas in terras nostras incursiones fecerint, quemadmodum hic fabulabatur, mirum in modum me exhilaravit. Timebam enim, cum magis non habeam, ne in sacello mihi a Dominatione Vestra Reverendissima impetrato damnum fieret, neque abs re, hoc namque mihi et regnum et imperium est. Summe mihi etiam placuit, quod indutiae, quae prius caesar divae memoriae multis legationibus et labore cum Moscis facere non potuit, ad quinquennium nullo externo principe interveniente sint confectae. Contulique me subinde ad maiestatem caesaream et in primis maiestatis regiae litteras, de quibus ne iota quidem mihi scriptum fuerat, reddidi, hasque novitates, modis quibus in rem nostram potui commodioribus, exposui.
Refricui etiam omnes difficultates priores et operas divi olim Maximiliani caesaris ad bellum cum Moscis reponendum frustra habitas et quod tandem metu adducti per exercitum, quem maiestatem regiam in Lituania habuisse hic gloriabar, indutias ultro quaesiverint. Fuit haec novitas maiestati caesareae et omnibus grata fecique inter alia iterum pro concordia Christiana ineunda quandam adhortationem, nam per speculum (confiteor industriam non convenit, ut dicatur falsitas) ex alio latere hoc maiestatem regiam in suis litteris flagitare cognoveram fuitque id multum expeditioni meae opportunum, utpote, cum legatione mea conveniens, sicut in responso ad illas, quod mecum est, liquido apparebit. Recensui etiam omnia, quae ab infidelibus et praesertim Tartaris, cum praeter spem terras nostras ingrediuntur, fieri solent, quid desuper responsum et quid hinc sperandum, abunde ex meis ad maiestatem regiam intellegit, cui ne amplius litteras, sed sicut mihi Dominatio Vestra Reverendissima iniungit, ingens volumen scripsi, timeoque, ne Dominatio Vestra Reverendissima tam longas meas ineptias legendo taedio afficiatur; feci quod mandatum est. Et ut serenissima maiestas regia omnes meas actiones hic habitas, etiam, quod Deus avertat, me perdito scire posset, congessi cuncta, quae hic tractavi et quae mihi
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 404, f. 168v
responsa sunt, non secus ac si coram de singulis relationem facerem. Cum autem interdum, dum pauca scribuntur, omnia placere nequeant, vereor, ne cum tam multa, etiam de rebus minimis, exaraverim, multa inveniantur, quae displiceant. Ea tamen omnia singulari gratiae erga me et incomparabili prudentiae Dominationis Vestrae Reverendissimae commisi. Hoc quod potui, fortassis non quod debui, feci, videor mihi nihilominus, si quicquam est, quod in tam longis logis non satisfaciat, non indignus venia, cum id quod rudi hac mea ratione comprehendere potui, egerim. Nunc nihil restat aliud, quam quod has cum primis sequar, sollicito reliquam expeditionis meae continue et cum quadam aliquando importunitate, nescio tamen, quando adhuc ex hoc labyrintho absolvar. Non est hic ea, quae apud nos consuetudo, quod orator dicta legatione et accepto responso statim abeat. Si quis hic vult habere responsum sine responso, hoc modo agere possit. Responsa mihi hic data non omnia placuerunt neque rebus, in quibus missus sum, conveniebant. Fuerunt etiam in tractatibus non semel variata, donec mihi rectam metam attingere videbantur. Egi igitur ⌊hic⌋ non oratorem, sed potius rabulam vel alicuius litigiosi fori procuratorem. Quod vero ego expeditionem hic meam non ultro protraxerim, potest testari viaticum, quod huc mecum advexi. Quale id fuerit, ex novissimis accepit, quare hinc non nisi graviter obaeratus discedere possum, cum nullam in litteris regiis ulterioris provisionis spem invenerim et in futuris sperem et desperem. Sic mihi est in fatis. Quapropter Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico, dignetur huius mei exilii rationem habere et apud ⌊maiestatem regiam⌋ efficere, ut fides mea a ⌊Fuggaris⌋ redimatur. Nisi mihi vetus cum illis fuisset notitia, qualis hic fuissem arator et quid expedivissem, facile poterit coniectari. Quam etiam libenter hic in iis sordibus tam diu immoraverim et quas hic voluptates habuerim, Deo meo notum est. Qui si mihi, ut spero, dederit hanc gratiam, ut aliquando redire possim, paucis contentus deinceps, si possibile est, me continebo, gaudebo minus et minus dolebo. Quaeso Dominatio Vestra Reverendissima non gravate hoc, quod conqueror, ferat, cum ego id, quod gravius est, patientia vinco, ea patientia, si non puderet, qua interdum et nunc vix mihi a lacrimis tempero. Non est leve negotium, quod octingentis miliariis nostris a domino meo desertus porto et sic ulterius portabo Deo Optimo Maximo favente, quod neque serenissimo domino meo neque mihi futurum sit, nisi honestum, si etiam domi ⌊Irus⌋ vel ⌊Job⌋ aliquis reputari et irrideri debeam. Sed de iis iterum satis.
Quae hic aguntur satis, ut aestimo,
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 404, f. 169r
copiose serenissimae maiestati regiae descripsi. Hoc tamen obiter addam, nihil hic esse, quod certam aliquam spem rebus Christianis sic inclinatis ferre possit, cum omnia istis bellis sic sint perplexa et omnia, quibus contra infideles aliquid agi debent, huiusmodi intestinis turbis usque ad ossa sic absumantur, quod vix umquam vel adminiculum aliquod, si etiam nunc pereundum esset, sit sperandum. Admisit hoc regnum caesari visa tanta egestate, qua premitur, quod possit terras et bona a regno perpetuo vendere, quae de reditibus annuis XXV milia ducatorum habere feruntur, ut ambitioni satisfieret.
Quae se postea offerent antequam hinc vadam, ut serenissima maiestas regia de omnibus certior reddatur, iterum scribam et curabo, quod post meum abitum cum primis postis mittantur. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae illique suppliciter supplico, ut in ista apud nos statuum permutatione, si quid meritis meis conveniens videbitur, mei non obliviscatur, habitura me servum perpetuum et mancipium. Deus omnipotens efficiat, ut Dominationem Vestram Reverendissimam in eo statu brevi videam, quem illi sedulo ex corde precari soleo.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 18 | IDL 179 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Valladolid, 1523-03-20 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 410, f. 177-178
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 95r-v
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 35 (TN), No. 130, p. 531-534
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 87, p. 113-116
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1523, f. 28
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Accepi ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae ⌊Vilnae⌋ 1522-11-16⌊XVI Novembris1522-11-16⌋ datas, 1523-03-03⌊tertia huius1523-03-03⌋, quae mihi fuerunt {gra}gratissimae. Ferebant in primis litteras meas Antverpiae scriptas esse redditas, quas, quod essent longiores, dignata est Dominatio Vestra Reverendissima, pro sua in me gratia, commendare plurimum meque hortari, ut per omnem occasionem sic facerem semper. Quod si prius feci, cum mihi nunc latior scribendi campus datus est, uberius exhibui, modo Dominatio Vestra Reverendissima tam longas ineptias legendo non offendatur.
Habeo Dominationi Vestrae Reverendissimae, quas possum, immortales gratias pro data opera apud ⌊maiestatem regiam⌋ de ulteriore mea provisione et de hac clementi solicitudine, quam pro me et rebus meis gerit. Deus Optimus Maximus mihi dat eam gratiam, cum referre nihil Dominationi Vestrae Reverendissimae possum, ut saltem animo illi non ingratus videar, quod quamdiu in vivis sum, omni studio et cura cavebo.
Quo hic sum expeditus et quanto tempore hic immorari coactus fuerim, ad longum ex meis ad maiestatem regiam written over vestram(?)⌈vestram(?)regiamregiam written over vestram(?)⌉ intelliget. Testabantur etiam iis inclusi mei versiculi, quanta cum diligentia et sedulitate hic expeditionem meam solicitaverim, quam tandem post tot curas, taedia et molestissimas moras, Deo gratia, nactus sum, unde facile pro suo singulari atque incomparabili intellectu percipiet, quod cum hoc novo ducentorum ducatorum viatico nequaquam sit possibile, quod redeam, absumpti enim sunt ante unum mensem. Accepi igitur ad meam fidem a ⌊Fuggaris⌋ trecentos alios, de quibus mihi pauci super ducentos restant, cum quibus me, ut in Deum spero, feliciter rediturum spero. Quapropter Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico, quemadmodum cepit, pergat apud serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋ efficere, ut fides mea a ⌊Fuggaris⌋ redimatur, cum rediero, si videbitur, quod fortassis magis, quam debui, acceperim et exposuerim, respondebo superinscribed⌈respondeborespondebo superinscribed⌉, et sic respondebo, quod et maiestas regia et Dominatio Vestra Reverendissima nullam mihi culpam impingent.
Habeo etiam Dominationi Vestrae Reverendissimae immensas gratias, quod curaverit 34 florenos, qui summae trecentorum deerant, et pro quibus written over ...⌈...quibusquibus written over ...⌉ syngraphum dederam, ⌊Fuggaris⌋ solvi, et quod me de rebus nostris et ⌊Piotrkoviensi conventu⌋ deque induciis cum ⌊magno Moskoviae duce⌋ factis, quod me summe oblectavit, certiorem reddidit. De morte ⌊episcopi Plocensis⌋ adhuc in ⌊Anglia⌋ scientiam habui, sicut illinc Dominationi Vestrae Reverendissimae scripsi, feci hic apud ⌊maiestatem caesaream⌋ in hoc negotio omne id, BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 409, f. 177v quod mihi maiestas regia et Dominatio Vestra Reverendissima iniunxit, et praeterea, quia mihi res et propter reverendissimumn dominum Raphaelem et reverendum dominum Critium maximopere cordi fuit. Quidquid ad hoc negotium promovendum a me excogitari potuit, cum id, etiam ante serenissimae maiestatis regiae commissionem, cum magno cancellario egerim. Maiestas caesarea tandem per me est inducta, ut speciatim hanc relationem Pontifici faciendam suo oratori in urbe commiserit. Non ambigo Dominatio Vestra Reverendissima hoc, quod ulterius in hoc negotio necessarium cognoscet, bene diriget. 1523-03-21⌊Cras1523-03-21⌋ Deo favente ex oratore peregrinus ad ⌊Sanctum Iacobum⌋ me conferam et inde modis, quibus potero commodioribus et celerioribus, Dominationem Vestram Reverendissimam sanam, incolumem et felicem Deo etiam duce, cui me totum tradidi, ⌊Cracoviae⌋ in sua nova domo videbo. Commendo me humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae et rogo, absentis in ista rerum met ms. th(!)
⌈tt ms. th(!)
⌉amorphosi rationem habere dignetur.
Celerrime ex ⌊Valdolit⌋, 20 Martii, anno Domini 1523.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
[1] Missing parts of address were written on the lost piece of paper the seal was impressed through.
| | | 19 | IDL 183 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Bergen op Zoom, 1523-05-12 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 419, f. 197
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 102v
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 35 (TN), No. 137, p. 565-566
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 97, p. 123
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 229
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
1523-05-12⌊Ista hora1523-05-12⌋ ⌊huc⌋ incolumis per tot terrarum et aequorum tractus ex ⌊Selandiae⌋ ⌊oppido Middelborensi⌋ applicui non sine magno gaudio, videor enim mihi iam esse ⌊Cracoviae⌋ Deo gratia etc. Inveni ⌊hic⌋ apud ⌊Fuggaros⌋ ⌊⌋ meas, quas ex ⌊Valle Oleti⌋ 1523-04-20⌊20 praeteriti(!)1523-04-20⌋ dederam, hinc, quam postarii maris tempestatem habuerunt, quod tanto tempore fuerunt, ut ego, in itinere, facile intelliget et cum easdem meas litteras in unius on the margin⌈uniusunius on the margin⌉ horae et mediae decursu ⌊Nurnbergam⌋ per aliam postam ⌊Fuggari⌋ mittere decreverint, non datur mihi spatium longius cum Dominatione Vestra Reverendissima agere. Hoc, quod temporis reliquum est, scriptioni ad ⌊maiestatem regiam⌋ impendam, ex qua latius, quae aguntur, intelliget. Unum hoc oro et obtestor, Dominatio Vestra Reverendissima rerum mearum apud ⌊maiestatem regiam⌋ exigentibus id et laboribus meis written over et⌈etmeismeis written over et⌉ et perpessis periculis clementem rationem habere dignetur. Cui me suppliciter commendo.
Ex ⌊Bergis⌋ ⌊Brabantiae⌋, 12 Maii anno Domini 1523.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 20 | IDL 186 | [Ioannes DANTISCUS] to Piotr TOMICKI, Cracow (Kraków), 1523-08-08 |
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, UUB, H. 155, f. 191r-192v
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1523, f. 33
| | 3 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 192
|
Prints: | 1 | HIPLER 1868 p. 545-548 (excerpt) | | 2 | KUBALA p. 385 (excerpt) | | 3 | CELICHOWSKI 1875 Kopernikijana p. 194-195 (excerpt in Polish translation) | | 4 | FINKEL 1879 p. 360-361 (excerpt in Polish translation) | | 5 | KOT, CHRZANOWSKI p. 151-153 (excerpt) | | 6 | Españoles part II, No. 13, p. 155-156 (excerpt in Spanish translation) | | 7 | TARACHA 2004 p. 550 (excerpt in Polish translation) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Perveni ⌊huc⌋ tandem Deo Optimo Maximo duce sospes et incolumis 1523-07-25⌊25 mensis praeteriti1523-07-25⌋ et Dominationem Vestram Reverendissimam non inveni. Quo non parum et in animo et rebus multis faciendis on the margin⌈faciendisfaciendis on the margin⌉ in spe denique concepta fui destitutus. Nam ⌊hic⌋ absente Dominatione Vestra Reverendissima usque in decimum diem non fuit commoditas ⌊maiestati regiae⌋, ut me audiret. Hinc factum est, dum sic perplexus versabar, quod hactenus neque Dominationi Vestrae Reverendissimae scribere neque mihi ipsi huc veniens prodesse potuerim. Quam ob rem Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico, ne me igitur negligentem vel potius ingratum erga se aestimet, quod hucusque meas non acceperit. Vidi hic litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae domino ⌊Sambocski ms. Samborski(!)
⌈SambocskiSambocski ms. Samborski(!)
⌉⌋ scriptas, quibus manu propria illi committit, ut me ex tam longinquo itinere nomine Dominationis Vestrae Reverendissimae salutaret. Quanto me gaudio hoc affecerit et quantum erubui, dum, quod ex debito facere debui, Dominationem Vestram Reverendissimam fecisse vidi, ipse mihi sum conscius.
Quare iterum iterumque rogo, det delictum fasso clementer veniam. Omnia mihi hic surda et muta, dum non adest Dominatio Vestra Reverendissima, videntur, pluris frigida et quorundam privata negotia, quam quae ad ⌊maiestatem regiam⌋ et ⌊rempublicam regni⌋ spectant, habentur. Quaecumque a me nomine ⌊cesareae maiestatis⌋ aliorumque regum et principum nomine dicta sunt et per signatas instructiones exhibita, una cum litteris ad arbitros reposita dormiunt. Foret itaque summe necessarium, quod Dominatio Vestra Reverendissima adveniret, sine qua hic parum vel nihil, rite, sicut fieri debet, transigitur. Et ego ⌊hic⌋ sine Dominatione Vestra Reverendissima videor mihi in tumidioribus fluctibus, quam cum essem in ⌊mari Hispano⌋[1], versari, neque reddi adhuc possum certior, quomodo cum plebanatu Gedanensi, quem mihi Dominatio Vestra Reverendissima impetravit, actum est, vel quid mihi, ut in illius possessionem veniam, agendum restet.
Quantum pro ea cura debeam et quas gratias Dominationi Vestrae Reverendissimae habere conveniret, neque dici neque scribi potest. Hoc enim liquido scio, quod post Deum nulli magis, quam Dominationi Vestrae Reverendissimae, debeo et debere fatebor, quamdiu aliquid sum. Hinc est, quod nemo hic ardentius adventum Dominationis Vestrae Reverendissimae, quam ego, praestolatur. Sine Dominatione Vestra Reverendissima in hac aula neque gratiae neque favoris quicquam offendi, immo stipendium equorum mihi ablatum intellexi. Quid mihi inde sperandum sit de solutione expositorum, nam cum ducentis ducatis ex ⌊Hispania⌋ usque huc ire non fuit mihi possibile, prudentiae Dominationis Vestrae Reverendissimae relinquo. Nihil aliud cupiens, quam ut illam brevi hic salvam atque incolumem videre liceat. Quod si fieri nequit, saltem pro solita in me gratia, dignetur reverendissimo ⌊domino Przemisliensi⌋ scribere, ut ille me sibi commissum et res meas apud ⌊maiestatem regiam⌋ curae habeat. Sponte currenti Dominatio Vestra Reverendissima calcar addet.
Commendo me humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut domino meo clementissimo, quesoque huc superinscribed⌈huchuc superinscribed⌉
veniens, vel si hoc commode fieri nequit, per reverendissimum ⌊dominum Przemisliensem⌋ me ex hoc ergastulo aulico in aliquam tandem libertatem
asserat.
Ex ⌊Cracovia⌋, 8 Augusti 1523.
Enclosure:
Contuli me, ut ex ⌊Bergis⌋ scripsi, ⌊Mechliniam⌋, ubi serenissima domina ⌊Margaretha⌋, filia divi olim ⌊Max(imiliani) cae(saris)⌋, illarum partium gubernatrix, UUB, H. 155, f. 191v agit, ut viderem et expiscarer, quid ibidem serenissimus ⌊rex Daciae⌋ tractaret et moliretur. Quo cum venissem, conveni cum reverendissimo ⌊domino Panormitano⌋ in Aula Ces archiepiscopo, cancellario ibidem, cum quo mihi ante 4 annos ⌊Barcinonae⌋ in aula caes(aris) non vulgaris fuit consuetudo et familiaritas. Hic dum me humanissime excepisset, rogavit, cum eodem tempore, quo ⌊rex Daciae⌋, illac applicuissem, ut postquam ⌊serenissima domina⌋ pro me mitteret, non graverer eam accedere. Futurum, quod forsan reginali hidden by binding⌈[nali]nali hidden by binding⌉ maiestati de hac temporum statu per me aliquid, quod illius maiestati non foret iniucundum, nuntiaret. Suscepi libens provinciam neque bene fui [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ conveniens, cum sciretur, quod ibi agerem, ut illa insalutata abirem. Deductus itaque ad eam et honorifice habitus, plurima eodem ⌊domini archiepiscopo⌋ interprete de regia maiestate quaerebat, et de superinscribed⌈dede superinscribed⌉ illa honestissime loquebatur rogavitque, ut quandam commissionem contra ⌊Gdanenses⌋, quo firmior inter ⌊caesaream maiestatem⌋ et ⌊serenissimum dominum nostrum⌋ necessitudo nasci posset, mecum ferrem, et si ⌊rex Daciae⌋ cuperet, ut eum convenirem, qui etiam fortassis me petiturus esset, ut aliqua in hoc casu ⌊regiae maiestati⌋ illius nomine referrem, ad quae me benevolum exhibui. Misit deinde pro me duos ex suis nobilibus ⌊rex⌋.
Quibus modis ab ⌊eo⌋ susceptus fueram, et quid mecum alia die, cum me in prandio habuisset, locutus est, longam historiam, quam ne morosior sim, praetereo. Non epistulam exigerent. Quae tamen in summa a me postulavit, haec sunt: In primis ut illum et fraternum illius amorem bonamque vicinitatem ⌊maiestati regiae⌋ commendarem. Et suo nomine ⌊maiestatem regiam⌋ rogarem, ut mutuis foederibus et inscriptionibus secum et cum suis maioribus factis inhaerere velit, et ab illis non declinare. Quod si quid forsan in eis esset omissum, quod desideraretur, offerret se stare cognitioni
⌊maiest(atis) or maiest(ati)⌈maiest(atis)maiest(atis) or maiest(ati)⌉
caesareae⌋. Quandoque subditis suis ⌊Gedanensibus⌋ mandaret, ut iuxta foedera ab omni contra eum et suos subditos hostilitate desisterent, addens multas de pactis ruptis contra Gedanen(ses) querelas. Deditque mihi in scriptis super iis rebus manu sua et ⌊serenissimae dominae Margarethae⌋ subscriptam ⌊⌋, quam ⌊maiestati regiae⌋ reddidi.
Venerat ⌊illac⌋ ⌊Theodoricus de Schenberg⌋, qui fuerat in ⌊Anglia⌋ cum novis moliminibus, sed ipse diversorium non egrediebatur, ne a me illic agere sciretur, sed per alios negotia sua tractavit, quae tamen omnia in ⌊Tira(!)⌋ oppido, in quo, quid sicophanta iste moliretur, expectabam, per dominum ⌊Romaclum secretarium⌋, qui ob hanc solam causam ad me venerat, in notitiam meam sunt deducta, omnia adhuc extrema tentantur, et a sicco pumice aqua superinscribed⌈aquaaqua superinscribed⌉ postulatur.
⌊Hinc⌋ emptis rursum equis, ut eo modo, quo exiveram, redirem, per ⌊Coloniam Agrippinam⌋ usque ⌊Lipsiam⌋ non sine discriminibus, propter multos praedones, qui hinc inde grassabantur, incolumis perveni. Et cum intellexissem illustrissimum dominum ducem ⌊Georgium Saxoniae⌋ ⌊Nurnbergam⌋ concessisse, nolui, ut fortassis nimium curiosus ⌊Lutherum⌋, cum ⌊Vitenberga⌋ esset, in propinquo praeterire, quo tamen non sine difficultate pertingere potui. Erant enim fluviorum tantae inundationes, praesertim ⌊Albis⌋, quae propter ⌊Vitenbergam⌋ fluit, quod omnes fere segetes in declivioribus locis sunt submersae. Audivi inter eundum multas a rusticis contra ⌊Lutherum⌋ et illius complices diras UUB, H. 155, f. 192r et imprecationes. Sic enim credebatur, quia per totam quadragesimam carnibus usi sunt plerique, quod ob eam rem Deus totam provinciam corriperet. Relictis igitur equis in alia ripa, cimba ad ⌊Vitenbergam⌋ traieci.
Nunc ego velim, quod mihi coram esse daretur, nam omnia scribi sic non possunt, quae ibi aguntur. Inveni ⌊istic⌋ iuvenes aliquot Hebraice, Graece et Latine doctissimos, ⌊Philippum Melancthonem⌋ praecipue, qui solidioris litteraturae et doctrinae inter omnes habetur princeps. ⌊Iuvenis⌋ 26 agens annum profecto et humanissimus et candidissimus. ⌊Is⌋ mecum per hoc triduum, quod ⌊ibi⌋ absumpsi, erat semper. Per illum profectionis meae causas hunc in modum ⌊Luthero⌋ exposui: Qui non ⌊Romae⌋ pontificem et ⌊Vitenbergae⌋ ⌊Lutherum⌋ vidissent, vulgo nihil vidisse crederentur. Unde cuperem ⌊illum⌋ et videre et alloqui. Et quo omni suspicione conventus iste careret, nihil mihi aliud cum ⌊eo⌋ esset negotii, quam ut salve et vale dicerem. Non facile a quolibet aditur, me tamen non gravatim admisit. Venique cum ⌊Melancthone⌋ ad ⌊eum⌋ in fine cenae, ad quam sui ordinis quosdam fratres adhibuerat, qui, quia albis tunicis erant induti, sed militarem in modum factis, fratres esse noscebantur, crinibus vero a rusticis nihil differebant. Assurexit et quodammodo perculsus manum dedit et locum sedendi assignavit. Consedimus. Habiti sunt per 4 fere horarum spatium usque in noctem varii de variis rebus inter nos sermones. Inveni virum acutum, doctum, facundum, sed citra maledicentiam, arrogantiam et livorem in ⌊pontificem⌋,
⌊caesarem⌋ et quosdam alios principes, nihil proferentem. Quae si omnia describere velim, dies iste me deficeret et cubicularius, qui istas feret, iam in procinctu est. Unde multa congerenda sunt in compendium. Talem habet ⌊Lutherus⌋ vultum, quales libros edit. Oculos acres et quiddam terrificum micantes or mirantes⌈micantesmicantes or mirantes⌉ ut in obsessis interdum videntur. Simillimos habet ⌊rex Daciae⌋, neque aliud, credo, quam utrumque sub una atque eadem constellatione natum. Sermone est vehemens, ronchis et cavillis plenus or pleno⌈plenusplenus or pleno⌉. Habitum fert, quo ab aulico dinosci nequit. Cum domum, quam inhabitat, quae prius monasterium fuit, egreditur, ferre habitum ⌊suae religionis⌋ dicitur. Consedentes cum ⌊eo⌋ non locuti sumus solum, verum etiam vinum et cervisiam hilari fronte bibimus, ut ibidem mos est, videturque in omnibus bonus socius. Germanice Ein gutt Gesselle ms. Gestelle(!)
⌈GesselleGesselle ms. Gestelle(!)
⌉. Vitae sanctimonia, quae de ⌊illo⌋ apud nos per multos praedicata est, nihil a nobis aliis differt. Fastus in eo manifeste noscitur et magna gloriae arrogantia. In conviciis oblocutionibus cavillis aperte videtur dissolutus. Quis sit aliis in rebus, libri ⌊eius⌋ clare eum depingunt. Multae lectionis et scriptionis esse fertur. Iis diebus ex Hebraico libros ⌊Moisi⌋ in Latinum transfert, in quo opera ⌊Melancthonis⌋ plurimum utitur. Qui ⌊iuvenis⌋ inter omnes ⌊Germaniae⌋ doctos mihi maximopere placet, neque cum ⌊Luthero⌋ in omnibus sentit, de quibus omnibus coram aliquando, quod vehementer cupio, latius.
| | | 21 | IDL 188 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Piotrków, 1523-10-22 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 1-2
| | 2 | excerpt in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 240
| | 3 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 457
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Mirum, quomodo tu, qui tam vastum pelagus nuper intrepidus enavigaveris iamque paene portum teneres, levi admodum aura viceversa in eundem oceanum, ne dicam in ignobilissimas paludes, recidisti. Accepi enim heri tuas litteras, quibus scribis, ad ⌊Columbam⌋ tuam et tandem nescio ad quas terras te recipere velle viderisque tibi te id iustis causis facturum, et nescio, quomodo tibi tam subito excidit, quod tecum ⌊Cracoviae⌋ in discessu conferebam, videlicet me vivo in huius ⌊principis⌋ curia te neutiquam casurum.
Locutus sum eo ipso die cum ⌊maiestate regia⌋ de toto negotio tuo, prout stain⌈[ut]ut stain⌉ scripsisti, respondit sua maiestas tecum calculum nondum factum fuisse, at stain⌈[at]at stain⌉tamen in omnem eventum centum florenos tibi pro viatico ad conven stain⌈[onven]onven stain⌉tum hunc numerari iussisse. Quare causari desinas, ita censeo, et quam ocius te ⌊huc⌋ ad nos confer. [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ habebis et equorum servitium, neque merito stipendio fraudaberis et patrocinio meo non destitueris.
Vale.
| | | 22 | IDL 201 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-03-19 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 13-14
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 460
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 258
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p. 14
Nobili et egregio domino, ⌊Ioanni Dantisco⌋, nuntio et secretario regio, amico carissimo
Hesterno die rediit ex urbe ⌊Roma⌋ ⌊doctor B paper damaged⌈[B]B paper damaged⌉orgk⌋
, litteras tamen et bullas provisionis nostrae de episcopatu Cracoviensi paper damaged⌈[iensi]iensi paper damaged⌉ secum non attulit, praemiserat enim illas per dominum ⌊Iostum⌋, ille vero paper damaged⌈[o]o paper damaged⌉ ⌊Barum⌋ ex ⌊Venetiis⌋ reversurus misit illas per Andreolum suum, qui oneratus nonnullis capsis et rebus mercatoriis, venire hactenus huc non potuit, nec sub hac malignitate viae venire cito poterit. Quare mittimus obviam illi hos duos servos nostros, quibus commisimus, ut litteras et bullas nostras ab eo accipiant et ad nos quam celerrime afferant. Rogamus vos litteras praesentibus annexas reddatis domino ⌊Iosto⌋ et domino secretario me ex animo commendetis. Bene valete.
⌊Petrus episcopus Posnaniensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
Postscript:
Hesterno die redditae sunt mihi tuae litterae et domini secretarii, quas illico ⌊reginali maiestati⌋ praesentari curavi.
| | | 23 | IDL 202 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-03-25 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 7-8
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 458
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 259
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p. 8
Nobili et ergegio domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, nuntio et secretario regio, amico carissimo
Cum ⌊regia maiestas⌋ ex litteris ⌊Iusti paper damaged⌈[usti]usti paper damaged⌉⌋ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ didicisset, quo in statu et ordine res ⌊ducatus Barensis paper damaged⌈[rensis]rensis paper damaged⌉⌋ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ non paper damaged⌈[non]non paper damaged⌉ fore necessarium, ut ⌊istuc⌋ euntes ⌊Romam⌋ concedere a[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉, ut in ⌊Appuliam⌋ recta proficiscamini mandat. Sed de his et aliis rebu paper damaged⌈[rebu]rebu paper damaged⌉s ex litteris ⌊eiusdem maiestatis⌋ ad utrumque vestrum scriptis, apertius intelligetis paper damaged⌈[igetis]igetis paper damaged⌉. Scit[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ litteras meas in negotio Cracoviensis episcopatus per dominum ⌊Borgk paper damaged⌈[k]k paper damaged⌉⌋ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ ex paper damaged⌈[ex]ex paper damaged⌉peditas mihi nondum esse allatas. Id eo contigit, quia idem paper damaged⌈[m]m paper damaged⌉ dominus ⌊Borgk⌋ quo celerius huc perferrentur, cum ipse adhuc ⌊Romae⌋ nonnihil rerum acturus esset, eas ⌊Iodoco Decio⌋ huc perferendas dederat, ipse vero ⌊Iodocus⌋, cum sibi in ⌊Appuliam⌋ ⌊Venetiis⌋ iterum redeundum fuit, eas Andreolo dedit, Andreolus vero, quia multa impedimenta, hoc est sarcinas nescio quas secum trahit, testudineo incessu tardius iter facit et dominus quidem ⌊Borgk⌋ (qui ea spe litteras Iodoco dederat, ut se praecederent) iam dudum huc venit, litterae vero incertum, per quos angulos sive ⌊Austriae⌋ sive ⌊Moraviae⌋ adhuc vagantur. Mihi vero eam ob rem ex reditibus nonnihil detritum est, misi tamen eisdem litteris vel An[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉is [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉sum duos famulos paper damaged⌈[los]los paper damaged⌉ meos, quibus etiam in omnem eventum ad te litteras dedi, quae sive tibi reddentur sive non. Scias, quod idem dominus ⌊Borgk⌋ etiam dispensationem de sacerdotiis tuis ⌊Roma⌋ attulit, eam ego apud me servabo, quoad tu redieris. Vale et cum collega tuo, domino secretario unum sentias vel potius ei utpote illarum rerum perito, obtempera, ut negotia vobis commissa eo melius peragantur, meque illi diligentissime commenda.
Postscript:
Miror plurimum, quomodo perditae sint litterae apud vos ad ducem Ferrariae, quas ego certo scio me scripsisse et vobis dedisse. In omnem tamen eventum mitto alias cum praesentibus.
| | | 24 | IDL 204 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Vienna, 1524-03-28 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 476, f. 92
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 167-168
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 97v-98r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 134r-v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 126, p. 206-207
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 133, p. 413-414
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 91, p. 117
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 111r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 260
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 115, p. 105 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 833, p. 103 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 476, f. 92v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, ⌊domino Petro dei gratia Cracoviensi et Posnanensi episcopo, regni Polonae vicecancellario,⌋ domino meo gratiosissimo
Inter eundum accepi litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae et alias ad Iodocum, quas illi perferam. Andreolus alio itinere nos praeterivit. Nos ⌊huc⌋ salvi appulimus cum ⌊domino collega⌋, praecessi eum, postquam ventum est extra periculum, uno die, et veni ⌊huc⌋ ipsa 1524-03-25⌊Veneris die sancta1524-03-25⌋. 1524-03-29⌊Cras1524-03-29⌋ hinc rursus equos nostros versus ⌊Novam Civitatem⌋ praemittemus, secuturi 1524-03-30⌊feria quarta1524-03-30⌋ in curru Hungarico. Continuimus etiam hic senem illum Charontem, Paulum Bot, si quid se novi offerret post istas, ut per eum scriberemus. Commendo hunc miserum senem Dominationi Vestrae Reverendissimae et rogo: cum semper bene mereri de Dominatione Vestra Reverendissima studuerit, illum suo patrocinio non destituat. Aliud in praesentia scribendum non restat. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut domino meo clementissimo et rogo, me et I(odocum) sua solita gratia prosequatur.
| | | 25 | IDL 205 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Vienna, 1524-03-30 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 477, f. 93
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 168
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 98r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 134v-135r
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 127, p. 207-208
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 16, p. 49-50
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 92, p. 117
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 111v-112r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 262
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 116, p. 105 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 834, p. 103 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 477, f. 93v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Petro dei gratia Cracoviensi et Posnaniensi episcopo, regni Poloniae vicecancellario⌋ domino meo gratiosissimo.
Iam eram ascensurus currum, allatae sunt ⌊⌋ et ⌊⌋, quibus lectis tabellarium, qui eas reddidit, ad ⌊Novam Civitatem⌋ nobiscum recepimus, ubi cum domino ⌊collega⌋ latius collocuti, super omnibus respondebimus. De litteris ad ducem Ferrariae nihil mihi constabat, neque illarum meminerat dominus ⌊collega⌋, sed postea, dum alias recollegerat, illas etiam invenit. Mandato Dominationis Vestrae Reverendissimae libenter pareo cum domino ⌊collega⌋ hactenus non dissensi neque dissentiam, immo ubi opus fuerit et ex re negotiorum commissorum, in omnibus obtemperabo. Consuetudo et mores illius adhuc mihi placent plurimum neque mihi persuadere possum, quod mihi displicere possint umquam. Commendo me, dispensationem meam et hunc bonum senem Charontem nostrum Dominationi Vestrae Reverendissimae suppliciter, ut domino meo gratiosissimo.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus, ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
| | | 26 | IDL 206 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Vienna, 1524-03-30 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 478, f. 94
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 168-169
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 98v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 135r-v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 128, p. 208-209
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 15, p. 47-48
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 93, p. 117-118
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 112r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 261
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 117, p. 106 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 835, p. 103 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BNW BOZ 2053 nr 478 f. 94v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, ⌊domino Petro dei gratia Cracoviensi et Posnaniensi Episcopo Regni Poloniae Vicecancellario⌋, domino meo gratiosissimo.
Post novissimas ms 1 2 4 nihil hic est innovatum, praeterquam quod dominus doctor Cuspinianus,
ms 5 omitted⌈nihil hic est innovatum, praeterquam quod dominus doctor Cuspinianusms 1 2 4 nihil hic est innovatum, praeterquam quod dominus doctor Cuspinianus,
ms 5 omitted⌉ ad nos a regentibus fuit missus, ut a nobis aliquid expiscaretur, retulitque nobis, quomodo huc certo rumore esset allatum, quod Turcarum imperator quendam levem nun[tium] pro suo magno oratore ad salvum conductum impetrandum misisset ad serenissimum dominum nostrum, et quod iste orator venire deberet ad conficiendas indutias vel pacem aliquam perpetuam cum maiestate regia, et quod illius maiestas salvum conductum dedisset et certam spem de indutiis suscipiendis promisisset, quaesivitque a nobis, si aliquam istarum rerum notitiam haberemus. Multa praeterea contra Hungaros querebatur, praesertim hoc, quod paulo ante cum eis habuissent conventum pro differentiis componendis, quae utrimque inter subditos essent exortae, ipsi vero Hungari nihil tractare voluissent nisi prius differentiae principum essent compositae. Cum autem ab hac parte fuisset responsum, quod inter utrumque principem bona esset concordia et amor mutuus et non fore necessarium, quod de principibus quicquam ageretur, sed saltem de iniuriis subditorum utrimque, illi commoti et minantibus similes, rebus infectis, discessissent, addentes, quod mallent subesse Turcis, quam huiusmodi dissidium ferre. De quo tamen sibi nihil constare Cuspinianus asseruit, sed quod saltem causam dissidii inter principes Hungari quaererent, et solitis suis moribus uterentur. Collega meus et ego respondimus: de Turcarum oratore nullam nos habere scientiam, exposuimusque illi statum rerum nostrarum et quod maiestas regia pro festo Sancti Georgii cum omni sua potentia in castra adversus Turcas et Tartaros se esset receptura. Quorsum haec quaestio tendit, facilis est coniectura, ipsi sibi hic male metuunt. Aliud hoc tempore non occurrit. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae.
Ex ⌊Vienna⌋ paenultima Martii 1524.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus, ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
| | | 27 | IDL 207 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-04-05 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 9-12
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 459
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 263
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Nobili et egregio domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, nuntio et secretario regio, amico carissimo
Nobilis et egregie domine, amice carissime.
Gratum est ⌊maiestati regiae⌋, quod illi saepius scribis de omnibus, quae occurrunt. Gratum est et mihi hoc tuum officium, quod, ut numquam deinceps intermittas, cum aderit copia tabellarii, plurimum te rogo et moneo.
Litterae dispensationis tuae, quas attulit doctor ⌊Borgk⌋, sunt apud me. Quas servabo diligenter, quoad salvus ad nos Deo bene volente, redieris. Hunc fasciculum litterarum praesentibus annexum, rogo te, cum eris ⌊Venetiis⌋, fac celeriter ad urbem ⌊Romam⌋ per bancum transmitti. Et bene vale.
⌊Petrus Cracoviensis et Posnaniensis episcopus⌋ ac vicecancellarius subscripsit
| | | 28 | IDL 208 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Villach, 1524-04-08 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 481, f. 97
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 169-170
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 99r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 135v-136v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 129, p. 209-210
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 22, p. 63-64
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 94, p. 118-119
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 112v-113r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 264
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 118, p. 106-107 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 838, p. 104 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW BOZ 2053 nr 481 f. 97v.
Reverendissimo in Christo Patri, ⌊domino Petro dei gratia Cracoviensi et Posnaniensi episcopo Regni Poloniae vicecancellario⌋ etc., domino meo gratiosissimo.
Novissimis litteris Dominationis Vestrae Reverendissimae respondi, non tamen quantum opus fuit, credebam enim ex ⌊Nova Civitate⌋ alium tabellarium futurum, quod non evenit, proinde brevibus me expediam. Gratum mihi est plurimum, propter navigationem, quam in reditu facturus sum, quod ⌊maiestas regia⌋ animum induxit, ut rebus id exigentibus hoc tempore ad oscula pedum non procumbamus, postquam rediero, sicut in Deum confido, ista congratulatio et si quid se aliud offeret, quod maiestas regia agendum censebit on the margin in place of crossed-out videbitur⌈videbiturcensebitcensebit on the margin in place of crossed-out videbitur⌉, satis opportune confici poterit. De Ludovico Decio, quae ad me perscripsit, illi referam. Non poterit nisi molestissime ferre, quod iste Andreolus hanc moram commiserit, cum ipse alias solitus sit diligenter et fideliter servire Dominationi Vestrae Reverendissimae. Quod vult, ut obtemperem in rebus agendis domino collegae meo et idem cum eo sentiam, non gravate facio et facturus sum, cum propter illius virtutem et eruditionem, tum etiam, quod cognosco, me ad id faciendum obligari, neque ut spero, de me testari aliud poterit, et quemadmodum scripsi in novissimis, hominem ex corde diligo et observo, illosque fallet opinio, qui credebant, inter nos convenire non posse.
Litterae Dominationis Vestrae Reverendissimae, quae in ⌊Urbe⌋ debent reddi mea opera, ex ⌊Venetiis⌋ illis, ad quos scriptae sunt, quanto tutius et citius possunt, dabuntur, neque in illis, quae Venetiis et ⌊Patavii⌋ distribui debent, ulla mora futura est.
Aliud nunc non restat, quam quod Dominatio Vestra Reverendissima me suum servum perpetuum ea, qua cepit, gratia prosequatur, et si se casus obtulerit, I(odoci(?)) non obliviscatur. Magnificus dominus collega meus, quem Dominationi Vestrae Reverendissimae deditissimum cognovi, illi se maximopere commendat.
Datum ex oppido ⌊Villach⌋ 8 Aprilis anno Domini 1524.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus, ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
| | | 29 | IDL 214 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-08-09 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 9, f. 6
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 62, p. 193-194
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 262, p. 103-104
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 124, p. 113 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Propter insperatam iniuriam ⌊regiae maiestati⌋ et serenissimae eius coniugi, dominae ⌊reginae⌋ in adempta possessione ⌊ducatus Barensis⌋ illatam, extrusus est hinc ad vos dominus doctor ⌊Bork⌋, qui cum quibus mandatis ac instructionibus istuc missus sit, plene te informabit, declarabit etiam tibi, quanta caedes quantaque perturbatio sit hic in ⌊regno⌋ nostro facta. Duo enim potentissimi exercitus, alter ⌊Thurcorum⌋, alter ⌊Thartarorum⌋, terras nostras ⌊Russiae⌋ successive, unus post alium, ingressi, illas crudelissime ferro et igni vastarunt, ingentem hominum et pecorum praedam abegerunt. Tabescit animus audire miserorum hominum fletus, imprecationes, quarum plena sunt hic omnia, et certe prae dolore et animi angustia plura scribere de his non possum. Praedixerunt iam pridem astrologi et alii divinaculi hunc annum periculosissimum omnibus provinciis et regnis futurum, quos quamvis ridere plerumque soleamus, sumus tamen nunc magno nostro malo experti vaticinia et praedictiones illorum non omnino vanas et futi ms. u(!)
⌈ii ms. u(!)
⌉les esse.
⌊Maiestas regia⌋ die crastina hinc egreditur Sandomiriam versus omnesque subditos ad arma secum vocat, mandans, ut ex qualibet civitate, oppido et villa decimus quisque homo robustior ad extinguendum commune incendium expediatur. Nuntiatur enim nobis pro certo, quod tertii hostes, et hi quidem numerosi, adventant ad funditus delenda et exurenda dominia nostra. Deus meliora prospiciat, in cuius manibus sunt omnes potestates et omnia regna.
Habeo tibi magnas gratias, quod mihi frequenter scribis, et ut idem perpetuo facias, hortor te et plurimum rogo. Cetera, quae hic aguntur, referet tibi dominus doctor ⌊Borgk⌋. Bene vale mei memor.
⌊Petrus Cracoviensis et Posnaniensis episcopus⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 30 | IDL 218 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Valladolid, 1524-10-03 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 525, f. 161
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 197
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 107v-108r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 156r-v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 155, p. 241
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 77, p. 231-232
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 109, p. 129
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 135r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 277
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 147, p. 127 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 886, p. 109 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Ea, quae potui pro temporis angustia, maiestati regiae descripsi. Applicui ⌊huc⌋ sanus confecto longissimo itinere octingentis et quindecim miliaribus, oblitus omnium discriminum, laborum et incommoditatum, cum hic sum. Pontifex misit huc breve oratoribus Florentinis in negotio status Barensis: si proficiet, experiemur, a me nihil omittetur, quantum se intellectus meus extendit usque ad extremum. Bonum tamen esset, quod, cum primis written over ae⌈aeisis written over ae⌉ litterae regiae hnuc venirent, mentem et animum suae maiestatis hac in re declarantes, quibus mihi et animus adderetur et in dicendo fides firmior adhiberetur. Suspicor hoc sequestrum non esse ob aliam rem magis factum, quam ut castrum Barense acciperetur, quod factum est ob metum Gallorum fortassis, ne illis in manus daretur. Hoc quod timui et coram dixi, accidit: ista legatio ad Galliam fecit sequestrum, si hoc vel precibus, vel minis solvere poterimus, omnis danda est opera. Ex ⌊urbe⌋ illac scripturus sum de omnibus latius, meas accipiet paulo post serenissima maiestas regia et Dominatio Vestra Reverendissima dabunt celeritati veniam, et praesertim magnificus dominus palatinus Cracoviensis, quod illi in praesentia non scribo. Ad commissionem ⌊Georgii Hegel⌋, nomine Dominationis Vestrae Reverendissimae accepi trecentos ducatos a ⌊Fuccaris⌋: cum chirographus meus ostendetur, quaeso Dominatio Vestra Reverendissima det apud ⌊maiestatem regiam⌋ operam, ut solvantur. Reverendissimo domino Premisliensi me plurimum commendo, domino Nipchicz et domino Samboczki mille mille salutes dico et me in gratiam Dominationis Vestrae Reverendissimae dedo et trado totum.
Ex ⌊Valleoleti⌋, 3 Octobris anno Domini 1524.
Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
[1] Written on piece of paper which is now lost
| | | 31 | IDL 223 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Valladolid, 1524-11-12 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 531, f. 169-170
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 199-201
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 118v-119v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 157r-158v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 156, p. 242-244
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 112, p. 143-144
| | 7 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 136r-137r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 34-35
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 149, p. 128-129 (in extenso) | | 2 | Españoles part II, No. 18, p. 160-161 (excerpt in Spanish translation) | | 3 | Sumariusz No. 799, p. 100 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Dominum doctorem Bork et litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae ita libenter vidi et excepi, ut umquam aliquid quod in hoc mundo mihi fuit gratum. Ea omnia, quae cum ⌊illo⌋ hic egerim, ex litteris meis satis prolixis ad ⌊maiestatem regiam⌋ intelleget. Intelleget etiam difficultates meas, in quibus hic versor, cum mihi neque redire neque manere satis sit integrum; potuisset mihi saltem Dominatio Vestra Reverendissima pro solita sua in me gratia aliquid significasse, si aliqua difficultas se in his rebus offerret, praesertim de mora hic facienda, quid mihi sequendum foret. Numquam profecto in animo meo sic fui turbatus et perplexus, et quemadmodum hanc profectionem huc non ambivi, ut Dominationi Vestrae Reverendissimae cognitum est, sic etiam ferre potuissem, ut quisquam alius, qui largitionibus id quaerebant, hic pro me fuisset. Hoc, quod ego semper timui, et cum Dominatione Vestra Reverendissima locutus sum aliquoties, evenit: omnes enim has difficultates per dominum Ferdinandum archiducem encrypted ⌈dominum Ferdinandum archiducemdominum Ferdinandum archiducem encrypted ⌉ habemus, omnes tractatus hic passim a pueris canuntur encrypted ⌈a pueris canuntura pueris canuntur encrypted ⌉ — ulterius itaque caute erit ingrediendum, ne vel hunc regem Franciae vel caesarem offendamus encrypted ⌈regem Franciae vel caesarem offendamusregem Franciae vel caesarem offendamus encrypted ⌉. Adhuc written over Ad hoc(?)⌈Ad hoc(?)AdhucAdhuc written over Ad hoc(?)⌉ nondum est finis. Dominus Ferdinandus archidux encrypted ⌈Dominus Ferdinandus archiduxDominus Ferdinandus archidux encrypted ⌉ apud Gallum encrypted ⌈GallumGallum encrypted ⌉ se dixit ad summum pontificem esse missum encrypted ⌈ad summum pontificem esse missumad summum pontificem esse missum encrypted ⌉, ut tanto melius etc. expediretur encrypted ⌈melius etc. expedireturmelius etc. expediretur encrypted ⌉, et multa ibidem promisit encrypted ⌈promisitpromisit encrypted ⌉, et cum hoc non eveniet, novae erunt suspiciones, et timendum est ne postea utrumque amittamus encrypted ⌈ne postea utrumque amittamusne postea utrumque amittamus encrypted ⌉. Quod pro sua prudentia incomparabili Dominatio Vestra Reverendissima melius quam ego describere possum intelleget. Nusquam tuta fides. Ego hic, cum sic mihi est in superinscribed⌈inin superinscribed⌉ fatis, manebo, velim tamen, si cum gratia regiae et reginalis maiestatis fieri possit, ut cito revocarer et alius etiam periculum faceret, quid hic agitur; non tamen ut ego volo, sed fiat voluntas Domini. Quaeruntur mirabiles viae, ut reor, a principibus quibusdam Germanis, hoc potissimum tempore, quibus amicitia et benevolentia inter maiestatem caesaream et serenissimum dominum nostrum infici et penitus tolli possit, quo factum est, quod hactenus ... vellus aureum encrypted ⌈vellus aureumvellus aureum encrypted ⌉ non est perlatum encrypted ⌈perlatumperlatum encrypted ⌉. Nuper etiam audivi in symposio una cum domino ⌊doctore Borgk⌋ a praeposito de Waltkirchen, qui hic nunc omnia imperii et Germana negotia derigit, quomodo huc fuissent missae hidden by binding⌈[ae]ae hidden by binding⌉ litterae serenissimi domini nostri, quas ad regem Hungariae scripserat, et ipse dominus praepositus gloriabatur se eas legisse, in quibus continebatur,
BNW BOZ 2053 nr 531 f. 169v
quomodo serenissimus dominus noster regem Hungariae hortabatur ut pacem faceret cum Thurcis, si viribus suis diffideret modis quibuscumque encrypted ⌈ut pacem faceret cum Thurcis, si viribus suis diffideret modis quibuscumqueut pacem faceret cum Thurcis, si viribus suis diffideret modis quibuscumque encrypted ⌉, quod hic factum contra caesarem sunt interpretati. Hinc perpendat Dominatio Vestra Reverendissima, quam secreto res nostrae apud illum bonum regem servantur, et qui sint, qui haec secretiora partium nostrarum huc mittant. Tales tractatus, meo rudi iudicio, per litteras fieri non deberent, cum sic periculosum sit et haec curia boni regis tot malis hominibus regatur. Amisimus nostra incuria castrum Barense, unde omnes has difficultates habemus, fuit in eo cum quadraginta suis conductis stipendiariis, potuit deponere castellanum et non fecit, certe culpa carere nequit encrypted ⌈fuit in eo cum quadraginta suis conductis stipendiariis, potuit deponere castellanum et non fecit, certe culpa carere nequitfuit in eo cum quadraginta suis conductis stipendiariis, potuit deponere castellanum et non fecit, certe culpa carere nequit encrypted ⌉. Hoc non scribo, ut illi nocerem, sed fides mea et veritas mecum vi impellunt encrypted ⌈illi nocerem, sed fides mea et veritas mecum vi impelluntilli nocerem, sed fides mea et veritas mecum vi impellunt encrypted ⌉. Sed de his aliquando coram latius. Haec summa fuit caesarianorum practica, ut castrum hoc mox post mortem illustrissimae dominae ducis haberent. Dubito valde de restitutione. Hinc nos fortassis cogent, si iure statum hunc habere nequiverint, ut per huiusmodi difficultates eum vendamus. Intellexi etiam ⌊Neapoli⌋ a domino secretario ⌊Ludovico⌋, quod illustrissima domina dux nullum super castrum ius encrypted ⌈nullum super castrum iusnullum super castrum ius encrypted ⌉ habuerat. Bene fuit instructum et optimis machinis munitum etc.
Status Italiae mutatus est vehementer, postquam dux Burbonensis nervo carens secedere fuit coactus; aliqui hic dicunt, quod pontifex sentiat cum Gallo encrypted ⌈pontifex sentiat cum Gallopontifex sentiat cum Gallo encrypted ⌉. Quod sic si fuerit, actum est. Alia hoc tempore hic non habentur, ea, quae postea se offerent, cum hic remanere debeo, scribam copiose et sedulo. Interea Dominatio Vestra Reverendissima mei dignetur habere rationem, ut cum viatico mihi provideatur. Eos trecentos ducatos, quos ex dispositione ⌊Georgii Hegel⌋ ad fidem Dominationis Vestrae Reverendissimae et meam accepi, quaeso superinscribed in place of crossed-out quaeso(?)⌈quaeso(?)quaesoquaeso superinscribed in place of crossed-out quaeso(?)⌉ apud ⌊maiestatem regiam⌋ efficiat, ut solvantur, illos habeo in deposito pro meo reditu, nam hic nihil spero. Cum reverendo domino doctore Bork latius de omnibus. Commendo me et sacellum meum humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae. Deus Optimus Maximus faxit, ut illam brevi salvam et incolumem videre possim et ab illa neque latum unguem dimoveri amplius.
Ex ⌊Valle Oleti⌋ Castiliae, XII Novembris anno 1524.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋.[2]
[1] Written on piece of paper which is now lost
[2] The signature is also written below in enciphered form
| | | 32 | IDL 227 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Madrid, 1524-12-19 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, address in Dantiscus' own hand, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 534, f. 176-177
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 202-205
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 120v-122r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 126v-128r
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 169r-170v
| | 6 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 158, p. 255-258
| | 7 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 159v-160r
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 104, p. 333-338
| | 9 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 114, p. 145-147
| | 10 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 116, p. 154-156
| | 11 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 138v-140r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 46r-v
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 155, p. 138-140 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 95, p. 110 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 177v
⌊Reverendissimo Domino Cracoviensi et Posnaniensi Episcopo Rei Publicae Vicecancellario⌋ etc. datum ex Madrillis oppido regni Toleti 19 Decembris 1524.
Superiori die 12 Novembris superinscribed⌈NovembrisNovembris superinscribed⌉ praeteriti maiestati regiae ... omnem stain⌈[... omnem]... omnem stain⌉ histo stain⌈[histo]histo stain⌉riam, quae eo tempore habebatur, per multam stain⌈[ultam]ultam stain⌉ papyrum stain⌈[papyrum]papyrum stain⌉ descripsi et Dominationi Vestrae Reverendissimae seorsum aliqua stain⌈[qua]qua stain⌉ in stain⌈[in]in stain⌉ cyphris stain⌈[cyphris]cyphris stain⌉, quarum stain⌈[quarum]quarum stain⌉ scriba meus exemplum non fecit, quae stain⌈[quae]quae stain⌉ omnia stain⌈[omnia]omnia stain⌉ per stain⌈[per]per stain⌉ postam on the margin⌈postampostam on the margin⌉ ad urbem expeditam transmisi, et illarum stain⌈[illarum]illarum stain⌉ litterarum stain⌈[litterarum]litterarum stain⌉, si stain⌈[si]si stain⌉ forsan stain⌈[forsan]forsan stain⌉ non essent perlatae, iterum copias stain⌈[pias]pias stain⌉ mitto stain⌈[mitto]mitto stain⌉, ex stain⌈[ex]ex stain⌉ quibus stain⌈[quibus]quibus stain⌉ inte on the margin⌈inteinte on the margin⌉lleget Dominatio Vestra Reverendissima in quibus hactenus stain⌈[ctenus]ctenus stain⌉ cum stain⌈[cum]cum stain⌉ domino stain⌈[domino]domino stain⌉ doctore stain⌈[doctore]doctore stain⌉ Bork stain⌈[Bork]Bork stain⌉ difficultatibus versati sumus et stain⌈[et]et stain⌉ quo stain⌈[quo]quo stain⌉ tandem stain⌈[tandem]tandem stain⌉ rem stain⌈[rem]rem stain⌉ perdux stain⌈[perdux]perdux stain⌉imus. Si dux Mediolani iam in Cremona stain⌈[Cremona]Cremona stain⌉ quodammodo stain⌈[quodammodo]quodammodo stain⌉ cap stain⌈[cap]cap stain⌉tus, iuridice contra hunc statum stain⌈[atum]atum stain⌉ serenissimae stain⌈[serenissimae]serenissimae stain⌉ reginae stain⌈[reginae]reginae stain⌉ dominae stain⌈[dominae]dominae stain⌉ nostrae agere non poterit, praesertim stain⌈[raesertim]raesertim stain⌉ si standum stain⌈[um]um stain⌉ erit stain⌈[erit]erit stain⌉ pri stain⌈[pri]pri stain⌉vilegiis serenissimi Friderici, regi stain⌈[regi]regi stain⌉s. Status iste iam stain⌈[iam]iam stain⌉ sic stain⌈[sic]sic stain⌉ per stain⌈[per]per stain⌉ maiestatem caesaream confirmatus, deinceps reginali maiestati stain⌈[maiestati]maiestati stain⌉ erit stain⌈[erit]erit stain⌉ pa stain⌈[pa]pa stain⌉cificus, quemadmodum illum illustrissima stain⌈[a]a stain⌉ dux stain⌈[x]x stain⌉ mater stain⌈[mater]mater stain⌉ tenuit stain⌈[tenuit]tenuit stain⌉ et possedit. Cum autem aliquando inter os et stain⌈[et]et stain⌉ of stain⌈[of]of stain⌉fam aliquid stain⌈[aliquid]aliquid stain⌉ inter stain⌈[inter]inter stain⌉cidere solet, dominus ⌊doctor⌋ et ego commodum censuimus stain⌈[censuimus]censuimus stain⌉, ut stain⌈[ut]ut stain⌉ u stain⌈[u]u stain⌉nus stain⌈[s]s stain⌉ hic nostrum, donec omnia per nos expedita firmarentur, maneret, sors autem super me cecidit, non tamen eo modo, quod me ultro ingesserim, ut dominus doctor testabitur; sed ne quicquam per me stetisse videretur, unde cum aliter fieri non potuit, ⌊hic⌋ maneo et pro solita mea fide, donec maiestati regiae visum fuerit, manebo, modo ista mansio non ex me ipso provenisse censeatur. Iam ego ferre possem, ab omni ambitione liber, quod alicubi in angulo non procul a Dominatione Vestra Reverendissima inglorius delitescerem, quod nemo mihi post Deum quam Dominatio Vestra Reverendissima efficere potest, in quam hic in terris omnis mea spes sita est. Nihil est, quod magis me ⌊hic⌋ angit, quam quod multas pecunias exposui et in dies expono, ne mihi aliorsum, quam fidei meae convenit, ascriberetur. Qua de re pauca annotare libuit, ex quibus praeter expensas non parva summa exposita dinoscetur. Postquam cum domino ⌊Ludovico Aliphio⌋, collega meo, ⌊Venetiis⌋ primum applicuissemus, illi visum fuit, ut in vestibus luctus illic alloqueremur BNW BOZ 2053 nr 534 f. 176v ducem, unde quisque nostrum eiusdem valoris pannum pro superiore veste, et subtus de serico raso, quod atlas vocant, pro saione emimus, constabat enim 33 ducatis. Quae vestis adhuc est ⌊Neapoli⌋ apud dominum ⌊Ludovicum⌋. Si meminit Dominatio Vestra Reverendissima antequam ⌊Cracovia⌋ exirem, dixi, me pro expeditione de pecuniis mihi pro expensis datis ... 40 ducatos exposuisse. Immorati ⌊Venetiis⌋ et ⌊Ferrariae⌋ pro pompis nostris illis, qui nos curarunt, nomine istorum principum et cymbarum ductoribus pro parte mea 21 ducatos. Voluimus lucrari in equis, antequam triremem ascenderemus, postea vix nobis tantum pro eis solutum est, quantum in hospitio consumpserant. Pro triremi et itinere ⌊Venetiis⌋ emi lectum portabilem ligneum pro 3 ducatis et, quae ad lectum spectant, 6 ducatis. Dominus ⌊Ludovicus⌋ solvit pro naulo patrono. Postquam ⌊Barium⌋ venimus et dominus Ludovicus ⌊Neapolim⌋ inisset meque ad se vocasset, pro conductis equis usque Neapolim exposui ducatos 16, quando illinc erat exeundum versus ⌊Hispaniam⌋, relicto lecto, uti voluit dominus Ludovicus, pro aliis equis dedi ducatos 50, per ⌊Italiam⌋ et ulterius pro bolletinis et conductoribus viarum expertis exposui ducatos 30. Huc veniens pro alio lecto ducatos 5, pro apparamentis et duabus aulaeis pro usu camerae et quibus equi, qui portant sarcinas, teguntur, ducatos 10, pro scutellis, discis mensalibus et aliis ad cotidianum usum necessariis ducatos 12, pro quattuor petiis argenti, vase, quo aqua funditur et 3 pateris 45 ducatos, pro panno, quo famulos ad hiemem et me vestivi 24 ducatos. Pro pellibus ovinis, quibus 3 vestes subduxi, 26 ducatos. Alia, quae minora sunt et quae ad cotidianum usum emuntur, omitto, hic enim in hospitiis et inter eundum nihil reperitur quam id, quod quisque secum portat. Summa istorum expositorum facit 318 ducatos. De expensis, nisi esset morosum, etiam dari ratio posset, sed haec, Deo bene favente, aliquando coram, ne cuiquam ansa calumniandi me relinqui possit. Haec ideo Dominationi Vestrae Reverendissimae deBNW BOZ 2053 nr 534 f. 177rscripsi et ingenue in superinscribed in place of crossed-out cum(?)⌈cum(?)inin superinscribed in place of crossed-out cum(?)⌉ illius notitiam pervenire volui, si forsan alia de me apud ⌊principes nostros⌋ haberetur suspicio, ut illam diluere possit. Nollem enim, donec spiritus iste in hoc est corpore, quod Dominatio Vestra Reverendissima propter me ruborem aliquem habere deberet, potius mallem me numquam esse natum, scio etiam, quod non mihi, sed Dominationi Vestrae creditur, quae, ut fortunis meis aliqua accessio fieri possit, in has legationes me struxit, in quibus, Deo bene favente, cum sic mihi est in fatis, ita me geram, quod nec mihi, nec Dominationi Vestrae Reverendissimae quicquam honesto contrarium impigi possit, cum hoc semper utili proponere consueverim. Proinde Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut domino meo unico et clementissimo, humiliter supplico, si cognoverit, quod hoc duro et fideli meo servitio per nescio quas delationes, quas non metuo, vel in principum meorum indignationem, aut aliquam suspicionem, fidei meae non convenientem, incidere deberem, velit efficere, ut cum primis revocarer, ut me inde exonerare possem. Nullus est, cui non hunc honorem faveo, in quo sum hic, et certo etiam per salutem animae meae mihi credat Dominatio Vestra Reverendissima, quod mallem esse minimus apud Dominationem Vestram Reverendissimam scriba vel stabularius, quam hic agere et sinistrae suspicioni esse obnoxius scripsi. Scripsi on the margin⌈ScripsiScripsi on the margin⌉ in litteris ad ⌊principes meos⌋, quod mihi restarent de omnibus hic et a domino ⌊doctore⌋ acceptis pecuniis quingenti ducati, de quibus, ut dominus doctor scit, quinquaginta iam desunt; accepi igitur ad fidem meam ab illo in mutuum centum ducatos, prius etiam centum de meis exposui, illos libenter impendam, saltem ut aliqua iniqua nota caream. De omnibus me ad dominum ⌊doctorem⌋ refero, qui, ut vir profecto bonus et integer est, quicquid de me dixerit, oraculum esse volo. Ille etiam aliquando referet, quam ego ex mandato Dominationis Vestrae Reverendissimae cum Aliphio superinscribed⌈AliphioAliphio superinscribed⌉ collega meo patientiam habui etc. Non scripsi neque scribam, sed coram, ut in Deum spero, intelliget. cf. Hor. Carm. II.16.28 ⌊Nihil est ab omni parte beatumcf. Hor. Carm. II.16.28 ⌋. Alia non restant. Commendo me humillime favori et gratiae Dominationis Vestrae Reverendissimae, et rogo me magnifico domino Christofero Szidlovicio adscribed⌈Christofero SzidlovicioChristofero Szidlovicio adscribed⌉ palatino Cracoviensi excuset, quod non scripsi,
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 177v
tot enim in domini doctoris expeditione se obtulerunt agenda, quae mihi fuerunt impedimento. Reverendissimo domino meo Praemisliensi omnia fausta precor et me illi et Dominationi Vestrae Reverendissimae iterum atque iterum commendo.
Ex ⌊Madrillis⌋, oppido regni Toleti, 19 Decembris anno Domini 1524.
Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
| | | 33 | IDL 233 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Madrid, 1525-02-07 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 558, f. 1-2
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 260-261
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 128r-129r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 201v-202v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1525, No. 18, p. 317-318
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 117, p. 156-157
| | 7 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 177v-178v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 321
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1525, p. 179-180 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 1028, p. 122 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 558, f. 2v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Petro, Dei gratia episcopo Cracoviensi et Posnaniensi, Regi Poloniae vicecancellario⌋, domino meo gratiosissimo.
Scripsi iam aliquoties non litteras, sed volumina, ex quibus Dominatio Vestra Reverendissima abunde, ut reor, intellexit, quae per me et per dominum ⌊doctorem Bork⌋ hic sunt acta, et ne quicquam Dominationem Vestram Reverendissimam praetereat, adiunxi his exemplum litterarum mearum, quas ⌊hinc⌋ cum domino doctore dedi. E quibus, quantum supra expensas exposuerim, cognoscet. Interea etiam non parum(?) est impensum cum streniis et aliis rebus necessariis, sic quod mihi amplius non restat, quam usque ad mensem Maium, quo ⌊hic⌋ vivere possim, si interim mei ratio non habebitur. Utcumque, omnibus divenditis, erit redeundum. Iam sex menses praeteriere, quod neque ex ⌊Polonia⌋ neque ex ⌊Neapoli⌋ a domino ⌊Ludovico⌋ ullas accepi, sic ab omnibus mihi hic desertus videor et non parum animi discrucior, quod canities mea, quae totum obsedit verticem, aliquando testabitur. Rogo Dominatio Vestra Reverendissima non aegre ferat, quod illi semper conqueror, ad quem alium confugiam, habeo neminem. Ego illud profecto nunc verum esse cognosco, quod homo homini lupus et homo homini Deus est.
Quae hic aguntur et quis istius sit status curiae, litterae meae ad maiestatem regiam clare declarant, Hic est nuda paupertas encrypted ⌈⌊Hic⌋ est nuda paupertasHic est nuda paupertas encrypted ⌉. Neget et debet plus quam octo milia ducatorum, noluit tamen accipere quingentos ducatos encrypted ⌈accipere quingentos ducatosaccipere quingentos ducatos encrypted ⌉ illi in fine discessus domini doctoris datos sex milia habuit a pontifice encrypted ⌈pontificepontifice encrypted ⌉, quae nunc evanuerunt et nos illum putabamus suprascriptis posse corrumpi encrypted ⌈corrumpicorrumpi encrypted ⌉ credo tamen mutari sententiam illius brevi. Officium suum cancellariatus, quod habuit Neapoli, libenter venderet encrypted ⌈mutari sententiam illius brevi. Officium suum cancellariatus, quod habuit Neapoli, libenter venderetmutari sententiam illius brevi. Officium suum cancellariatus, quod habuit Neapoli, libenter venderet encrypted ⌉. Hinc est quod Gallus timetur encrypted ⌈Gallus timeturGallus timetur encrypted ⌉ et fortassis sibi diffidunt encrypted ⌈diffiduntdiffidunt encrypted ⌉. Non tamen adhuc accelerandum censeo hic adhuc sunt vires in medio encrypted ⌈hic adhuc sunt vires in mediohic adhuc sunt vires in medio encrypted ⌉, est igitur ne vel hunc vel illum offendamus encrypted ⌈hunc vel illum offendamushunc vel illum offendamus encrypted ⌉. Sat sapienti etc. Orator iste, quem hic caesar ad maiestatem regiam mittet, de quo scripsi, est filius Maximiliani caesaris defuncti encrypted ⌈filius Maximiliani caesaris defunctifilius Maximiliani caesaris defuncti encrypted ⌉, quod in facie demonstrabit encrypted ⌈in facie demonstrabitin facie demonstrabit encrypted ⌉. Iuvenis certe bonus portabit vellus aureum et tractaturus est matrimonium nomine caesaris inter reginulam nostram et ducis Frederici Saxoniae filium, daturusque est caesar dotem, ut ipse orator superinscribed⌈oratororator superinscribed⌉ mihi rettulit, ducentena milia ducatorum. Cur hoc fieri debet, misterium adhuc non intellego, suspicor tamen aliquid. Dedi his diebus magnam operam
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 558, f. 1v
usque ad hanc horam, quod domino Ludovico Neapoli duplicatas et conformes illis, quas domins doctor Bork secum tulit, mitterem, quod nequaquam efficere potui, suntque illae litterae apud caesarem et hac nocte debent ab eo subscribi. Quantum laboris impendi et frustra, mihi notum est. Cras illas fortassis habebo et hac nocte hora 12 posta discedit. Dicitur tamen, quod alia brevi sequetur, cum qua illas in omnem eventum mittam. Ibit etiam alia brevi per Flandriam, quam etiam non dimittam vacuam, ut saltem aliquando responsum tot meis scriptionibus impetrare possim, pro quo Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico, misereatur mei et me in hoc exilio tam longinquo consoletur. Cum primis litteris, quas a Dominatione Vestra Reverendissima accipiam et a corporis atque ab omni animi aegritudine liberabor, praesertim si redeundum erit. Ducetur per me Dominationi Vestrae Reverendissimae equus ienit[1] et de illis, ut ⌊Plinius⌋, scribit, qui hic per ventum concepti generantur. Alia non restant. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae ut domino meo clementissimo. Quam Deus Optimus Maximus felicem et diu incolumem conservet.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
[1] A Dutch name for a kind of speedy horse, referenced to in glossaries as equus alipes, genus equi Hispanici.
| | | 34 | IDL 235 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1525-03-13 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 23-26
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 462
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 323
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 247, p. 26
Magnifico domino ⌊Ioanni Dantisco⌋ secretario et oratori regio, amico carissimo
Ex litteris ⌊maiestatis regiae⌋ cognoscetis, quid vos de rebus suis facere velit. Vos vero sic vestram industriam, diligentiam et fidem suae maiestatis voluntati accmmodetis, ut omnia vestra acta succedant ex animi suae maiestatis sententia. Eamque spem vobis de nobis polliceamini, quod sicut semper alias solebamus, ita et nunc vobis non deerimus in his, quae ad commoda vestra augenda, simul et ad ornamentum vestrum pertinere videbuntur.
Manebitis istic adhuc ad aliquantulum tempus, uti ⌊maiestas regia⌋ iubet, et sumptus vobis non deerit, ut pro dignitate maiestatis suae et honore vestro manere et vivere possitis munusque iniunctum sic implere, ut indies sui augendi et ornandi nobis ampliorem praebeatis occasionem. Sic enim agendo ea nos de v ms. n(!)
⌈vv ms. n(!)
⌉obis opinio numquam fallet.
Ab eo tempore, quo istuc ad curiam ⌊caesareae maiestatis⌋ venistis, unas dumta paper damaged⌈[ta]ta paper damaged⌉xat habuimus litteras vestras et eas quidem breviusculas quoniam, tum nondum videratis maiestatem suam caesaream neque mandata vobis commissa referre illi poteratis. Cur autem aliae litterae vestrae, de quibus in his, quas ⌊doctor Borgk⌋ attulit, meministis, non fuerint ad nos perlatae, incertum habemus.
Sunt hic ad praesens illustres principes et domini ⌊Georgius marchio Brandeburgensis⌋ et ⌊Fridericus dux Legnicensis⌋, tractantes nobiscum de componenda differentia Prutenica, proponunt vero talia media, qualia a nobis numquam fuerunt somniata et sapiunt merum Luteranismum. De quibus posthac intelligetis.
Non erat opus describere nobis rationem sumptuum vestrorum, scimus enim optime, quod non pauca istic manendo expendere vos oportet. Quare nihil solliciti de provisione simul et gratia regia erga vos, ita istic maneatis prout oratorem tanti regis decet et prout hactenus fecistis. Non vult enim maiestas sua, ut egere aut cum illius et vestra indignitate stare istic debeatis.
⌊Cives vestri Gedanenses⌋ deiectis consulibus de locis suis et novis per vim ex vili plebe impositis, hominibus obscuris, pauperibus, nullo ingenio nullaque rerum gerendarum peritia praeditis, abiecto timore
BCz, 247, p. 24
Dei omnes fratres, qui in monasteriis sub regulis patrum viventes Deo serviebant, ex urbe eiecerunt. Templa et monasteria omnibus rebus spoliarunt sectamque Luteranam {c} fide Christi Salvatoris nostri spreta et abiecta assumpserunt atque ei se penitus cum aliis civitatibus vicinis addixerunt. Quid inde sperare possitis vel timere potius, ipsi satis cognoscetis. Nec est verisimile, quin et sacerdotium vestrum cum suis proventibus magnam iacturam hac mutatione sit facturum. Idem fecerunt ⌊Elbingenses⌋, mutarunt enim et ipsi consules suos et alios in locum illorum de plebe suffecerunt. Tolerant tamen adhuc fratres et eccelsiasticos apud se, sed quam diu id facient, est nobis incertum.
⌊Principes⌋ nostri, cum serenissimis eorum liberis gratia Dei sunt sani et salvi. Nos etiam satis recte valemus, adhuc tamen ex oculis aliquantulum languemus. Bene valetis et nos diligite.
⌊Petrus Cracoviensis et Posnaniensis episcopus ac vicecancellarius⌋
| | | 35 | IDL 241 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Madrid, 1525-04-09 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 564, f. 24
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 285
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 146r-v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 219r
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1525, No. 21, p. 345-346
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 120, p. 181
| | 7 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 194r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 327
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1525, p. 214 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 1035, p. 122 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Scripsi iterum maiestati regiae ea, quae post novissimas meas cum domino de Bredom datas se hic obtulerunt, ex quibus Dominatio Vestra Reverendissima omnia intelleget. Hoc vero quod istius nuntium encrypted ⌈nuntiumnuntium encrypted ⌉ spectat, cum illi has deferendas encrypted ⌈has deferendashas deferendas encrypted ⌉ dedi, non audebam ad unguem describere. Adhuc super T encrypted ⌈TT encrypted ⌉ ea mihi est mens, quemadmodum prius scripsi. ⌊Hic⌋, ut prius, omnia sunt in paupertate encrypted ⌈paupertatepaupertate encrypted ⌉, nihil ex hoc loco est timendum. Hoc quod scripsi de transitu in Italiam encrypted ⌈in Italiamin Italiam encrypted ⌉ nondum est certum. Res haec eget multis etc. Pontifex encrypted ⌈PontifexPontifex encrypted ⌉ facit, quod sui maiores semper fecerunt, sed
cf. Verg. A. 4 373 ⌊nusquam tuta fidescf. Verg. A. 4 373 ⌋
, omnis potentia encrypted ⌈omnis potentiaomnis potentia encrypted ⌉ solet esse suspecta R encrypted ⌈RR encrypted ⌉ etiam nondum habetur firmus et hoc matrimonium cum Ѳ encrypted ⌈ѲѲ encrypted ⌉ inficiet non parum, res nondum est in portu, igitur quaeruntur amicitiae; nihilominus ita esset agendum, ne cum N encrypted ⌈NN encrypted ⌉ nimium notaretur encrypted ⌈notareturnotaretur encrypted ⌉.
Haec sunt, quae mihi hoc tempore videbantur scribenda, quae Dominatio Vestra Reverendissima pro mea fide et sua summa sapientia metiatur. Alia hac tempestate se non offerunt. Commendo me humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae, et per Deum immortalem rogo, mei in hoc exilio non obliviscatur.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 36 | IDL 245 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Toledo, 1525-05-05 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 567, f. 31-32
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 288-290
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 148r-149r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 221r-222v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1525, No. 24, p. 353-355
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 37 (TN), No. 48, p. 243-247
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 122, p. 183-185
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 196r-197v
| | 9 | register with excerpt in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1525, f. 14r-v
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1525, p. 243-245 (in extenso) | | 2 | Españoles III.B, No. 3, p. 322-323 (excerpt in Spanish translation) | | 3 | Sumariusz No. 1044, p. 123 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Quam me beatum et felicem litteris suis effecit Dominatio Vestra Reverendissima, prae nimio gaudio, quo adhuc aestuo, scribere non possum. Deus Optimus Maximus referat et rependat Dominationi Vestrae Reverendissimae; non opis est nostrae, ille faciat, quod Dominatio Vestra Reverendissima numquam turbetur, sed perpetua felicitate fruatur. Alia, quae in praesens scribi potuerunt, ex litteris ad maiestatem regiam intelleget; hoc tamen, quin scriberem, omittere non potui. Non esse necesse, scribit Dominatio Vestra Reverendissima meo calculo, et ego summe necessarium aestimo; nollem enim cuiuscumque suspicioni fidei meae non convenienti esse obnoxius, hocque aliquando, Deo bene favente, cum rediero, non erit obscurum. Heri cum mihi regiae cum litteris Dominationis Vestrae Reverendissimae sunt redditae, de omnibus pecuniis et meis et regiis, per Deum sancte iuro, non restabant mihi nisi 18 ducati, unde a ⌊Fuccaris⌋, ut chirographus meus docebit, accepi in mutuum ducatos trecentos, de quibus subinde, ut me aliis oratoribus conformem facerem, pro una mula 50 exposui, pro vestibus aestivalibus etiam 50 dari oportet, statim centum evanuerunt. Accedunt praeterea cotidie multa pro rebus domesticis, equis, servitoribus, quae licet frustatim exponantur, tamen non exiguam summam conficiunt. Utor ea, qua possum, parsimonia, ut cum dignitate ⌊maiestatis regiae⌋ ceteris oratoribus non inferior hic agere possim, habeturque a me ratio, ut inter me, oratorem serenissimi regis nostri, et inter ⌊Moscorum⌋ nuntios certa sit differentia et utriusque principis respectus, et certe dinoscimur. Sed haec aliquando ab aliis referentur. Cumque voluntas regia est, quod hic maneam, manebo libenter ac pro debito et fide mea solita agam ea omnia, quantum se meus intellectus extendit, quae fideli subdito et servo ⌊maiestatis regiae⌋ conveniunt. Hoc sibi Dominatio Vestra Reverendissima et ⌊principibus⌋ nostris de me certo persuadere et polliceri poterit, in quo, si qua fides est homini, Dominatio Vestra Reverendissima non seducetur, neque illam, Deo duce, de me umquam fallet opinio. Scripsi in pluribus litteris vehementius fortassis quam convenit Dominationi Vestrae Reverendissimae, quae, ut spero, post domini doctoris BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 56, f. 31v ⌊Bork⌋ adventum perferentur. Rogo atque obsecro per gratiam suam in me, ignoscat et animo tot procellis agitato det veniam ac clementer indulgeat. Quae Dominatio Vestra Reverendissima scribit de meis popularibus, illos nihil moror in malam maximam crucem, plaga Dei est, qua sine dubio paulo post gravissime corripientur. Velim meos procul ab illis agere. Exhibeat mihi Dominatio Vestra Reverendissima eam gratiam, cum hoc tempore non vacat, quod scriberem, committat alicui de suis, vel domino et fratri meo ⌊Nibsczicz⌋, ut parentibus meis scribatur me hic recte valere; scio enim illos de mea salute esse plurimum sollicitos. Alia non restant. Nunc mihi relatum est, inter pontificem, caesarem, regem Angliae et archiducem Austriae firmissimum foedus novum esse percussum, ut vocant, defensivum et offensivum. Relictus est locus intrare volentibus sub condicione, quam pontifex et caesar est praescripturus. Fertur etiam, pontifex decimam partem omnium redituum et proventuum suorum caesari contra infideles promisisse, et cum proficiscetur, se velle efficere, quod caesar pro nervo bellico septem milliones auri, qui faciunt septuaginta centena milia ducatorum, habere debet. Caesar ad hoc iter omnino est propensus, modo firmam cum Gallis pacem habere posset. Istas condiciones Gallis proposuit, ut imprimis restituerent ea omnia, quae Carolus, dux Burgundiae, ante 60 annos possidebat, et quod pro interea perceptis se omni superioritati de ducatu Burgundiae abdicarent, quod etiam provinciam redderent, in quo est Marsilia et domino duci Borbonensi, quem caesar pro fratre habet et illi sororem suam Leonoram despondit, bona sua in Gallia restituerent, vultque caesar ex duce Borbonensi regem Burgundiae facere, cum Burgundia prius etiam regnum fuerit. Dominus de Benhein, quem his de rebus caesar ad Gallos misit, nondum rediit; quale reportabit responsum, cum primis postis ac de rebus aliis latius scribam.
Inventae sunt etiam ⌊caesari⌋ novae insulae copiose habitatae, ad quos etiam nemo nostrum prius superinscribed in place of crossed-out nostrum⌈nostrumpriusprius superinscribed in place of crossed-out nostrum⌉ pervenit aromatibus vaBNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 56, f. 32rriis et auro refertissimae, acciditque illic miraculum prius in orbe Christiano numquam auditum, quod uno die fidem Christi susceperunt trecentena et septuaginta milia hominum utriusque sexus. Ea de re cum ibidem esset prae nimio calore extrema sterilitas, persuasum fuit illis ab ⌊Hispanis⌋, quod in processionem irent, crucem prae se ferentes illumque, qui in ea passus fuisset, ut nos redimeret, adorantes, relictis idolis. Quod cum fecissent, subito copiosam Deus dedit pluviam et omnem terram irrigavit, ut fructus produceret. Unde in ista ignota mundi parte Christianismus fit et apud nos, id peccatis nostris merentibus, deficit. Quis novit sensum Domini, aut quis consiliarius eius fuit? Homines in illis insulis non sunt nigri ut ⌊Aethiopes⌋, sed fusci coloris, humaniores aliis inventis, estque propinquior via ad illos, quam ad eos, quos rex Portugaliae repperit. Sed processi longius, cogor vela contrahere, ne hanc postam neglegam, alio tempore de omnibus diffusius scripturus. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae, et reverendissimo domino meo Premisliensi, cui in praesentia non licet scribere, faustissima omnia precor.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 37 | IDL 247 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Toledo, 1525-06-01 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 569, f. 35
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 348-349
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 149v-150r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 267r-v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1525, No. 56, p. 453-454
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 37 (TN), No. 56, p. 279-280
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 123, p. 185-186
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 2/52, f. 105r
| | 9 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 243r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1525, f. 16
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1525, p. 271 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 1048, p. 124 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Quinta die mensis praeteriti ⌊⌋ pauca, quod ad praesens etiam facere cogor et propter incertam postam per Antverpiam ac etiam propter illius celeriorem abitionem. Quae tamen hic egi et hic acta sunt, brevibus ad serenissimam maiestatem regiam perstrinxi, ex quibus faciem istarum hic rerum intelleget. ⌊⌋ mihi Dominatio Vestra Reverendissima in novissimis suis, quomodo in rebus Prutenis per dominum marchionem Georgium et ducem Lignicensem tractatus proponerentur, quae merum saperent Luteranismum, quod postea rumor hic comprobavit, qui per litteras ex curia serenissimi domini archiducis Austriae huc est perlatus, videlicet, maiestatem regiam filiam suam primogenitam domino magistro Prussiae in coniugem despondisse illumque ducem Prussiae et sibi feudalem fecisse. Cum ego interrogatus a domino magno cancellario, si quid ea de re litterarum haberem, obstupuissem quasi attonitus. Subintulit: si hoc rex vester fecit, certe apud omnes auctoritatem et opinionem suam amisit paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉.
Respondi tamen non esse possibile, nam futurum esset, quod omnis apud nos ecclesiasticus status foret perditus, sumque hic ob hoc novum quasi monstrum a multis inspectus, spero tamen in prudentiam serenissimi domini nostri et Dominationis Vestrae Reverendissimae, hoc tam inauditum prius et fere prodigiosum numquam esse factum. Quapropter nulla res est in orbe, de qua magis cuperem certior fieri. Tractatum tamen hic est ab oratoribus regis Daciae exulis, qui cum his litteris sunt expediti, de matrimoniis inter illius written over os⌈osiusius written over os⌉ domini liberos et maiestatis regiae, quod cum primum cum aliis novis foederibus ad nos perferetur. Longior nunc esse nequeo, exspectantur istae litterae. Commendo me humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae.
Ex ⌊Toleto⌋, prima Iunii 1525
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 38 | IDL 249 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1525-06-11 | received Toledo, [1525]-08-10
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 243, p. 19-22
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 222, No. 40, p. 157-160
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 37 (TN), No. 59, p. 291-296
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1525, f. 17r-v
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1525, p. 273-275 (in extenso) | | 2 | Españoles part IIIB, No. 4, p. 323 (excerpt in Spanish translation) | | 3 | Españoles part II, No. 24, p. 176-177 (excerpt in Spanish translation) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 243, p. 22
Magnifico Domino ⌊Ioanni Dantisco⌋ secretario et oratorii regio, amico carissimo
Si rarius ad vos scribimus, quam vos forte postularetis, boni consulatis, quaeso, scitis enim, quod principes nostri nisi in negotiis suis magni momenti tabellarios et postas mittere solent, alii vero tabellarii et nuntii istuc profecturi se nobis non offerunt, scripsimus tamen vobis mox post reditum domini ⌊doctoris Borgk⌋ et certo spero, litteras nostras ad vos ad hoc tempus perven stain⌈[hoc tempus perven]hoc tempus perven stain⌉isse.
Sciatis autem, quod regia maiestas propter negotia ducatus Barensis, quae in dies maioribus parantur difficultatibus, vult quod istic adhuc m stain⌈[Sciatis autem, quod ⌊regia maiestas⌋ propter negotia ⌊ducatus Barensis⌋, quae in dies maioribus parantur difficultatibus, vult quod istic adhuc m]Sciatis autem, quod regia maiestas propter negotia ducatus Barensis, quae in dies maioribus parantur difficultatibus, vult quod istic adhuc m stain⌉aneatis, id quod alacri animo facere debetis et certe vobis stain⌈[od alacri animo facere debetis et certe vobis]od alacri animo facere debetis et certe vobis stain⌉ persuadeatis, quod servitus istic vestra est grata maiestati suae stain⌈[est grata maiestati suae]est grata maiestati suae stain⌉, quae vobis per occasionem debita gratia referentur. N stain⌈[ur. N]ur. N stain⌉on timeatis etiam delationes aliquas, quae locum habere contra vos non poterunt, sed curate, ut ea fide et diligentia, qua coepistis, ag stain⌈[ag]ag stain⌉atis res et negotia, quae vobis committuntur et quae putatis dignitati et stain⌈[itati et]itati et stain⌉ utilitati principum nostrorum expedire.
Domine Ioannes, factae stain⌈[factae]factae stain⌉ sunt apud nos hoc anno magnae mutationes, nam dominus ⌊Albertus m stain⌈[lbertus m]lbertus m stain⌉archio⌋, quondam magister generalis Ordinis Sanctae Mariae Teutonico stain⌈[eutonico]eutonico stain⌉rum de ⌊Prussia⌋, ex lupo factus est agnus, ex hoste acerrimo - hum stain⌈[acerrimo - hum]acerrimo - hum stain⌉ilis et obsequentissimus subditus. Mira res dictu, de qua stain⌈[de qua]de qua stain⌉ neque nos neque maiores nostri umquam cogitaverunt. Petiit dari stain⌈[ri]ri stain⌉ sibi in feudum a ⌊maiestate regia⌋, et obtinuit terras illas, civitates et oppida in ⌊Prussia⌋, quae Ordo ipsius possedit ante novissimum bellum, ex quibus iuramentum et homagium debitum hic ⌊Cracoviae⌋ publice et honorificentissime praestitit, ubi excusavit priora errata sua declaravitque, quibus auctoribus et impulsoribus bellum gessit adversus maiestatem regiam avunculum suum promisitque se deinceps omni fide et observantia maiestati suae et regnis ac dominiis suis semper contra quoscumque hostes serviturum et priora errat stain⌈[errat]errat stain⌉a sua suis gratis obsequiis compensaturum. Quia vero haec, quae stain⌈[aec, quae]aec, quae stain⌉ cum ipso facta sunt pro bono pacis communis postulanteque stain⌈[nteque]nteque stain⌉ necessitate reipublicae regni nostri, multi perperam
BCz, 243, p. 20
interpretantur, dicentes nos sectam Luteranam confirmasse eo, quod permiserimus fratres illos de ⌊Prussia⌋ abicere ordinem et professionem suam ac bona et terras ecclesiae subiectas in potestatem laicam et saecularem dederimus. Mitto tibi epistulam nepotis mei, domini episcopi Premisliensis, quam scripsit domino Antonio Baroni nuntio apostolico in regno Ungariae stain⌈[in ⌊regno Ungariae⌋]in regno Ungariae stain⌉, ex qua intelliges omnes rationes nostras, quibus causam hanc in consilio et delibe stain⌈[causam hanc in consilio et delibe]causam hanc in consilio et delibe stain⌉rationibus nostris perpendimus, et quibus adducti id tandem fecimus, quod necessitas praesentis temporis postulare videbatur, et sciat Vestra Dominatio factum nostrum plane ostendere, nos nihil alienum a profe stain⌈[pendimus, et quibus adducti id tandem fecimus, quod necessitas praesentis temporis postulare videbatur, et sciat Vestra Dominatio factum nostrum plane ostendere, nos nihil alienum a profe]pendimus, et quibus adducti id tandem fecimus, quod necessitas praesentis temporis postulare videbatur, et sciat Vestra Dominatio factum nostrum plane ostendere, nos nihil alienum a profe stain⌉ssione nostra fecisse, sed rebus nostris pacique et quieti stain⌈[e, sed rebus nostris pacique et quieti]e, sed rebus nostris pacique et quieti stain⌉, prout alii quoque homines faciunt, consuluisse stain⌈[e]e stain⌉.
Facta est et alia hic quoque mutatio in ordine nostro ecclesiastico, mortuus namque est die undecima mensis Aprilis pater et benefactor meus, reverendissimus olim dominus episcopus Cracoviensis, per cuius obitum vacavit episcopatus Posnaniensis, qui mihi ad vitam illius fuit reservatus per Sedem Apostolicam et maiestatem regiam. Credebam ego me illum pro nepote meo, domino Premislie stain⌈[mislie]mislie stain⌉nsi, impetrare potuisse fecique in hoc omnem operam et diligentia stain⌈[ligentia]ligentia stain⌉m meam, verum spes mea me longe fefellit. Enimvero serenissima stain⌈[vero serenissima]vero serenissima stain⌉ obtenta sibi me inscio expectatione de conferendo primo episco stain⌈[primo episco]primo episco stain⌉patu, quicumque vacaret, factaque promissione de illo domino stain⌈[omino]omino stain⌉ ⌊Ioanni Lathalski⌋, nullo modo dimoveri potuit a proposito s stain⌈[posito s]posito s stain⌉uo maluitque servare promissa sua, quam permittere, ut episcopatum illum Posnaniensem nepos meus obtineret, qui, quantum praestet ingenio, doctrina et virtute eidem domino Lathalski, qui iam est declaratus episcopus Posnaniensis, aliorum sit iudicium. Ego in hac petitione mea honesta gravem repulsam magnumque vulnus accepi, quod tamen fero et feram eo animo, quo debeo. Doleo tamen, quod tam parva ratio habita est meae fidei et diuturnae servitutis.
cf. Verg. Ecl. 1. 73 insere nunc, Meliboee, piros, pone ordine vites ⌊Insere nunc, Meliboee, piros pone ordine vitescf. Verg. Ecl. 1. 73 insere nunc, Meliboee, piros, pone ordine vites ⌋ etc.
Questus es saepius apud me per litteras tuas de mala tui provisione. BCz, 243, p. 21 Ego tibi dixi, cum hinc discederes, ut, cum pecunia deficeret tibi, acciperes illam in mutuum istic a trapesitis ⌊Fucaris⌋ aut aliis quibuscumque, quod ipsum nunc quoque dico et suadeo. Verum est, quod ⌊reginalis maiestas⌋ dicit se ordinasse ex ⌊Neapoli⌋, quod habiturus sis illinc provisionem septuaginta aureorum pro quolibet mense. Ubi tamen illa tempori tibi non solveretur, accipias apud ⌊Fucaros⌋ aut alios trapesitas stain⌈[sitas]sitas stain⌉, quantum necessitas tua postulabit. Ego vero efficiam, quod maiestas regia id solvi faciet, prout et trecentos illos aureos, quos istic recepisti et cirographum tuum dedisti, solvi demandavit. stain⌈[fficiam, quod ⌊maiestas regia⌋ id solvi faciet, prout et trecentos illos aureos, quos istic recepisti et cirographum tuum dedisti, solvi demandavit.]fficiam, quod maiestas regia id solvi faciet, prout et trecentos illos aureos, quos istic recepisti et cirographum tuum dedisti, solvi demandavit. stain⌉
Ora stain⌈[Ora]Ora stain⌉tor caesaris, de quo scripsisti, nondum hic appulit nec scimus de stain⌈[de quo scripsisti, nondum hic appulit nec scimus de]de quo scripsisti, nondum hic appulit nec scimus de stain⌉ eo quicquam. Mortuus etiam est illustris dominus dux Fridericus Saxoniae atque stain⌈[t illustris dominus dux Fridericus Saxoniae atque]t illustris dominus dux Fridericus Saxoniae atque stain⌉ ita nescio, quomodo practica, quae de connubio re stain⌈[nubio re]nubio re stain⌉ginulae nostrae istic habita es stain⌈[habita es]habita es stain⌉t, procedere nunc poterit.
Valde bene stain⌈[Valde bene]Valde bene stain⌉ facitis, quod maiestatem regiam redditis(?) copiosi stain⌈[iosi]iosi stain⌉ssime de rebus omnibus certiorem stain⌈[certiorem]certiorem stain⌉, audit enim libenter maiestas sua tuas stain⌈[tuas]tuas stain⌉ litteras et delectatur audi stain⌈[tur audi]tur audi stain⌉re externa et exotica negotia, et proinde stain⌈[proinde]proinde stain⌉ scribatis semper de rebus om stain⌈[per de rebus om]per de rebus om stain⌉nibus copiosissime maiestati suae et in stain⌈[et in]et in stain⌉ causa Barensi operam et dilige stain⌈[operam et dilige]operam et dilige stain⌉ntiam debitam faciatis, qua cumul stain⌈[umul]umul stain⌉abitis vobis singularem gratia stain⌈[singularem gratia]singularem gratia stain⌉m ⌊utriusque maiestatis⌋, quibus ea ipsa causa est plurimum cordi. U stain⌈[plurimum cordi. U]plurimum cordi. U stain⌉t autem sciatis, quid scriptum sit in praesens ⌊maiestati caesareae⌋,⌊ magnifico domino cance stain⌈[magnifico domino cance]magnifico domino cance stain⌉llario⌋ et aliis officialibus maiestatis suae caesareae, et item, quod scriptum stain⌈[et item, quod scriptum]et item, quod scriptum stain⌉ sit summo pontifici in re Prutenica et induciarum, quas cum stain⌈[induciarum, quas cum]induciarum, quas cum stain⌉ ⌊Thurco⌋ inire volumus, mitto vobis copias omnium litterarum stain⌈[litterarum]litterarum stain⌉.
Vestri ⌊Gdanenses⌋ exauctorato veteri senatu et alio ex vili plebe in eius locum suffecto, spoliatis ecclesiis, expulsis monachis sacrisque omnibus profanatis, perstant contumaciter in erroribus suis Luteranis, suntque nunc plurimum animati hoc novo tumultu rusticano, qui excitatus est in ⌊Germania⌋ et qui, nisi tempori cohibeatur, poterit efficere magnam perturbationem in re Christiana.
Non dubito, quin stain⌈[in]in stain⌉ amici tui scribant tibi de rebus tuis et proventibus Columbanis, simul et de hi stain⌈[hi]hi stain⌉s, quae hic apud nos aguntur, quare ego me illis occupare nolo, hoc tamen scias ⌊reginalem maiestatem⌋ nominasse te ad hanc meam ecclesiam Cracoviensem. Licet autem sint adhuc, ut audio, aliae priores nominationes, p stain⌈[p]p stain⌉oterit tamen aliquando haec, quae tibi concessa est, venire ad effectum, in qua stain⌈[qua]qua stain⌉ non deerit tibi favor et patrocinium meum.
BCz, 243, p. 22
Negotium I undeciphered⌈[I]I undeciphered⌉[1] habeo in bona memoria et, ubi occasio se praebuerit, non negligam consulere fortunis tuis. Bene valete et me diligite.
⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
[1] Symbol for a name, not solved. .
| | | 39 | IDL 263 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Toledo, 1525-09-04 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 582, f. 59-63
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 373-379
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 160v-164v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 315r-319v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1525, No. 107, p. 540-550
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 37 (TN), No. 89, p. 447-461
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 139, p. 199-204
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 293r-298v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1525, f. 27r-28v
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1525, No. 88, p. 322-327 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 1063, p. 125 |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 59r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime. Humillimam servitiorum meorum commendationem.
Accepi ⌊hic⌋ ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae cum aliis ⌊regiae ac reginalis maiestatis⌋ litteris ⌊Cracoviae⌋ 1525-06-13⌊13(!) Iunii1525-06-13⌋ datis 1525-08-10⌊10 mensis praeteriti1525-08-10⌋, quae mihi adeo fuerunt gratae, quod prae nimia animi laetitia eas ex gaudio lacrimis prorumpentibus perlegi saepius, praesertim cum me in hoc exilio consolatur et boni animi esse iubet, gratam asserens hic servitutem meam nostris esse principibus et me delationes quascumque non timere debere, cum fide et solita mea diligentia res mihi commissas tracto, debitam me gratiam promeriturum, unde cum aliud non possim, Dominationi Vestrae Reverendissimae, quas tenuitas mea potest, immortales habeo gratias. Deus Optimus Maximus rursus omnia vota et coepta Dominationis Vestrae Reverendissimae prosperet et secundet illamque perpetuo gaudio afficiat.
Scribit mihi Dominatio Vestra Reverendissima, quod boni debeam consulere, quod rarius ad me dentur litterae. Illas certe numquam mihi tam ardenter efflagitabam, quam ipsis serenissimorum principum nostrorum negotiis, quae interdum scientiam, quomodo res apud nos haberent, postulare videbantur, nam multa huc ex curia archiducis Austriae et aliunde scribebantur, quae rebus nostris impedimenta ferebant. Hinc est, quod expeditio status Barensis hactenus in moram est protracta. Omnia ⌊hic⌋ suspicionis sunt plena. Qualis quisque est, tales omnes retur esse alios. Hic profecto
cf. Ov. Tr. 5.8 Passibus ambiguous Fortuna volubilis errat, / Et manet in nullo certa, tenaxque, loco. ⌊ambiguis passibus fides errat encrypted ⌈fides erratfides errat encrypted ⌉ et si hic est nusquam infirmiorcf. Ov. Tr. 5.8 Passibus ambiguous Fortuna volubilis errat, / Et manet in nullo certa, tenaxque, loco. ⌋.
De negotio Pruteno et coram caesare ac aliis ubi videbatur expedire, id egi, quod existimationi et dignitati regiae conveniebat eoque libentius, quo haec res semper mihi cordi fuit, maxime idem egi in his, quae indutias cum Turcis confectas spectant, quas ego, ut fierent, semper ex animo precatus sum. Hic revera nullam adhuc in rem nostram spem video.
Quod haec mutatio de episcopatu Posnaniensi apud nos sit facta me maximopere male habuit, numquam ego id de S encrypted ⌈SS encrypted ⌉ mihi persuasissem et cum non habetur alia meritorum ratio, mihi etiam non parum spei ademit, quae tamen in Deum imprimis et deinde in Dominationem Vestram Reverendissimam tota est reposta, fortassis ad meliora haec mora tendit, sic plerumque fit, quoties voluit fortuna iocari, dat interdum indignis, ut digniores ab his dinoscantur.
Saepius sum questus Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut scribit, neque abs re, de provisione, quae mihi nescio quibus modis fit, quod semper aere alieno sum obnoxius quod, difficulter sine ⌊maiestatis regiae⌋ hic haberi potest commissione. Superioribus diebus, si forte fortuna huc ⌊Wolff Haller⌋, ⌊Fuggarorum⌋ factor, non applicuisset, cum quo antiqua mihi est consuetudo, quomodo me hic usque ad pecunias per dominum ⌊Ludovicum⌋, collegam meum, ex ⌊Neapoli⌋ missas sustinuissem, nullum sciebam modum. Ab eodem ⌊Haller⌋ trecentos ducatos 1525-05-05⌊5 Maii1525-05-05⌋ BNW BOZ 2053 nr 582 f. 59v accepi in mutuum, quemadmodum prius Dominationi Vestrae Reverendissimae scripsi, de iis statim centum evanuerunt, cum mulam pro 50 ducatis et vestes aestivales pro totidem emissem, cum reliquis ducentis aegre usque ad 1525-07-03⌊tertium diem Iulii1525-07-03⌋ me continui, in quo mihi ex parte domini ⌊Ludovici⌋ ⌊hic⌋ alii trecenti sunt numerati. Faciam quodcumque velim, tamen id cum honore ⌊maiestatis regiae⌋ in hoc, quo fungor, munere efficere non possum, ut singulis computatis quolibet mense centum ducati non expendantur, sicut hoc Deo duce calculi mei aliquando plane testabuntur. De his trecentis, quos a domino ⌊Ludovico⌋ accepi, usque in hunc diem vix mihi centum restant, cum quibus tamen usque ad finem istius mensis persistere possum, quod si interea nihil mihi mittetur, ⌊ire iterum in lacrimas, iterum temptare precando ⌋ trapesitas cogar, donec dominus Ludovicus mei miserebitur cum 70 ducatis, quos ⌊reginalis maiestas⌋ pro menstruo stipendio deputavit. Pro oratore, ut incepi, ad ⌊utriusque maiestatis⌋ decorem agere ⌊hic⌋ non possum, pro agente et factore cum una mula et tribus vel et quattuor servis emptis ab aliquo tabernario prandiis possem, cum autem maiestas regia vult, ut etiam scribit Dominatio Vestra Reverendissima, quod hic sim non reliquis inferior orator, sicut suae regiae dignitati et hic apud exteros excelsae existimationi bene convenit et ut mihi debitus suae maiestatis nomine honor et locus concedatur, quodque habeam, cum ad curiam eundum est, comites et aliquando episcopos atque alios ⌊caesaris⌋ aulicos, qui me conducant, ut hic moris est, et antecedant vel sequantur, necessarium est, quod locum et mensam iis illecebris, ut tales capiantur, habeam accommodam, quod hac menstrua impensa fieri nequit. Aliud est esse in ⌊Urbe⌋ aut in ⌊Italia⌋ oratorem, aliud in aula ⌊caesaris⌋ et in ⌊Hispania⌋, id enim iam ter sum expertus et numquam minus singulis computatis, immo plus interdum centum ducatis per mensem superinscribed⌈per mensemper mensem superinscribed⌉ a me est expositum, quemadmodum hoc rationibus on the margin⌈ionibusionibus on the margin⌉ ex thesauro maiestatis regiae manifestum fieri potest. Velim nihilominus, si hoc cum decoro maiestatis regiae assequi daretur, quod decem sufficerent. Habuit olim illustrissima ⌊domina dux⌋, mater ⌊reginalis maiestatis⌋, agentem seu factorem in aula caesaris ⌊Barchinonae⌋, cum ego etiam illic essem, ⌊Gotifredum Caraczolum⌋, cui quolibet mense 80 ducatos impendebat, qui nisi unam habuit mulam et tres aut quattuor servos; ego hic pro tanti regis oratore cum sex aut septem equis ac decem famulis et numquam sine hospitibus, qui etiam non vocati veniunt, 70 ducatis possum subsistere? Velim tamen certe, ut scripsi, quod possem citra ⌊maiestatis regiae⌋ indignitatem, vel quod aliquis hic pro me ageret qui posset, et ego Dominationi Vestrae Reverendissimae BNW BOZ 2053 nr 582 f. 60r ut consuevi, in cancellaria servirem sorte mea contentus. Est bene verum, quod cum dominus ⌊doctor Borgius⌋ mecum ageret in ⌊Valleoleti⌋ — haec civitas unica est in ⌊Hispania⌋, in qua leviore impensa quam in aliis omnibus vivitur — quod tantum pro victu cotidiano non exponebatur, tamen cum ad accessoria itum est et ad ea, quae spectant equos, famulos, utensilia, domus et plurima alia, quae recensere longum esset neque sine molestia a Dominatione Vestra Reverendissima legi possent, ad priorem numerum, hoc est centum ducatos semper fuit perventum. Post illius abitionem frequentabant me et mensam meam vel ii, qui antiquam consuetudinem et familiaritatem mecum renovabant vel alii, qui novas amicitias mecum inire studebant. Et, ut scripsi, hoc pro regio decoro convenire mihi videbatur, ne solus in plateis, cum negotia agerem regia, ut scurra aliquis obequitarem, quod ne infimus quidem orator, ne dicam agens, hic facit, quin habeat aliquos suae farinae, qui in mulis eum comitentur. Nemo est praeterea de omnibus meis servis, ut scripsi domino ⌊doctori Borgio⌋ etiam de iis, quos ex domo mecum adduxi, qui hic Polonis stipendiis mecum militare velint; quisque fere menstruos ducatos a me exposcit, quandoquidem omnia hic sunt cariora, quam apud nos, et quae ad victum spectant in duplo cariora sunt, quam in ⌊Valleoleti⌋ et ⌊Madrilis⌋ fuerunt. Quod regesta mea aliquando testabuntur. Testabitur etiam is nuntius ⌊Pantaleon⌋, qui mecum fuit usque in tertium mensem a domino ⌊Ludovico⌋ ad me missus, cum ex ⌊Baro⌋, ut spero, omnium rerum secum ferens expeditionem ad reginalem maiestatem perveniet. In aestate praeterita et in iis infernalibus, non caloribus, sed ardoribus in tribus diebus a dispensatore meo semper decem ducati exponebantur; ad praesens vero ordinem feci in hoc autumno, in quo maior rerum copia esse solet aliquibus equis venditis, quos in ea spe servaveram, credens quod in dies cum primis litteris revocari debuissem, lucratusque sum unum diem; per dies enim quattuor decem ducati sufficiunt. Quod si diu durabit, nescitur. Postquam veniet ⌊rex Franciae⌋, redibit ⌊caesar⌋, et soror regis cum legato et tot oratoribus applicabit et cum se huc omnium istorum regnorum primores conferent, omnia in maius pretium excrescent; hic nempe sunt homines qui res suas aestimare sciunt. Nihilominus dabitur omnibus modis a me opera, quod in istis futuris pompis inter reliquos oratores serenissimi regis mei dignitatem et aestimationem, quemadmodum convenit, tueri possim etiamsi cum meo maximo damno in posterum fieri deberet. BNW BOZ 2053 nr 582 f. 60v Habeoque eam firmam in Dominationem Vestram Reverendissimam fiduciam, ut mihi pollicetur, si recepero id a ⌊Fuccaris⌋, quod necessitas et honor ⌊maiestatis regiae⌋ postulabit, intercessuram ad eandem maiestatem Dominationem Vestram Reverendissimam, quo necessarium meum debitum et iusto ordine contractum dissolvetur. Et sicut effecit Dominatio Vestra Reverendissima, quod chirographus meus paulo ante a ⌊Georgio Hegel⌋ est redemptus, sic etiam, quaeso, dignetur efficere, quod item alter super alios trecentos ducatos de 1525-05-05⌊quinta die Maii1525-05-05⌋ redimatur, quo fidem hic servare possem. Scripsi prius Dominationi Vestrae Reverendissimae, quod centum ducatos, quos a domino ⌊doctore Borgio⌋ in mutuum accepi, converti in argentum, unde cum nuper ex ⌊⌋ ⌊maiestatis regiae⌋ ⌊Cracoviae⌋ 1525-03-13⌊13 Martii1525-03-13⌋ datis intellexissem, mihi diutius hic esse immorandum, ut aliis etiam oratoribus par viderer, accepi alios centum ab ipso amico meo singulari Wolff Haller, quos illi antequam ex aula caesaris divertam solvere promisi. Pro iis etiam argentum emi. Quando erit redeundum, et hoc debitum solvendum, rursus argentum hoc vendi potest et parum in eo in fabrica saltem amittetur. Haec igitur omnia tam diffuse in notitiam Dominationis Vestrae Reverendissimae perducere volui, ut quomodo omnia haberent atque etiam ipsum meum animum in omnibus cognosceret, porro nollem minimum de me male suspicionis locum relinquere, verum omnia ingenue et aperte pro fide mea tam in rebus mihi commissis, quam in singulis aliis me hic egisse videri, quod Deo Optimo Maximo duce numquam a me secus videbitur.
De oratore caesaris, qui cum vellere aureo hinc fuit expeditus, quod no<n>dum de eo quicquam Dominatio Vestra Reverendissima ut scribit, intellexerit, non parum miror causas, tamen morae illius esse suspicor, quas maiestati regiae descripsi.
De matrimonio vero reginulae nostrae, quod ille proponere debuit, post mortem ducis Frederici Saxoniae nihil futurum certo credo, sic enim haec agebatur practica. Postquam marchio Brandeburgensis Ioachimus in electione desciverat a caesare, soror caesaris Caterina, quam nunc habet rex Portugaliae, promissa filio Ioachimi marchionis illi fuit adempta et iterum nepoti ducis Frederici ex fratre Ioanne promissa cum ampla dote. Cum autem hoc promissum, nescio qua de re, servari non potuit et ista Caterina regi Portugalensi in coniugem fuit data, ut huiusmodi promissum rependeretur, caesar voluit apud serenissimum regem nostrum agere, ut nepoti ducis Frederici reginula nostra daretur, promittens de suo pro dote centum milia ducatorum. Ad praesens autem, cum dux Fredericus est mortuus, suspicor etiam haec omnia una cum illo interisse. Aliud his de rebus in meam notitiam non pervenit. Habet tamen alios reginula nostra procos, ut ducem Mediolani et marchionem Mantuae, sicut de iis latius ex ⌊⌋
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 66r
Dominatio Vestra Reverendissima intelleget, habitura multo etiam his digniores, modo magistro Prussiae, ut huc est perscriptum, non sit desponsata, quem rumorem hic quantum potui in nihilum redegi.
Gaudeo plurimum quemadmodum scribit Dominatio Vestra Reverendissima, quod tam verbosae ac incultae meae litterae vel potius volumina non sint ingrata maiestati regiae. Qua de re, quandocumque mihi dabitur tempus et occasio, non omittam istas omnium rerum ephemerides prosequi. Nec me labor iste gravabit, praesertim cum hanc maiestatis regiae voluntatem esse sciam, a qua me, cf. Verg. A. IV 336 ⌊dum spiritus hos reget artuscf. Verg. A. IV 336 ⌋ et Deus mihi intellectum dederit, nullus labor neque ulla on the margin⌈ullaulla on the margin⌉ difficultas sive grave etiam discrimen amovere poterit, quod sibi certo Dominatio Vestra Reverendissima de me polliceatur, non frangam Deo duce fidei tesseram. Quo fit, ut hoc exilium donec illius maiestas voluerit non gravate feram.
Quae in negotio Barensi egi et quantum difficultatis, laboris atque indignitatis sustulerim, ⌊⌋ meae ad maiestatem regiam referent. Omnia tamen superinscribed⌈tamentamen superinscribed⌉ sic sunt transacta, quod spero nos deinceps istius status pacificam possessionem habituros, penitus, ut reor castro amisso encrypted ⌈castro amissocastro amisso encrypted ⌉. In hunc finem omnia acta sunt. Si fuisset melius custoditum encrypted ⌈custoditumcustoditum encrypted ⌉ meum non de culpa disputare, numque factum fuisset sequestrum encrypted ⌈sequestrumsequestrum encrypted ⌉. Ego tamen consulerem, si quicquam in me est consilii, quod status iste venderetur encrypted ⌈status iste vendereturstatus iste venderetur encrypted ⌉, numquam carebit difficultatibus encrypted ⌈difficultatibusdifficultatibus encrypted ⌉ Sic iste vicerex encrypted ⌈vicerexvicerex encrypted ⌉ inhiat; sunt etiam alii multi respectus, sed ista una ratio est potissima.
Optime fecit Dominatio Vestra Reverendissima, quod mihi epistulam ad nuntium pontificis reverendissimi domini Premisliensis et copias de rebus Prutenis quam etiam de indutiis cum Turca confectis miserit. His enim et caesari satisfeci et plurimorum rabiem compescui, ut ex decretationibus desuper cognoscet.
Gedanenses, quos cogor dicere conterraneos meos, nihil in malam rem moror. Utinam Deus maiestati regiae cum regni sui primoribus eum daret animum, quo illorum pertinacia et fastus dignis et eisdem, ut meriti sunt, modis puniretur, quod suspicor commode posse fieri, si ex animo et bona fide dissidium hoc inter maiestatem regiam et magistrum seu ducem Prussiae est compositum. Scripsit mihi ex Antverpia 8 Iulii praeteriti cancellarius domini magistri Clingenbegk, qui hic in Hispania tanto tempore mecum habuit commercium, in haec verba: „quibus modis facta est concordia inter maiestatem regiam, dominum vestrum, et inter magistrum Prussiae, dominum meum, credo vos non ignorare. Deus faciat, quod ista concordia sit stabilis et firma. Amen.” Et hoc „Amen” quemadmodum illum nosco, valde mihi est suspectum.
Dominus archiepiscopus Lundensis, qui hic agit nomine regis Daciae extorris et mecum est continue in contubernio, rettulit mihi antequam haec compositio facta esset,
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 62v
regem suum dixisse: „si nunc rex Poloniae saperet et vellet[1], cum magister Prussiae nihil habet, et ea, quibus me fraudavit, absumpsit desertusque est ab omnibus amicis et nemo ei credit amplius, actum esset de Prussia et omnibus fortunis eius.” Si omnia sic se habent, quemadmodum iste archiepiscopus de magistro loquitur, parum illi foret fidendum; sed meum non est in iis divinare, cf. Ov. Hal. II 85 ⌊exitus acta probabitcf. Ov. Hal. II 85 ⌋ etc. Magna spes fuit domino magistro in fratre suo marchione Ioanne, de quo scripsi, quibus modis aliquoties inter nos conventum fuit. Cum vero rex Franciae captivus Hispaniae applicuisset, caesar marchionem Valentiam, ubi regina coniunx eius degebat, praemisit, ut illic regem advenientem bene tractaret; unde bonus iste marchio, vel ut commissioni caesaris aut uxoris suae desideriis et mandatis satisfaceret in summis caloribus per postas Valentiam accelerabat. Quo cum pervenisset ac imprimis caesari in exceptione regis Galliae et deinde plus fortassis, quam tempori conveniebat, votis coniugis suae obsequens fuisset, in acutissimas febres incidit et condito testamento in illis 5 die Iulii animam exhalavit non sine plurimorum in aula dolore et multorum Hispanorum summo gaudio. Certe, cum sic res inter maiestatem regiam et dominum magistrum transacta est, summopere eum vivere cuperem. Fuit alias apud omnes gratiosus princeps et aulicae humanitatis plenus. Deus Omnipotens dignetur illi aeternam dare beatitudinem.
Reverendissime Domine. Ea, quae mihi in notis Dominatio Vestra Reverendissima descripsit, ducem Mediolani a N encrypted ⌈NN encrypted ⌉ pendere et quod illi quotannis sex milia ducatorum solvere sit solitus, dudum ante domino Ludovico etiam in notis significavi; nihil tamen hic sine illo fieri potest neque cum nobis; his praesertim temporibus valde contrarium expertus sum; magis metuendum est a vicerege encrypted ⌈a viceregea vicerege encrypted ⌉ qui has nobis adversas machinas omnes struxit, neque ab iis desinet, placuit enim illi ... encrypted ⌈...... encrypted ⌉ in eo statu fuit in persona et omnia bene conspexit. Adhuc mea sententia est, quam supra annotavi, salvo tamen meliore iudicio, volo hac in re plus sapere quam oportet.
Quod Dominatio Vestra Reverendissima de rebus meis et proventibus Columbanis est sollicita, habeo illi quas possum immensas gratias. Scripsi igitur domino doctori Borgio, de quo ut viro probo et integro singularem concepi fiduciam, illumque rogavi, ut omnium rerum mearum curam haberet, quam ne gravate suscipiat Dominationi Vestrae Reverendissimae supplico, illum bonis modis inducere dignetur, nihil enim votis Dominationis Vestrae Reverendissimae negabit, sic cum illi auctoratum atque deditum certo scio.
Postremo scribit Dominatio Vestra Reverendissima ⌊reginalem maiestatem⌋ me ad ecclesiam Dominationis Vestrae Reverendissimae ⌊Cracoviae⌋ nominasse, et licet sint BNW BOZ 2053 nr 582 f. 63r aliae etiam priores nominationes, dat tamen mihi spem Dominatio Vestra Reverendissima, meam etiam posse in effectum aliquando pervenire polliceturque mihi ea in re favorem et patrocinium suum. Negotium praeterea I encrypted ⌈II encrypted ⌉, ubi se occasio offerret, recenti memoria conditum habere et se semper fortunis meis superinscribed⌈meismeis superinscribed⌉ consulturam concludit. Explicare nequeo Reverendissime Domine, quantum haec gratia et propensio Dominationis Vestrae Reverendissimae erga me animum meum tot curis hic confectum erexit et bonae spei plenum effecerit, hocque nullis meis fit meritis, sed solius Dei clementia, qui iam a multis annis Dominationem Vestram Reverendissimam sic mihi facit propitiam. Illum igitur pro longaeva incolumitate et felici omnium rerum successu Dominationis Vestrae Reverendissimae orare non desino. Cui me ut domino meo gratiosissimo humillime commendo.
Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
Postscript:
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 61r
Reverendissime Domine. Ea quae de nova provisione scripsi, rogo Dominatio Vestra Reverendissima non velit aegre ferre, sed rem ipsam expendere et tandem regiae ac reginali maiestati relationem facere; ego enim, quia odiosa sunt talia, non ausi vivum or vinum⌈vivumvivum or vinum⌉ attingere, Dominatio Vestra Reverendissima pro sua prudentia et gratia erga me superinscribed⌈meme superinscribed⌉ omnia bene, ut certe confido, moderabitur. Addidi etiam his ⌊⌋, quas ex Madril et hinc ad maiestatem regiam scripsi, quod si primae redditae non sunt, saltem ex his diligentia mea cognoscatur.
| | | 40 | IDL 266 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1525-09-12 | received Toledo, [1525]-11-28
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 29- 32
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 351
| | 2 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 463
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p. 32
Magnifico domino Ioanni Dantisco secretario et oratori regio, amico carissimo
Scripsimus vobis de mense Iunio satis diffuse de rebus omnibus, quae tunc occurrebant et miramur, quod tam diu litterae nostrae ad vos perlatae non sint. Speramus tamen illas vos aut iam accepisse aut brevi accepturos esse. Habuimus hoc anno pacem a Thurcis et Thartaris utcumque multum nobis ab illis timebamus conscriptique erant milites mercenarii ad numerum quinque milium ad praesidia finium regni, qui hactenus ibi militant.
Gedanenses vestri multa novarunt in urbe sua per seditionem popularem plurimaque contra Deum et paper damaged⌈[et]et paper damaged⌉ beatissimam virginem matrem eius ac omnes sanctos indignissima commiserunt et d paper damaged⌈[et d]et d paper damaged⌉ivinissimum sacramentum blasphemarunt, ciboria, altaria, imagines, picturas in e paper damaged⌈[in e]in e paper damaged⌉cclesiis confregerunt et contumeliose eiecerunt, calices, patenas, cruces et alia paper damaged⌈[a]a paper damaged⌉ clen paper damaged⌈[clen]clen paper damaged⌉odia de eccelssis acceperunt et asportarunt, monachos et moniales spoliarunt et paper damaged⌈[runt et]runt et paper damaged⌉ de monasteriis eiecerunt, novas sectas et novam religionem invexerunt proco paper damaged⌈[proco]proco paper damaged⌉nsules, consules et alios officiales civitatis licentiosissime deposuerunt et opprobriis affecerunt aliosque in locum ipsorum indebite suffecerunt, burgrabium contra auctoritatem maiestatis regiae exauctorarunt et novas de illo constitutiones in derogationem potestatis maiestatis suae fecerunt, iudicia regia violarunt, furcam et rotam in foro exstruxerunt, ecclesiam vestram parrochialem et alias in civitate illa Luteranis sacerdotibus et apostatis contulerunt et alia innumera facinora perpetrarunt. De quibus omnibus admonuit eos maiestas sua benignissimis verbis per litteras suas mandavitque illis, ut si ea vera essent, primum omnium religionem sanctam catholicam ad eam observationem et ordinem, quem a maioribus suis per manus accepissent, omniaque alia, quae mutata, destructa, ablata, violata et facta essent, restituerent et emendarent. Ipsi vero non dato ullo responso per litteras, miserunt nuper huc oratores suos, qui potissimi huius totius tragoediae auspices et antesignani perhibentur, videlicet magistrum Geogorium [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ermanum proconsulem et quinque alios de consulatu et plebe, qui multa dixeru paper damaged⌈[ixeru]ixeru paper damaged⌉nt et scriptas apologias maiestati regiae dederunt, quibus praetextu quidem verbose paper damaged⌈[se]se paper damaged⌉ omnem o paper damaged⌈[o]o paper damaged⌉boedientiam, fidem et subiectionem testati, sensu tamen
BCz, 247, p. 30
et re ipsa omnia paene confessi, rationes addebant, quibus ea sua commissa tueri et culpam diluere nituntur. Retinet eos hactenus apud se maiestas regia et retinebit, donec maturius consilium capere possit. Quo pacto debito hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉ et officio Christiani regis satisfecisse videri possit non vultque tantam insolentiam et temeritatem illorum hominum abire inultam.
Quid actum sit de concordia inter maiestatem caesaream et Christianissimum regem Galliarum, simul et de conubiis, de quibus hic fama est, nobis, rogamus te, quam diligentissime perscribas et bene paper damaged⌈[bene]bene paper damaged⌉ valeas.
| | | 41 | IDL 273 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Toledo, 1525-11-01 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 591, f. 80-81
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 386
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 168r-v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 324r
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1525, No. 109, p. 558-559
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 37 (TN), No. 103, p. 507-508
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 141, p. 209
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 302r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 358
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1525, p. 332 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 1069, p. 126 (Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW BOZ 2053 nr 591 f. 80r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime. Humillimam commendationem.
Vix mihi tantum suppetebat temporis superinscribed⌈temporistemporis superinscribed⌉, ut has saltem Dominationi Vestrae Reverendissimae exararem, ea solum de causa, ne a solita mea erga Dominationem Vestram Reverendissimam observantia destitisse viderer. Quae hic aguntur ex litteris ad maiestatem regiam intelleget. Rogo summopere domino ⌊Iacobo Fugger⌋, cuius beneficio a ⌊collega meo⌋ destitutus ⌊hic⌋ vivo, in rebus suis adesse velit, sicut per me ⌊caesar⌋ ⌊maiestati regiae⌋ significavit. Omisi in litteris ad maiestatem regiam, quod dux Borbonensis ex Italia salvus et incolumis huc in Hispanias traiecit et brevi huc ad caesarem est venturus. Alia non restant propter hanc scribendi angustiam. Commendo me suppliciter Dominationi Vestrae Reverendissimae ut domino meo clementissimo et rogo, si frater meus ⌊Georgius⌋ alicubi in curia vagatur, dignetur eum pro me suo servitio ascribere et, si est possibile, efficere, ut quantocius redire possim, iam hac Hispana aura usque ad nauseam sum satiatus et timeo, ne propter tot expensas, apud nostros insolitas, concepto ⌊hic⌋ dolore et taedio a ⌊principibus nostris⌋ indignationem mihi pariam. Certe aliter hic vivere non possum quam, ut diffuse Dominationi Vestrae Reverendissimae ⌊⌋ 1525-09-10⌊X(!) Septembris praeteriti1525-09-10⌋. Reverendissimo domino meo Premisliensi omnia fausta precor.
Ex ⌊Toleto⌋ I Novembris 1525.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
| | | 42 | IDL 275 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Piotrków, 1526-01-01 | received Seville, [1526]-05-01
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 43-46
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 465
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 367
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 247, p. 46
Magnifico domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, secretario et oratori regio, amico carissimo
Longe abinvicem distamus et ob hoc et nostrae ad vos, et ad nos vestrae litterae cito pervenire non possunt nec solent, quaecumque vero perveniunt, sunt et maiestati regiae et nobis longe gratissimae. Significare enim illis soles multa et scitu digna et paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉ iucunda. Quod ut perpetue facias, te hortor et plurimum rogo. Doleo plurimum, quod non mittitur tibi provisio debita, si tamen certo scio, quod ⌊maiestas reginalis⌋ commisit dudum ⌊domino Ludovico⌋, ut te sufficienter pecuniis istic provideret, quo cum honore illius et ⌊maiestatis regiae⌋ stare in ista curia et negotia tibi commissa obire possis, faciamque omnem meam operam, quod tu istic non egeas. Ubi autem defuerint tibi pecuniae et provisiones Neapolitanae tibi non afferrentur, accipias apud ⌊Fucaros⌋ id, quod fuerit tibi necessarium. Scito enim, quod ⌊maiestas regia⌋ omne debitum, quod istic contraxeris, liberaliter exsolvi faciet. Apud nos res omnes, Deo sit gratia, bene se habent. ⌊Gedanenses⌋ tamen et ⌊Elbingenses⌋ Luteranam haeresim sequuntur et ab ea divelli se non permittunt, exspectantes, quid facient alii in ⌊Germania⌋, qui hac labe sunt infecti. Utcumque autem principes ⌊Germaniae⌋ coniventer agere videntur contra hoc tantum et periculosum malum. ⌊Maiestas tamen domini nostri⌋, ut Christianum principem decet, decrevit et armis et omni potentia sua cohibere insolentiam ⌊Gedanensium⌋ et aliorum subditorum suorum de ⌊Prussia⌋, qui contraveniunt institutis universalis ecclesiae, tot saeculis, tot miraculis, tot regum et principum Christianorum auctoritate confirmatis. Citavitque ipsos ⌊Gedanenses⌋ ad hunc conventum maiestas sua nolens eos inauditos condemnare, et ubi non
BCz, 247, p. 44
resipuerint, declarare illos decrevit incidisse poenas legibus nostris et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ imperialibus contentas, easque exsequi rigidissime curabit. Ad quod omnes regnicolae maiestatem suam co[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ illi volunt omnibus viribus et facultatibus paper damaged⌈[ibus]ibus paper damaged⌉ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ respondemus nuntiis eorundem Gedane[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ excessus citati sunt huc, ex schedulis praesentibus [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ plene cognosces. Niptzitz sodalis tuus missus est nuper in ⌊Ungariam⌋ in causa dominorum ⌊Fucarorum⌋, quibus ⌊maiestas regia⌋ omni ope sua adesse vult et facit omnem suam operam, quo damna, quae illis illata sunt, eis resarciantur. Bene vale.
Ex ⌊Pyotrkow⌋, die prima Ianuarii anno Domini M-o D-o XXVI-o.
⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 43 | IDL 277 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Toledo, 1526-01-10 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 628, f. 150-151
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 170v-171r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12547, f. 236r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 257, p. 581-582
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 38 (TN), No. 1, p. 1-2
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 143, p. 210
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 369
|
Prints: | 1 | AT 8 No. 228, p. 303 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Sperabam mihi plus temporis superesse, cum ⌊maiestati regiae⌋ ⌊⌋, ut etiam de his superinscribed⌈hishis superinscribed⌉, quae vellem, longior cum Dominatione Vestra esse potuissem, sed fefellit me opinio, iam enim ad postam a me expetuntur litterae, dabit igitur brevitati veniam.
Habeo gratias immortales, quod cum duplicatis XI Septembris datis[1] ⌊Cracoviae⌋ Dominatio Vestra Reverendissima de rebus nostris ad me perscribere dignata fuit. Maiores gratias et quas tenuitas mea potest Dominationi Vestrae Reverendissimae habeo, quod fratrem meum ⌊Georgium⌋, quem unice diligo, Dominatio Vestra Reverendissima suorum numero ascripsit me illum et omnes meos perpetuos servos habitura.
Ex ⌊⌋ ad ⌊maiestatem regiam⌋ intelliget Dominatio Vestra Reverendissima omnia, quae hic fiunt. Magnifico domino meo ⌊palatino Cracoviensi⌋ scribere propter temporis angustiam non potui; illi me humiliter commendo. Reverendissimo domino ⌊Premisliensi episcopo⌋ omnia fausta precor et me totum Dominationi Vestrae Reverendissimae trado atque pro mancipio dedo.
Ex ⌊Toleto ad Tagum⌋, celerrime, 10 Ianuarii anno Domini 1526
Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
[1] We know only a letter of Tomicki to Dantiscus of ⌊⌋, which was probably sent together with the letters of Sigismund I and Bona dated ⌊⌋.
| | | 44 | IDL 280 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Toledo, 1526-02-24 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 651, f. 192-193
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 186r-188r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 257, p. 606-611
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12547, f. 245rv-248r
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 147, p. 231-234
| | 6 | register with excerpt in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1526, f. 9
|
Prints: | 1 | AT 8 No. 232, p. 316-319 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
⌊⌋ nuper ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae ⌊Cracoviae⌋ 12 Septembris datis, in quibus mihi tragoediam omnem ⌊Gdani⌋ actam plebisque ibidem insolentiam descripsit et quomodo nuntios suos cum eorum antesignano, ⌊Georgio Czymerman⌋, ut facinora sua assererent et tuerentur, ad ⌊maiestatem regiam⌋ miserint, qui adhuc eo tempore, quousque maturiori consilio et debito et officio suo maiestas regia satisfaceret erant retenti. Post istas nullas deinceps a Dominatione Vestra Reverendissima accepi sumque in magna exspectatione, quorsum se isti fluctus frangent; spero siquidem tam insignem in Deum et sanctam religionem iniuriam ac temeritatem, audaciam quoque tam crudam et frivolam in iura superioritatis ⌊maiestatis regiae⌋ commissam, non impune praevaricatoribus illis fuisse.
Cumque ausi sint contra Dei et ecclesiae instituta et adversus ⌊maiestatis regiae⌋ superioritatem cum tanto contemptu impudenter se opponere, minime mirum est, quod in me et meos sunt debacchati, praesertim cum me negotiis regiis addictum tam procul abesse compertum haberent; quo non solum mihi verum etiam clientelae regiae, sub qua huc sum legatus, vim se inferre testari possent. Omitto ea, quae in ecclesiam meam commiserunt, haec enim nulli non sunt nota, in sanguinem etiam meum impuras manus immittere non sunt veriti, quemadmodum hoc in sorore mea audacter quadruplatores isti comprobarunt, quam ad primi mariti sui debita, ante eius coniugium supra sex annos contracta, cum dotem suam et omnia, quae ad illum intulerat, amisisset, et a nemine per quattuor annos, antequam iterum nuberet, impetita fuisset, decretis suis malignis et iniquis persolvere coegerunt; quod tamen per modum appellationis, ut apud eos usu receptum est, aliquamdiu fuit intermissum, sicut hoc latius in ⌊⌋ ad ⌊reginalem maiestatem⌋, cuius exemplum his inclusi, Dominatio Vestra Reverendissima cognoscet, quam humiliter deprecor: dignetur etiam ⌊maiestatem regiam⌋ orare, ne tantam iniquitatem contra omne ius et aequum ab istis lymphaticis et furiosis spiritibus correptis, in exsecutionem devenire permittat, sed causam hanc usque ad meum reditum clementer suspendat.
Scripsit mihi item Dominatio Vestra Reverendissima ea, quae de ⌊Turcis⌋ et ⌊Tartaris⌋ illo tempore apud nostrates habebantur et quod quinque millia equitum nostrorum superinscribed⌈nostrorumnostrorum superinscribed⌉ in finibus ⌊regni⌋ ad excubias observandas adhuc ea tempestate ibidem militarent. Quae cum ⌊caesari⌋ rettulissem, admiratus est equitum tantum numerum et denuo a me quaesivit: „quinque milia?” respondi, quod interdum nostrorum triginta et ultra milia equitum, quod hic videtur fidem excedere, contra hostes progrediantur, cum hostium solent esse quinquaginta et quandoque usque ad centum milia et hi omnes equites non credunt id, quod nobiscum
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 651, f. 192v
crebro agitur, donec etiam experiantur timendumque est pro hoc vere futuro, ne ista navigatio caesaris, quam post festum Ioannis in Iunio parat in ⌊Italiam⌋, per ⌊Turcas⌋ et ⌊Afros⌋ intercipiatur et ne illi citius — quod omen Deus avertat — quam caesar coronentur.
In fine ⌊⌋ suarum iniunxit mihi Dominatio Vestra Reverendissima, ut quam diligentissime de omnibus, quae hic agerentur et praesertim de pace et conubiis ⌊caesaris⌋ ac⌊ regis christianissimi⌋ perscriberem, quod certe ⌊⌋, quantum eniti potui et quantum mihi hic scire licuit, videorque mihi parum omisisse de his omnibus, quae hactenus hic sunt tractata, quemadmodum hoc ex ⌊⌋ ad ⌊maiestatem regiam⌋ liquide intelliget. Habui etiam singulari arte et industria summarium omnium articulorum super hac pace confectorum, ex quibus singula cognoscet, et quid ex hac pace futurum sit, pro summa sua sapientia perpendet. Hic, me hercle, pauci bene sperant. Unum hoc oro, Reverendissime Domine, quod si in tantis et tam longis meis scriptionibus, quibus ad ⌊maiestatem regiam⌋ uti soleo, ut illius mandatis satisfiat, quicquam imprudentius vel minus excultum aut praemeditatum emiserim, id pro sua in me gratia in bonam partem interpretari et veniam mihi desuper impetrare dignetur; scribo enim calamo volanti et praecipiti, praesertim cum tempus me deficit, et interdum ea, quae mihi pro veris deferuntur et aliorsum eveniunt, quandoque etiam quae vera sunt et omnimode sic conclusa, quae tamen paulo post invertuntur. Numquam fui in aula magis incerta et perplexa, plura hic video plerumque impetu quam ratione dirigi ac magis ex re quam ex prudentia consilia fieri. Quo saepe fit, quod ea, quae paulo ante scripsi, paulo post retracto; unde hoc magis rerum rectoribus quam mihi levitati impingi potest.
Ego semper onero querelis Dominationem Vestram Reverendissimam, de quo mihi ad praesens etiam temperare non possum, cum praeter Deum ad neminem alium spem et confugium meum habeam. Scripsi ⌊regiae⌋ ac ⌊reginali maiestati⌋ de tantis expensis, quas hic sub ea persona, quam fero apud istas exteras nationes, ad illarum maiestatum honorem ac aestimationem facere cogor, incertus, si de me sint contenti necne. Deum pure testem advoco, quod ex his praeter victum et amictum nihil in meum cedit commodum. In exitu ante duos annos ⌊Cracoviae⌋ pro servitiis equorum meorum a ⌊maiestate regia⌋ 172 florenos accepi, de meis propriis pecuniis centum ducatos in auro mecum asportavi, a domino doctore ⌊Borgio⌋ in ⌊Madrillis⌋ alios centum habui in mutuum, item ⌊hic⌋ a ⌊Wolffgango Haller⌋ ad fidem meam centum et quinquaginta ducatos in auro accepi, quos ego illi ante meam abitionem ex ⌊Hispania⌋ persolvere sum pollicitus. Summa est 500 duc(atorum), quos ego in hoc servitio exposui, de quibus tamen, ne inferioribus oratoribus me sim inferior, parvam quandam argenteam suppellectilem BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 651, f. 193r pro usu mensae ad honorem ⌊maiestatis regiae⌋ mercatus sum. Nemo hic est ⌊civitatum⌋ orator sive Venetus, Florentinus seu Ianuensium sit, qui non argentum suum splendide habeat. Iste mos adeo hic peculiaris est, quod secretarii et aulici quidam minores, ne dicam de summis, quibus ad id suppetit, quin immo et cives, qui eam habent abundantiam, ex argento edant et bibant; hinc ego adactus, me etiam aliis conformem effeci nihilque ad id ex regiis pecuniis accessit, quas ita observo et expendo, quemadmodum, Deo bene favente, in reditu meo ex calculis et rationibus meis videbitur, quod coram aequo iudice nullam fidei meae sinistram suspicionem sunt relicturae. Sunt etiam multa, quae pro commodo negotiorum mihi commissorum et quae interdum quibusdam secretis meis subarrhatis extraordinarie cogor exponere et quae item in alios usus praeter quam domesticos proveniunt, quae non levem summam conficiunt. Ex his cognoscetur, quod hic mihi non thesaurizo quodque nullum promercale aurum colligo. Quamdiu me novi et quamdiu etiam aliis notus fui, quorum adhuc bona pars in curia ⌊maiestatis regiae⌋ exstat, eosque in testes voco, ab avaritia et illius sordibus semper fui alienissimus. Et si mihi coram Dominatione Vestra Reverendissima gloriari licet, utile numquam honesto praetuli, quamvis mihi illius copia data fuit non semel. Qua propter, si quid forsan contra hoc animi mei institutum ab ipso X encrypted ⌈XX encrypted ⌉, cui propter Dominationem Vestram Reverendissimam in multis detuli, vel a quocumque alio persenserit, rogo atque obtestor: partes meas apud ⌊serenissimos principes nostros⌋ usque ad meum reditum tueatur. Nemo, ut in Deum spero, me repetundarum reum aget.
Reverendissime Domine. Memini me 1525-09-04⌊4 Septembris1525-09-04⌋ ⌊hinc⌋ ad longum cum ⌊Pantaleone⌋ domini ⌊Ludovici Aliphii⌋ nuntio ⌊⌋, quae T encrypted ⌈TT encrypted ⌉ spectant, adhuc in ea opinione persevero, utcumque res cadet, quod multo commodius et satius esset, si S encrypted ⌈SS encrypted ⌉ induci posset ut ad venditionem encrypted ⌈ut ad venditionemut ad venditionem encrypted ⌉ propter multos respectus consentiret on the margin⌈consentiretconsentiret on the margin⌉. Res enim numquam tam bene componentur, quin semper aliquid novi suboriri possit, quod Dominationem Vestram Reverendissimam cum B encrypted ⌈BB encrypted ⌉ ad unguem perpendere arbitror. Quantum hucusque hic immorando intelligere potui I encrypted ⌈II encrypted ⌉ semper modos quaeret, ut alicui ea in re benefacere possit, cumque omnes simus mortales, si, quod Deus quam diutissime prohibeat, B encrypted ⌈BB encrypted ⌉ decederet, ad quem adhuc respectum habere coguntur, actum esset, utque hoc honesto quodam praetextu fieret, non deesse<n>t commenta. Haec pro fide mea et quantum ego hic exsistens certis coniecturis consequi potui ⌊maiestatem regiam⌋ per Dominationem Vestram Reverendissimam latere nolui, cui me et fratrem meum ⌊Georgium⌋ humillime commendo maximopereque rogo, nos gratia sua prosequi non desinat. ⌊Fabianus Woyanowski⌋, qui mihi hic rebus ⌊maiestatis regiae⌋ accurate et fideliter inservit, se etiam suppliciter Dominationi Vestrae Reverendissimae commendat.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 45 | IDL 6861 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Seville, 1526-05-13 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 309 | | | | 46 | IDL 292 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Gdańsk (Danzig), 1526-07-05 | received Granada, [1526]-11-14
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, BCz, 247, p. 49-56
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 466
| | 3 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 467
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1526, f. 20
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 247, p. 56
Magnifico domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, regio secretario et oratori, amico carissimo
Dum hic in[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ris [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉s[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉s, ternae, si recte meminimus, a te venerunt ⌊huc⌋ litterae, et ⌊⌋ quidem 1525-09-10⌊decima(!) die Septembris1525-09-10⌋, ⌊⌋ 1526-01-10⌊decima Ianuarii1526-01-10⌋ ⌊Toleti⌋ et ⌊⌋ item ⌊Toleti⌋ 1526-02-24⌊vigesima quarta Februarii1526-02-24⌋ scriptae. Quibus accurate copioseque de omnibus rebus, quae istic tum gerebantur quasque hic scire operae pretium erat, descripsisti fecistique, nostra quidem sententia, satis et regiae maiestatis voluntati et imperio et admonitioni nostrae, qua te et coram iam abeuntem et absentem item litteris admonuimus, ne videlicet quippiam rerum, quae istic intervenirent, scribens praetermitteres. Quandoquidem ⌊regiae maiestati⌋ id pergratum est et parum fidei haberi solet eis rebus, quae istic ab ⌊caesaris⌋ aula huc afferuntur, nisi eadem scriptis tuis istinc confirmentur, tametsi eaedem ipsae litterae tuae tardius huc perferri solent, quod tamen non neglegentiae tuae sed potius, quod res est, interiacentium terrarum vastitati, tum etiam fortassis tabellariorum incuriae asscribitur. Quod etiam hinc a nobis ad te rarius fortasse, quam tu voles et res postulat, scribitur, necesse est, ut boni consulas. Animadvertimus quippe litteras hinc missas sero nimium istuc ad te pervenire eo, quod eas magnos anfractus facere necesse est, dum ⌊reginali maiestate⌋ ita volente per Appuliam et tandem per alias, nescimus quas, terras ad destinatum locum deferuntur, existimat maiestas sua tutius et citius atque commodius illac penetraturas, quod tamen hactenus usque non est perspectum neque exploratum.
De perturbatione status rerum ⌊Prussiae⌋ et praesertim ⌊Gdanensis urbis⌋ ob introductam novam superstitionem Luteranam scripseramus antea ad te. Scias vero nunc regiam maiestatem earundem terrarum misertam relictis aliis maximis rebus omnibus, quas prae manibus habebat, solita sua celeritate huc accurrisse ⌊Marienburgum⌋ primum et tandem huc Gdanum. Cuius adventu animi bonorum erecti, errorum et superstitionum omnium caligo discussa et illustrata est, lues et secta perniciosissima Luterana repurgata atque
BCz, 247, p. 50
[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉dicata, ⌊Christi⌋ cultus et sanctorum per omnia templa et monasteria re paper damaged⌈[re]re paper damaged⌉stauratus, novi magistratus creati. Seditiosi item et rebelles capitibus paper damaged⌈[bus]bus paper damaged⌉ tr paper damaged⌈[r]r paper damaged⌉uncati, quorum sunt Ioannes Neytag, Ioannes Nemoy, Myka et reliqui eius farinae. Quid plura, eadem ⌊maiestas regia⌋ in hoc est idque conatur, nec dubitamus, quin perficiet, ut hic omnia divina atque humana in bonum et duraturum statum redigat. Decrevit namque nonnullos adhuc seditiosos et sacrilegii aliorumque magnorum criminum reos, quorum multi capti detinentur, vita privare, alios facultatibus, alios exilio multare. Quae cum Deo volente perficientur, faciemus te aliis litteris certiorem.
Quantum ad provisionem tuam attinet, non ignoras iam dudum tibi designatum esse, quantum ad singulos menses habere debeas et si tibi aliquando non suppet<i>erit, poteris a mensariis mutuari, solvetur enim totum, nec dubites ⌊regiam maiestatem⌋ pro dignitate in omnibus tibi provisuram esse, modo tu, si quid deest, nos litteris tuis facias certiores. Non deerimus nos rebus tuis, prout alias facere consuevimus.
Nobiscum satis, Deo gratia, pacata sunt omnia ab externis, tamen reliqui finitimi Luterana labe imbuti, ne quicquam perturbationis pariant, verendum est.
⌊Dux Prussiae⌋ his diebus uxorem duxit filiam regis Danorum. Idem fecerunt commendatores paene omnes. ⌊Livonia⌋ ob eandem pestiferam sectam tumultuatur atque ita et ⌊Germaniae⌋ magna pars, ut scis. Et nisi ⌊Sedes Apostolica⌋ et ⌊caesarea celsitudo⌋ tempestive providerint, timendum est, ne in maiores motus res exardescat.
Res sororis tuae, quas nobis posterioribus litteris tuis commendasti, erunt nobis curae. Sed et cetera quodque tuae dignitati et commodis tuis
BCz, 247, p. 55
profutura est [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ra[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ hac paper damaged⌈[hac]hac paper damaged⌉temus [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ saepius ad nos scribito nosque diligas et certo tibi persuadeas paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉, quod paper damaged⌈[quod]quod paper damaged⌉ numquam deerimus honori et commodis tuis.
Postscript:
BCz, 247, p. 51
Domine Dantisce.
Ego laboro adhuc ex oculis, per quos defluunt lacrimae et umiditas catarrhalis a capi paper damaged⌈[i]i paper damaged⌉te descendens. Adhibui hactenus multa remedia ab i[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉a[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉i etiam cauterium potentiale in occipitio et parte paper damaged⌈[te]te paper damaged⌉ posteriori capitis aliquot menses, sed sisti non potest flu paper damaged⌈[u]u paper damaged⌉xus. Qui tametsi non sit continuus nec ita magnus atque exuberans, prout fuit antea, durat tamen adhuc et plus tempore et caelo umido quam sicco et sereno apparere ac me infestare solet. Rogo te, consulas istic stain⌈[] stain⌉ medicos peritos, quomodo sistendus seu [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉tem [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉em fluxus lacrimalis, et si usus alicuius [...] stain⌈[...][...] stain⌉ pro confortando cerebro et desiccandis [...] stain⌈[...][...] stain⌉ eius aut etiam collyrii alicuius, conveniret diligenter inquiras. Ad hoc usque tempus nullo usus sum collyrio timens, ne exsistente umore noxio in capite, afferret aliquod nocumentum in oculis. Certo autem mihi persuadeo, quod istic sunt excellentissimi et peritissimi medici stain⌈[medici]medici stain⌉, qui poterint bene consulere et opem stain⌈[et opem]et opem stain⌉ ferre malo meo. Quam stain⌈[m]m stain⌉ agas cum illis et quid senserint aut consulerint, mihi quam primum perscribas. Si etiam utendum esse censuerint aliquibus electuariis aut quibuscumque aliis medicinis seu etiam collyrio aliquo probato et non nimium forti, quod non offenderet tunicas oculorum, illorum descriptionem mihi mittas et subarres illos aut aliquem illorum digno munere, quo consulat diligentius stain⌈[iligentius]iligentius stain⌉ et fidelius. Quicquid autem ad tam necessarium opus im stain⌈[opus im]opus im stain⌉penderis,
BCz, 247, p. 52
id tibi hic amplo cum faenore exsolvam. Non habeo hic mecu paper damaged⌈[cu]cu paper damaged⌉m cifras tuas et ob hoc intelligere non potui id, quod in po paper damage⌈[po]po paper damage⌉stremis tuis litteris ad me in calce scripsisti. Veniens vero paper damaged⌈[o]o paper damaged⌉ ⌊Cracoviam⌋ Deo bene iuvante legam et intelligam, quid stain⌈[id]id stain⌉ velis, et per primam postam tibi respondebo. Dominus dux paper damaged⌈[dux]dux paper damaged⌉ Ianussius Masoviae periit ex veneno Quadragesima praeterita, quemadmodum et illius frater, dominus olim dux Stanislaus perisse simili casu perhibetur. Et prout totius ⌊ducatus Masoviae⌋ ad ⌊maiestatem regiam⌋ est [...] stain⌈[...][...] stain⌉. Mortuus etiam est non pridem dominus olim Firley [...] stain⌈[...][...] stain⌉ Cracoviensis et exercituum regni capitaneus generalis, sic transit orbis. Tempora mutantur et stain⌈[tur et]tur et stain⌉ nos cum illis. Iterum stain⌈[Iterum]Iterum stain⌉ vale.
⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius manu sua
| | | 47 | IDL 302 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Granada, 1526-09-01 |
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 242, p. 66
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 1366, p. 8
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 35r-v
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 38 (TN), No. 110, p. 539
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 389
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 242, p. 66
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime.
Humillimam commendationem.
Cum iam per decursum unius anni, hoc est ⌊⌋ a ⌊maiestate regia⌋ habuerim ⌊Cracoviae⌋ 1525-09-11⌊11 Septembris praeteriti1525-09-11⌋ datas et ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae 1526-01-01⌊prima Ianuarii1526-01-01⌋ ⌊Pyotrkoviae⌋ scriptas, videarque mihi paene ab omnibus in hoc exilio seu potius ergastulo desertus et cum iam fere omnia negotia ⌊regiae⌋ ac ⌊reginalis m(aiest)at(is)⌋ hic expediverim, quo certius istiusmodi commissiones ad ⌊utramque maiestatem⌋ pervenire possent, quoque omnia, quae hic aguntur (scriptio enim hoc tempore non satis tuta est) viva voce scirentur, misi hunc nobilem ⌊Fabianum Woya(nowski)⌋, a quo Dominatio Vestra Reverendissima et de me et de rebus mihi commissis atque de omnibus aliis, quae pro antiquis et novis habentur, fiet certior. ⌊Hunc⌋ una mecum Dominationi Vestrae Reverendissimae humillime commendo.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 48 | IDL 309 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Granada, 1526-10-14 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 661, f. 235-236
| | 2 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 242, p. 47-49
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 220r-221r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 257, p. 704-707
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 1366, p. 8-10
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 35v-36r
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 155, p. 276-278
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1526, f. 46r-v
|
Prints: | 1 | AT 8 No. 252, p. 365-367 (in extenso) | | 2 | PAZ Y MELIA 1924, 1925 p. 441-442 (Spanish translation) | | 3 | Españoles Appendix to part II, No. 4, p. 275 (excerpt in Spanish translation) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
⌊⌋ superioribus diebus Dominationi Vestrae Reverendissimae ex ⌊Hispali⌋ 1526-05-13⌊13 Maii praeteriti1526-05-13⌋ ad eas, quas ⌊⌋ ad me ex Petricoviensi conventu dederat. Ab eo tempore a Dominatione Vestra Reverendissima nullas accepi. Scripsi item ⌊⌋ novissimi cum familiari meo Fabiano Woyanowszki, illique commisi, ut omnia, quae se hic hactenus obtulerunt, coram abunde recenseret, quem spero cum litteris et commissionibus a me hic expeditis sospitem applicuisse. Ab eo omnium rerum series, quippe cum mihi affuerit semper, et quicquid hic gestum est, liquido intellegetur.
Quae post illius discessu egerim et ea etiam, quae cum illo propter insecuritatem scribere non audebam, ad praesens ad maiestatem regiam longo volumine complexus sum, unde omnem historiam accipiet, nolui igitur longa scriptione esse molestior.
Iam prope tres anni, quo a Dominatione Vestra Reverendissima exivi, labuntur totusque et barba et capite canui omnicanus certe. Haec sunt exteriora, passiones autem interiores, quibus hic miris modis versatus sum, describere non possum; et adhuc finem numquam graviora passus non videor, vult enim ⌊maiestas reginalis⌋ et hoc item mihi nomine ⌊regiae maiestatis⌋ mandat written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉mandatmandat written over ...⌉, quod hic usque ad omnium rerum exitum maneam, quem tam cito futurum sperare non possum. Mihi, qui ad hoc fortassis natus sum, reluctari non licet, sic mihi in fatis esse et astra significant et adhuc longiores labores minantur. Nihil tamen me durius afficit, quam quod tam procul abesse et conspectu Dominationis Vestrae Reverendissimae carere tanto tempore debeam, quam humillime rogo: mei in hoc exilio non obliviscatur et coepto me favore prosequi non desinat; in neminem enim praeter Deum maiorem spem et fiduciam meam omnem quam in Dominatione Vestra Reverendissima pono et habeo.
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 661, p. 235v
Scribit mihi ⌊reginalis maiestas⌋, quod, nescio quam primam nominationem ad ecclesiam Dominationis Vestrae Reverendissimae Cracoviensem mihi obtinuerit et aliam ad Varmiensem; sic ego sum perpetuo exspectans, solidi nihil mihi datur; opera tamen Dominationis Vestrae Reverendissimae solidi aliquid fieri posset, quae prius omne id, quod habeo, sua in me propensione contulit. Quapropter iterum atque iterum suppliciter rogo: dignetur mei, quemadmodum semper consuevit, per opportunitatem benignam habere rationem. Si quid tale evenerit, reverendum dominum ⌊doctorem Borgium⌋, cum hic mecum ageret, procuratorem ad omnia cum facultate substituendi effeci, qui, ut spero non gravate pro me omnia subibit, modo se negotium offerat, quod duce Dominatione Vestra Reverendissima aliquando se prodibit written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉prodibitprodibit written over ...⌉, alias parva de aliis spes mihi reliqua est.
Adhuc in ea persisto sententia, quae spectat + encrypted ⌈++ encrypted ⌉ sicut ⌊⌋ ad Dominationem Vestram Reverendissimam perscripsi; de qua ad reginalem maiestatem nihil attingere ausi, ne ulcus offenderem. Quod Dominatio Vestra Reverendissima pro mea fide et summa sua prudentia perpendat et per occasionem illic, ubi expedit, inculcet. Si B encrypted ⌈BB encrypted ⌉ non esset, iam actum fuisset etc.
Alia non restant, quam, cum haec scriberem, venit novum ex Gallia, quod serenissimus Hungariae rex in conflictu cum Turcis occubuisset. Ex Italia tamen felicior describitur successus: Serenissimum Hungariae regem, accepta prius clade, ex Bohemis, Polonis et Germanis re<d>integrasse exercitum et Turcas profligasse ac ipsorum ductorem Ibrein Bassan vivum cepisse. Quod utinam verum sit! Praesertim quod ex Polonia missae fuerint in Hungariam suppetiae, argumentum esset, Tartaros non fuisse in Polonia, vel saltem cum eorum detrimento exivisse vel strage aliqua affectos fuisse, id me non mediocri written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉mediocrimediocri written over ...⌉ afficeret gaudio.
cf. Ter. An. 266 dum in dubiost animu’ paullo momento huc vel illuc impellitur ⌊Sed cum mens in dubio est, paulo momento huc vel illuc impellitur.cf. Ter. An. 266 dum in dubiost animu’ paullo momento huc vel illuc impellitur ⌋
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 661, p. 236r
Iam hic passim dicebatur, audita morte serenissimi Hungariae regis paper damaged⌈[regis]regis paper damaged⌉, de iuribus, quae caesar h paper damaged⌈[h]h paper damaged⌉aberet in regnum Hungariae et nescio paper damaged⌈[cio]cio paper damaged⌉, quae alia de Ferdinando archiduce, quae consulto praetereo.
De tumultu Romae et fuga pontificis cum cardinalibus in castrum Angeli, reor, Dominationem Vestram Reverendissimam iam veriora habere nova, quam huc feruntur. Fuit hic ea de re primum non parvum gaudium, sed paulo post, cum venisset fama Venetos intercepisse Cremonam, cuius prius habebant castrum, laetitia haec in fumum abiit. Dicitur etiam, quod pontifex ex vi pactorum, quae cum caesarianis confecit, copias suas a Venetis revocasset, quodque successissent sex milia Helvetiorum a rege christianissimo missa. Item quod, nescio etiam, qui pedites ex Germania ad ducem Borbonensem nuperrime pervenissent. Nusquam fui, ubitam varia, quam hic dicuntur. Si itaque et ego scribendo sum varius, non mihi sed huic aulae, in qua bullio, est imputandum.
Quod reliquum est: commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut domino et patrono meo gratiosissimo, et rogo, me ex clientela sua non deserat, sed qua coepit gratia prosequatur meque litteris suis aliquando in hoc ergastulo consoletur.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 49 | IDL 320 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Granada, 1526-12-06 |
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 242, p. 33-35
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12547, f. 285r-286v
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 1366, p. 3-5
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 33r-34r
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 39 (TN), No. 47, p. 295-299
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1526, f. 56
|
Prints: | 1 | AT 8 No. 259, p. 375-377 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 242, p. 33
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine gratiosissime etc.
Humillimam commendationem.
Affecerunt me summa voluptate litterae Reverendissimae Dominationis Vestrae, quas ⌊huc⌋ ad me frater meus ⌊Bernardus⌋ attulit, illarum enim desiderio a multo tempore flagrabam. His tam copiose, ut velim, in hac celeritate respondere non possum, dabit igitur pro sua in <me> gratia veniam.
Quod litterae meae tam incultae et prolixae maiestati regiae non displiceant, ex magno me solvit dubio, daturus sum igitur operam, dum tempus suppetet, ut, quam copiosissimas possim, transcribam semper. Quod vero tarde redduntur, id mihi imputari non debet, velim enim, quod ea hora, qua scribo, perferrentur, neque etiam diligentia ea in re maior a me desiderari potest. Fit ms. Fid(!)
⌈FitFit ms. Fid(!)
⌉ omne id, quod possum.
De rebus Prutenis satis sum edoctus. Hic ista parum curantur, cum et de Turcis, qui iam forsan sunt in Austria, adhuc nimiam curam haberi non video. Luctum quidem ob mortem serenissimi Hungariae regis in vestibus protrahimus, cum satius esset, ut armati incederemus, ad quae adhuc non video vehementem concursum fieri, immo plus timeo, ne ambitio istorum regnorum Turcis faciliorem ad nos aditum praebeat.
Quae provisionem meam spectant, adhuc de illa certum modum non habeo, a ⌊Welzeris⌋ hoc menstruum stipendium in mutuum per litteras cambii versus ⌊Barium⌋ capio. Qui si mihi ob antiquam cum ⌊illis⌋ consuetudinem tantum non crederent, dudum ⌊hinc⌋ cum ignominia forsan abire coactus fuissem. Super hoc meum stipendium pro vestibus luctus et redemptione ⌊fratris⌋ mei, qui ⌊Fuccaris⌋, quo huc veniret, obaeratus fuerat, centum ducatos ab ipsis Fuccaris in mutuum accepi, et alios centum in meos usus necessarios, quos petii a ⌊maiestate regia⌋ in servitio equorum meorum defalcari. Alias nihil habeo, et si quid aliud haberem, cum iam et proventus Columbinos impenderim, id etiam exponeretur, saltem ne fides mea qualitercumque suspecta fieret, id enim etiam hac legatione, et nihil aliud quaero, BCz, 242, p. 34 quod salvo honore, et cum gratia principum meorum redire aliquando liceat.
Quod Dominatio Vestra Reverendissima res sororis meae commodumque et dignitatem meam curae habet, habeo quas possum immortales gratias et scribere non possum, quantum ob id Dominationi Vestrae Reverendissimae debeo. Deus Optimus Maximus illi rependat, qui hanc in me propensionem suggessit, ego quidem daturus sum operam, quoad eius a me fieri potest, ne umquam ingratus offendar.
Id, quod Dominatio Vestra Reverendissima manu propria de sua aegritudine ad me perscripsit, sane intellexi, d written over i⌈idd written over i⌉edi igitur per alium medium medicum ⌊Cornelii ms. um(!)
⌈ii ms. um(!)
⌉ Scepperi ms. um(!)
⌈ii ms. um(!)
⌉⌋, et ipsemet apud duos hic seniores et praestantiores medicos, operam proposuimusque illis quaestionem aegritudinis Dominationis Vestrae Reverendissimae, eamque, quantum potuimus, illis declaravimus, ad quam consilia sua, bene a me donati, conscripserunt, quae hic coniunxi. Isti hic habentur pro doctioribus, Latinitas tamen et ortographia non respondent, modo res ipsa prodesset Dominationi Vestrae Reverendissimae, nihil quod mihi posset accidere gratius. Unus illorum ⌊doctor Liberalis⌋ est Venetus credo, alter doctor Alvarus est Hispanus, habenturque in magna hic aestimatione, et sunt cum caesare et cum primis dominis hic semper. Utinam consiliis suis Dominationi Vestrae Reverendissimae, quod summopere cupio, prosint.
Alia quae hic aguntur, Dominatio Vestra Reverendissima ex meis ad maiestatem regiam intelleget, hoc tamen addendum est. Dixit mihi heri nuntius serenissimi Angliae regis nuper huc missus et rursus a caesare subito expeditus, quod illi caesar heri in expeditione proprio ore dixisset, ut diceret regi suo, quod illum omnium rerum et tractatuum suorum cum rege christianissimo constitueret arbitrum, et quicquid inter eos faceret, numquam infectum habere vellet, voluitque deponere symbolum, si quis auderet, quod ante decursum trium mensium inter caesarem et regem Franciae concordia et pax confecta esse deberet.
BCz, 242, p. 35
Haec inter cenandum mecum multis audientibus clare praedicabat. Is nuntius est iste, qui Fabianum meum secum per Galliam pro suo famulo tuto perduxerat ms. per dux erat (!)
⌈perduxeratperduxerat ms. per dux erat (!)
⌉, nobilis et bonus iuvenis, de quo Fabianus latius.
⌊Caesar⌋ accelerat ad istam ⌊Castiliam⌋ voluitque ⌊cancellarius⌋, et rogavit me seorsum, ut cum eo procederem, nescio quos tractatus mecum habiturus, suspicor de ⌊maiestate regia⌋ et post mortem serenissimi ⌊Hungariae regis⌋ de istis regnis. Iturus sum cum ⌊eo⌋, si mulas pro sarcinis meis habuero, de quibus summa nunc est difficultas, laborat tamen pro me ⌊cancellarius⌋, qui etiam adhuc aliquibus eget. Numquam vidi curiam tam male ordinatam, ut est ista. Non habetur hic respectus personarum, immo despectus. Quae turbae hic esse solent in exitu, ⌊Fabianus⌋ referet.
Quod reliquum est, commendo me cum ⌊fratre meo Georgio⌋ humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae et rogo qua coepit me gratia prosequatur, efficiatque, ut aliquando ex his turbinibus redire possim. Si in eis vivendum est,
cf. Gel. 1.17.3 ⌊malo{s} illos domi quam foris perpeticf. Gel. 1.17.3 ⌋. Reverendissimo domino Premisliensi ad praesens scribere non potui, commendo me, et illi omnia fausta precor.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 50 | IDL 322 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1527-01-03 |
Manuscript sources: | 1 | rough draft in Latin, in secretary's hand, BNW, BOZ, 2053, TG 7, No. 758, f. 74-77
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BK, 214, f. 113v–115v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1527, f. 4-5
|
Prints: | 1 | AT 9 (2nd ed.) No. 32, p. 29-31 (in extenso) | | 2 | Españoles Appendix to part II, No. 2, p. 274 (excerpt in Spanish translation) | | 3 | AT 9 (1st ed.) No. 216, p. 222-224 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Magnifice domine, amice carissime.
Rediit non pridem ad nos tuus ⌊Fabianus Voyanowski⌋ salvus ac incolumis cum litteris et commsib commissionibus a te istic expeditis. Paulo post allatae sunt Tuae ⌊⌋ ex ⌊Granata⌋ 1526-10-14⌊14-a Octobris1526-10-14⌋ missae, quib ex quibus omnem seriem rerum, quae se hactenus istic obtulerunt et quid tandem de arce Barensi sit constitutum, pla on the margin⌈et quid tandem de arce Barensi sit constitutum, plaet quid tandem de arce Barensi sit constitutum, pla on the margin⌉ plane cognovimus. Qua in re commendo plurimum Tuam diligentiam et curam, quam scito regiae et reginali maiestatibus esse gratissimam. Et ut superinscribed⌈utut superinscribed⌉ semper ita facias, hoc est ut negotia ... illegible⌈...... illegible⌉ maiestatum suarum cum omni fide et diligentia istic obeas ac illis de omnibus, quae occurrunt, copiose perscribas, te hortor et moneo. Non mireris autem, quod nos rarenter ad te scribimus. In causa est, quod non habemus hic tales nuntios, qui litteras nostras ad te perferant. Scias vero, quod cum essemus ⌊Gedani⌋, ⌊⌋ tibi illinc de mense Iulio on the margin⌈de mense Iuliode mense Iulio on the margin⌉ per ⌊fratrem⌋ tuum, qui dire recta proficiscitur stain⌈[ur]ur stain⌉ profecturum se ad te asseverabat, qui quod tamdiu ad te istuc non appulerit, satis mirari non possum; certo tamen mihi persuadeo on the margin⌈certo tamen mihi persuadeocerto tamen mihi persuadeo on the margin⌉, cui rei tamen quod ad hunc diem ad te pervenerit teque superinscribed in place of crossed-out teque⌈teque teque teque superinscribed in place of crossed-out teque⌉ de rebus omnibus illic per nos actis actis superinscribed in place of crossed-out quod illic egerunt and then crossed-out⌈quod illic egeruntillic per nos actis actisillic per nos actis actis superinscribed in place of crossed-out quod illic egerunt and then crossed-out⌉ et qua severitate Luteranismus illinc superinscribed in place of crossed-out illic⌈illic illinc illinc superinscribed in place of crossed-out illic⌉ sit explosus ac civitas in pristinum bonum statum et ordinem restituta, plene edocuerit.
De tuo ad nos reditu nescio, quid polliceri tibi debeam. Vellet quidem ⌊regia maiestas⌋ revocare te superinscribed⌈tete superinscribed⌉, postea quam arcem superinscribed in place of crossed-out arx⌈arx arcem arcem superinscribed in place of crossed-out arx⌉ Barensem ita iam on the margin⌈iamiam on the margin⌉ evicisti superinscribed in place of crossed-out est rebusque⌈est rebusque evicisti evicisti superinscribed in place of crossed-out est rebusque⌉, prout fuit voluntas ⌊caesareae maiestatis⌋, verum ⌊reginalis maiestas⌋ non vult ullo pacto, ut revoceris, timet enim, ne qua istic iterum fiat mutatio in rebus Barensibus. Quare opus est, ut istic adhuc maneas et hoc tam diuturnum exilium forti ac infracto superinscribed in place of crossed-out et de rebus de fortioris tuis Quod⌈et de rebus de fortioris tuis Quod et hoc tam diuturnum on the margin⌈tam diuturnumtam diuturnum on the margin⌉ exilium forti ac infracto et hoc tam diuturnum exilium forti ac infracto superinscribed in place of crossed-out et de rebus de fortioris tuis Quod⌉ BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 75v animo perferas.Quod autem attinet ad res Tuas privatas, certo tibi persuadeas, quod nobis sunt curae, quas ita tractare et promovere volumus, ut cognoscas, quod nostra erga te benevolentia ob tam longam absentiam Tuam on the margin⌈ob tam longam absentiam Tuamob tam longam absentiam Tuam on the margin⌉ nulla in parte est diminuta.
Quantam cladem superinscribed in place of crossed-out calamitatem⌈calamitatem cladem cladem superinscribed in place of crossed-out calamitatem⌉ acceperit regnum Hungariae aestate praeterita a Thurcis, amisso principe et toto eius exercitu, deleto amissis ferme optimatibus utriusque ordinis, amissis denique superinscribed in place of crossed-out arcibus⌈arcibus denique denique superinscribed in place of crossed-out arcibus⌉ plurimis arcibus et tota s terra depopulata, credo te aliunde iam intellexisse. Mirum est, quod tam brevi regnum illud quondam florentissimum et opulentissimum ad ultimum paene discrimen et excidium tam brevi tempore devenerit. Sunt qui et istic et apud vos et alibi existimationi serenissimi domini nostri et gentis nostrae modis omnibus detrahunt, qui impotentiam nostram, qui tot centena milia hominum hoc anno per Thartaros abducta palam iactant; nos autem fatemur quidem impotentiam nostram, sed tamen tot et tantis hostibus cincti hactenus gratia Dei nulli succubuimus. Incessebat nos magno saeculo Germania, huic non ignaviter restitimus; impetebat vi immensa Moscus, is quoque caesus et repressus est; eandem mercedem rettulit Moldavus; adoriuntur plerumque Thurci, et hi maiori dispendio quam lucro discedunt neque hactenus ullam arcem nostram occupant; incursant Thartari, sed incursant illam oram ab initio. Id vel ex Tristibus Ovidii liquet, neque illorum clandestinos insultus regio campis potentissima vitare potest, qui si tantum muscarum abducerent, quantum hominum aemuli nostri computant, ne musca quidem iam superesset in Polonia. Semel invaserant Hungariam et omnia deleverant, semel umbilicum regni illius Hungariae attigit Thurcus, et iam
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 76r
actum de omnibus videtur. Et superinscribed⌈EtEt superinscribed⌉ elegerunt quidem sibi regem domini Hungari dominum Ioannem de Zapolyam Zapo Zapolia, comitem perpetuum Scepusiensem et vaywodam Transsilvaniae, coronaruntque illum die Sancti Martini in Alba regali, sepulto prius corpore honorificentissime serenissimi olim domini regis Ludovici on the margin⌈coronaruntque illum die Sancti Martini in Alba regali, sepulto prius corpore honorificentissime serenissimi olim domini regis Ludovicicoronaruntque illum die Sancti Martini in Alba regali, sepulto prius corpore honorificentissime serenissimi olim domini regis Ludovici on the margin⌉, putantque illum et putant illum muneri a se suscepto et satisfacere et rebus suis labantibus succurrere posse; verum nos, quantum colligere possumus, videmus illic omnia superinscribed⌈omniaomnia superinscribed⌉ esse noxia et desperata neque aliud praesagire possumus, nisi ingentem aliquam horum regnorum et totius rei Christianae ruinam. Nam regnum est maiori ex parte adeo crudeliter vastatum et destructum, ut horrorem quendam intuentibus praebeat; omnia plena egestatis et lamentationis, hostis arces, flumina et aditus omnes opportunos ad regnum occupat, ita ut ipsimet regnicolae fatentur regnum esse in ipsius potestate constitutum; eamque rationem se in eligendo rege habuisse, palam dicunt, quod cum nemo inter Christianos principes tam potens sit, ut regnum illud obtinere posset, nisi condicionibus quibuscumque cum Thurco initis, si id per alienos fieri deberet, fieret potius per ipsosmet et principem suum ex stirpe et sanguine suo electum, qui melius quam aliquis alienigena suos regere sciret et fovere mallet quam exteros. Contractum est ibi tantum odium, nescimus quo fato, adversus Germanos, ut pro illis Thurci fratres et amici reputentur. Nihil cogitatur nisi de coniunctione cum Thurcis et de impetenda Germania una cum illis, si qua hostilitas aperto Marte esse coeperit. Templa omnia paene omni suppellectili pretiosa per harpias sunt spoliata, praetextu illius infelicis expeditionis contra Thurcos,
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 76v
nullus ibi nunc mercator, nullus artifex, nullus medicus, nullus aromatarius visitur, exulant mores et vestitus exotici, maxime exotici Germanici, exulat cultus, humanitas et discretio, omnia in Scythicum quendam morem versa sunt. Accedit, quod ipsi soli Hungari sunt inter se discordes, nam palatinus regni Stephanus de Bathor, Thomas episcopus Vesprimensis, Alexius Thurso, Brodericus, qui fuit on the margin⌈qui fuitqui fuit on the margin⌉ cancellarius regis Ludovici, et Franciscus Bathian, nolentes adhaerere regi per maiorem partem regni electo, declararunt regem Hungariae serenissimum principem Ferdinandum, qui rex Bohemiae concordibus omnium Bohemorum on the margin⌈BohemorumBohemorum on the margin⌉ suffragiis iam antea est electus. Itaque sperare non possumus de bono statu regni illius. Unum est, quod spem praebere nobis videtur, videmus enim, quod serenissimus dominus noster nihil curae et operae suae praetermittit superinscribed in place of crossed-out sit⌈sitttitttit superinscribed in place of crossed-out sit⌉, quo possit hos duos reges inter se dissidentes ... illegible⌈...... illegible⌉ ad concordiam reducere. Cum enim ambo haec regna, Hungariae et Poloniae, sibi invicem parietes sint, alterum a Thurcis, alterum a Thurcis Thartaris, interest plurimum maiestatis suae, ut uterque paries solidus et inconcussus permaneat, ne alter ruens alterum secum in ruinam trahat. Quod si caesarea quoque maiestas suam auctoritatem adhiberet dignaretur causa rei Christianae et horum regnorum et curaret componere animos superinscribed in place of crossed-out ... inter hos reges omnem animos⌈... illegible⌈...... illegible⌉ inter hos reges omnem animos componere animos componere animos superinscribed in place of crossed-out ... inter hos reges omnem animos⌉ horum vicinorum in sese exulceratos, faceret certe optimi et Christianissimi principis officium, ad quod faciendum sanctum et pium opus on the margin⌈sanctum et pium opussanctum et pium opus on the margin⌉ tu illius maiestatem, quantum sibi tibi licere videbitur superinscribed in place of crossed-out ⌈biturbitur superinscribed in place of crossed-out ⌉, exhortari et admonere una cum ... illegible⌈...... illegible⌉ oratoribus aliorum regum et principum, qui istic sunt, non desistas.
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 77r
Frater tuus ⌊Georgius⌋ cum a te rediisset, inciderat in gravem aegritudinem missusque fuit in Columbam tuam, et ubi autem superinscribed⌈autemautem superinscribed⌉ nunc sit, penitus ignoro. Qui si ad me aliquando venerit, curabo illi omnem favorem et patrocinium impendere et ⌊illum⌋ per occasionem istuc ad te cum litteris regiis et meis mittere. Tu interim, quod istic manes, bono animo sis et nihil de nobis et amicitia erga te nostra dubites, sisque semper incolumis et felix, nostri memor.
Ex ⌊Cracovia⌋, 3 Ianuarii, anno Domini 1527.
| | | 51 | IDL 339 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Valladolid, 1527-05-06 |
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 242, p. 212
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 1366, p. 29 (t.p.)
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 45v
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 40 (TN), No. 59, p. 241-242
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 438
|
Prints: | 1 | AT 9 (2nd ed.) No. 151, p. 162-163 (in extenso) | | 2 | Españoles Appendix to part II, No. 3, p. 274-275 (excerpt in Spanish translation) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 242, p. 212
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine gratiosissime.
Humillimam servitiorum meorum commendationem.
⌊⌋ Reverendissimae Dominationi Vestrae 1526-12-06⌊sexta Decembris praeteriti1526-12-06⌋ ex ⌊Granata⌋ misique illi consilia duorum doctorum, qui hic habentur praecipui pro oculis; ab eo tempore ob caput infectum et chiragram et podagram, quibus aliquamdiu durissime sum excruciatus, nihil scribere potui, ut hoc me vere plus quam ipse dolor torsit neque adhuc haec mea manus caret malagmatis, cum quas has scriptiones aegre confeci; boni itaque consulet, quaeso, tarditatem et tam meum diuturnum silentium, aliquando sum oraculo loquacior facturus.
⌊⌋ mihi ⌊⌋ Dominatio Vestra Reverendissima 1527-01-03⌊quarta(!) instead of tertia⌈quarta(!)quarta(!) instead of tertia⌉ Ianuarii1527-01-03⌋, adeo mihi fuerunt grata, quod revera non parvum lenimen dolorum meorum sentiebam; habeoque Dominationi Vestrae Reverendissimae quas possum immortales paper damaged⌈[ales]ales paper damaged⌉ gratias, quod me in hoc exilio confortare et consolare dignata fuit et rogo atque obtestor, adsit mihi opera sua, ut tandem ex eo semel liberari possim, iam enim canui totus et senui ms. caenui(!)
⌈senuisenui ms. caenui(!)
⌉.
De his, quae hic aguntur, scripsi regi et reginali maiestati, quantum temporis angustia patiebatur (in compendio, inde omnia intelleget) paulo post per aliam postam, quae dicitur brevi in Brabantia<m> itura{m}, quam copiosissime paper damaged⌈[me]me paper damaged⌉ scripturus. Commendo me humillime Dominationi ... illegible⌈...... illegible⌉ Vestrae ms. Suae(!)
⌈VestraeVestrae ms. Suae(!)
⌉ Reverendissimae et rogo me miserum arthriticum ms. arteticum(!)
⌈arthriticumarthriticum ms. arteticum(!)
⌉ exinde gratia et benevolentia sua prosequi non desinat.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 52 | IDL 344 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Valladolid, 1527-05-21 |
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 242, p. 214
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 1366, p. 29-30
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 45r-v
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 40 (TN), No. 65, p. 285-286
|
Prints: | 1 | AT 9 (2nd ed.) No. 170, p. 188 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Quod toties ad Dominationem Vestram Reverendissimam utor Laconismo, quaeso mihi ve hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉niam dari, fit enim in postariis, qui mihi semper strictius tempus, ut solent etiam aliis, assignant, unde occupatus ad ⌊regiam⌋ et ⌊regina hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉lem maiestatem⌋, quibus primum tempus impartior ms. impacier(!)
⌈impartiorimpartior ms. impacier(!)
⌉. Reliquum, quod superest, solet esse brevissimum, quo neque Dominationi Vestrae Reverendissimae, neque meis desideriis satisfacere possum.
Summa est omnium rerum, de quibus late ad Dominationem Vestram Reverendissimam scribere sta hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉tueram, quod illam maximopere rogo atque obtestor, ut me tandem suis precibus et intercessione ad serenissimam ⌊regiam et reginalem maiestatem⌋, si cum gratia illarum fieri potest, quanto citius ex hoc exilio liberet ac revocet, antequam totus hic peream, quo adhuc semel ante mortem Dominationem Vestram Reverendissimam salvam et felicem mihi videre et illius manus more ⌊istius patriae⌋ exosculari reverenter liceat.
Alia mihi temporis angustia praeripit, sed talia sunt, quae Dominatio Vestra Reverendissima facili coniectura potest assequi, cum nihil ardentius cupiam, quam id, quod olim patres sancti in limbo inferni redemptionem exspectantes, quam Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me gratia, quantum potest, maturet.
Cui me humillime commendo.
Ex ⌊Valleoleti⌋, 21 Maii anno Domini 1527.
| | | 53 | IDL 363 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1527-08-16 | received Burgos, [1527]-11-03
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 66, f. 151 + f. [1] missed in numbering after f. 151
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 453
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Quod rarius ad te scribo, quam vel benevolentia
in te mea, vel merita in me tua postulant, in causa sunt occupationes meae, quibus, ut scis, noctes diesque distineor, sed praecipue tabellariorum inopia, quorum pauci admodum idque raro se offerunt, qui in hunc extremum orbem, ubi tu es, proficiscantur. Doleo vehementer te istic aegrum, ut scribis, et male affectum detineri et ob eam rem accurate diligenterque apud ⌊principem⌋ egi, ut revocaveris, sed ⌊reginalis maiestas⌋ existimat te unum esse, qui ⌊ducatus Barensis⌋ negotio solus, aliquando colophonem im stain⌈[m]m stain⌉ponas. Quare donec perfectis superinscribed, in the hand of sender⌈perfectisperfectis superinscribed, in the hand of sender⌉ rebus istinc te revocari non vul stain⌈[vul]vul stain⌉t, necesse itaque est te hoc exilium adhuc parumper aequo animo ferre, quandoquidem in hoc laboro, ut quam occissime revoceris, ut autem interim earum rerum, quae apud nos sunt, aliquam notitiam habeas, scias hactenus nos ab omnibus bellis feriatos fuisse. Nam collocato in ⌊Podolia⌋ satis firmo ex equitibus praesidio domino ⌊comite Tharnoviensi⌋ ductore, factum est, ut ⌊Tartari⌋ ab incursionibus temperarunt. Post mortem domini ⌊R stain⌈[R]R stain⌉aphaelis, Plocensis episcopi⌋, nepos meus dominus ⌊Cricius⌋ Plocensem, dominus vero ⌊Carnkowski⌋ Premisliensem pontificatum obtinuit. Serenissimus dominus ⌊Ferdinandus⌋, rex ⌊Bohemiae⌋, cum valido ex Germanis exercitu iam ⌊Hungariae⌋ fines ingressus est, ⌊arcem Posoniensem⌋, oppidum Ternawa, castellum Teben et Iaurinum in deditionem accepit, promittit sibi universum AAWO, AB, D. 66, f. 151v ⌊regnum Hungariae⌋, quamvis ⌊rex Ioannes⌋, qui ex comite Scepusiensi diadema regni adeptus est, resistit. Quis eius belli exitus futurus est, Deus novit. Serenissimus dominus ⌊noster rex⌋, tametsi, ut scrip stain⌈[scrip]scrip stain⌉si, in ⌊Podolia⌋ praesidium ha stain⌈[praesidium ha]praesidium ha stain⌉beat, tamen veretur, ne ⌊Thartari⌋ adeo magnis viribus terras eius aggrediantur, quibus praesidium ipsum se opponere non valeret. Igitur ad quoscumque subitos casus iussit omnibus subiectis suis in armis esse, ⌊ipse⌋ quoque quocumque impetus et necessitas vocaverit paratus exspectat, his et aliis magnis et arduis domesticis rebus occupatus, neutri regum adhaerens, ad tuendum hidden by binding⌈[um]um hidden by binding⌉ dumtaxat sua intentus est, nec se exter paper damaged⌈[ter]ter paper damaged⌉nis bellis immiscere vult, quamvis magnis precibus et pol paper damaged⌈[ol]ol paper damaged⌉licitationibus utrimque hidden by binding⌈[ue]ue hidden by binding⌉ sollicitatus.
Habeo tibi gratias, quod consilia medicorum istius curiae descripta ad levandum oculorum dolorem mihi miseris. Non sum eis hactenus usus, eo quod Deo hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉ favente languor ille pristinus abiit et oculis gratia Deo tam valeo, ut medicaminibus opus non sit. Tamen officium hoc tuum et de mea valetudine sollicitudo mihi apprime grata est, quam tibi omni amicitia et gratificatione mea referre curabo. Vale.
⌊Petrus, episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius manu sua
| | | 54 | IDL 365 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Valladolid, 1527-08-17 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 7, No. 794, f. 145-146
| | 2 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 242, p. 105
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 239v-240r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BK, 214, f. 154r-v
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 1366, p. 16
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 38v-39r
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 40 (TN), No. 106, p. 471-472
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 169, p. 302
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 458
|
Prints: | 1 | AT 9 (2nd ed.) No. 254, p. 266 (in extenso) | | 2 | AT 9 (1st ed.) No. 226, p. 253-254 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
⌊⌋, quas habui a Dominatione Vestra Reverendissima, erant datae ⌊Crac(oviae)⌋ 1527-01-04⌊4 Ianuarii1527-01-04⌋, ab eo tempore non accepi alias. Scripsi ego hinc aliquoties, sed Laconice, quod nunc etiam ob temporis defectum facere cogor. Astat, qui istas ferre debet; rogo igitur humiliter, brevitatem hanc boni consulat.
Quae hic in omnibus aguntur, satis diffuse ⌊maiestati regiae⌋ ⌊⌋ tumultuario ms. tumultuorio(!)
⌈tumultuariotumultuario ms. tumultuorio(!)
⌉ tamen calamo, quem Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me gratia in bonam partem accipiet. Hinc cognoscet, in quibus adhuc turbinibus versemur.
Persuasit mihi Dominatio Vestra Reverendissima in ⌊⌋ suis, quod adhuc exilium hoc infracto perferrem animo idque, quantum affectus et passiones meae sinunt, facio; prius tamen exulibus iuxta cuiuslibet delictum certus praescribebatur terminus, mihi vero, qui, ut spero, non deliqui, non licet ex hoc labyrintho habere exitum. Qua de re humillime rogo, quantum cum gratia ⌊principum nostrorum⌋ fieri potest, ut me tandem hinc liberet, cum opera Dominationis Vestrae Reverendissimae huc sim missus.
Intellexi post mortem ⌊episcopi Plocensis⌋ apud nos magnam sacerdotiorum factam mutationem faveoque ex animo reverendissimo domino meo ⌊Cricio⌋ hunc commodiorem episcopatum; quod vero mihi nihil accesserit ex hac metamorphosi, infelicitati meae ascribo vel potius felicitati, si Deus hoc sic habere voluit. Accepi etiam dominum ⌊Gut⌋ mortuum, qui a ⌊maiestate regia⌋ praefuit ⌊Columbae⌋ meae. Quod si Dominatio Vestra Reverendissima mihi istius ⌊villae⌋ regimen, ut ⌊Gut⌋ habuit, a ⌊maiestate regia⌋ impetrare posset, viderer mihi multum hic in ⌊Hispania⌋ promeruisse essemque igitur plus quam ante Dominationis Vestrae Reverendissimae devinctissimus. Quod si fieri nequit neque tantum adhuc tribuitur meritis meis, nihilominus ero Dominationi Vestrae Reverendissimae donec vixero devinctissimus atque auctoratus perpetuo. Cui me humillime, ut domino meo gratiosissimo, commendo.
Ex ⌊Valle Oleti⌋, 17 mensis Augusti Anno Domini 1527
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servitor ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 55 | IDL 371 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Valladolid, 1527-08-20 |
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 242, p. 130-131
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 1366, p. 17-19
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 39v-40r
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 40 (TN), No. 115, p. 515-517
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 463
|
Prints: | 1 | AT 9 (2nd ed.) No. 259, p. 269-270 (in extenso) | | 2 | PAZ Y MELIA 1924, 1925 p. 80-81 (Spanish translation) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 242, p. 130
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine gratiosissime.
Humillimam commendationem.
⌊⌋ 1527-08-17⌊nudius tertius1527-08-17⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae una cum ⌊⌋, quas reor citius quam has ad Dominationem Vestram Reverendissimam perventuras, nihilominus mihi temperare non potui, cum hinc dominus ⌊Leonardus comes Nogarollis⌋ abiret, quin Dominationi Vestrae Reverendissimae scriberem et id, quod dudum promisi, tractatus videlicet et litteras inter ⌊pontificem⌋ et ⌊caesarem⌋, transmitterem, quae iis sunt annexae et iis nubibus et turbinibus haec subsecuta est tempestas, quae ⌊Romae⌋ et in ⌊Italia⌋ adhuc saevit et nondum scitur, quando sedari poterit, cum novae in dies nubes ex ⌊Gallia⌋ et ab ⌊Helvetiis⌋ illac coalunt et confoederatorum ibidem exercitus robur suum non amiserit. Hic adhuc de pace per oratores ⌊regis Christianissimi⌋ et ⌊Angliae⌋ tractatur veneruntque heri ex ⌊Anglia⌋ litterae. Quid contineant, adhuc est incognitum, dicitur tamen certam hinc pacem futuram, quae si erit, meo iudicio comparari poterit indutiis octo mensium inter ⌊pontificem⌋ et ⌊viceregem⌋ factis, sub quibus direptio fuit ⌊urbis⌋ et sub hac pace, si ad praesens conficietur, res in ⌊Italia⌋ inter istos exercitus sive conflictus non transigetur. Hinc victor victo praescribet leges. In acie, iuxta hoc adagium, de pace non solet cogitari. Hic tamen in mutuis vulneribus et animis adeo exulceratis illam tractamus, in quibus odium est, quod neque in hac superinscribed in place of crossed-out neque⌈nequein hacin hac superinscribed in place of crossed-out neque⌉
— ut reor — neque superinscribed⌈nequeneque superinscribed⌉ in futura vita exstingui potest.
cf. Ov. Met. 1.366 ⌊Sic visum est superis etc.cf. Ov. Met. 1.366 ⌋
Post ⌊⌋ nihil se obtulit aliud, quam quod ⌊caesar⌋ hinc tam propere, ut credebatur, non discedet hidden by binding⌈[det]det hidden by binding⌉, licet hic sit non levis suspicio pestis, quae in quamcumque domum ingreditur, usque ad unum exterminat omnes. Sed ⌊princeps infans⌋ male habeat in pustulis, quae pueris solent accidere; donec ille melius senserit, ⌊caesar⌋ hic immorabitur. Multi tamen ad loca hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ hic proximiora abierunt. Vix restat medietas curiae, et cum se ⌊ille⌋ hinc movebit, subsequemur omnes. Timeo hanc luem passim ubique in ⌊Hispania⌋ grassaturam, quandoquidem multa oppida vicina et remotiora iam occupavit hidden by binding⌈[vit]vit hidden by binding⌉ et cum primum duriora redibunt tempora cum humidis istis frigoribus et pluviis, incrudescet vehementius. Quod si interea non revocabor, de quo scripsi totiens efflagitando, ut quantocius fieret, Deo me commisi, a quo cf. Juv. 10.357 fortem posce animum mortis terrore carentem ⌊fortem posco animum et mortis terrore carentemcf. Juv. 10.357 fortem posce animum mortis terrore carentem ⌋.
Quomodo ⌊nuntii⌋ ⌊ducis Moscoviae⌋ hic sint expediti, scripsi in ⌊⌋, sed munera illis data non addidi; dedit ⌊caesar⌋ primo, qui donaverat 2 quadragenas sabellinorum, BCz, 242, p. 131 mille ducatos in auro, alteri, qui etiam obtulerat duas quadragenas, 700 et interpreti, qui unam quadragenam dederat, 300 ducatos, dimissique sunt ⌊hinc⌋ sine conductore, ut mari in ⌊Brabantiam⌋ transeant.
Alia se ad praesens non offerunt. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae et rogo, exilii mei tam diuturni apud ⌊maiestatem regiam⌋ dignam et clementem rationem habere dignetur et si mihi ex novissima sacerdotiorum divisione nihil cessit, cedat mihi saltem opera et intercessione Dominationis Vestrae Reverendissimae administratio ⌊Columbae⌋ meae, quemadmodum illam dominus ⌊Guth⌋ mortuus a maiestate regia habuit, vel saltem aliis modis, ut unus sit ecclesiae et villae dominus, prout ad merita mea, si qua sunt, maiestati regiae pro gratia sua melius videbitur, quod erga Dominationem Vestram Reverendissimam, quoad vixero, humiliter promereri curabo. Cui me iterum iterumque commendo.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 56 | IDL 381 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Burgos, 1527-11-15 |
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 242, p. 143-144
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 1366, p. 21-22
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 41v
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 40 (TN), No. 152, p. 631-633
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 481
|
Prints: | 1 | AT 9 (2nd ed.) No. 328, p. 335 (in extenso) | | 2 | PAZ Y MELIA 1924, 1925 p. 85 (Spanish translation) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Reddita ms. Reddite(!)
⌈RedditaReddita ms. Reddite(!)
⌉ sunt mihi una cum ⌊regiae et reginalis maiestatis⌋ ⌊⌋ {ea, quae ad me Dominatio Vestra} ⌊⌋, quae ad me Dominatio Vestra Reverendissima perscribere dignata est fuit, quae me in hac mea genugra paene sanum effecerunt, praesertim hoc, quod recte rursus cum oculis suis convaluerit. Ego hic in ⌊Hispania⌋ martyr esse coepi, tot cruciatus et poenas antea passus sum numquam et non proveniunt mihi aliunde, quam ex his frigoribus, quae magis quam nostra penetrant, in aestu — licet mihi sit durissimus — rectius semper valeo.
cf. Pub. com. 17.14.4 feras non culpes, quod vitari non potest It seems apparently mixed up with: malum est consilium, quo mutari non potest (ibid.) ⌊Ferendum est, quod mutare non possumus.cf. Pub. com. 17.14.4 feras non culpes, quod vitari non potest It seems apparently mixed up with: malum est consilium, quo mutari non potest (ibid.) ⌋
Habent controversiam domini Welzeri cum civibus Cracoviensibus, qui eis aliquot centenarios cupri ademerunt et cum hoc cordi sit caesari, scripsit maiestati regiae, iussit etiam mecum desuper conferre, quemadmodum latius ex meis ad maiestatem regiam intelleget. Quapropter Dominationem Vestram Reverendissimam maximopere rogo, velit illis adesse, ut cupro suo libere uti possent, cum et regiae atque reginali maiestati libenter inserviunt et ego hic ex illorum beneficio vivo, quod per litteras cambii sine interesse aut fenore reginali maiestati impendunt, ne mihi hic in rebus commissis novae post mortem viceregis Neapolitani oriantur difficultates, quae hic ex causis satis levibus interdum quaeruntur.
Statum temporum istorum et quae hic aguntur, cum tempus breve mihi scribendi reliquum fiet, ad maiestatem regiam in compendium perstrinxi, ex his tamen abunde, quo in turbine omnia versentur, intelleget. Ego adhuc malorum nostrorum, in quae ob peccata mea nostra prot<r>udimur, finem non video.
cf. Vulg. Rm 11.34 ⌊Quis novit sensum Domini aut quis consiliarius eius fuit?cf. Vulg. Rm 11.34 ⌋
BCz, 242, p. 144
Exilium hoc, ut monet Dominatio Vestra Reverendissima, infracto adhuc animo perferam. Rogo nihilominus pro sua in me gratia Dominationem Vestram Reverendissimam, det operam, quamprimum cognoverit non esse magis necessarium, quod hic sim, ut quantocius revocer. Nihil enim est, quod ardentius semper a Deo opto, quam ad Dominationem Vestram Reverendissimam redire sospes et id, quod vitae reliquum est, apud meos absumere. In omnibus fiat voluntas Domini.
Alia ad praesens non restant. Commendo me humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut domino meo gratiosissimo, et rogo, absentis sui hic servi non obliviscatur. Reverendissimo domino meo episcopo Plocensi me commendo plurimum et illi omnia fausta precor.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 57 | IDL 395 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Burgos, 1528-02-20 | received [Bodzentyn], [1528-05-19 — 1528-05-24]
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 242, p. 175-176
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 1366, p. 34-36
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 46v
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 41 (TN), No. 33, p. 160-162
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 6
|
Prints: | 1 | AT 10 No. 86, p. 93-94 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 242, p. 175
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine gratiosissime.
Humillimam commendationem.
Cum superioribus diebus ⌊regiae et reginali maiestati⌋ scriberem, dedi etiam pro temporis angustia breves et Laconicas ad Dominationem Vestram Reverendissimam, ex quibus tamen fere omnia, quae me hic affligunt, intellexit, unde ea refricare supervacaneum ms. superfacaneum(!)
⌈supervacaneumsupervacaneum ms. superfacaneum(!)
⌉ censui.
Scripsi ⌊maiestati regiae et reginali⌋ cum his duplicatas et triplicatas die 1528-01-11⌊111528-01-11⌋ et 1528-01-29⌊29 Ianuarii praeteriti1528-01-29⌋; ex his omnia, quae hic hucusque acta sunt, habebit. Id solum addendum putavi, quod in litteris ad maiestatem regiam omisi, caesarem animo adhuc persistere in praesentiam, collectis ex his regnis pecuniis, pro mense ad summum Septembri, ut in Flandriam traiiciat aut Italiam, ex re capturus consilium, ceterum, ut suspicor, citius ad Belgas cum classe bene armata se conferret; ibi inter eundum quaeret fortassis opportunitatem, ut noceat suis hostibus. Qua de re hodie hinc discessit versus Madril, ibidem non diu mansurus, decrevit enim pro nervo conquirendo ire versus Valentiam, et in Mozon, quod oppidum est in finibus Arrogoniae et Castiliae, conventus celebrabit, ex quibus immensa pecuniarum vis proventura creditur; ea et non alia re eget serio et non conniventer, sicut prius, hoc bellum geritur, hinc suspicor non diu duraturum. Utinam numquam fuisset inceptum. Misera ambitio in quod discrimen totum Christianum Orbe<m> induxit!
Mittit maiestas caesarea oratorem suum in postis fere magnificum et iuvenem doctissimum dominum Cornelium Duplicium Sceperum ad maiestatem regiam ac reginalem in negotiis, ut ex meis ad regem litteris intelliget. Ille omnia ex mea persuasione cum Dominatione Vestra Reverendissima communicabit et cum eo de omnibus confidenter conferet. Scio, quod Dominationi Vestrae non displacebit, qui alioquin viris bonis et litteratis favere plurimum consuevit. Quapropter in illo commendando Dominationi Vestrae Reverendissimae mihi temperabo, ex eo ipso, cum aderit, ea, quae laudanda sint, cognoscet; videretur mihi non incommodum, quod regia et reginalis maiestas illum aliqua pensione seu alio quovis bono modo sibi devincirent; posset ⌊hic⌋ post meam ex hac curia abitionem de rebus Barensibus et aliis quibuscumque bene inservire. Iuvenis est virtuosus et integer et mihi longa hic consuetudine ac familiaritate bene notus; is de omnibus, quae hic aguntur, et de practicis huius curiae atque de successibus magni cancellarii, cui intimus est, ingenue Dominationem Vestram Reverevdissimam certiorem reddet paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉; ab eo etiam, quomodo mecum agitur, ad puram veritatem singula audiet paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉. Quo circa ms. Quo circo(!)
⌈Quo circaQuo circa ms. Quo circo(!)
⌉
illum superinscribed⌈illumillum superinscribed⌉ non secus atque me ipsum commendo. Deus Optimus Maximus statuat ⌊eum⌋ vobis sospitem et me paulo post, quod mihi in votis est summum, subsequi faciat.
Quomodo actum est de castro Barensi, et de remissione adohae ex meis paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉ ad reginalem maiestatem accipiet; timeo, ne illi aliquando ex officialibus, quos ibidem in statu Barensi habet, periculum eveniat. Sunt duo
BCz, 242, p. 176
fratres de Summa, qui statum et castrum gubernant et tertius hic illorum ulterius Sigismundus Loffredus,
cf. Sal. Jug. 14 Iugurtha, homo omnium, quos terra sustinet, sceleratissimus ⌊omnium, quos terra sustinet etc.cf. Sal. Jug. 14 Iugurtha, homo omnium, quos terra sustinet, sceleratissimus ⌋ Ille hic mirabiles facit sicofancias sycophantias, quemadmodum latius ex reginali maiestate intelleget, ad quam me confero.
Alia non restant ad praesens, quam quod me Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter commendo et rogo, dignetur interdum captivitatis hic meae reminisci. Nihil est, quod aliud a ⌊regia et reginali maiestate⌋ petam, quam ut me cum gratia sua quam primum revocent, quod pro summo beneficio, si quid umquam merui paper damaged⌈[i]i paper damaged⌉, sum habiturus.
Datum ex ⌊Burgus⌋ in Hispania, 20 Februarii anno 1528
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 58 | IDL 399 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Radom, 1528-02-28 | received Madrid, [1528]-09-09
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 61-64
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6550, f. 534v
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 39 (TN), No. 63, p. 347-348
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BK, 225, No. 464, p. 980
| | 5 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 468
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1526, f. 61
| | 2 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 9
|
Prints: | 1 | DE VOCHT 1961 No. DE, 47bis, p. 35 (English register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
ms 2 Quod tantopere,
ms 1 [...] paper damaged⌈Quod tantoperems 2 Quod tantopere,
ms 1 [...] paper damaged⌉ tot litteris et precibus a ⌊regia maiestate⌋ precatus es, id tandem ms 2 nob,
ms 1 [...] paper damaged⌈nobms 2 nob,
ms 1 [...] paper damaged⌉is etiam calcar admoventibus assecutus esse videris, siquidem maiestas sua cum gratia sua te istinc iam revocat, prout hoc ex litteris eiusdem maiestatis tibi inscriptis plenius cognosces. Submittit vero istuc ⌊sua maiestas⌋ venerabilem dominum ⌊Ioannem Levicium⌋ cantorem Plocensem, notarium suum et serenissimae dominae ⌊reginae⌋ coniugis suae, qui res suae maiestatis, si ita opus facto fuerit, istic custodiat. Tu autem erudias ⌊illum⌋ his rebus, quibus eruditum fore oportet, prout tibi id ipsum etiam ⌊regia maiestas⌋ mandavit.
Et quo molestiam et pericula navigationis vitare et terrestri itinere commodius ad nos redire posses, mittuntur tibi et serenissimi ac ⌊Christianissimi⌋ ⌊Francorum⌋ et etiam nostri ⌊regis⌋ publicae fidei litterae, quibus fretus, adhibita etiam ad hoc ea, quam alias in omnibus rebus gerendis adhibere semper solitus es, diligentia, poteris per tot regna et urbes ad nos redire. Venies autem gratissimus, fidei et laborum tuorum, quos exhausisti, debitos et dudum optatos fructus percepturus.
Cum autem ⌊maiestas regia⌋ vadat ⌊hinc⌋ intra quattuor dies ad summum in ⌊Lithuaniam⌋ cum serenissima ⌊coniuge⌋ sua, tu ad nos, ad ⌊regnum⌋ veniens, fac, descendas, nam nos in bonis et possessionibus episcopatus nostri manere et paululum vires fractas reficere decrevimus.
Nova, quae apud nos sunt, ex domino ⌊Levicio⌋ cognosces.
Bene vale.
⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 59 | IDL 408 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Zaragoza, 1528-06-28 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 958, f. 183-184
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 252v-253v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 220, No. 49, f. 74r-75r
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 41 (TN), No. 197, p. 799-802
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 175, p. 319-320
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1528, f. 16
|
Prints: | 1 | AT 10 No. 298, p. 281-282 (in extenso) | | 2 | Españoles part II, No. 44, p. 211-212 (excerpt in Spanish translation) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Scribo aliquando serenissimae ⌊regiae⌋ et ⌊reginali maiestati⌋ et praetereo Dominationem Vestram Reverendissimam, quod numquam solet accidere, nisi cum postae celerius abeunt, quo me scribendi tempus deficit. Qua de re Dominationem Vestram Reverendissimam summopere rogo, non velit hoc aliter, atque accidere solet, interpretari. Nihil enim in observantia, quam Dominationi Vestrae Reverendissimae iure merito debeo, decrevit, sed in dies crescit, mallemque eam coram, quam litteris exhibere et agere cum Dominatione Vestra Reverendissima sub nostro caelo, quam in his hic ardoribus torreri, sed
cf. Pub. com. 17.14.4 malum est consilium, quod mutari non potest and feras, non culpes, quod vitari non potest. ⌊ferendum est, quod mutari nequitcf. Pub. com. 17.14.4 malum est consilium, quod mutari non potest and feras, non culpes, quod vitari non potest. ⌋.
Cum me ante quattuor annos Dominatio Vestra Reverendissima a se dimitteret, memini, quod non erat nobis ea opinio, ne somnium quidem, quod tam diu hic deberem immorari. Erat mihi aliud vitae institutum, iam enim me omnis aulica ambitio, quae prius etiam mihi non magna fuit, deseruerat et inglorius, quod aevi reliquum fuit, intra privatos parietes transigere proposueram. Intervenit haec mora,
cf. Ov. Met. 1. 366 sic visum superis hominumque exempla manemus ⌊sic visum est superiscf. Ov. Met. 1. 366 sic visum superis hominumque exempla manemus ⌋, in qua Dominationi Vestrae Reverendissimae pro tot in me collatis beneficiis non potui servire, ut volui et debui. Quae cum mecum reputo, quod fit saepius, non possum in animo non affligi et reor esse hanc inter alias potissimam meam afflictionem, qua hic plerumque vivens mihi mori videor. Quocirca, ne omnia, quae in his scribi possent, persequar, Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico, si cum gratia ⌊principum⌋ nostrorum fieri potest, in quorum arbitrium me totum reposui, efficiat bonis modis, ut iam tum demum aliquando ex hoc exilio revocer, quandoquidem omnia fere, quae ⌊maiestas reginalis⌋ desideravit, magna cura et labore meo sunt expedita, praeter adoham, in qua adhuc ⌊caesar⌋ se continet et nescio qua de re mentem suam declarare gravatur. Est tamen adhuc mihi spes, si dominus ⌊Cornelius Scepperus⌋ bene apud vos habitus huc redierit, quod tandem duritiam ea in re ⌊caesaris paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉⌋ expugnabimus. Dominus ⌊cancellarius⌋ me adhuc consolatur et bene spe paper damaged⌈[e]e paper damaged⌉rare iubet, cuius integritati plurimum fido et iam plura, quam prius paper damaged⌈[ius]ius paper damaged⌉ umquam, potest apud ⌊caesarem⌋. A me nihil omittetur, quo et haec paper damaged⌈[c]c paper damaged⌉ possit expediri et ego quantocius revocari, ad quod, ut spero, Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me gratia suum efficax praestabit paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉ adminiculum.
De duello istorum ⌊regum⌋ et alia omnia, quae hucusque hic sunt paper damaged⌈[nt]nt paper damaged⌉ acta, satis abunde pro istorum temporum qualitate ad ⌊maiestatem regiam⌋ ⌊⌋, inde Dominatio Vestra Reverendissima intelliget omnia. Incidimus in miserrima tempora, in quibus virtus, fides et religio passim ubique periclitantur. Plaga Dei est.
BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 958, p. 183v
Hic habita est aliquamdiu de libris ⌊Erasmi⌋ inter ⌊fratres⌋, qui se religiosos vocant, et inter doctiores aliquos, quos dicunt saeculares, non parva contentio; superavit tamen sanior pars. Libri ⌊Erasmi⌋ multi traducti sunt in linguam Hispanam legunturque passim abstuleruntque hic non parum superstitionis. Vereor, ne quid tale hic accidat, aut peius, quam in ⌊Germania⌋. Coegerunt omnes ⌊Mauros⌋, qui hucusque fuerunt Mahometici, ad fidem Christi. Est illorum magnus numerus tam circa ⌊Valentiam⌋ quam etiam hic circa ⌊Caesar Augustam⌋, sunt praeterea multi ⌊Iudaei⌋ Christum, ne bona sua perderent, hic professi, cum ⌊rex Ferdinandus Hispaniae⌋ avus maternus ⌊caesaris⌋ eos hinc expelleret. Sunt item alii Christiani mali plurimi, qui si quippiam libertatis nacti fuerint contra inquisitores, penitus hic de religione actum erit. Aveo scire, quomodo se ⌊conterranei⌋ et ⌊gentiles⌋ mei post istam castigationem a ⌊maiestate regia⌋ habitam gerant in ecclesia. Ad me huc nihil perscribitur. Proinde rogo maximopere, iubeat aliquando Dominatio Vestra Reverendissima ad me scribi denturque litterae in manus ⌊Georgii Hegel⌋, is per ⌊Antverpiam⌋ commode eas ad me transmittere poterit, accumuletque hoc beneficium ad alia mihi praestita, quo me sibi devinctiorem et post mortem ⌊patris⌋ mei non vulgariter consolatum reddet.
In Augusto futuro annus transibit, cum novissime a ⌊maiestate regia⌋ et a Dominatione Vestra Reverendissima novissimas litteras viderim. Nescit Dominatio Vestra Reverendissima, quantum gaudium est exulibus, cum ab his litteris consolantur, a quibus missi sunt in exilium.
Alia ad praesens non restant, quam quod me humillime gratiae et benevolentiae Dominationis Vestrae Reverendissimae commendo. Deus Optimus Maximus faxit, ut eam salvam, felicem et in primatu brevi apud nostros videam.
Dominationis Vestrae Reverendissimae deditissimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 60 | IDL 415 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Toledo, 1528-11-19 |
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 242, p. 205-206
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BNF, Lat.11095, p. 83-84
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 118-119
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 112r-v
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 42 (TN), p. 385-387
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 31
|
Prints: | 1 | AT 10 No. 450, p. 434-435 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 242, p. 205
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime.
Humillimam servitiorum meorum commendationem.
Quanto me gaudio ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae affecerint, quas ex Radomia dominus ⌊Levitius⌋ 9 Septembris in Madril mihi reddidit, neque scribi neque dici potest. His ad praesens velim copiosisime respondere, si me tempus non deficeret ob istius postae celeritatem, in qua neque regiae maiestati scribere potui. Ad reginalem maiestatem nescio quas tumultuarias exaravi, in quibus compendiose absolutionem meam a caesare recensui neque eam Dominationem Vestram Reverendissimam latere volui. Postquam in primo responso a Ioanne Lalemant mihi in Madril dato frenum momorderim et illud pro expeditione habere renui, iterum hic conveni caesarem, cui iam valedixeram reluctatusque fortiter obtinui a maiestate caesarea remissionem adohae, quam mater reginalis maiestatis obtinuerat et numquam solverat. Eam dicunt excedere summam sexaginta milium ducatorum potuitque a reginali maiestate, ut hic multis argumentis crebro mecum disputatum est, omni iure repeti, quandoquidem debitum, quod vasallus paper damaged⌈[us]us paper damaged⌉ debet principi, numquam praescribit. Eripui eam superinscribed⌈eameam superinscribed⌉
summam, Deo gratia,
BCz, 242, p. 206
adversariis nostris, qui adhuc ad statum Barensem inhiabant, in quo hidden by binding⌈[quo]quo hidden by binding⌉ nunc reginalis maiestas dormire potest in aurem utramque. Donavit praeterea caesar reginali maiestati in recompensam adohae, quam per haec tempora officiales reginalis maiestatis solverunt ex proventibus suis fiscalibus mille et ducentos ducatos pollicitusque se deinceps etiam semper gratiam facturum. Iussit itidem fieri litteras commendatitias pro statu Barensi et observatorias iurium et privilegiorum reginalis maiestatis ad viceregem et collaterale consilium Neapoliense hidden by binding⌈[apoliense]apoliense hidden by binding⌉ in amplissima forma. Quam primum istae litterae confectae fuerint, gratiis dictis et vale caesari me hinc recta ad Vallem Oleti hidden by binding⌈[leti]leti hidden by binding⌉ conferam missurus in Galliam pro salvo conductu, qui si dabitur hidden by binding⌈[tur]tur hidden by binding⌉, brevi, ut in Deum meum spero, Dominationem Vestram Reverendissimam videbo quam lubentissime, antequam ad curiam regiae maiestatis concedam. Sin aliter hidden by binding⌈[er]er hidden by binding⌉, cum non sit hoc duro tempore tutum navigare, commodius exspec hidden by binding⌈[spec]spec hidden by binding⌉tabo et quantum possum celerius advolabo. De duello nihil hidden by binding⌈[ihil]ihil hidden by binding⌉ successit, quod prius omnes ominabantur. Caesar hinc omnino fertur hidden by binding⌈[ertur]ertur hidden by binding⌉ pro Martio futuro iturus cum ingenti classe vel in Italiam hidden by binding⌈[iam]iam hidden by binding⌉ vel ad Belgas, sed certo suspicor eum velle Romae coronari hidden by binding⌈[ari]ari hidden by binding⌉, quod, postquam videro, credam, toties ea in re prius sum deceptus hidden by binding⌈[us]us hidden by binding⌉.
Alia non restant, cum iam a me litterae ex<i>gentur, quam quod hanc meam hidden by binding⌈[am]am hidden by binding⌉ expeditionem curamque et non inutilem laborem meum Dominationem Vestram Reverendissimam ignorare nolui, cui me humiliter commendo et reverendissimo domino meo Plocensi omnia fausta precor rogoque, ut me Dominatio Vestra Reverendissima qua coepit gratia prosequatur, perpetuum et fidelem me habitura mancipium semper hidden by binding⌈[r]r hidden by binding⌉.
| | | 61 | IDL 3469 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), [1529]-07-24 | received Genoa, 1529-09-01
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 31-34
| | 2 | rough draft in Latin, corrections in author's hand, BNW, BOZ, 2053, TG 10, No. 1201, f. 148r-v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6551, p. 800-801
| | 4 | copy in Latin, BK, 226, No. 389, p. 613-614
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 43 (TN), No. 100, p. 291-292
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 73
|
Prints: | 1 | AT 11 No. 289, p. 224 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCK, 1595, p. 34
Magnifico domino ⌊Ioanni Dantisco⌋ consiliario et oratori regio, amico nostro carissimo
Accepimus litteras vestras, ex quibus simul et ex ⌊fratre⌋ accepimus causam morae et tardioris reversionis vestrae, quod iam pridem scire plurimum optabamus. Namque cum post datas ⌊regiae maiestatis⌋ litteras, quibus vocabamini, diu non rediretis, sollicito et anxio fiebamus de vobis animo. Nunc tamen facti certiores de statu ac bona valetudine vestra dubitare amplius et anxii esse desiimus, ob quam valetudinem vobis gratulamur et optamus, ut eadem bona, qua istic estis, ad nos redeatis, quod vos cito facturum speramus, sive ⌊imperator⌋ in ⌊Italiam⌋ transmittat, sive domi, prout hic increbrescere coepit, maneat.
Nos spe et exspectatione celeris vestri reditus seducti, et quod verebamur, ne non offenderent vos istic litterae nostrae, vobis per id tempus nihil scripsimus, quod vos boni et aequi, uti debetis, consulatis. Nunc si quid esset, quod supra ea, quae ⌊frater⌋ vester hic vidit et cognovit, scribi posset, equidem ut vobis satis faceremus, calamo non parceremus ulla ex parte; verum frater vester, prout est industrius et bonae indolis adolescens, cum in ⌊Lithuania⌋, unde nos absumus, tum hic apud nos et in vicinis provinciis perspexit et cognovit diligenter omnia, quae aguntur et fiunt. Qui coram veniens vobis edisseret recensebitque verbis singula, modo felix et incolumis, prout cupimus, ad vos perveniat, vosque bene vaBCK, 1595, p. 32
lentem offendat. Quem nos ex animo sanum ac felicem esse semper optamus.
⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 62 | IDL 440 | [Ioannes DANTISCUS] to Piotr TOMICKI, Bologna, 1529-12-31 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1258, f. 30-31
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 253v-255r
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 43 (TN), No. 185, p. 587-591
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 176, p. 320-322
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1529, f. 20-21
|
Prints: | 1 | AT 11 No. 443, p. 330-331 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Ab eo tempore, quo ⌊frater⌋ meus ad me rediit, nullas ex partibus nostris accepi litteras praeter ⌊⌋ ⌊reginalis maiestatis⌋ ⌊Vilnae⌋ 1529-10-11⌊XI Octobris1529-10-11⌋ datas, cum tamen toties ex ⌊Genua⌋, ex ⌊Placentia⌋ et ⌊hinc⌋ scripserim, vidique hic litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae apud bonum virum dominum ⌊doctorem Resszicza⌋, ⌊Cracoviae⌋ datas 1529-10-30⌊paenultima Octobris1529-10-30⌋, ex quibus intellexi, tum nondum in ⌊Polonia⌋ fuisse cognitum ⌊caesarem⌋ hic agere cum ⌊pontifice⌋, unde non incerta coniectura sum assecutus meas ex ⌊Placentia⌋ novissimas non fuisse perlatas, qua in re mihi culpa impingi non potest. Obtuli me ad eas Dominationis Vestrae Reverendissimae litteras domino ⌊Ressziczae⌋, si in his egeret opera mea vel apud ⌊pontificem⌋ vel apud dominum cardinalem Sanctorum 4, qui multa bona mihi de Dominatione Vestra Reverendissima praedicabat superiore die, ut me informaret, me nihil non temptaturum, sicubi Dominationi Vestrae Reverendissimae servire possem, quemadmodum et debeo et oppido quam libentissime velim. Qua de re cum huc iterum scriptura est Dominatio Vestra Reverendissima, non dedignetur servi sui uti servitio, si quid est, quod praestare possem vel quod cognoscet, per me posse superinscribed⌈posseposse superinscribed⌉ fieri, quandoquidem post Deum neminem in terris scio, cui plus debeam.
Istas per quosdam Polonos, qui ⌊hinc⌋ abeunt, dedi in omnem eventum, missurus paulo post cum quibusdam expeditionibus ⌊fratrem⌋ meum ad ⌊maiestatem regiam⌋, cum quo de omnibus latius. Et reor, quod frater meus istos Polonos adhuc fortassis in itinere offendet. Nolui tamen committere, ut isti sine meis ad Dominationem Vestram Reverendissimam
redirent. Discessit a me dominus ⌊Ioannes Levicius⌋ ex ⌊Placentia⌋ 1529-10-10⌊10 Octobris praeteriti1529-10-10⌋ versus ⌊ducatum Barensem⌋, ut ibidem acciperet certam informationem, quae adhuc apud ⌊caesarem⌋ mihi essent agenda et ut de provisione expensarum nobis inde responderetur; mora eius non debebat decursum unius mensis excedere. Bonus iste ⌊Levicius⌋ post tertium fere mensem adhuc non rediit, vivoque hic ex amicorum pecuniis, quarum hucusque non parvam summam contraxi, de quo latius ⌊regiae et reginali maiestati⌋ scripsi. Quapropter Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico, dignetur pro me intercedere et quomodo ⌊hic⌋ vivere BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1258, f. 30v possem ulterius, et vel saltem post caesaris coronationem redire. Aetatem, salutem et quicquid praeterea habui, hic absumpsi in his sex annis, quibus absum. De meis propriis pecuniis in hoc servitio impendi 750 ducatos, et novissime mille ducatos, quos ⌊caesar⌋ mihi donaverat. Scripseram ⌊reginali maiestati⌋, quod nisi 500 mihi essent dati, et hoc ne nostris in me graviorem moverem invidiam, cum vero ad praesens evanuerint et eos me fateor absumpsisse, nemo erit, qui mihi invidebit.
Quae hic aguntur, haec sunt in compendio: quamdiu hic paper damaged⌈[ic]ic paper damaged⌉ sumus, postquam de Turcis, qui Viennae obsidionem reliquerunt, rumor paper damaged⌈[rumor]rumor paper damaged⌉ factus est mitior, omnis vis bellica
tam pontificis paper damaged⌈[cis]cis paper damaged⌉ quam paper damaged⌈[quam]quam paper damaged⌉ etiam paper damaged⌈[etiam]etiam paper damaged⌉ caesaris in Florentinos conversa est, qui expulsis paper damaged⌈[lsis]lsis paper damaged⌉ Medicis in libertatem se asseruerant, in diesque [magnis] Germanorum et Hispanorum conatibus oppugnantur paper damaged⌈[ntur]ntur paper damaged⌉. Nos hinc 1530-01-20⌊20 Ianuarii futuri1530-01-20⌋, ut fertur, ⌊Romam⌋ concedere paper damaged⌈[dere]dere paper damaged⌉ debemus; ibidem ⌊caesar⌋ debet coronari et subinde in ⌊Germaniam⌋ ad conventum pro 1530-03-01⌊Calendis Martiis1530-03-01⌋ proficisci. Conficiuntur etiam nescio qui tractatus contra Turcas, sed nihil solidi; plaga Dei est. Pax hodie inter pontificem, caesarem, Venetos et Franciscum Sforciam publicata est. Cum duce Ferrariensi adhuc tractatur; quicquid in his factum est, cum fratre meo transmittam.
Alia ad praesens non restant, quam quod me humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae commendo. Commendat se etiam summopere dominus Cornelius Dupplicius Scepperus, qui superiore anno apud maiestatem regiam a caesare fuit orator. Is adhuc dolet, cum esset in Polonia, quod Dominationem Vestram Reverendissimam videre et alloqui non potuerit; est nihilominus hic vocalissimus praeco laudum Dominationis Vestrae Reverendissimae, et huc veniens maiestati caesareae omnia, quae de nostro Gneznensi et eiusdem nepotibus, qui se Turcis dedidisse feruntur, diligenter exposuit, et aliis etiam in curia, quorum interesse videbatur. Qua de re fuit ei iniunctum, ut ea omnia cum reverendissimo domino cardinali Sanctorum 4 conferret atque in scriptis daret, quo tanto commodius in consistorio proponi possent. Agetur, ut intellexi, de illius destitutione, si maiestati regiae non
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1258, f. 31r
displicuerit. Mihi, qui tanto tempore afuerim nihilque commissionis agendi cum pontifice habeam, in his tacere conveniebat, si tamen certo scirem, quomodo omnia haberent et quid in his hic facere deberem, quod non esset contra mentem maiestatis regiae, nihil omitteretur. Rogo itaque, non exspectato fratre meo, si istae fortassis perferentur, antequam ille venerit, dignetur me de omnibus cum primis reddere certiorem.
cf. Verg. A. 2. 708 ⌊Ipse subibo humeris nec me labor iste gravabitcf. Verg. A. 2. 708 ⌋. Commendo me iterum atque iterum Dominationi Vestrae Reverendissimae cum domino Cornelio, qui non minus, quam ego, Dominationem Vestram Reverendissimam veneratur et observat, precamurque Dominationi Vestrae Reverendissimae uterque felicissimum novum annum, cuius cras est exordium.
| | | 63 | IDL 461 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Bologna, 1530-01-10 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1284, f. 80-81
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 258r-259v
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 44 (TN), No. 4, p. 33-36
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 178, p. 326-328
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8242 (TK 4), a.1530, f. 2
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 13, p. 14-15 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
⌊⌋ 1529-12-31⌊ultima praeteriti Decembris1529-12-31⌋ cum hoc nuntio, qui istas fert, Dominationi Vestrae Reverendissimae ea, quae tunc se offerebant, cum vero adhuc scribendi opportunitas mihi relicta est, nolui committere, ut ea, quae postea se obtulerunt, Dominationem Vestram Reverendissimam laterent.
Superiori die dominus Cornelius Scepperus, Dominationi Vestrae Reverendissimae licet ignotus, deditissimus, ex mandato caesareae
maiestatis in consistorio cardinalium publice contra reverendissimum
dominum archiepiscopum Gneznensem et eius nepotes multos articulos pro destitutione eiusdem proposuit fuitque, ut certo intellexi, libenter auditus iniunctumque ei subinde, ut cum fiscali, ut vocant, ea de re conveniret atque colloqueretur; cras idem in consistorio iterum debet
proponere. Quid in his fiet, Dominationi Vestrae Reverendissimae cum
primis perscribam. Ego tamen coram domino cardinali Gattinari stain⌈[ari]ari stain⌉o, magno caesareae maiestatis cancellario, protestatus sum, quod ea in actione nihil fieret in praeiudicium maiestatis regiae et regni, sicque futurum spero. Aliud hic non possum, cum sim sine mandato et nihil mihi sit commissum etc.
Conquestus sum in prioribus de domino ⌊Levicio⌋, sed cum 1530-01-09⌊heri1530-01-09⌋ ab eo ⌊⌋ acceperim, datas ⌊Neapoli⌋ 1530-01-05⌊5 huius1530-01-05⌋, omnem ei remitto culpam, licet adhuc de provisione mea nihil expediverit, quod quantum me afficiat, cum iam amicis debeam prope 500 ducatos et paulo post ⌊hinc⌋ ⌊Romam⌋ versus simus ituri, scribi nequit. Dabitur tamen opera a me ope amicorum, quod sine detrimento oratoriae dignitatis ⌊caesarem⌋, quemadmodum mihi mandatum est, sequi possim. Supplico nihilominus Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut apud ⌊regiam maiestatem ⌋intercedat, si ulterius hic immorari cogar, quo mihi ad eam dignitatem conservandam, in his praesertim papae et caesaris aulis, sumptus suppetat.
1530-01-10⌊Hodie1530-01-10⌋ ad me misit ⌊pontifex⌋, ut 1530-01-11⌊cras1530-01-11⌋ hora 19 me ad consistorium conferrem, ubi de bello contra Turcas et generali expeditione erit tractandum, quam videntur iam serio assumere; cumque neque mandatum neque commissionem habeam, volui me excusare, sed responsum est mihi, quod ea de re ad me missum sit, ut venirem ad consistorium, quod pontifex mihi decrevit iniungere, ut scriberem pro habendo mandato ad
maiestatem regiam et interea id, quod mihi videretur ad expeditionem eam expedire, dicerem. Hoc mihi negare non licuit dicturusque sum ea, quae accommoda videbuntur, relinquens tamen testatum me non habere commissionem.
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1284, f. 80v
Congressus hic pro ea expeditione cum domino Cornelio plerique, sed vix mihi videtur meo saeculo futura; utinam saltem in Hungaria, ne ulterius progrederentur, Turcas detinere possimus. Deo omnia sunt possibilia; si illius misericordia nos non tuebitur, actum erit.
Mitto hic Dominationi Vestrae Reverendissimae exemplum bullae, quam pontifex pro adiuvando serenissimo Ferdinando rege emisit. Congeretur
magna pecunia, sed nescio, in quos usus cessura. Oppugnatur adhuc Florentia, cuius in the other hand, superinscribed in place of crossed-out cuius⌈cuiuscuiuscuius in the other hand, superinscribed in place of crossed-out cuius⌉ 4 oratores pacem petentes cras huc venturos dicunt. De duce Ferrariae adhuc non est conclusum; caesar partes eius tuetur sicque ea non fient, quae pontifex paper damaged⌈[tifex]tifex paper damaged⌉ postulat.
Fratrem meum ⌊Bernhardum⌋ adhuc non possum ⌊hinc⌋ expedire, mit paper damaged⌈[mit]mit paper damaged⌉tam tamen eum, antequam discedemus, quod dicunt futurum intra dies paper damaged⌈[ies]ies paper damaged⌉ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉
Caesar etiam instat multis rationibus, ut concilium fiat, sed paper damaged⌈[sed]sed paper damaged⌉ ad paper damaged⌈[ad]ad paper damaged⌉huc
cf. Ter. Hau. 222 ne ille haud scit quam mihi nunc surdo narret fabulam ⌊surdis fabula haec canitur.cf. Ter. Hau. 222 ne ille haud scit quam mihi nunc surdo narret fabulam ⌋ Ego etiam quosdam paper damaged⌈[m]m paper damaged⌉ ver paper damaged⌈[ver]ver paper damaged⌉siculos in ⌊⌋ congessi, quibus indutias nostras cum Turca paper damaged⌈[Turca]Turca paper damaged⌉ defendo, quae hic passim male audire coeperunt, eosque paper damaged⌈[osque]osque paper damaged⌉ Reverendissimae paper damaged⌈[Reverendissimae]Reverendissimae paper damaged⌉ Dominationi paper damaged⌈[Dominationi]Dominationi paper damaged⌉ Vestrae mitto et una mecum humiliter commendo rogoque, non paper damaged⌈[n]n paper damaged⌉ dedignetur me de omnibus et de reditu meo superinscribed, in the hand of other⌈meomeo superinscribed, in the hand of other⌉, quem summopere cupio, certiorem reddere cum primis et, quod ardentissime desidero, me gratia sua prosequi solita non desinat.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
Postscript:
Quid futurum sit de pace nuper facta inter pontificem, caesarem, Venetos et ducem Franciscum Sforciam, nescio; ea, quae inter caesarem et regem Angliae paulo ante fuit confecta, iam incipit exspirare. Rex enim ille repudiavit coniugem suam, amitam caesaris, neque dicit se curare ea in re pontificem, cum habeat duos primates et legatos natos in suo regno, asserens eos tantum habere facultatis, quantum pontifex.
Vereor, ne isti novi motus aliquid tale superinscribed, in the hand of other⌈taletale superinscribed, in the hand of other⌉ etiam inter caesarem et regem Galliae pro tempore solutionis, quod instat pro Martio futuro, efficiant. Sic transit orbis etc(?).
| | | 64 | IDL 462 | Ioannes DANTISCUS & Cornelis DE SCHEPPER to Piotr TOMICKI, Bologna, 1530-01-25 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1287, f. 85-88
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 280r-282v
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 44 (TN), No. 8, p. 51-56
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 181, p. 352-355
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8242 (TK 4), a.1530, f. 3
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 30, p. 31-33 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
⌊⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae in principio istius mensis et paulo post 1530-01-10⌊decima etiam huius1530-01-10⌋ iterum ea, quae tum se offerebant, cum domino ⌊Iacobo Copecz paper damaged⌈[z]z paper damaged⌉⌋ misique cum eo quaedam exemplaria ⌊⌋ meae, quam hic de temporum nostrorum calamitatibus edidi, et in eventum, si forsan ista exemplaria ad dominum ⌊Copecz⌋ non pervenissent, nam illa ad eum misi ⌊Venecias⌋, adiunxi his alia, quo Dominatio Vestra Reverendissima liquidius cognoscat me hic de rebus nostris, quantum mihi licet et convenit, non tacere, quandoquidem indutiae hic nostrae cum ⌊Turcis⌋ passim male audire coeperant. Ad id reprimendum ⌊⌋ haec mea non obfuit fuitque a multis admissa, quemadmodum vel ex solius reverendissimi domini ⌊cardinalis Farnesii⌋ testimonio, cuius his inclusi copiam, patebit. Ad praesens non visum mihi fuit integrum cum hoc nuntio ⌊maiestati regiae⌋ et ⌊reginali⌋ scribere, missurus subinde, ut in novissimis scripsi, ⌊fratrem meum⌋, cum quo de omnibus copiosius. Nolui tamen omittere, cum mihi doctor ⌊Resszicza⌋ diceret se habere tabellarium, quin scriberem congeramque in compendium, quae post ⌊⌋ hucusque acta sunt, de quibus ea, quae digna videbuntur, Dominatio Vestra Reverendissima in notitiam ⌊maiestatis regiae⌋ et ⌊reginalis⌋ deducet.
1530-01-11⌊Undecima die huius1530-01-11⌋ vocatus fui cum aliis oratoribus ad consistorium, quod tum ⌊pontifex⌋ iusserat fieri, proponebatque ⌊cardinalis Farnesius⌋ nomine pontificis difficultates, in quibus nunc respublica Christiana versaretur, et ⌊Turcarum⌋ rabiem atque potentiam, postulans ab oratoribus, si ad consultandum de his rebus haberemus mandata, quo imminenti huic periculo obveniri possit. Inter omnes oratores praeter caesareos et Anglos nemo fuit, qui ad ea tractanda mandatum se habere diceret. Angli dicebant se habere limitatum, quod de his rebus cum nullo(?) alio, quam cum aliis oratoribus simili mandato fulcitis, agere deberent. Qua de re ⌊cardinalis Farnesius⌋ nos alios hortabatur et rogabat, ut ad reges et dominos nostros scriberemus pro sufficienti mandato, quodque illud cumprimis habere possimus rebus Christianis sic urgentibus et quod pro pecuniis ad hoc negotium contra ⌊Turcas⌋ conquirendis iam ⌊pontifex⌋ per omnia sua et ecclesiae dominia contributionem indixisset tam saecularibus quam etiam ecclesiasticis, ut videlicet omnibus illorum bonis, mobilibus et immobilibus, taxatis de quolibet centum ducatis medium ducatum persolverent, adiungens pontificem dedisse exemplum, quo omnibus ea res magis cordi foret. Ad ea quisque nostrum pollicitus est operam suam apud dominum suum interponere, quo huiusmodi mandatum quantocius haberi possit.
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1287, f. 85v
Haec fuit summa istius consistorii.
Proposuit etiam dominus ⌊cardinalis Gattinarius⌋ supremus ⌊caesareae maiestatis⌋ cancellarius contra reverendissimum dominum ⌊archiepiscopum Gneznensem⌋, ad quae respondi me in his nullam habere commissionem, sine qua nullius me errata defensurum, protestatus written over i⌈iusus written over i⌉ nihilominus, ne quicquam ea in re in praeiudicium ⌊maiestatis regiae⌋ et ⌊regni Poloniae⌋ fieret. Sic fuit discessum. Loquebatur etiam mecum de hoc negotio reverendissimus dominus ⌊cardinalis Sanctorum 4⌋ seorsum, cui praeter commissionem id respondi, quod potui. Sic fuit discessum.
Interea nihil aliud se obtulit, quam quod ⌊Florencia⌋ adhuc oppugna paper damaged⌈[ugna]ugna paper damaged⌉tur, unde huc pridie venerunt oratores petentes pacem, sed, ut paper damaged⌈[sed, ut]sed, ut paper damaged⌉ passim creditur, plus ad explorandum, quae hic fiunt, quam ad paper damaged⌈[ad]ad paper damaged⌉ componendum huc venerunt. ⌊Pontifex⌋ adeo in eos est exulcera paper damaged⌈[lcera]lcera paper damaged⌉tus, quod, si forte liceret, ipsemet in persona interesset obsidioni paper damaged⌈[bsidioni]bsidioni paper damaged⌉. ⌊Florentini⌋ contra – adeo feruntur animati et offirmati, uti(?) priusquam paper damaged⌈[riusquam]riusquam paper damaged⌉ se ⌊pontifici⌋ dederent, potius quodvis exitium perferre written over i⌈iee written over i⌉ sunt pa paper damaged⌈[pa]pa paper damaged⌉rati. Si isti sumptus contra ⌊Turcas⌋ deberent fieri, qui in ⌊Florentinos paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉⌋ profunduntur, credo, quod iam et ⌊Belgradum⌋ recuperassemus. Post novissimum, de quo scripsi, consistorium, ne verbum amplius hic de ⌊Turcis⌋ audimus. Velim, ⌊maiestas regia⌋, quam longissimas posset, iniret indutias. Vereor, ne ⌊caesar⌋, quamprimum ⌊Romae⌋ coronatus fuerit, rursus in ⌊Hispaniam⌋ traiciat, sicque cf. Vulg. Mt 27. 64 ⌊novissimus error peior erit prioricf. Vulg. Mt 27. 64 ⌋. Sed de his atque aliis, de quibus non satis tutum est agere per litteras, cum ⌊fratre⌋ meo latius.
Debueramus hinc abire 1530-01-20⌊20 huius1530-01-20⌋,[1] sed adhuc profectio nostra protrahitur. ⌊Caesar⌋ coepit pridie laborare quadam febricula et gravissimo catharro. Caveat etc. Habituri sumus, cum pluat cotidie, pessimum iter et nemo forsan peius, quam ego, deficiens in viatico. A mense Augusto, quo venimus ad istam ⌊Italiam⌋, non est mihi responsum de provisione mea a ⌊reginali maiestate⌋ et iam debeo 550 ducatos amicis. Pro ista profectione, ne mandatum ⌊regiae⌋ et ⌊reginalis maiestatis⌋ excedam, cogor, si quid recularum mihi reliquum est, pro habendis ducentis ducatis impignorare aut vendere feramque adhuc istam personam, sicut hucusque feci, modo quo possum honestiori. Venerat huc superiori die dominus ⌊Antonius Welser⌋, qui cum fratre suo ⌊Bartholomaeo⌋ capite istius societatis multam mihi pecuniam in ⌊Hispania⌋ sine suo, ut vocant, interesse et emolumento pro servitio ⌊reginalis maiestatis⌋ BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1287, f. 86r
dedit in mutuum. ⌊Is⌋ mihi questus est, quod ⌊thesaurarius reginalis maiestatis Barensis⌋ acceptis litteris meis cambii adhuc ei debeat 800 ducatos, et cum ab eo peterem, ut mihi pro ista profectione cum 200 ducatis subveniret, respondit mihi: willige pferde sol man nicht zu vil reittenn. Quibus igitur in angustiis versor pro fidelibus et du
ris meis servitiis, facilis est coniectura. Scripsi his de rebus ex ⌊Genua⌋, ex ⌊Placencia⌋ et hinc aliquoties et hucusque nullum habere potui responsum a ⌊reginali maiestate⌋, quae nescio quod de me facere intendat, cui adeo utiliter et fideliter servivi. Quod si secus facere voluissem (quod Deus omen avertat), iam cf. Ov. Tr. 3.7.41-42 nempe addit cuicumque libet Fortuna rapitque / Irus et est subit, qui modo Croesus erat ⌊essem fortassis ⌊Croeso⌋ beatior, malo tamen ⌊Irus⌋ esse cum fide meacf. Ov. Tr. 3.7.41-42 nempe addit cuicumque libet Fortuna rapitque / Irus et est subit, qui modo Croesus erat ⌋, etiamsi Irum ad sepulcrum usque comitari debeat. Bonus iste ⌊Levicius⌋ post ⌊⌋, quas 1529-12-05⌊5 Decembris1529-12-05⌋ ex ⌊Neapoli⌋ ad me dedit, ne iota quidem amplius ad me perscripsit. Iam si provisionem meam non curat, facile ei condono, utique 150 ducatos, quos mihi debet et ego amicis, curare deberet. Sic vivo hic ab omnibus relictus et destitutus unicam spem meam in Deum meum et in Dominationem Vestram Reverendissimam habens. Cui humiliter supplico, si quid gratiae mihi apud Dominationem Vestram Reverendissimam reliquum est, dignetur pro me ad ⌊maiestatem regiam⌋, et si non videbitur esse frustra, etiam ad ⌊reginalem maiestatem⌋ intercedere, ut mei misereantur, iam pridem enim mille ducatos, quos mihi ⌊caesar⌋ dedit, et meos prius 750 ducatos absumpsi. Nihil aliud peto, quam quod honeste solutis debitis creditoribus meis redire possim. Quo animo ista scribo, Deus scit. Hunc rogo, ut Dominationem Vestram Reverendissimam inducat, quod rebus meis adsit non asper egenis, et ut a me auferat opprobrium et contemptum.
Inter scribendum intellexi, quod tam cito adhuc ⌊hinc⌋ abire non possimus tum ob ⌊caesaris⌋ aegritudinem, quae non levis esse dicitur, tum etiam, quod tempora et viae adeo sunt malae, quod vix quispiam ire possit. Fertur superiori die quidam homo mendicus, quem plerique sanctum putant, ad ⌊caesarem⌋ fuisse BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1287, f. 86v admissus illumque dixisse, quod caesar hinc ire non possit, nisi prius in ecclesia sancti hic Petronii sit coronatus, et quod ab isto ⌊papa⌋ non debeat coronari, sed a superinscribed, in the hand of other⌈aa superinscribed, in the hand of other⌉ quodam alio, qui caesari inserviat. Talia vaticinia hic iam non pauca habuimus. Ego, ut verum fatear, de hoc ⌊caesare⌋ timeo – utinam sim vanus vates – quod ista aegritudo male hunc bonum principem afficiet etc.
Venturi huc sunt oratores sollemnes, ut vocant, cum magna pompa ⌊Venetorum⌋ et in publico consistorio praestabunt paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉ oboedientiam ⌊pontifici⌋, feruntque ⌊caesari⌋ ex pactis novissime paper damaged⌈[sime]sime paper damaged⌉ factis centum milia ducatorum; habiturus pro 4 annis paper damaged⌈[nis]nis paper damaged⌉ subsequentibus etiam tantum, hoc est 25 milia quolibet anno paper damaged⌈[anno]anno paper damaged⌉. ⌊Dux Mediolani⌋ etiam in decursu istius mensis ratione paper damaged⌈[ione]ione paper damaged⌉ pacis confectae daturus est ⌊caesari⌋ centum milia ducatorum paper damaged⌈[catorum]catorum paper damaged⌉ et ante decursum istius anni alia ducentena milia ducatorum ac deinde in decem annis quinque centena milia ducatorum, quemadmodum Dominatio Vestra Reverendissima latius habitura est ex articulis pacis, quos cum ⌊fratre⌋ meo paulo post mittam.
Non potui omittere, cum mihi dominus ⌊Cornelius Scepperus⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae deditissimus est ad manum, quin articulos pro destitutione reverendisimi domini ⌊archiepiscopi Gneznensis⌋, quos ⌊ille⌋ ex mandato ⌊caesaris⌋ confecit, his adiungerem. Mihi cum nihil est commissum, nihil licet. Isti articuli dati sunt fiscali, ut eos in consistorio futuro proponat et prosequatur. Quaecumque se inde offerent et alia, quae in novis ex his aulis ⌊pontificis⌋ et ⌊caesaris⌋ habebuntur, per ⌊fratrem⌋ meum perscribam. Interea tamen, quo ⌊ille⌋ non applicuerit, Dominatio Vestra Reverendissima apud ⌊regiam⌋ et ⌊reginalem maiestatem⌋ reditus mei rationem, quaeso, habeat. Audivi reverendissimum dominum ⌊episcopum Vilnensem⌋ huc venturum, quod mihi certe gratissimum est. ⌊Ille⌋ hoc onus sumptuum facilius, quam ego, ferre poterit. Modo ego honeste hinc absolvar, cessurus sum oppido quam libentissime, quisquis sit, qui venie written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ee written over ...⌉t, quandoquidem in hoc iam taedio et tam mala provisione atque in tam duro servitio, in quo sine ullo meo emolumento cum pecu
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1287, f. 87r
niarum mearum profusione sex annis superinscribed⌈sex annissex annis superinscribed⌉ versatus sum, ne vivere quidem velim ulterius. Quodsi tam diu Dominationi Vestrae Reverendissimae pro minimo sc... illegible⌈...... illegible⌉(?) scriba servivissem, utique aliquod mihi accessisset sacerdotium, mihi vero ⌊regiae⌋ et ⌊reginali maiestati⌋ per maria, per terras, per pestes, per aestus et per mille rerum aperta pericula servienti nihil accessit aliud, quam genugra, chiragra et podagra cum aliis morbis, decessit vero aetas, tempus et quicquid in me vigoris fuit. Sicque canus totus redibo, qui fui opera Dominationis Vestrae Reverendissimae parochus Columbanus. Hinc et ego nunc dicere potero:
cf. Verg. Ecl. 1.73 ⌊Insere nunc Meliboee piros, pone ordine vitescf. Verg. Ecl. 1.73 ⌋ etc.
Quod reliquum est, commendo me et fortunas meas, si quas umquam sum habiturus, Dominationi Vestrae Reverendissimae et rogo hanc meam fortassis vehementiorem scriptionem boni consulat et, ubi potest, sicut consuevit, semper rebus meis patrocinetur meque cum primis per litteras suas, quas avidissime exspecto, consoletur.
Ex ⌊Bononia⌋, 25 Ianuarii 1530.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
Postscript:
[2]Reverendissime domine. Post commendationem.
Magnificus ⌊Ioannes Dantiscus⌋ orator mittit ad Reverendissimam Dominationem Vestram hanc propositionem in forma solita a me scriptam, quae ut a me pro debito meo munere scripta est, ita credo non ingratam Reverendissimae Dominationi Vestrae futuram. Et written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉tt written over ...⌉ si quid aliud habeat, quod adversus ⌊reum⌋ dici potest, rogo, dignetur proximo quoque tabellario ad nos perscribere et me sibi commendatum habere.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae addictissimus inservitor ⌊Cornel(ius) Dup(licius) Scepperus⌋
[1] h(ui)us substituted with huius without abbreviation by Stanisław Górski when editing texts for the use of the copyists of Acta Tomiciana
[2] Postscript in the hand of Cornelis De Schepper, crossed-out probably by Stanisław Górski when editing texts for the use of the copyists of Acta Tomiciana
| | | 65 | IDL 3471 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1530-03-15 | received Augsburg, [1530]-08-23
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 35-38
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 109
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 62, p. 74 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCK, 1595, p. 38
Magnifico domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, consiliario et oratori regio, amico carissimo
Intra hoc tempus aliquot vestrae sunt mihi redditae litterae, ex quibus vestrum in me studium simul et officium liberale abunde perspexi. Pro quibus ad praesens vobis magnas ago gratias. Post autem meliorem nactus occasionem benevolentia et gratificatione amica referre vobis illa curabo. Dolui vehementer, quod in sumptum istic faciendum pecuniam vobis non suppeditari scribatis: de hacque re cum ⌊maiestate reginali⌋ diligenter egi, quae et ipsa ita accidere mirata est, cum id administratoribus suis mandavisse se affirmabat, ut tempori pecunia vos providerent. Pollicita est autem ⌊maiestas sua⌋ iterum mandare id procuratoribus et praefectis suis, ut superinscribed⌈utut superinscribed⌉ de pecunia vobis in sumptum provideant. Quod et vobis puto illius maiestatem esse declaraturam. Interea autem vos animo bono sitis et reditum ad nos meditemini. Dominus doctor Stanislaus paenitentiarius habet nonnulla negotia mea, quae curare debet apud dominum cardinalem, regni protectorem. In quibus ut illi opera et consilio pro auctoritate vestra adsitis, vos plurimum rogo. Namque coniuncta vestra auctoritate cum domini doctoris studio confido omnia, quae mihi sunt opus, et melius et celerius expediri posse. Cupio vos felicem et incolumem esse.
Vester ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 66 | IDL 477 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Bologna, 1530-03-17 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1290, f. 93-94
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 284r-286r
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 44 (TN), No. 32, p. 187-193
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 183, p. 357-359
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8242 (TK 4), a.1530, f. 9
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 64, p. 75-76 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Mitto tandem hunc ⌊fratrem⌋ meum, ut per novissimas sum pollicitus, cum rerum omnium hic gestarum historia, quam satis, ut opinor, diffuse regiae maiestati descripsi, petens tandem rudem, qua post sextum annum mihi liceret redire. Neque est, cur hic ulterius immorer
cf. Cic. Brut. 287 imitari neque possim, si velim, nec velim fortasse, si possim ⌊neque etiam, si vellem, possem; etsi possem, multo minus vellemcf. Cic. Brut. 287 imitari neque possim, si velim, nec velim fortasse, si possim ⌋; adeo bene in hoc tam duro hic servitio tractatus sum, de quo cum iam toties scriptis meis Dominationem Vestram Reverendissimam molestaverim, ad praesens supersedendum censui. Quandoquidem ex meis ad maiestatem regiam abunde angustias meas intelleget.
Auxit etiam meas passiones, quod, cum iam hic simus in ⌊Italia⌋ cum ⌊caesare⌋ per decursum 8 mensium, de quibus hic ⌊Bonnoniae⌋ apud ⌊pontificem⌋ quinque fere menses absumpsimus, et ego interea toties scripserim nullo hucusque habito responso, non dico de Dominatione Vestra Reverendissima, quae mihi dominus est et patronus colendissimus, sed ne a sociis quidem et amicis, ad quos ex ista Italia, adeo nostris propinqua, plures dedi litteras, visus sum mihi desertus esse ab omnibus: unde istum meum ⌊fratrem⌋ misi, ut experiatur, quid de me amici sentiant. Cum dominis meis expostulare non licet, a quibus non solum neglectus, verum etiam provisione mea prorsus destitutus hic ago. Utinam, antequam ⌊Cracoviam⌋ novissime exivissem (quod in his sex annis mihi precatus sum saepius), egissem animam; multis caruissem miseriis et calamitatibus, quibus actus per impatientiam meam non sum factus Deo carior, a quo in dies misericordiam et in his difficultatibus patientiae meae confirmationem peto.
⌊⌋ mihi tandem dominus ⌊Levicius⌋ ex ⌊Neapoli⌋ 1530-02-18⌊18 Februarii praeteriti1530-02-18⌋ et misit mihi 150 ducatos per litteras cambii, quos a me habuerat in mutuum; ceterum cum esset in ⌊Bario⌋, nihil pro me a ⌊thesaurario⌋ ibidem ⌊reginalis maiestatis⌋ pro mea provisione obtinere potuit, qui nescio quem mihi calculum posuit superinscribed⌈posuitposuit superinscribed⌉: quolibet mense 100 ducatos, asserens nihil mihi deberi amplius, quasi ego centum ducatis per singulos menses omnia oratoris munia, tot itinera, navigationes, expeditiones litterarum, praemia advocatorum, solutiones postarum et alia pleraque, quae pro reginali maiestate exposui, ut pro vectura in ⌊Hispaniam⌋ trium quadragenarium sabellinorum et missiones nuntiorum, quando ⌊Fabianum⌋ et nunc ⌊fratrem⌋ meum bis misi, et plurima alia, quae
extraordinarie in dies exponere coactus fui, transigere potuissem. Cum autem sic fortassis ⌊reginali maiestati⌋ placuit, ut me pro tam diuturnis et fidelibus servitiis meis perdat, in quibus tempus, aetatem, salutem et praeterea quicquid domi et mecum pecuniarum habui, amisi, cogor ferre eo quo possum animo, ponens mihi ob oculos id, quod cum BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1290, f. 93v episcopatu Poznaniensi Dominationi Vestrae Reverendissimae evenit. Utcumque tamen res habet, si quis paper damaged⌈[is]is paper damaged⌉ adhuc precibus locus est, ut hanc crudelem mentem exuat, Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico, dignetur ad ⌊reginalem maiestatem⌋ intercedere, si frus paper damaged⌈[us]us paper damaged⌉tra non videbitur, et praesertim ad ⌊maiestatem regiam⌋, quo solutis paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉ hic debitis, quae in hoc servitio
contraxi, honeste hinc abire et ad Dominationem Vestram Reverendissimam redire possim.
Scripseram etiam Dominationi Vestrae Reverendissimae de negotio Gneznensi etc., de quo cum hucusque responsum non habeam, neque sciatur, quid in eo maiestas regia fieri velit, frigidi hucusque habiti sunt tractatus. Reverendissimus dominus cardinalis Gattinarius, maiestatis caesareae supremus cancellarius, ne paper damaged⌈[ne]ne paper damaged⌉gotium hoc direxit per dominum Cornelium, quem ego hic habui ad paper damaged⌈[d]d paper damaged⌉ ma paper damaged⌈[ma]ma paper damaged⌉num mihique ea in remorigerum, ne quid gravius attentaret, quousque paper damaged⌈[uousque]uousque paper damaged⌉ Dominationis Vestrae Reverendissimae haberemus in his voluntatem. Egit etiam mecum
impri paper damaged⌈[pri]pri paper damaged⌉mis per eundem Cornelium, deinde per se dominus cancellarius, ut paper damaged⌈[ut]ut paper damaged⌉ maiestati regiae et reginali scriberem, si pro suis meritis, quae in rebus Ba paper damaged⌈[Ba]Ba paper damaged⌉rensibus strenue exhibuit, obtinere posset ea, quae per fratrem paper damaged⌈[trem]trem paper damaged⌉ meum paper damaged⌈[meum]meum paper damaged⌉ Dominationi Vestrae Reverendissimae exponere commisi, ut ab eo latius intelleget. Ille etiam paper damaged⌈[etiam]etiam paper damaged⌉ alia, quae litteris credere mihi non visum fuit integrum, referet. Unde paper damaged⌈[de]de paper damaged⌉ Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico, dignetur eum edocere, quomodo se gerere debeat in his apud regiam et reginalem maiestatem, vel quia iuvenis est et non habet linguam, qua commode ista maiestatibus eorum recensere queat, dignetur instructionem meam, quam ei dedi, perlegere et ex his ea, quae videbuntur accommodatiora, regiae et reginali maiestatibus adscribed⌈busbus adscribed⌉ referre, qua in re Dominatio Vestra Reverendissima quaeso solitam suam mihi gratiam impertiat et me tandem ex hoc ergastulo liberatum sibi restituat. Quod si non esset mihi cum
⌊duabus sororibus⌋ viduis superinscribed⌈viduisviduis superinscribed⌉ ⌊mater⌋ vidua et iam provectioris aetatis, quam adhuc ante mortem libenter viderem, temonem in aliam partem inflecterem neque ea in re Dominationi Vestrae Reverendissimae essem molestior. Quapropter summis precibus quibus possum Dominationem Vestram Reverendissimam oro et obsecro, atque ne quid ad eam vehementiam desit, obtestor, mei misereatur meque ex his angustiis eruat. Praestolabor in curia ⌊caesaris⌋ in ea qua semper aestimatione, etiam si omnia sint impendenda, adventum ⌊fratris⌋ mei suntque mihi adhuc in vestibus et aliis rebus, quae vendi possunt, quibus me utcumque sustentabo, quousque frater advenerit. Nihil me
peius habuit, quam quod superiore die vendere coactus fui parvum
quendam smaragdum, quem mihi dederat ⌊dux Ferrariae⌋, pro 80 ducatis; ⌊Venetiis⌋ ante annos 5 centum ducatos valuisset, si vendere voluissem; hunc ego hucusque pro Dominatione Vestra Reverendissima conservaveram, sed transiit; si tamen mihi essent pecuniae, esset mihi modus, quo illum recuperare possem, est enim apud dominum ⌊Antonium Welser⌋ etc.
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1290, vf. 94r
Ea, quae regiae et reginali maiestati scripsi, si forsan fuerint
acriora, quam convenit, utpote iusto dolore extorta, Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me gratia moderetur et sic temperet, ne mihi, qui alias satis afflictus sum, maiorem afflictionem pariant; servavi
tamen quantum potui modum, ne alneum calamitatum mearum fluctus transirent, quamvis, ut Cicero pro Caelio,
cf. Cic. Sul. 31 difficile est enim tacere, cum doleas ⌊durum sit tacere, cum doleascf. Cic. Sul. 31 difficile est enim tacere, cum doleas ⌋. Nulla me res magis in animo conficit, quam quod nesciam, cum tanto tempore nihil litterarum acceperim, qua in re bene vel male servitio hoc meo principibus nostris usus fuisse visus sim; licet nihil tale
cf. Verg. A. 1. 604 usquam iustitiae est et mens sibi conscia recti ⌊conscia mens recticf. Verg. A. 1. 604 usquam iustitiae est et mens sibi conscia recti ⌋ vereatur, tamen tempora nostra adeo sunt periculosa, culpa hominum malorum, qui neque Deum neque
homines timent, ut etiam si iustissime vivas et recte te geras in
omnibus, ne in calumniam incidas, metuendum sit. Quocirca Dominationem Vestram Reverendissimam maximopere rogo, si quippiam istiusmodi, quod non spero, apud nostros mihi impingitur, in notitiam meam deducere non
gravetur. Nemo enim est, coram quo iustius erubescere debeam, si quid tale (quod Deus per misericordiam suam prohibeat) admiserim, quam coram Dominatione Vestra Reverendissima, quae ut me eveheret et fortunis meis prodesset, in oratorem me toties transformavit et quasi fidem suam ea in re ⌊principibus nostris⌋ pro me dedit; illam ego Christo domino nostro duce quemadmodum conservavi semper sine labe, sic eam incorruptam brevi, ut spero, mecum feram, et
cf. Vulg. Mt 25. 20 ⌊talentum superlucratuscf. Vulg. Mt 25. 20 ⌋, cum foenore Dominationi Vestrae Reverendissimae reddam. Alia, quae me concernunt et quae his acta sunt in hoc ⌊pontificis⌋ et ⌊caesaris⌋ conventu, a fratre meo Dominatio Vestra Reverendissima accipiet, quem una mecum humillime commendo et rogo, quantum potest fieri citius ⌊hunc⌋ rursus ad me remittat, meque ex hac anxia angustia assertum sibi et meis restituat, habitura me Dominatio Vestra Reverendissima perpetuum servum et mancipium.
Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
| | | 67 | IDL 3477 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1530-04-25 | received Mantua, [1530]-05-30
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 61-68
| | 2 | rough draft in Latin, in secretary's hand, BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1296, f. 103r-106v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6552, p. 174-178
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 44 (TN), No. 54, p. 265-270
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 268, No. 42, p. 110-113
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8242 (TK 4), a.1530, f. 18
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 105, p. 107 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCK, 1595, p. 68
Magnifico domino Ioanni Dantisco, consiliario et oratori regio, amico carissimo
Crebras ego quidem a te, fateor, accipio litteras; illis tamen quod tardius et non ad tempus respondeo, non accidit culpa vel neglegentia de te mea, sed quod et nuntii, qui perferant, raro hic reperiantur et ego gravi nimiumque longa aegritudine fatigatus nedum tibi longo intervallo disiuncto, verum et iis, qui proxime absunt, scribendo satisfacere non possum. Tu tamen quod crebro scribas, gratum mihi praestas officium, quod vicissim omni gratificatione referre tibi curabo.
Vehementer doleo te ita, ut scribis, pecunia et annuo tibi constituto negligi. Quia tamen hoc potius Barensis praefecti vel administratoris imprudentia, quam ⌊maiestatis reginalis⌋ voluntate vel mandato accidisse constat, tu haec boni et aequi consulere bonoque animo esse debebis. Dubitare enim te non oportet grata esse officia et servitutem tuam utrique maiestati, pro qua scio illarum maiestates ad omnem occasionem tui aequam et benignam rationem habituras esse. Ad praesens autem ⌊maiestas reginalis⌋ scribi fecit ad procuratores ⌊ducatus sui Barensis⌋ litteras, quibus illis mandat, ut subducta ratione annuorum et numerationis tibi factae de reliqua omni pecunia, BCK, 1595, p. 62 quae tibi secundum tempus exactum numerari debuit, respondeant illamque tibi dari, numerari aut rescribi curent. ⌊Maiestas autem regia⌋ ultra hoc, quod equorum stipendium vult tibi debere, ad cuius nunc rationem ducentos aureos tibi mittit, et alios ducentos, quos credito ab argentariis acceperas, domino ⌊Severino Boner⌋ solvi mandavit, praecepit etiam eidem domino Severino Boner, ut in singulos menses ad sumptus in ⌊Germania⌋ faciendos centum aureos tibi a ⌊Foccaris⌋ numerari procuret. Quare tu, quod datur, grato accipias animo. Et si forte haec tibi pecunia non fuerit satis, a ⌊Focaris⌋ sumas mutuo, quos ego nihil dubito in hoc tibi gratificaturos iri.⌊ Maiestatem autem regiam⌋ certo scio id, quod necessario acceperis, pro te esse dissoluturam. Namque ⌊maiestas sua⌋ in ⌊conventu imperii⌋ tuam praesentiam necessariam sibi putat cum propter alia, quae ex improviso contingere possent, tum maxime, ut in his, quae indigne homines istic de maiestate regia vel suspicantur vel loquuntur, famam, dignitatem et innocentiam maiestatis suae defendas eaque omnia cures et agas, quae ad honorem
BCK, 1595, p. 63
et decus suae maiestatis pertinere fueris arbitratus.
Monitorium contra dominum archiepiscopum decretum et instructionem manu tua scriptam frater tuus mihi reddidit, quae omnia ego utrique maiestati legi et ostendi. Et sane quod ad monitorium attinet, principio factum tuum de illo recepto hucque transmisso maiestatibus suis non erat gratum, postea tamen re perspecta culpae tuae id attribuere noluerunt, sed potius ignorationi earum rerum, quae hic ex munere neutralitatis suscepto maiestatis regiae cum a Ioannis tum a Ferdinandi regis adhaerentibus maximas et arduas difficultates assidue facessunt. Namque utrimque maiestas sua querimoniis et criminationibus variis impugnatur et lacessitur. Rex enim Ioannes edicta de non militando in Hungaria ad iniuriam sibi facta esse cum maiestate sua expostulat et contra, qui favent Ferdinando regi, arguunt maiestatem suam exinde occulte cum rege Ioanne sentire, quod aliquot Polonos temerario ausu et contemptu edictorum in Hungariam se contulisse intelligunt. Sed ut ad monitorium redeam, maiestati suae expedire videbatur, ut illud domino cardinali Sanctorum Quattuor
BCK, 1595, p. 64
remitteret seque ex hoc odioso officio exoneraret. Nam metuebat maiestas sua, ne hac ratione offensus rex Ioannes vel regnum suae maiestatis Thurcis, quos ad praesens circa se habet, infestaret, vel a concordia et pace suscipienda, quam nunc maiestas sua per oratores diligenter tractat, animum revocaret. Quare in hunc modum se de non exsecuto monitorio per dominum cardinalem maiestas sua pontifici maximo excusat, ut tu ex exemplo earum litterarum, quod tibi cum praesentibus mitto, cognosces. Et sane hoc etiam ad officium tuum pertinebit, ut iisdem rationibus maiestatem suam excuses idque adiungas, maiestatem suam impedire nolle, si per suum nuntium vel aliquam aliam hic in regno personam pontifex ius et coerctionem suam in domino archiepiscopo exercere voluerit, quod etiam, si a principio Sanctitas sua fecisset, maiestati suae prohibere animus non erat, modo ab hoc officio persona maiestatis suae immunis haberetur. Namque maiestas sua pro benignitate sua et ut regnum periculis liberaret, nemini vellet esse vel suspicione vel facto obnoxia. Sed de hoc prudenti satis sit tantum scripsisse.
BCK, 1595, p. 65
Anno superiore cum maiestas sua in ducatu Lithuaniae ageret, officio et fide, quam debent maiestati regiae, permoti domini Lithuaniae postularunt concedi sibi ab eius maiestate, ut illa adhuc vivente filium maiestatis suae in dominum sibi optarent. Quod cum Deo operante admisisset maiestas sua, illi communi consensu et alacri animo ita fecerunt sublimaruntque eundem serenissimum maiestatis suae filium in solium ducale et paternum. Postquam vero huc maiestas sua redisset, omnes ordines regni Poloniae, ne in observantia et fide apud maiestatem suam concessisse dominis Lithuanis viderentur, in conventu Pyotrcoviensi, ad quem recta ex Lithuania rediens maiestas sua descenderat, mirifico consensu et communi omnium studio ac voluntate eadem ratione de coronando in regem filio maiestatem suam impense rogarunt. In quo cum etiam maiestas sua illis assensa fuisset, serenissimus illius filius XX Februarii hic Cracoviae in regem est coronatus. Cui solemnitati et consiliarii et proceres et nuntii provinciarum regni, item etiam illustrissimus dux Prussiae cum coniuge et domino Wilhelmo, fratre suo, interfuerunt, quod et maiestati suae cum filio et toti regno sit felix et faustum.
BCK, 1595, p. 66
Dominus ⌊Petrus Dluski⌋, singularis et domesticus amicus et servitor meus, habet istic ⌊filium⌋ suum in contubernio domini ⌊Leviczki⌋, quem ex certo consilio cuperet istic in aula ⌊caesaris⌋ in quopiam honesto loco collocare. Quare ego abs te magnopere rogo, ut illius et mea causa de loco et domino commodo illi provideas, eumque vel reverendissimi domini cancellarii vel alicuius alterius principis, qui continue sit in aula caesaris, servitio addicas. Quicquid enim in illum officii et beneficii in hac parte contuleris, ego tibi id benevolentia et gratificatione mea referre curabo. Pater vero ipsius id tibi optime merebitur.
Cetera tibi ⌊frater⌋ coram verbis exponet, quem mature et sospitem ad te pervenire opto. Tu vero ut valeas salvusque sis et cito revertaris, multum cupio. Ac si non tam cito fueris reversus, scribendi officium non obmittas.
⌊Cracoviae⌋, XXV Aprilis anno Domini M-o D-o XXX-o.
⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 68 | IDL 3482 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1530-05-05 | received Innsbruck, [1530]-06-16
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 87-90
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6556, f. 223r-223v
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, SBB, MS Lat. Quart. 101, f. 80v-81r
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 275, p. 379-380
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 139
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 125, p. 123-124 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCK, 1595, p. 90
Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni Dantisco electo Culmensi⌋, consiliario et oratori regio, amico carissimo
Cum nondum ms. Commodum(!)
⌈Cum nondumCum nondum ms. Commodum(!)
⌉ hinc discessisset frater vester cum litteris, quas de rebus omnibus ad vos scripsi, nuntius huc ms. hic(!)
⌈huchuc ms. hic(!)
⌉ ad nos de morte reverendissimi domini episcopi Culmensis est allatus. Quoniam vero id accidit sub absentia regiae et reginalis maiestatis, quae voti solvendi causa Czanstochowam concesserant, ego simul cum domino Lodovico secretario reginalis maiestatis, uti amici officium faceremus, celerem cum litteris nostris nuntium ad illas misimus, supplicantes, ut vestrae fidei servitiorumque cum summa diligentia impensorum rationem habere dignarentur. In qua re successit quidem nobis ex voto et sententia nostra, sed id re perspecta non tam ad postulationem nostram, quam ex mera liberalitate et gratia erga vos utriusque maiestatis evenisse comperimus. Palam enim sunt testatae id apud se constitutum habuisse, ut vos per occasionem hoc episcopatu ornassent, qui quidem tanto carior iucundiorque vobis esse debet, quanto magis ex proprio iudicio munificentiaque maiestatum suarum vobis collatum esse agnoscatis. Ego hic quoque pro meo erga vos affectu gratias egi utrique maiestati, quod hac munificentissima designatione gratos sibi fore labores Vestros declararunt. vobis autem praesentibus litteris ex animo ob amplam istam dignitatem gratulor summopereque opto, ut illi felix et incolumis diu praeesse et cum laude possitis.
Mittuntur vobis litterae, quas ego diligenter et quantum rei vestrae expedire videbatur, ad summum pontificem et reverendissimum
BCK, 1595, p. 88
dominum cardinalem protectorem scribi curavi. Quas cum vos mittere Romam volueritis, caesareae maiestatis et dominorum cardinalium, quorum copiam istic habebitis, litteras etiam in commendationem vestram vobis impetretis, ut minore impendio et quam primum confirmationem obtinere possitis, vel si forte id per breve sine pluralitate diplomatum, quae magni constant, impetrari valeat.
Ceterum quod ad bona episcopatus attinet, dubitare vos non oportet, iri vobis in integro conservatum ms. conservata(!)
⌈conservatumconservatum ms. conservata(!)
⌉.
Quod restat, vos felicem et recte incolumem esse opto.
Vestrae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 69 | IDL 3483 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1530-06-01 | received Augsburg, [1530]-06-28
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 97-98
| | 2 | rough draft in Latin, BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1302, f. 114r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 156
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 154, p. 148 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCK, 1595, p. 98
Reverendo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni Dantisco⌋ Dei gratia electo Culmensi et oratori regio, amico carissimo
Accepi litteras Dominationis Vestrae, quas ⌊Mantua⌋ ad me scripsit de impetrata immunitate adohae orig. adoae⌈adohaeadohae orig. adoae⌉ praestationis in ⌊ducatu⌋ serenissimae ⌊dominae nostrae⌋ solvi solitae, quod equidem factum et operam Dominationis Vestrae gratam esse ⌊utrique maiestati⌋ cognovi, et quam non dubito illarum maiestates cum ceteris meritis Dominationis Vestrae gratia et munificentia sua, ut coeperunt, prosecuturas esse: quod et Dominatio quoque Vestra promittere sibi certo potest. Nam ⌊maiestates suae⌋ in conferendo ⌊episcopatu Culmensi⌋, de quo proxime est Dominationi Vestrae provisum, abunde declararunt, quam grata sint illis officia et merita Dominationis vestrae de se rebusque suis facta.
De his, quae hic aguntur, nunc scribere supervacaneum duxi, cum proximis litteris, quas fratri Dominationis Vestrae ferendas ad illam dedi, ita copiose de omnibus scripserim, ut vel illud solum ad cognitionem sufficere putem. Opto felicem esse Dominationem Vestram et quam diutissime incolumem.
Vestrae Reverendae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 70 | IDL 520 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Augsburg, 1530-08-01 |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1321, f. 156r-157r
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6552, p. 252-254
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 44 (TN), No. 104, p. 509-512
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 268, No. 89, p. 185-187
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 184
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 217, p. 210-211 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime.
Humillimam commendationem.
Quibus verbis Dominationi Vestrae Reverendissimae gratias agere debeam, cum mente hoc vix concipere possim, non est opis meae, frustra etiam cum inertia mea colluctarer, tot enim et tanta sunt eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae in me iam a multis annis collata beneficia, ut ne illa quidem enumerare, quomodo igitur pro eis dignas gratias agere possem et potissimum hoc tempore, quo reverendissimus dominus ⌊Ioannes episcopus Culmensis⌋, cui Deus misereatur, e vivis discessit, ubi tum Dominatio Vestra Reverendissima nullum laborem et studium intermisit, quousque me illi per gratiam serenissimorum ⌊principum⌋ nostrorum in episcopatu successorem efficeret. Quantum itaque dominationi Dominationi Vestrae Reverendissimae debeam et quam praestare possum, mihi ipsi sat sum conscius. Hoc tamen, quod unicum in facultate mea est, facio et gratias, quas exiguitas mea potis est eniti, Dominationi Vestrae Reverendissimae habeo, Christum dominum nostrum oraturus sedulo, ut pro me id, quod ego non possum, cum omnium bonorum retributor est, Dominationi Vestrae Reverendissimae rependat.
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1321, f. 156v
Quae hic aguntur, satis diffuse ⌊maiestati regiae⌋ ⌊⌋. Nescio quid iterum quidam Germani principes, quorum capita sunt ⌊marchio Ioachimus Brandenburgensis⌋ et ⌊Georgius dux Mysschnensis⌋, moliantur. Induxerunt bonum ⌊caesarem⌋, ut ⌊terras⌋, quas
ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌈ill(ustris)ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌉
⌊dux Albertus⌋ in ⌊Prussia⌋ possidet, ⌊Valtero de Cronenberg⌋ magistro in ⌊Alemania⌋ in feudum concederet, quod prius nullus imperatorum fecit. Licet mihi ⌊caesar⌋ responderit hanc concessionem nihil iuris addere, ubi prius ius nullum fuit, tamen cum prius numquam talis actus celebratus est sit in ⌊imperio⌋, hoc tempore etiam, quo maxime Christianorum animorum concordiae intendi convenit, fieri non debuisse, cumque ego ea in re nullum speciale mandatum et instructionem habeam, aliud facere non potui, quam hoc, quod abundius in ⌊⌋ ad ⌊regiam
maiestatem⌋ descripsi. Unde si fortassis a me erratum est, non immerito mihi veniam dandam. Feci enim id, quod intellexi et potui.
De re Luterana lice{n}t quidam bene sperent, nihil boni futurum video. In articulis praepositis fuit inter primos de annatis tollendis vel in eos usus convertendis, in quos per ⌊concilium⌋ Constantiense[1] fuerant deputatae, quod cum non posset fieri sine
detrimento Romanae curiae, per legatum reverendissimum dominum ⌊Campeium⌋ admitti non potest. Consenserat quide written over a⌈aee written over a⌉m, quod certi abusus ecclesiae vel reformarentur vel tollerentur penitus et hoc clare voluit intellegi in his, in quibus emolumentis ⌊Sedis⌋ non praeiudicaretur, veritus, quod si quid istiusmodi hic constitueretur et admitteretur, id per totum Ch orbem Christianum veniret admittendum. Hisque diebus ⌊Lutheranis⌋ ad proposita dabitur responsum, quod quale est futurum, Dominationem Vestram Reverendissimam cum primis non latebit.
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1321, f. 157r
⌊Florentini⌋ adhuc obsidentur, ad quos destruendos totis viribus ⌊s(anctissimus) dominus noster⌋ incumbit; intus feruntur esse bonorum militum stipendiariorum sex milia praeter cives, foris qui obsident 16 milia, resque nulla vi aut tormentis agitur, sed ducitur in moram, ut inedia ad deditionem cogantur, quod priusquam fiat, ne in potestatem s(anctissimi) domini nostri veniant, expulsa inutili plebe, quae misere in hostium et amicorum oculis perit, omnia extrema pati digni commiseratione Florentini obfirmatis animis statuerunt. Scilicet is superis labor est.
Quod reliquum est, cum sciam volumen hoc meum ⌊regiae maiestati⌋ inscriptum in manus Dominationis Vestrae Reverendissimae venturum, nolui longiori scriptione Dominationi Vestrae Reverendissimae esse molestior. Quam humiliter rogo, velis et remis incumbat, ut tandem, quod summopere desidero, liberatus ex hoc exilio salvam et incolumem iam tum demum videre et reverenter complecti possim. Cui me ex corde humiliter commendo.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus ⌊Ioannes Dantiscus⌋ episcopus Culmensis
[1] Council of ⌊Constance⌋ 1414-1418.
| | | 71 | IDL 530 | [Piotr TOMICKI] to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1530-08-20 |
Manuscript sources: | 1 | rough draft in Latin, in secretary's hand, BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1333, f. 176r-179v
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6552, p. 258-261
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 265, No. 197, p. 352-354
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 44 (TN), No. 119, p. 557-560
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 268, No. 91, p. 191-193
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8242 (TK 4), a.1530, f. 60
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 244, p. 232-233 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Reverendissime in Christo pater et domine amice carissime.
Accepi ⌊⌋ Paternitatis Vestrae Reverendissimae ⌊Augustae⌋ 1530-08-01⌊prima Augusti1530-08-01⌋ datas, in quibus quod written over uidem⌈uidemuoduod written over uidem⌉ mihi tam accurate de intercessione pro se ob episcopatum facta{m} superinscribed⌈facta{m}facta{m} superinscribed⌉ gratias egit, non potui written over mus⌈musii written over mus⌉ ... illegible⌈...... illegible⌉ nisi gratissimo animo excipere. Tametsi enim fatear written over mur⌈murrr written over mur⌉, non tam opera meam, quam ⌊regiae et reginalis maiestatis⌋ spontanea liberalitate Paternitatem Vestram episcopatu fore ornatam et auctam, ista tamen illius gratitudinis amplissima declaratio, quam mihi superinscribed in place of crossed-out nobis⌈nobis mihi mihi superinscribed in place of crossed-out nobis⌉ tamquam de accepto per me solum superinscribed in place of crossed-out nos⌈nos me solum me solum superinscribed in place of crossed-out nos⌉ beneficio debere se scribit written over psit⌈psitbitbit written over psit⌉, fuit mihi longe carissima. Nam ad coniunctionem mea(?), quam ea a multis annis mutuo coluimus, conservandam non inutiles ... illegible⌈...... illegible⌉ istiusmodi beneficii, ubi non est beneficium, agnitio multum conducere et utilis esse poterit superinscribed in place of crossed-out ssunt⌈ssuntteritterit superinscribed in place of crossed-out ssunt⌉, fructum mutuae et cumulatae dilectionis nobisque afferre.
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 176v
Intelliget Paternitas Vestra Reverendissima ex litteris ⌊maiestatis regiae⌋, quam sit illi gratum sententiam(?) officium eius, quod prudenter et accommodate in omnibus responsionibus et defensione dignitatis suae maiestatis praestitit. Quare cum tam sit facile sit illi ex tam magna rerum experientia reperire rationes et argumenta reperire, quibus malevolorum criminationibus responderi digne debeat, ego non putavi fore necessarium, ut Paternitati Vestrae aliquis alius modus in praesens perscriba defensionis faciendae perscribatur. Hoc solum Paternitati Vestrae scribendum declarandum putavi, quod dominus ⌊Iheronimus Laski⌋ his diebus hic apud ⌊maiestatem regiam⌋ oratorem regis Ioannis egit, per illum non aliam ob causam huc missus, quam ut de negotio concordiae et spe eius a maiestate sua sciscitaretur.
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 177r
Si enim forte aliquis aliter haec interpretaretur, Paternitas Vestra reverendissima ex cognitione vera rei ipsius confutare illum facile poterit. Sed et id non praeteribo silentio, quod dominus ⌊Laski⌋ non ali non prius ingredi fines regni superinscribed⌈regniregni superinscribed⌉ maiestatis suae voluerit, quam litteras publica fide, quas salvum conductum vocant, a nobis maiestate sua nactus esset, quas litteras pro quibus litteris ipse etiam rex Ioannes maiestatem regis nostri per litteras et celerem nuntium rogaverat.
Celeritas istius negotii expeditionis non patitur me plura scribere, illud tamen subticere nolo, quod de palatino ad negotium Paternitatis Vestrae cum domino on the margin⌈dominodomino on the margin⌉ ⌊palatino Pomeraniae⌋ pertinet. Namque dominus palatinus ad haec, quae Paternitas Vestra illum temere et iniuste in rerum episcopalium superinscribed⌈episcopaliumepiscopalium superinscribed⌉ vindicatione egisse queritur, ita respondet,
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 177v
quod docere velit, omnia, quae sunt post mortem fratris repertat, testamento illi fuisse legata, de quibus de quibus tamen cum disquisitione legatione cum disquiri ita cito non potuit, maiestas maiestas sua cognitionem eius negotii ad adventum huc Paternitatis Vestrae Reverendissimae suspendit et res omnes interea conscribi et consignari fecit, misso illuc Fabiano, ⌊maiestatis reginalis⌋ aulico et Paternitatis Vestrae alumno.
Ceterum, quia maiestas regia ad instantiam hic domini archiepiscopi Gnesnensis promiserat ab illo adhuc tempore, quo monitorium erat contra illum missum, se missurum esse Romam oratorem, qui nomine maiestatis suae apud summum pontificem de pro domino archiepiscopo deprecaretur et intercederet, ut hactenus a eum superinscribed in place of crossed-out eumque⌈eumque eum eum superinscribed in place of crossed-out eumque⌉ hactenus propterea mittere se superinscribed⌈sese superinscribed⌉ contineat,
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 178r
quia a Paternitate Vestra prioribus litteris cognoverat, negotium written over is⌈isumum written over is⌉ istud facile per se superinscribed⌈per seper se superinscribed⌉ conquieturum esse, cum reverendissimum dominum cardinalem Gattinarium mors de medio sustulerit. Nunc etiam vero etiam, etsi rursus superinscribed in place of crossed-out instet d⌈instet d rursus rursus superinscribed in place of crossed-out instet d⌉ instet dominus archiepiscopus de ipso oratore mittendo, maiestas regia pendet animo, an mittere debeat. Namque veretur, ne missio ista superinscribed⌈istaista superinscribed⌉, tametsi non ad defendendum vel excusandum, sed ad deprecandum domino archiepiscopo superinscribed⌈domino archiepiscopodomino archiepiscopo superinscribed⌉ promissa, serenissimum regem Ferdinandum offendere possit. Quare Paternitas Vestra iudicium suum maiestati suae in hoc mihi perscribat et significet, utrum credi possit negotium istud de domino archiepiscopo ita quieturum esse, ut missione oratoris maiestatis suae res non indigeat. Namque subterfugeret nunc libenter maiestas suam istam mittendi rationem, si quo pacto honeste posset.
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 178v
Avemus hic scire omnes, quid sit per caesaream maiestatem Lutheranis responsum et qui superinscribed in place of crossed-out quid⌈quid qui qui superinscribed in place of crossed-out quid⌉ in hac tragoedia sit exspectandu sperandus finis. Quare Paternitatem Vestram rogo, ut cum ceteris ... illegible⌈...... illegible⌉ de his me per litteras certiorem faciat.
Cupio felicem et incolumem esse Paternitatem Vestram cuius me amori commendo Cracoviae Quid residuum sit superinscribed⌈sitsit superinscribed⌉ hic stipendii Paternitatis Vestrae, non potuimus sub hac celeritate subducere rationem, sed alio tempore de so hoc Paternitatem Vestram ego faciam clare certiorem. Hoc solum in hac re recordor ... illegible⌈...... illegible⌉ quadringentos aureos ad rationem istius stipendii Paternitati Vestrae sub praesentia illius ⌊fratri⌋ fuisse numeratos. ... illegible⌈...... illegible⌉ Ex quibus ducentos secum illius frater ad illam tulit, ducentos vero Georgio Hegel superinscribed in place of crossed-out Daniste(?) ac⌈Daniste(?) ac ⌊Georgio Hegel⌋ Georgio Hegel superinscribed in place of crossed-out Daniste(?) ac⌉ numerari curavit. Cupio
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 179r
... illegible⌈...... illegible⌉ et felicem superinscribed in place of crossed-out incolumem⌈incolumem et felicem et felicem superinscribed in place of crossed-out incolumem⌉ esse et bene incolumem Paternitatem Vestram. Cuius me amori commendo.
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 179v
Postscript:
Scriptis his litteris et iam ferme obsignatis rediit cubicularius maiestatis regiae, qui superinscribed in place of crossed-out allatae sunt litterae a rege⌈allatae sunt litterae a rege rediit cubicularius ⌊maiestatis regiae⌋, qui rediit cubicularius maiestatis regiae, qui superinscribed in place of crossed-out allatae sunt litterae a rege⌉ in Ungariam erat missus, litterasque a rege Ioanne attulit superinscribed in place of crossed-out Ioanne ad maiestatem domini nostri⌈Ioanne ad maiestatem domini nostri in ⌊Ungariam⌋ erat missus, litterasque a rege Ioanne attulit in Ungariam erat missus, litterasque a rege Ioanne attulit superinscribed in place of crossed-out Ioanne ad maiestatem domini nostri⌉, quibus iterum affirmat se nequaquam propter rationes, quas ex litterarum written over s⌈srarumrarum written over s⌉ exemplo superinscribed⌈exemploexemplo superinscribed⌉ Paternitas Vestra intelliget, ⌊Vratislaviam⌋ oratores mittere velle. Quin etiam et ⌊Posnaniam⌋ libenter, ut illuc non iretur, evitare cuperet. Verum si maiestas serenissimi ⌊Ferdinandi regis⌋ in ⌊Posnaniam⌋ consenserit, operabitur iam hic maiestas sua, ut omnino et rex Ioannes illo sine ulla differentia mittat. Quare haec Paternitas Vestra illustrissimo domino duci(?) duci Hessiae vel fratri(?) ipsi serenissimo regi Ferdinando referet et quicquid responsi super his omnibus praedictis habuerit superinscribed in place of crossed-out maiestas vel illustritas sua⌈maiestas vel illustritas sua omnibus praedictis habuerit omnibus praedictis habuerit superinscribed in place of crossed-out maiestas vel illustritas sua⌉, habit superinscribed⌈habithabit superinscribed⌉ maiestati domini nostri quam celerrime perscribet hortabiturque, ut ista concordia cito tractetur et perficiatur. Namque cubicularius rettulit quadraginta iam milia ⌊Turcorum⌋ in ⌊Ungaria⌋ non longe a ⌊Buda⌋ esse cum Mechmetbek praefecto, quem exercitum cubicularius audivit ad depopulandam ⌊Austriam⌋ a ⌊Turco⌋ missum esse.
| | | 72 | IDL 7124 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, 1530-10-23 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 566: Scripsi Dominationi Vestrae Reverendissimae 23 Octobris praeteriti cum fasciculo litterarum ex Urbe ad me misso per reverendum dominum doctorem Resszicza | | | | 73 | IDL 560 | [Piotr TOMICKI] to Ioannes DANTISCUS, [Cracow (Kraków)], 1530-11-01 |
Manuscript sources: | 1 | rough draft in Latin, in secretary's hand, corrections in author's hand, BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1376, f. 58
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 352, p. 321 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Etsi nihil paper damaged⌈[nihil]nihil paper damaged⌉ dubitem ego quidem, apud Dominationem Vestram superinscribed in place of crossed-out Dominationem Vestram⌈Dominationem Vestram apud Dominationem Vestram apud Dominationem Vestram superinscribed in place of crossed-out Dominationem Vestram⌉ tantundem paper damaged⌈[em]em paper damaged⌉ ponderis habituram domini ⌊castellani Posnani paper damaged⌈[ni]ni paper damaged⌉ensis⌋ petitionem, quantum et meam on the margin⌈meammeam on the margin⌉ nostram superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉nostramnostram superinscribed in place of crossed-out ...⌉, quia tamen magnificentia sua voluit coniungere postulationi suae, quam facit per litteras apud Dominationem Vestram, intercessionem meam, plurimum rogo a Dominatione Vestra, velit mea etiam causa commendatum habere magnificentiae suae negotium quod illudque ita curare et promovere apud maiestatem serenissimi domini superinscribed⌈dominidomini superinscribed⌉ ⌊regis Ferdinandi⌋, prout melius expedire videbitur et magnificentia sua optabit. Namque credo ⌊magnificentiam suam⌋ descripturam esse singula Dominationi Vestrae on the margin⌈Dominationi VestraeDominationi Vestrae on the margin⌉, quae illi facto opus esse videbuntur.
Cupio felicem esse et incolumem Dominationem Vestram utque cito ad nos bene(?) recte valens revertatur, plurimum desidero on the margin⌈plurimum desideroplurimum desidero on the margin⌉.
| | | 74 | IDL 3496 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 15[30]-11-17 | received Cologne, [1531]-01-04
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 167-170
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 233
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 368, p. 357-358 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCK, 1595, p. 168
Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni⌋, Dei gratia electo confirmato Culmensi, amico carissimo
Post novissimas litteras, quas Dominatio Vestra maiestati regiae scripsit, multa hic circumferuntur, quae vel perfecta sunt vel incohata remanserunt in conventu Augustensi. A Dominatione autem Vestra nihil adhuc iis de rebus plane allatum est. Quare illam rogo et amice hortor, ut maiestati regiae singula plane et copiose describat. Avet enim scire haec omnia ex litteris Dominationis Vestrae, quam nihil, nisi quod in re est, scripturam certo confidit. Apud nos nihil novi est, nisi quod conventus Posnaniensis iam est solutus, in quo sunt indutiae unius anni inter reges Hungariae receptae, sub quo tempore agetur inter illos pax et concordia aliqua certa et diuturna. In quam Posnaniae ipsi domini oratores commodis utrimque condicionibus propositis pulchra iecerunt fundamenta, sed earum condicionum rationem ego non teneo, quia cubicularius nondum venit, qui cum illis exspectatur. Maiestas etiam domini nostri celebratura est conventum Pyotrkoviae generalem, ad quem in vigilia sancti Andreae hinc proficiscetur. Alia ad praesens non habeo, quae Dominationi Vestrae Reverendissimae scribam, tantum illam felicem et incolumem esse vehementer opto et illius me amori commendo.
Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius, subscripsit
[1] XXIIII-to written mistakenly by a scribe from the royal chancellery instead of XXX-o because in the year 1530 the twenty-fourth year of the reign of the King Sigismund I started, and royal scribes were accustomed to indicate current years of the reign in royal letters
| | | 75 | IDL 566 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Augsburg, 1530-11-29 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1384, f. 74-75
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 311r-313r
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 188, p. 390-393
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8242 (TK 4), a.1530, f. 83
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 378, p. 365-366 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
⌊⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae 1530-10-23⌊23 Octobris praeteriti1530-10-23⌋ cum fasciculo litterarum ex ⌊Urbe⌋ ad me misso per reverend(um) dominum doctorem ⌊Resszicza⌋ dedique illum ad manus ⌊Fuggarorum⌋ speroque, quod iam pridem sit redditus. Ab eo tempore hucusque fratrem meum cum bullis et expeditione ⌊episcopatus⌋ mei apud me retinui, spe ductus, quod interea, cum nihil aliud in his ⌊comitiis⌋ agendum restabat, revocari deberem, quo ipsemet cum his bullis de rebus meis disponere potuissem. Cum autem hucusque ne iota quidem de reditu meo viderim iamque ⌊caesar⌋ cum ⌊fratre⌋ profectioni suae versus ⌊Coloniam⌋ intenda written over i⌈iaa written over i⌉t et ego ex vi mandati serenissimae ⌊regiae maiestatis⌋, quo ante revocationem redire prohibeor, omnino sequi debeam, ulterius fratrem meum retinere nolui misere intra me afflictus, quod salutis et dispendii mei non clementior habetur ratio. Accedit etiam ad afflictionis meae cumulum, quod de una eademque re toties apud Dominationem Vestram Reverendissimam cogor conqueri, cum praeter Deum in neminem alium in terris, quam in Dominationem Vestram Reverendissimam, spem meam collocaverim. Dabit igitur Dominatio Vestra Reverendissima pro Sua in me gratia et pro ea necessitate, quae me impellit, veniam.
Et ne in querelis meis recensendis sim longior, compendium illarum est, quod hucusque non desunt nisi tres menses ad septem annos completos, quo exivi ⌊Cracoviam⌋, cf. Verg. A. 1. 3 ⌊terris iactatus et altocf. Verg. A. 1. 3 ⌋, in tot curis et discriminibus versatus cum salutis et facultatum mearum non levi dispendio. Non tamen ex hoc tam duro et diuturno exilio me explicare possum: cumque iam ⌊ecclesia⌋ mea pastorem, aetas tot laboribus fessa quietem, et creditores mei debita, quae in hoc servitio contraxi, exspectent, nihil est, quod maiore desiderio atque omnibus votis cupiam, quam reditum, ad quem maturarem. Cum Dominatio Vestra Reverendissima fuerit exitus mei causa, quem invocem aut cuius opem implorem praeter eandem Dominationem Vestram Reverendissimam, scio neminem. Eam qua possum igitur devotione et affectu, rogo atque obtestor, dignetur iam tandem mei misereri et intercessione Sua serio apud serenissimam ⌊regiam ac reginalem maiestatem⌋ efficere, BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1384, f. 74v quo me clementer redire permittant, ne totus inteream, praesertim cum nihil sit amplius, quod hic illarum maiestatum nomine agere debeam.
Neque etiam ulterius subsistere possum, si me ad immorandum diutius cogere voluerint, deficiente nervo, maiorem enim partem proventuum ⌊episcopatus⌋ mei ⌊Roma⌋ absumpsit. Quod reliquum est, hic impenditur indiesque gravioribus me debitis implico, tantumdem impendens de meo, quantum menstrua mihi fert provisio, quandoquidem non possum committere, ut quapiam in re dignitati et existimationi ⌊principum nostrorum⌋ in ea, quam fero, persona decedat vel minimum. Gessique eam hucusque, Deo gratia, non cum minore auctoritate, quam quispiam aliorum regum orator, et si gloriari coram Dominatione Vestra Reverendissima licet, fortassis gratiosior reliquis cum in aula, tum apud ⌊caesarem⌋, quemadmodum id aliquando tempora testabuntur; fecique ea omnia sperans hinc superinscribed⌈hinchinc superinscribed⌉ reditum meum maturiorem et honoratiorem futurum. Ad praesens vero utrumque me fefellit cogorque ⌊caesarem⌋ non cum parva pecuniarum mearum iactura ad electionem et ⌊regis Romanorum Ferdinandi⌋ coronationem sequi, sine mandatis et instructione, quid mihi facere me oporteat.
Qua de re Dominationem Vestram Reverendissimam rogo summopere, dignetur me cum primis certiorem reddere, quid serenissima ⌊regia et reginalis maiestas⌋ volunt per me ulterius fieri. Ego profecto sub hac condicione nequaquam ultra duos menses durare possum. Misi itaque fratrem meum, ut omnibus modis ex ⌊episcopatu⌋ et alibi, ubi potest, pecunias mihi conquirat, quo solutis debitis honeste hinc abeam. ⌊Reginalis etiam maiestas⌋ nondum 600 ducatos, quos in eius servitio absumpsi, solvi mandavit, sicut hoc 1530-11-28⌊heri1530-11-28⌋ mihi ⌊Velseri⌋ nuntiarunt, ⌊thesaurarium Barensem⌋ respondisse se ea in re a reginali maiestate novum exspectare mandatum. Quod si et eos 600 ducatos solvere debeam et adhuc ⌊Romae⌋ 559 ducati sunt pro bullis solvendi, praeter id, quod ab amicis accepi in mutuum et hic impendi, quem profectum huius anni ex ⌊episcopatu⌋ meo sum percepturus, facilis est coniectura, et praesertim si diutius adhuc mihi cum tam gravi meo dispendio hic erit immorandum, actum erit de me. Quapropter supplico, eruat me ex hoc casu et ut redire possim, tandem efficiat.
BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1384, f. 75r
Quae hic aguntur, copiose maiestati regiae descripsi; ad ea me refero. Mitto tamen hic ⌊⌋, typis excussa, ex quibus fere omnium hic rerum gestarum cum Lutheranis seriem intelliget. Adiunxi etiam ⌊⌋, reverendissimo domino Plocensi meo nomine dandum, quo nihil umquam legi mirabilius: omnes in eo versus et praeterea quaelibet dictio in versibus a “p” littera incipit; laboriosum opus et otiosi ingenii ridiculum poema.
Dominum ⌊Ioannem Levicium⌋, cui nihil ⌊hic⌋ fuit negotii, bene hinc et cum caesareo munere expedivi. Quod si forsan, ut non puto, pro gentis suae natura aliud dixerit, commisi fratri meo, ut Dominationi Vestrae Reverendissimae omnem historiam enarret.
Scripseram in novissimis Dominationi Vestrae Reverendissimae de taxa 700 ducatorum super episcopatu meo, atqui Varmiensis 4009 dumtaxat solvat, rogans ad Urbem a maiestate regia commendaticias, si quid de huiusmodi 700 ducatis adhuc possit adimi seu retineri; ut igitur ad eum modum litterae cum primis ad me cum earundem exemplis mittantur, iterum atque iterum rogo. De bonis ecclesiae meae per dominum palatinum Pomeraniae ablatis, praesertim pulveribus, machinis, armis et equis ex castro Lubaviensi cum aliis multis bonis in auro, argento, vestibus et rebus ecclesiasticis abductis, scripsi iam aliquoties; nihil hucusque impetravi. Cumque iuxta ecclesiarum episcopalium in Prussia morem, in quo et praedecessor meus, frater ipsius palatini, fuit conservatus, omnia successori debentur, miror maiestatem regiam istiusmodi spolium ecclesiae, quam maiestas eius confert, aequiore ferre animo spoliatoremque impune permittere potiri inique ablatis; qua de causa iterum atque iterum Dominationem Vestram Reverendissimam rogo, agat Sua apud maiestatem regiam intercessione, ut vel in sequestrum ablata ponantur aut restituantur, unde sunt sublata, neque sinat mihi absenti in servitio maiestatis regiae sic nulla cum ratione et frivole illudi.
Quod reliquum est, me Dominationi Vestrae Reverendissimae una cum fratre meo summopere commendo et impense rogo, de revocatione mea et de omnibus me quam primum certiorem reddat.
Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus ⌊Ioannes, confirmatus episcopus Culmensis⌋ etc.
| | | 76 | IDL 629 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Ghent (Gandavum), 1531-05-19 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1462, f. 231-232
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 324v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 216, No. 114, f. 134v-135r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12630, No. 114, f. 136v
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 266, p. 259-260
| | 6 | copy in Latin, 17th-century, BK, 227, No. 114, f. 125r-v
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 46 (TN), No. 103, p. 439-440
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 193, p. 408
| | 9 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 267, p. 223-224
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 332
|
Prints: | 1 | AT 13 No. 166, p. 167 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Cum haec ex celeri et longa ad serenissimam maiestatem regiam scriptione fessus scribo, dabit Laconismo veniam, licet tantum sit, quod nunc scribo, perinde atque si superinscribed⌈sisi superinscribed⌉ nihil scriberem; produxi tamen calamum, ut saltem animum et meam in Dominationem Vestram Reverendissimam observantiam veterem non evanuisse, immo longe auctiorem factam cognoscat. Quae hic aguntur ex meis ad serenissimam regiam adscribed⌈regiamregiam adscribed⌉ maiestatem Regiam accipiet; de me quid scribam aliud, quam quod iam tandem summopere ex hoc tam diuturno taedio redire desidero atque efflagito, ad quod quantum Dominatio Vestra Reverendissima potest, pro illa quondam in me gratia, qua me singulariter prosecuta fuit semper, operam suam impendat. Iam enim tot me in dies ultra menstruam provisionem implicans debitis, ulterius hic nequaquam subsistere potero neque id, si haec non subesset necessitas, salva con<s>cientia diutius licet. Annus praeteriit, quo pastor factus oves meas non viderim, instat et consecrationis munus, quod a nemine libentius, quam a Dominatione Vestra Reverendissima suscipere velim, quam igitur impense rogo, agat apud serenissimam ⌊regiam maiestatem⌋, ut tandem redire et officio meo satisfacere possim; satius fuisset non praeficere, quam praefectum a munere suo arcere. Christus dominus noster Dominationem Vestram Reverendissimam pro summa mea consolatione quam diutissime salvam et incolumem precor conservet.
Ex ⌊Gandavo⌋ Flandriae, 19 Maii anno 1531
Dominationis Vestrae Reverendissimae addictissimus ⌊Ioannes Dantiscus⌋, confirmatus episcopus Culmensis
| | | 77 | IDL 661 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1531-07-25 |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6556, f. 199v-200v
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 46 (TN), No. 149, p. 567-569
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 275, p. 349-351
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, SBB, MS Lat. Quart. 101, missed in numbering after No. 23, f. 81r-82r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8242 (TK 4), a.1531, f. 64
|
Prints: | 1 | AT 13 No. 249, p. 236-237 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BJ, 6556, f. 199v
⌊Petrus Tomicius episcopus Cracoviensis⌋, vicecancellarius ⌊Ioanni Dantisco episcopo Culmensi⌋, oratori regio apud caesarem Carolum Quintum
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime.
Mirum vel alienum hoc videri non debet Dominationi Vestrae Reverendissimae, quod ego rarius ad illam scribam, maiestas enim regia paucos admodum mittit istuc nuntios, a quibus cum ego discedo, nescio cui tuto litteras meas committere ad Vestram Reverendissimam Dominationem possem, tametsi hoc tempore nihil habeam, quod scribendo ad illam secretum esse oporteat; sed utcumque est, de silentio meo velim, ut me habeat familiariter excusatum et illud aequi bonique consulat, non fit enim vel negligentia, vel oblivione, sed quia ita res est, ubi enim id vel honor, vel utilitas Dominationis Vestrae Reverendissimae exposceret, non silerem profecto, vel si cotidie scribendum foret.
BJ, 6556, f. 200r
Hic apud nos proxime praeteritis diebus in personis publicis ordo commutatus est, mortuo enim archiepiscopo Gnesnensi, cum ego ex certis honestis rationibus noluissem hinc Gnesnam me transferre, subrogatus est in locum illius reverendissimus dominus Mathias, episcopus Cuiaviensis, ad eius vero Cuiaviensem episcopatum dominus Ioannes Carnkowski, episcopus Premisliensis, suffectus, Premisliensi episcopatu ad dominum Ioannem Choyenski archidiaconum translato, cui omnia sacerdotia cum episcopatu reservabuntur. Ex sacerdotiis autem, quae habuit dominus Carnkowski, episcopus Premisliensis, praeposituram Cracoviensem, ad quam ius patronatus habui, ego contuli domino Ioanni Tharnowski, filio superinscribed⌈filiofilio superinscribed⌉ domini palatini Russiae. Skarbimiriensem vero praeposituram maiestas regia contulit domino Stanislao Oliesniczki; scholastriam Sandomiriensem contulit etiam maiestas sua domino Slanislao Tarlo, adempto illi plebanatu Sandomiriensi, quem maiestas reginalis Italo cuidam impetravit. Scholastriam autem Lanciciensem, insigne sacerdotium, quam dominus episcopus Cuiaviensis, archiepiscopus Gnesnensis designatus, hactenus tenuit et possedit, maiestas regia contulit domino Nicolao Samosczki, qui praeposituram Voynicensem resignavit domino Vilhelmo Iaroczki, reginalis maiestatis servitori, de quibus omnibus in urbem pro confirmatione magnis itineribus missus est nuntius.
Saepius contuli cum ⌊maiestate regia⌋ de reditu Dominationis Vestrae Reverendissimae, quam cupio ex animo tandem videre incolumem, sed maiestatem suam adducere non potui, ut ad revocationem Reverendissimae Dominationis Vestrae hoc tempore consentiret, nam cum ita factum est, quod post missum in ⌊Hispaniam⌋ dominum ⌊Leviczki⌋ tam diu a ⌊caesare⌋ non discessit Dominatio Vestra Reverendissima, quoad in ⌊Germaniam⌋ descenderet, arripuit occassionem maiestas sua propter multa ardua reipublicae negotia Dominationem Vestram Reverendissimam istic retinendi, quam scit pro honore et ex BJ, 6556, f. 200v dignitate sua istic omnia curare. Nunc etiam et aliud in prospectu habet maiestas sua; si enim concilium generale forte celebraretur, adiuncto quopiam alio oratore ad latus Dominationi Vestrae Reverendissimae, nemo melius et mandata referre, et locum maiestatis regiae cum dignitate sustinere praeter illam posset, quae per tot annos optime didicit, quid in istis excelsis locis et aulis facere et dicere cum decoro conveniat. Quare ego Dominationem Vestram Reverendissimam plurimum rogo, non fastidiat aliquantisper muneris istius sui curam, paulo enim tempore adhuc exacto, cum ⌊caesar⌋ ⌊Germaniam⌋ relinquet, Dominatio Vestra Reverendissima cum summo omnium plausu et suo ingenti honore ad cumulatam ⌊maiestatis regiae et reginalis⌋ gratiam ⌊huc⌋ revertetur felix. Ceterum commendo ex animo Vestrae Reverendissimae Dominationi filium domini Petri Dluski, mei boni servitoris, et cupio illam bene et feliciter valere.
Datum ⌊Cracoviae⌋, XXV Iulii M-o DXXXI-o.
| | | 78 | IDL 679 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1531-09-03 | received Brussels, [1531]-09-24
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 107-110
| | 2 | office copy in Latin, in secretary's hand, corrections in author's hand, author's signature, BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 46-49
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6552, p. 717-719
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6552, p. 706-708
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 216, No. 134, f. 157r-158r
| | 6 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12630, No. 134, f. 157v-158v
| | 7 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 266, p. 310-313
| | 8 | copy in Latin, 17th-century, BK, 227, No. 134, f. 147r-148r
| | 9 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 46 (TN), No. 194, p. 717-720
| | 10 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 268, No. 289, p. 652-654
| | 11 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 267, p. 262-264
| | 12 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 475
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8242 (TK 4), a.1531, f. 79
|
Prints: | 1 | Documente vol. 11, No. 34, p. 27 (excerpt) | | 2 | AT 13 No. 309, p. 291-292 (in extenso) | | 3 | POCIECHA 4 p. 359 (excerpt) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 247, p. 107
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 46r
ms 2 Reverendissime in Christo pater et,
ms 1 [...] paper damaged⌈Reverendissime in Christo pater etms 2 Reverendissime in Christo pater et,
ms 1 [...] paper damaged⌉ domine, amice carissime ac honorande
ms 2 Intelliget Dominatio Vestra,
ms 1 Intel[...]ra paper damaged⌈Intelliget Dominatio Vestrams 2 Intelliget Dominatio Vestra,
ms 1 Intel[...]ra paper damaged⌉ Reverendissima ex maiestatis regiae litteris, quam felicem victoriam maiestati suae et regno de hostibus perfidis Valachis Deus Omnipotens hoc tempore concedere dignatus est, ob quod omnes regni incolae exsultant et laetantur vehementer. Deus Omnipotens de sua ms 1 sancta,
ms 2 tanta⌈sanctams 1 sancta,
ms 2 tanta⌉ erga nos clementia, qua nos pacemque nostram tuetur, sit benedictus in saecula.
Post initas annales in regno Hungariae inter reges dissidentes indutias fuit hic dominus Hieronimus Laski, deinde recta hinc ad serenissimum regem Romanorum Pragam profectus erat, nunc iterum in Hungariam reversus est, unde scripsit maiestati regiae se humanissime per serenissimum regem Romanorum et susceptum et tractatum esse, cum quo se multa egisse declarat de concordia futura, ad quam concludendam regem Ioannem missurum esse ad conventum imperii Spirensem suos oratores affirmat.
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 46v
Significat etiam velle regem suum Ioannem postulare a maiestate domini nostri, ut illuc quoque Spiram insignes super concordia tractanda et concludenda mittat oratores. In qua re quid agi conveniat, maiestati suae, plane est incognitum, praesertim cum serenissimus
BCz, 247, p. 108
rex Romanorum ms 2 nulla significatione aperire maiestati suae velit, qua mente,
ms 1 null[...] paper damaged⌈nulla significatione aperire maiestati suae velit, qua mentems 2 nulla significatione aperire maiestati suae velit, qua mente,
ms 1 null[...] paper damaged⌉ quove consilio de ms 2 concordia fuerit, sicut ex exemplo litterarum,
ms 1 conc[...] paper damaged⌈concordia fuerit, sicut ex exemplo litterarumms 2 concordia fuerit, sicut ex exemplo litterarum,
ms 1 conc[...] paper damaged⌉ maiestatis illius hic alligato, quibus ad litteras domini ms 2 nostri,
ms 1 n[...] paper damaged⌈nostrims 2 nostri,
ms 1 n[...] paper damaged⌉ respondet, Dominatio Vestra Reverendissima perspiciet. Reicere enim videtur maiestas illius ad maiestatem domini nostri officium proponendi media concordiae, quod semper maiestas domini nostri, ut invidiam utrimque fugiat, facere devitavit. Mallet siquidem ex ipsorum mutuis oblationibus condicionum honesta suadere media, quam illis utrimque silentibus aliquas, quae fortasse non placerent, condiciones proponere. Quare cum istic iam esse putem serenissimum dominum regem Romanorum,
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 47r
Dominationem Vestram rogo, ut perquirat, undecumque melius potest, quo animo sit ms 1 maiestas illius,
ms 2 illius maiestas⌈maiestas illiusms 1 maiestas illius,
ms 2 illius maiestas⌉ ad concordiam et pacem cum adversario suo ineundam, et secum perpendat, deceatne maiestatem domini nostri ad postulationem solius regis Ioannis, cum serenissimus rex Romanorum ms 1 nothing written ,
ms 2 apud maiestatem suam⌈ms 1 nothing written ,
ms 2 apud maiestatem suam⌉ id non postulet, oratores Spiram super ista concordia ms 1 tractanda,
ms 2 tractanda⌈tractandams 1 tractanda,
ms 2 tractanda⌉ mittere, et consilium de hac re ad me suum perscribat, ut et ipse scire possim, quid maiestati regiae in hoc negotio consulere debeam.
Laboravi diligenter apud ⌊maiestatem regiam⌋ de revocanda Dominatione Vestra Reverendissima ab isto, ut appellat, exilio suo. Sed tamen nihil proficere hactenus potui. ⌊Maiestas enim sua⌋ non putat sibi integrum hoc tempore istinc Dominationem Vestram avocare, quo potissimum
BCz, 247, p. 109 ms 2 de difficillimis et magni momenti,
ms 1 [...]menti paper damaged⌈de difficillimis et magni momentims 2 de difficillimis et magni momenti,
ms 1 [...]menti paper damaged⌉ rebus multa sperat suo nomine ms 2 tractari debere,
ms 1 trac[...]e paper damaged⌈tractari deberems 2 tractari debere,
ms 1 trac[...]e paper damaged⌉, ms 2 ad,
ms 1 [...] paper damaged⌈adms 2 ad,
ms 1 [...] paper damaged⌉ quam tractationem neminem praeter Dominationem Vestram Reverendissimam ita aptum habere posset. Quare ego rogo ab illa, ferre BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 47v velit aequo et patienti animo reliqui istius parvi temporis moram et coepto officio ⌊maiestatem suam⌋ sibi ms 2 devincire,
ms 1 devincere⌈devincirems 2 devincire,
ms 1 devincere⌉ curet. Postquam enim ⌊caesarea maiestas⌋ relinquet ⌊Germaniam⌋, non dubium est Reverendissimam Dominationem Vestram tum quoque huc ad nos redituram.
Serenissimus rex Ferdinandus adiuvare volens maiestatem regiam in collocanda recte illustrissima domina Hedvigi, filia maiestatis suae, interponit consilia et persuasiones suas apud maiestatem suam, ut illam ms 1 illustri,
ms 2 illustri⌈illustrims 1 illustri,
ms 2 illustri⌉ domino ms 1 Friderico, comiti,
ms 2 Friderico, comiti⌈Friderico, comitims 1 Friderico, comiti,
ms 2 Friderico, comiti⌉ palatino Rheni, despondeat. Cuius rationes et fortunae cum non sunt maiestati regiae cognitae, haeret hactenus in consiliis istis, dispiciens diligenter, quod possit filiae suae honoratius matrimonium deligere. Quare rogo hanc ob rem etiam Dominationem Vestram, ut disquirat de bonis istius domini palatini, de condicione successionis et de numero fratrum, aut aliis id genus, quae scire imprimis maiestati regiae, tradere filiam viro volenti, convenit, ut scire possemus, in quam condicionem collocari haec honestissima
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 48r
et omni virtute ornatissima puella ms 1 debeat,
ms 2 debeat⌈debeatms 1 debeat,
ms 2 debeat⌉. Commendo me amori et benevolentiae fraternae Vestrae Reverendissimae Dominationis, quam dominus Deus diu servet incolumem et felicem et ad nos sanam et laetam cito reducat.
| | | 79 | IDL 699 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1531-10-15 | received Brussels, [1531]-12-13
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 113-116
| | 2 | office copy in Latin, BNW, BOZ, 2053, TG 28, No. 3562, f. 35r-v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6552, p. 704-705
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BK, 216, No. 120, f. 144r-145r
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12630, No. 120, f. 145r-145v
| | 6 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 266, p. 271-274
| | 7 | copy in Latin, 17th-century, BK, 227, No. 120, f. 134r-135r
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 46 (TN), No. 157, p. 587-589
| | 9 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 268, No. 288, p. 651-652
| | 10 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 267, p. 240-241
| | 11 | register with excerpt in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8242 (TK 4), a.1531, f. 85
| | 12 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 477
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8242 (TK 4), a.1531, f. 66
|
Prints: | 1 | AT 13 No. 357, p. 333-334 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p. 116
Reverendissimo in Christo patri, domino Ioanni electo confirmato Culmensi et regio apud caesaream et catholicam maiestatem consiliario et oratori, fratri et amico carissimo ac honorando
BCz, 247, p. 113
Reverendissime in Christo pater et domine, frater et amice carissime ac honorande.
Multi iam intercesserunt dies, quod maiestas regia suum istuc ad caesaream maiestatem et Dominationem Vestram Reverendissimam cubicularium cum litteris misit, cuius reditum vehementer miratur in tam longum extrahi, neque potest non vereri, ne quid adversi reversionem illius impediat. Utcumque tamen est, mittit hunc alterum maiestas sua nuntium ad serenissimam Romanorum maiestatem, cui, quemadmodum sub hoc tempore se facturam receperat de collocanda illustrissima domina Hedvigi, filia sua, illustri domino Friderico, comiti palatino Reni, respondet et plane iam ad persuasionem maiestatis suae, utcumque condicionis et facultatum illius principis ignara, assentitur.
Ego quidem, qui huic regiae virtutis et clarissimae pu paper damaged⌈[s et clarissimae pu]s et clarissimae pu paper damaged⌉ellae bene volo, scripseram ad Dominationem Vestram Reverendissimam per priorem cubicularium, ut explorare vellet et mihi declarare, quae sit istius principis condicio, quae facultates et qui item ex natura mores. Namque mores eius puellae modestissimi et castissima ac honestissima educatio videntur postulare,
BCz, 247, p. 114
ut quam mansuetissimo et perhumano viro iungatur. Cum tamen non redit prior nuntius, iterum id a Dominatione Vestra Reverendissima per praesentes postulo.
Hodie hic adventus domini Laski exspectatur, qui cum designatis collegis suis nomine regis Ioannis orator istuc ad conventum Spirensem recta proficiscetur, quibus ut maiestas domini nostri aliquos suos insignes oratores adiungat, vehementer laboratur. Maiestas tamen sua, cum sit ignara, quo paper damaged⌈[quo]quo paper damaged⌉ animo id caesarea vel Romanorum regia maiestas susceptura esset, in ancipiti adhuc ea de re cogitatione haeret. Cavet enim plurimum, ne quo facto in suspicionem interversae neutralis suae professionis veniat, praesertim cum vide paper damaged⌈[cum vide]cum vide paper damaged⌉at, regis Romanorum maiestatem nihil penitus consilii sui de paper damaged⌈[consilii sui de]consilii sui de paper damaged⌉ rationibus concordiae communicare sibi velle paper damaged⌈[velle]velle paper damaged⌉, sed de omnibus, de quibus a maiestate sua inquiritur, ita reicere, ut primum velit cognoscere, quid de singulis maiestati suae faciendum videretur. Quare cum ita nodose in his ex ista parte agatur, non ab re putaverim, ut Reverendissimama Dominatio Vestra percontetur a longe, quam gratum id
BCz, 247, p. 115
istis principibus foret, si nostrates oratores istuc mitterentur, et mihi, quid sentiret, declaret.
Hinc quid aliud scribi debeat ad Dominationem Vestram Reverendissimam, in praesens nihil est, nisi quod ⌊maiestas reginalis⌋ molesto fert animo taedium in perseverando istic Reverendissimae Dominationis Vestrae et maxime, quod Dominationem Vestram Reverendissimam persuasam esse videat sua causa accidere, quod tanto tempore non revocetur. Ego sum tutatus apud illam Dominationis Vestrae Reverendissimae causam et obtinui, ne quid acerbi illi respondeat. Sed optarem etiam, a Dominatione Vestra Reverendissima illius animum delenitis et acceptis aliquibus scriptis placari, ut ad reditum huc suum talem sibi eius gratiam praepararet, qualem tot merita sua exposcere videntur. Commendo me amori et benevolen paper damaged⌈[mori et benevolen]mori et benevolen paper damaged⌉tiae fraternae Dominationis Vestrae Reverendissimae, quam semper sanam ac paper damaged⌈[ac]ac paper damaged⌉ felicem esse ex animo desidero.
Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 80 | IDL 701 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Brussels, 1531-10-22 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1518, f. 73-74
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 331r-v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 216, No. 179, f. 206r-v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12630, No. 181, f. 205r-v
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 266, p. 384-385
| | 6 | copy in Latin, 17th-century, BK, 227, No. 179, f. 192v-193r
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 46 (TN), No. 226, p. 795-796
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 197, p. 417-418
| | 9 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 267, p. 276-277
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 424
|
Prints: | 1 | AT 13 No. 369, p. 343 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Cum ista nocte hinc a domino suo serenissimo ⌊Romanorum rege⌋ dominus comes ⌊Nogarollis⌋ revocatus in postis abeat, non potui omittere, cum prius abunde cum cubiculario ⌊Gersdorff⌋ scripserim de omnibus, quin has breves exararem. Ipse dominus ⌊comes⌋, quemadmodum ista mihi hora rettulit, adhuc super his rebus, de quibus scripsi in novissimis, a ⌊domino⌋ suo superinscribed⌈suosuo superinscribed⌉ non habuit responsum; pollicitus est mihi, quam primum ad dominum suum appulerit, se de omnibus per litteras suas me reddere certiorem, quod postquam fiet, perscribam ad Dominationem Vestram Reverendissimam omnia etc.
Mitto hic nescio quae de cometis. Quae alias hic aguntur, scripsi in compendio ad serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋. Nos hic nihil facimus et in utramque aurem dormimus etc. Alia in ista celeritate non restant, quam quod me Dominationi Vestrae Reverendissimae summopere commendo, Deumque precor, ut me illam felicem et incolumem brevi videre concedat, quod ut fiat quantocius (ne iterum querelis meis molestior sim) Dominationem Vestram Reverendissimam rogo et obtestor, det omnem quam potest operam. Ego profecto, ut scripsi in novissimis, durare hic non possum diutius.
Ex ⌊Bruxellis⌋, 22 Octobris anno Domini 1531
Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus ⌊Ioannes Dantiscus⌋ etc. episcopus Culmensis etc.
| | | 81 | IDL 739 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Brussels, 1532-01-27 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1554, f. 145 + f. [1] missed in numbering after f. 145
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 335r-v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 21, f. 30v-31v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 31r-v
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 44-45
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 48 (TN), No. 190, p. 657-658
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 200, p. 422-423
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 32, p. 70-72 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Accepi ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae 1531-10-15⌊15 Octobris1531-10-15⌋ ⌊Cracoviae⌋ datas, in quibus mihi scribit de cubiculario serenissimae ⌊regiae maiestatis⌋, qui tum nondum redierat, sed iam illum rediisse compertum habeo. Ex litteris meis, quas ille attulit, Dominatio Vestra Reverendissima, quibus in angustiis verser et quo loco sitae sunt res meae, abunde intellexit, nolo igitur novis querimoniis Dominationi Vestrae Reverendissimae esse molestior. Totum me Deo commisi; is
cf. Vulg. 1Sm 3.18 dominus est, quod bonum est in oculis suis, faciat ⌊faciat de me, quod bonum est in oculis eiuscf. Vulg. 1Sm 3.18 dominus est, quod bonum est in oculis suis, faciat ⌋.
⌊Caesar⌋ superiore die ⌊hinc⌋ abiit. Ego inopia pecuniarum ⌊hic⌋ manere aliquamdiu coactus sum, quousque etiam hanc postam, quam pecuniis meis solvere iuvi ad ⌊maiestatem regiam⌋ expedirem[2]. ⌊Antverpiae⌋ apud mercatores agam, venditis et impignoratis rebus meis utcumque, quo ⌊caesarem⌋ quam primum sequi possem in ⌊Germaniam⌋ et non ultra, qua in re multa mihi essent scribenda Dominationi Vestrae Reverendissimae scribenda, si tempus me non deficeret. In longa scriptione ad ⌊maiestatem regiam⌋ occupatus, transiit mihi tempus et nunc a me petuntur litterae, quantum tamen adhuc restat, Dominationi Vestrae Reverendissimae impendam.
Scripsit mihi Dominatio Vestra Reverendissima de illustrissimo domino ⌊comite palatino Fre hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉derico⌋, qui paulo ante hic fuit et cum nullo hic plus habuit commer hidden by binding⌈[r]r hidden by binding⌉cii, ratione veteris benevolentiae, quam mecum. Quae ⌊ille⌋ mecum egit et ego cum illo ratione matrimonii, de quo Dominatio Vestra Reverendissima mihi scripsit, ad longum seorsum in carta serenissimae ⌊regiae maiestati⌋ ⌊⌋ nec dubito, quin illam maiestas eius Dominationi Vestrae Reverendissimae dabit perlegendam; ex ea omnia intelleget et id potissimum, quibus princeps ille sit moribus praeditus. Depinxi enim graphice et vere quicquid in illo est principe longeque mihi magis placeret contractio illa affinitatis ⌊regiae maiestatis⌋ cum ⌊eo⌋, quam cum illustrissimo duce ⌊Ludovico Bavariae⌋, qui ⌊Germaniam⌋ numquam exivit moresque habet Germanicos. Sed ⌊iste princeps⌋ inter varias nationes mores suos polivit, dignus profecto tanta et tam delicata ⌊principe⌋. Summa istius rei est in arbitrio[3] serenissimae ⌊regiae maiestatis⌋.
Quae alias hic acta sunt, ex volumine meo ad ⌊maiestatem regiam⌋ intelleget. De me non est, quod aliud scribam, quam id, quod scripsi semper. Debeo ista hora circiter duo milia ducatorum praeter illa, quae prius exposui. Hoc scilicet est cum emolumento servire totque curas et labores pati. Sed de his hactenus. Dominationi Vestrae Reverendissimae me summopere et ex corde commendo et quaeso, mei misereatur.
Ex ⌊Bruxellis⌋ celerrime, 27 Ianuarii anno Domini 1532.
Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus capellanus ⌊Ioannes Dantiscus⌋ confirmatus episcopus Culmensis manu propria
[1] Missing parts of address were written on a lost piece of paper the seal was impressed through
[2] pecuniam non habet; debet; de matrimonio Hedvigis cum comite palatino Rheni; non laudet ducem Bavariae added in the margin in the hand of Stanisław Górski
[3] Dei et added above in the hand of Stanisław Górski
| | | 82 | IDL 749 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1532-02-18 | received Regensburg, [1532]-04-06
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 117-120
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 478
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 26
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 82, p. 139-140 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p. 120
Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni Dantisco⌋ Dei gratia episcopo Culmensi et regio apud ⌊caesaream et catholicam maiestatem⌋ oratori, fratri et amico carissimo ac honorando
BCz, 247, p. 117
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime ac honorande.
Sciens Dominationem Vestram Reverendissimam magno desiderio teneri, ut in patriam rediret et advertens etiam illius praesentia ⌊ecclesiam et dioecesim⌋ suam plurimum egere, operatus sum diligenter apud ⌊maiestatem regiam⌋, ut illam ex ista legatione revocaret, quod etsi propter multa magni momenti negotia, quae Dominationi Vestrae Reverendissimae committebantur, impetrari diu a maiestate sua non potuit, tandem tamen, ut cognoscet Reverendissima Dominatio Vestra ex litteris suae maiestatis, cum gratia est impetratum. Redibit itaque ad nos sana et incolumis Reverendissima Dominatio Vestra, et utinam bene confectis et perfectis rebus ⌊maiestatis reginalis⌋, cui si satis fecerit, procul dubio omnibus faciet satis.
Ceterum, ut Dominatio Vestra Reverendissima intelligat, quid ⌊maiestas domini nostri⌋ scribat ⌊maiestati caesareae⌋ de negotio concordiae inter serenissimum ⌊regem Ferdinandum⌋ et illius maiestatis ⌊adversarium⌋ tractandae, mitto illi cum praesentibus ipsarum litterarum exempla, quibus perspectis, erit officii Dominationis Vestrae Reverendissimae curare et omni studio ac diligentia agere, ut ce paper damaged⌈[ce]ce paper damaged⌉lerrime respondeatur maiestati regiae super hoc negotio a caesarea maiestate paper damaged⌈[ea maiestate]ea maiestate paper damaged⌉, nam te paper damaged⌈[te]te paper damaged⌉mpus indutiarum, quod breve est, moram non patitur.
Commendo me amori et benevolentiae fraternae Dominationis Vestrae Reverendissimae, quam et felicem esse, et recte semper incolumem vehementer desidero.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 83 | IDL 767 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Regensburg, 1532-04-12 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 14, No. 1602, f. 28-31
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 337v-339v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 24, f. 33v-36r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 33v-36r
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 48-52
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 47 (TN), No. 88, p. 285-292
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 203, p. 425-428
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 182, p. 278-282 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Cum iste hinc nuntius a me dimitteretur, quamvis in conscribendis memorialibus, ut vocant, quae s(acrae) ⌊regiae et reginalis maiestatis⌋ nomine in negotiis, quae adhuc transigenda restant, ⌊maiestati caesareae⌋ sum daturus, sim ocupatissimus, ut is, qui hinc libenter se expediret, ne nova iterum commissio ulterius me hic detineret, non potui tamen omittere, quin has in omnem eventum ad Dominationem Vestram Reverendissimam exararem. Cui imprimis, quas pectoris mei potest tenuitas, immortales habeo gratias, quod me tandem suis sedulis apud s(acram) ⌊maiestatem regiam⌋ interpellationibus ex hoc ergastulo, nedum exilio, liberaverit, qua de re, licet prius multa Dominationi Vestrae Reverendissimae debeam, de quibus numquam solvendo esse potero, nunc vero longe maiora debebo sicque me Dominatio Vestra Reverendissima debitorem habitura est perpetuum.
Veni ⌊huc⌋ primum 1532-04-06⌊6 huius1532-04-06⌋, prius ... illegible⌈...... illegible⌉ ob multas causas, quas ne sim longior, ad praesens omitto, venire non potui on the margin⌈venire non potuivenire non potui on the margin⌉ et nihil hucusque neglexi, quae vel in s(acrae) ⌊regiae aut reginalis maiestatis⌋ rem fieri debuere. Me absente dominus secretarius ⌊caesareae maiestatis⌋ primarius, non vulgaris amicus meus, ⌊Alfonsus Valdesius⌋, litteras maiestatis regiae caesari meo nomine reddidit et ut iam notum Dominationi Vestrae Reverendissimae a caesare responsivas remisit. Huc veniens imprimis fui apud serenissimum ⌊Romanorum regem⌋, cum illo multa, de quibus latius cum cubiculario ⌊Spigel⌋, inter alia nequaquam ille et ⌊caesar⌋, et quotquot hic sunt principes volunt, ut locus pro oratoribus ⌊Patavii⌋ designatus mutetur. ⌊Caesar⌋ adhuc me propter pedis dolorem non admisit et ut dixit mihi dominus comes de Nassau, cum sciat me revocatum, differt, dicens ad praesens hic plus esse operam meam necessariam BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1602, f. 28v quam prius umquam. Instabo nihilominus, ut me hinc explicem, quam primum possim.
Quid hic nomine ⌊regiae maiestatis⌋ mihi agendum restat, aliud non est, quam quod spectat ill(ustrem) ⌊dominum ducem in Prussia⌋, quem ⌊Iudicium Camerae⌋ ultra hoc, quod ⌊Bruxellis⌋ ⌊caesar⌋ mihi dixit, et ⌊regiae maiestati⌋ scripsit, bannitum publicarunt. Litteras eius rei ⌊Francfordiae⌋ intra nundinas in foribus ecclesiae maioris, in qua adhuc nostro more cultus divinus celebratur, ad calcem usque perlegi. Vix credo ⌊caesarem⌋ hoc scire, cum neque secretarii caesaris Germani hoc sciant, sed de his cum Spigel⌊⌋ diffusius.
Quae pro sacra ⌊reginali maiestate⌋ hic agere debeo, quemadmodum illa mihi novissime 22 Martii ⌊⌋ et ut aliter non facerem praecepit, vix in aliis novem annis immo numquam a ⌊caesare⌋ impetrarem, tanta illa maiestas petit et putat me caesarem cogere posse ad omnia, quae velim, cum ille adeo sit siccus, cum ab eo aliquid petitur, ut ne pumex quidem possit esse aridior. Impingit mihi etiam sacra maiestas eius, quod in litteris meis multa promiserim. Ea promisi, quae mihi sunt promissa, quae si non servantur, aut forsan non servabuntur, ego profecto in causa non sum on the margin⌈et putat me caesarem cogere posse ad omnia, quae velim, cum ille adeo sit siccus, cum ab eo aliquid petitur, ut ne pumex quidem possit esse aridior. Impingit mihi etiam sacra ⌊maiestas eius⌋, quod in litteris meis multa promiserim. Ea promisi, quae mihi sunt promissa, quae si non servantur, aut forsan non servabuntur, ego profecto in causa non sumet putat me caesarem cogere posse ad omnia, quae velim, cum ille adeo sit siccus, cum ab eo aliquid petitur, ut ne pumex quidem possit esse aridior. Impingit mihi etiam sacra maiestas eius, quod in litteris meis multa promiserim. Ea promisi, quae mihi sunt promissa, quae si non servantur, aut forsan non servabuntur, ego profecto in causa non sum on the margin⌉. Daturus sum nihilominus operam, ut diligentiam meam non defuisse cognoscat. Adeo male me in his novissimis litteris et indignis modis tractat, ut in animum admittere non possim, quod eas litteras, quas manu sua subscripsit, legerit. Obicit mihi iterum nescio quam neglegentiam et convivia et quod ⌊eius⌋ pecuniam et ⌊regiae maiestatis⌋, atque meam frustra profuderim. Nihil reliquum est, quam quod me crinibus (ut ⌊Levicio⌋ facere solebat) non protrahat. Haec sunt mea merita. Spero tamen in Deum meum, quod illa aliquando cognoscet, quanta fide et quam utiliter ei servierim. Sed de his hactenus. Confidenter ista et soli Dominationi Vestrae Reverendissimae ista scribo. Coram Deo bene favente liberius.
Conveni ⌊hic⌋ cum illustrissimo ⌊domino Frederico⌋, comite palatino, cum quo de matrimonio ⌊reginulae⌋ nostrae
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1602, f. 29r
plurima. Optimus ⌊iste princeps⌋ bene affectus est misitque ad me intimum suum consiliarium doctorem Harthmannum et ipsemet etiam mecum in eandem sententiam collocutus est, rogans me, ut se s(acrae) ⌊maiestati regiae⌋ excusarem, quod tam diu oratores suos non miserit hancque praetendit causam, quod ⌊caesar⌋ et ⌊Romanorum rex⌋ pro diuturnis et multis servitiis sibi plurima ei debeant et videntur tractare hoc matrimonium in recompensam servitiorum ⌊eius⌋ et ut eum cum hoc matrimonio reddant contentum et quia nunc apud utrumque instaret pro servitiis suis instaret on the margin⌈pro servitiis suis instaretpro servitiis suis instaret on the margin⌉, non declarando se adhuc, si ambiat aut non ambiat hoc matrimonium, quod faceret, si mitteret oratores ea de re, hucusque illos continuerit, mihi autem seorsum et confidenter dixit, quod summopere cupiat cum regia maiestate contrahere hanc affinitatem eo tamen modo, ne cum illa caesar et Romanorum rex ei pro servitiis suis satisfecisse videantur et quod maluisset per se aut quempiam alium cum maiestate regia ista tractare quam per eos, qui tractant. Postulavit igitur a me, ut summopere ⌊maiestatem regiam⌋ rogarem, ne aegre ferret, quod tamdiu nuntios non misisset, iussit etiam mihi ostendi novissimas regiae maiestatis litteras, 24 Martii ad Romanorum regem datas, et mihi dici, quod adhuc se non declaraverit, sed data opera rem hanc in consultationem cum fratre suo ⌊electore comite palatino⌋ reiecisse, ut aliquid interea ab his duobus principibus pro servitiis suis extorquere posset, mihi autem se plane aperuit et dixit summopere hanc cum maiestate regia cupere affinitatem idque in effectum se brevi deducturum. Doctor tamen ille, de quo supra, innuebat, si dos sciri posset. ⌊Princeps⌋ ipse, cum plerumque diffuse mecum in his est collocutus, semper dotem verecunde ob
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1602, f. 29v
ticuit, meum igitur (si consulere mihi licet) consilium esset, ut per indirectum aliquid de dote ... in istius principis notitiam perduceretur. Verentur enim illi, qui sunt ⌊ei⌋ a consiliis, ne cum dote sic fieret, ut aliquando ex Regno factum est. Quapropter istas cum hoc dedi ad Dominationem Vestram Reverendissimam nuntio una cum litteris domino ⌊Hieronimo Laski⌋ inscriptis, qui quidem nuntius Dominationem Vestram Reverendissimam certiorem reddet, quid hic egerit et citius, ut reor, quam ⌊Spigel⌋, quem nondum expeditum scio, ad Dominationem Vestram Reverendissimam applicabit. Quod si quid mihi in his committere vult ⌊regia maiestas⌋, puto enim me ante unius mensis decursum a data praesentium vix expediri posse, id faciam, quod feci semper, licet exhaustus sum totus etc.
Spero, quod negotium cum ⌊Luteranis⌋ componetur, sed ea condicione, ut sic maneant, ut sunt usque ad futurum concilium, quod erit, cf. Office of the dead ⌊quando caeli movendi sunt et terracf. Office of the dead ⌋
cf. Vulg. Mt 27.64 novissimus error peior erit priore ⌊futurusque est novissimus error peior priorecf. Vulg. Mt 27.64 novissimus error peior erit priore ⌋ etc.
Nemo electorum adhuc ⌊hic⌋ est. Oratores eorum cum aliis quibusdam imperii statibus pridie incoeperunt tractare feceruntque comitiorum initium, finem nemo scit. Cum ⌊Spigel⌋ scripturus sum de omnibus ⌊regiae maiestati⌋, cui ad praesens peto excusari, de omnibus copiosius. Dominatio Vestra Reverendissima pro vetere sua in me gratia et benevolentia his lituris dabit veniam et sacrae ⌊reginali maiestati⌋ me commendabit, dissimulans id, quod confidenter scripsi, illico intelleget, quem erga me gerat affectum.
Andream Dluski, bonum iuvenem et industrium, ⌊Bruxellis⌋ adhuc et hic iterum illustrissimo domino ⌊comiti palatino Frederico⌋ dedi et commendavi, BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1602, f. 30r bonum et in se benignum habiturus est dominum, quandoquidem illum a me libenter et non gravate accepit. Sed rogo Dominationem Vestram Reverendissimam, ne iterum mihi alii ex nostris mittantur dominis consignandi, ut nuper quidam venerunt duo iuvenes, Gluchowski unus, alius Syenyenski, dicens se fratrem coniugis magnifici domini ⌊palatini Cracoviensis⌋, ne unum iota litterarum ad me ferentes et sine intellectu et pecuniis, dicentes et litteras et pecunias in itinere se amisisse on the margin⌈dicentes et litteras et pecunias in itinere se amisissedicentes et litteras et pecunias in itinere se amisisse on the margin⌉, praesertim iuvenis iste Syenyenski, cui olim superinscribed⌈olimolim superinscribed⌉ mala scabies caput exedit, plenum turpibus notis et stigmatibus et in capite rationis penitus habet nihil. Propter ⌊dominum palatinum⌋ adhuc illum fove stain⌈[ve]ve stain⌉o, reducturus illum forsan rursus in ⌊Poloniam⌋, cum bardi tales et stolidi emittuntur, nihil aliud quam nationi dedecus pariunt etc.
Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut domino et patrono meo colendissimo, summopere et ex corde me superinscribed⌈meme superinscribed⌉ commendo et rogo, qua me cepit gratia prosequatur. Decrevi hic, si erit possibile, quod brevi fieri posset, per reverendissimum dominum ⌊cardinalem Maguntinum⌋, qui me suscepit in filium, consecrari deditque mihi superiore die, cum apud illum essem, anulum episcopalem cum bono saphiro. Is adhuc est in Sweinfort cum aliis electoribus, tractans concordiam cum principibus Luteranis etc.
Nescivi hunc novum in curia ⌊regiae maiestatis⌋ modum, quod exeunti oratori datur viaticum, redeunti nihil. Utcumque res habet, Deo meo me commisi, qui Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime sospitet et prosperet in omnibus.
Ex ⌊Ratisbona⌋, 12 Aprilis anno Domini MDXXXII.
Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus ⌊Ioannes Dantiscus⌋ confimatus episcopus Culmensis manu propria
| | | 84 | IDL 772 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Regensburg, 1532-04-17 |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 342v-345r
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 47 (TN), No. 96, p. 321-329
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 205, p. 432-435
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 194, p. 303-307 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BJ, 6557, f. 342v
⌊Ioannes Dantiscus⌋ episcopus Culmensis ⌊Petro Tomicio⌋ episcopo Cracoviensi vicecancellario.
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine observandissime. Obsequiorum meorum plurimam commendationem.
Nudius quintus ⌊⌋ ⌊hinc⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae cum ⌊Stanislao Vitreatore⌋, quem magnificus dominus ⌊Hieronymus Laski⌋ ⌊huc⌋ cum litteris miserit pollicebarque latius Dominationi Vestrae Reverendissimae cum ⌊hoc cubiculario⌋ de omnibus scripturum. Cum tamen adhuc non sim admissus ad ⌊caesarem⌋ propter aegritudinem et nescio quem pruritum, quem fertur habere in facie, quo non libenter a quopiam videtur, nihil se tale offert, cur sim prolixior. Scripsi etiam serenissimae ⌊maiestati regiae⌋, quae in novis hactenus habuimus, ad quae me refero.
Quae in ⌊⌋ scripsi de illustrissimo domino ⌊duce Frederico comite palatino Rheni⌋, sic habent et pridie eadem mihi confirmavit, veniens ad me cum duobus suis fratribus ⌊Ottone Henrico⌋ et Alberto episcopo Ratisbonensi atque etiam cum ⌊Ernesto duce Bavariae episcopo Pataviensi⌋ ad prandium, BJ, 6557, f. 343r in quo eos, licet se ipsos invitaverant, satis laute tractavi. Haec sunt ista convivia, quae mihi serenissima ⌊reginalis maiestas⌋ obicit et quae non regiis neque reginalibus pecuniis, quae ad victum ordinarium mihi numquam suffecerunt, sed quae pro honore ⌊utriusque maiestatis⌋ et ⌊regni⌋ meis impensis hucusque feci et adhuc, quantum convenit, Deo favente, facturus sum et quae aliquando multum rebus reginalis maiestatis profuerunt, licet scribat me nihil aliud praeter verba et nullum commodum procurasse, vel ex litterarum eius ad me exemplo, quod igitur his inclusi, Dominatio Vestra Reverendissima videbit. Ista convivia et favor principum virorum in hac aula una cum sedula mea cura et diligentia, qua mihi non pauci accreverunt cani, effecerunt, quod primum investituram, deinde remotionem et relaxationem sequestri et quod fuit potissimum consensum matrimonii, sine quo ⌊reginalis maiestas⌋ totum feudum in ⌊regno Neapolitano⌋ amiserat, per medium ⌊magni olim Gattinari superinscribed, in the hand of other⌈GattinariGattinari superinscribed, in the hand of other⌉ cancellarii⌋ et aliorum amicorum a ⌊maiestate caesarea⌋ impetraverim.
Qui consensus si non a me fuisset obtentus ante ⌊viceregis⌋ mortui adventum, numquam postea ⌊caesar⌋ illum dedisset, tantum vicerex tum ad ⌊statum Barensem⌋ omnibus modis inhiabat. Et si consensus datus non fuisset, iam pridem ⌊Bario⌋ caruissemus. Crevit ob eum consensum, sic datum, non parvum inter ⌊magnum cancellarium⌋ et ⌊viceregem⌋ odium et aperta simultas, quae etiam rebus ⌊reginalis maiestatis⌋ non obfuit ausimque sancte asserere coram Dominatione Vestra Reverendissima, quod nisi magnus cancellarius a me inductus, cum amicus mihi esset adhuc a tempore ⌊Maximiliani caesaris⌋ singularissimus, partes serenissimae reginalis maiestatis suscepisset, iam dudum de ⌊statu Barensi⌋ actum fuisset. Et cum ⌊vicerex⌋ sciret me tantopere et apud ⌊caesarem⌋, et ⌊magnum cancellarium⌋ pro retinendo ⌊statu Barensi⌋ laborare, primum me promissis quinque milibus ducatis nitebatur abducere, saltem ne ⌊caesarem⌋ adeo molestarem, quod[1] cum Deo gratia praeficere non potuit, curavit cum confessore caesaris, ut inquisitio captis duobus BJ, 6557, f. 343v meis famulis me turbaret, quo a diligentia mea distraheret. Neque hoc illi profuit, nihil enim, quae expedire videbantur egi remissius, nihilominus nullum commodum, sed verba dumtaxat dicor expedivisse.
Omitto nunc sexaginta milia ducatorum, quae ad meam instantiam ⌊caesar⌋ donavit ⌊reginali maiestati⌋ de adohis non persolutis ab illustrissima ⌊olim matre⌋ serenissimae ⌊reginalis maiestatis⌋ et duo alia milia ducatorum, quae sine commissione a maiestate caesarea reginali maiestati impetravi de adohis nuper impositis. De ⌊Monte Serico⌋ et pascuis parum, immo nihil, ferunt ⌊reginalem maiestatem⌋ habere iuris, effeci nihilominus, ubi reginali maiestati deesset iustitia, quod ⌊caesarea maiestas⌋ promisit facere gratiam, quam si facturus est, experiar, nullum non movebo lapidem[2], ut serenissimae reginali maiestati ea in re et in omnibus aliis, quibus possum, fideliter atque utiliter inserviam. Quod, ut spero, ipsa ⌊maiestas caesarea⌋ litteris suis ad serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋ in reditu meo testabitur, quandoquidem, cum tot mihi neglegentiae et quod nisi per verba servierim, impinguntur, non possum non caesarem, apud quem omnia ista egi, testem vocare, nec mihi verum eius deerit testimonium.
Praescribit etiam mihi et mandat ⌊reginalis maiestas⌋, ut omnino a ⌊caesare⌋ obtineam novem milium ducatorum remissionem cum nongingentorum ducatorum singulis annis pensione, quae illustrissima ⌊olim mater⌋ reginalis maiestatis quibusdam debuit, quorum bona in rebellione et crimine laesae maiestatis deprehensis sunt adempta et pro caesare confiscata, praeterea adohanam ⌊Trani⌋ vel ⌊Monopoli⌋, quae etiam non parvam conficit summam, et ut liceat ei castellanum Barensem, quem vellet, deputare. Ista ut a ⌊caesare⌋ impetrem, adeo mihi stricte iniungit, non secus atque ista vi quadam caesari eripere possem, et expostulat mecum, quod caesar Hispanis quibusdam nescio quae dederit, et si diligentia mea affuisset, se illa a caesare habere potuisse vultque, ut merita ⌊eius⌋ et ⌊matris⌋, praeterea expensas in bello novissimo contra ⌊Gallorum regem⌋ profusas caesari saepius inculcem et in recompensam ista, quae petit, obtineam, ignara, quae aliquando BJ, 6557, f. 344r mihi pro responsis dantur, quae tamen cognoscens hunc sexum data opera non perscripsi, ne impatientior redderetur. Paulo ante mihi dictum est: „Qua de re, inquam, ⌊domina tua⌋ tantum petit, quasi nemo in ⌊regno Neapolitano⌋ non tot et maiores expensas in hoc bello fecisset quam illa. Nonne fuit astricta ⌊statum suum⌋, quemadmodum alii ⌊regni⌋ principes et barones contra hostes tueri et defendere, quod si ⌊caesar⌋ omnibus in hoc bello profusas expensas refundere deberet, non ⌊regnum Neapolitanum⌋, nedum regna Hispaniae sufficerent”. Istiusmodi interdum verba et multo duriora, cum aliquid peto, audire ab his, qui dirigunt, cogor. ⌊Caesar⌋ mihi humaniter semper respondet, dicens se velle informari et se omnia facturum, quae possibilia sunt, interdum etiam et meliora addit verba, quibus non semel mihi spem fecit.
Quam dum serenissimae ⌊reginali maiestati⌋ perscribo et his verbis ut ipse audivi, rescribit mihi serenissima reginalis maiestas: „Tu, ut ista et ista mihi expedires, in litteris Tuis promisisti et pollicitus es, volo igitur, ut expedias”. Quod si ego adeo stultus essem, ut ea de ⌊caesare⌋ promitterem, quae praestare non possem, deberet ne a me exigi, ut ea facerem, quae non essent in mea facultate? Iussi quidem aliquoties bene sperare, ita ut ego iussus eram pleraque etiam successerunt, si non omnia, culpa tribui mihi non potest, cum id, quod possim facio et deinceps oppido quam libentissime facturus sum, modo adsit facultas, qua serenissimam ⌊reginalem maiestatem⌋ inducere possim, ne tam male de me sentiat igiturque tam diffuse ista iustis de causis impulsus Dominationi Vestrae Reverendissimae descripsi, ut habeat, quid pro me respondeat meque cum primis certiorem reddat, quid mihi de animo serenissimae reginalis maiestatis erga me polliceri debeam. Nollem enim esse ⌊Levicius⌋ vel sub indignatione quovis modo illam convenire,
cf. Verg. A. IV 569-570 varium et mutabile semper femina ⌊varium et mutabile sempercf. Verg. A. IV 569-570 varium et mutabile semper femina ⌋ etc.
Sed ad convivia, unde me iustus animi impetus abegit, redeundum est, quae non cum scurris aut occlusus cum nihili hominibus habere consuevi, sed apertis valvis cum viris principibus, unde honor atque excelsa existimatio serenissimae ⌊regiae et reginalis maiestatis⌋ regnique BJ, 6557, f. 344v ⌊Poloniae⌋ non levior aut obscurior, sed non parum (si mihi apud Dominationem Vestram Reverendissimam gloriari licet) auctior et clarior facta est constantque mihi in hanc horam a tempore, quo exivi 1524-03-15⌊XV-a Martii anni Domini MDXXIIII1524-03-15⌋, cum debitis, quae adhuc debeo circiter sex milia ducatorum auri neque me paenitet vel umquam in servitio serenissimae ⌊regiae maiestatis⌋ ista profudisse paenitebit. Dominus providebit, qui si me, ut spero, sospitem ad oviculas meas reducere faciet, in duobus annis ex omnibus me debitis explicabo, fidelis servus et capellanus serenissimae ⌊regiae et reginalis maiestatis⌋ semper futurus et Dominationi Vestrae Reverendissimae perpetuo addictissimus, a qua post Deum initium felicitatis meae augmentum habuit.
Postquam heri serenissimae ⌊maiestati regiae⌋ scripsissem, allatae mihi sunt hodie ab ⌊Antverpia⌋ a fidedigno et bono amico litterae de successu ⌊regis Daniae Cristierni⌋, quem ut serenissima maiestas regia non ignoraret, cum prius semper de eo serenissimam regiam maiestatem certiorem reddiderim, his ad Dominationem Vestram Reverendissimam annotandum duxi. Scribiturque ⌊rex Cristiernus⌋ aliquamdiu in ⌊Norvegia⌋ castrum quoddam Babusen nuncupatum obsedisset accepissetque secum ad eam obsidionem ex navibus Hollandinis, quibus cum gentibus suis fuerat advectus, vela et temones, ne ab eo fugere possent et quod paulo post ⌊Gustavus⌋, qui ⌊Sweciae⌋ regem se scribit, cum magna rusticorum, quos Dalkerles vocant, multitudine et quibusdam etiam peditibus Germanis, ut subveniret obsessis, regi Christierno propinquasset et cum illo conflixisset, in quo conflictu rex Christiernus 900 pedites amisisset et se in quasdam montium angustias cum reliquiis retraxisset, in quibus a ⌊Suetis⌋ obsidetur misitque parvam scapham cum quodam capitaneo in ⌊Brabantiam⌋ pro suppetiis, qui his diebus ⌊Antverpiae⌋ applicuit, nihil impetraturus et quod interea, quo fuerat conflictus, obsessi a castro descendissent et castra cum tentoriis regis Christierni superinscribed, in the hand of other⌈ChristierniChristierni superinscribed, in the hand of other⌉ incendissent, in quibus cum temonibus vela omnia sunt concremata, unde BJ, 6557, f. 345r si fugere mari ex ⌊Norvegia⌋ vellet, non posset. Item quod ⌊Fredericus dux Olsatiae⌋, qui ⌊regnum⌋ occupat, habiturus est cum civitatibus confoederatis quadraginta quattuor naves bene armatas, quae contra classem ⌊regis⌋ et ipsum regem proficiscuntur. Non potest itaque bonus ⌊rex Christiernus⌋ cum suis non esse in magno discrimine. Haec ut ad me perlata sunt, nolui, ut serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋ laterent.
Scriptum mihi est etiam, quod in eadem classe ⌊regis Frederici Daniae⌋ illustris dominus ⌊dux in Prussia⌋ quattuor habiturus est naves et quod rex Fredericus cum suis non vult permittere, ut ⌊Hollandi⌋ hac aestate navigent.
Nihil aliud hoc tempore scientia dignum Reverendissimae Dominationis Vestrae occurrit, quam quod rogo, ut ea, quae confidenter scripsi, sic apud se contineat et moderetur, ne graviorem mihi indignationem ⌊reginalis maiestatis⌋ pariant rogoque summopere me de mente erga me illius maiestatis quam primum certiorem efficiat, nollem enim, ⌊⌋, Leviciano more redire. Adhuc, ut spero, a Deo meo et ab omnibus hominibus desertus non sum.
Quod reliquum est, me Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut domino et patrono meo colendissimo maximopere et ex toto corde commendo. Christus, Dominus noster, det mihi eam gratiam, ut eandem brevi sospes incolumem et felicissimam coram alloqui et reverenter complecti valeam.
Ex ⌊Ratisbona⌋, XVII Aprilis anno Domini M-o D-o XXXII-o.
[1] quod superinscribed in another hand, spelled in full over a crossed out quod written in abbreviation
| | | 85 | IDL 774 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Regensburg, 1532-04-18 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 14, No. 1607, f. 43-44
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 347v-349r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 27, f. 41r-42v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 41r-42v
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 59-61
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 47 (TN), No. 81, p. 259-262
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 207, p. 438-440
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 195, p. 307-309 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Cum istas occlusissem et ⌊cubicularius Spiegel⌋, quod navis parata nondum erat, abire non potuerat, aliqua adhuc scitu digna neque incommoda ad sacram ⌊regiam maiestatem⌋ adnotavi venitque mihi etiam in mentem, ut de his, quae dominum ⌊Cornelium Scepperum⌋ spectant, sicut ⌊regia et reginalis maiestas⌋ mihi scribi mandarunt, Dominationem Vestram Reverendissimam certiorem redderem. ⌊Is⌋ ad praesens hic non est, exspecto tamen ex ⌊Brugis⌋ cotidie eius adventum. Non video, quibus modis ⌊ipse⌋ duobus dominis posset servire, praesertim cum ⌊caesar⌋ in variis et longinquis legationibus opera eius plerumque utatur. Licet sciam ⌊illi⌋ in propensione inserviendi sacrae ⌊regiae et reginali maiestati⌋ nihil deesse, non tamen conveniret in hac curia, ubi etiam facili de re ingens nasci solet suspicio, quod ille et ⌊caesari⌋, et regiae atque reginali maiestati servire deberet. Posset in eo servitio fidem, quam de ⌊eo⌋ concepit ⌊caesar⌋, amittere et nescio quae non in rem suam neglegere.
Perlatum est item ad ⌊eum⌋, quod aliquando serenissima ⌊reginalis maiestas⌋ de eo male senserit, habens de eo opinionem, quod esset homo ebrius et nullius usui vel momenti apud ⌊caesarem⌋, quod tamen longe aliter se habet. Sic interdum illius ⌊reginalis maiestas⌋ suis ineptis Italiolis credens, de bonis viris aliam, quam debet, opinionem concipit, quae raro commodare solet. Nihilominus cum domino ⌊Cornelio⌋, quando advenerit, agam libenter iuxta id, quod mihi praescriptum est. Sed satius et consultius mihi videretur, quemadmodum et sacrae ⌊reginali maiestati⌋ scripsi, ut aliquis nostras ingenio et industria praeditus, qui ad minus praeter Latinam haberet perfectam linguam Italam, unde facile Hispanicum disceret, huc mitteretur, quem quantum possem instituerem et in amicorum meorum notitiam deducerem, qua commode hic ⌊regiae et reginalis maiestatis⌋ rebus et negotiis inservire posset experireturque hic aliquid et disceret, quo deinde ⌊reipublicae regni⌋ utilior fieret. Hoc facit quo serenissimus ⌊rex Angliae⌋, qui quamdiu in ista curia fui, septies mutavit oratores. Itidem faciunt ⌊Veneti⌋, qui ad eum modum per totum orbem quo possunt suos mittunt oratores BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1607, f. 43v et illis quibuslibet annis mittunt successores, non quod illis non credant, sed ut etiam alii discant, quos postea ad officia et in senatum assumunt, quibus hucusque respublica illorum et non paucis annis plus quam ⌊illa vetus Romana⌋ duravit. Haec non igitur scribo, ut aiunt, cf. Cic. Ac. I 4.18; Cic. Fam. IX 18.4; Fest. 310M ⌊sus Minervamcf. Cic. Ac. I 4.18; Cic. Fam. IX 18.4; Fest. 310M ⌋, sed animi mei iudicium ea in re Dominationem Vestram Reverendissimam latere nolui, quae illud pro sua prudentia et benevolentia erga me boni consulat.
Redeo iterum ad consensum matrimonii inter ⌊regiam et reginalem maiestatem⌋, ab illustrissima ⌊olim matre⌋ reginalis maiestatis promissum et non impetratum, quem ego, ut scripsi, summa cura et diligentia a ⌊maiestate caesarea⌋ obtinui, quoque superinscribed in place of crossed-out opt(?)⌈opt(?)quoquequoque superinscribed in place of crossed-out opt(?)⌉ Dominatio Vestra Reverendissima cognoscat, cf. Verg. A. I 33 tantae molis erat Romanam condere gentem ⌊quantae molis eratcf. Verg. A. I 33 tantae molis erat Romanam condere gentem ⌋. Venit huc ad curiam superiore anno dominus Ludovicus Gonzaga, qui contraxerat matrimonium cum domina Isabella de Columna, ut peteret a⌊ maiestate caesarea⌋ consensum habuitque intercessores ⌊summum pontificem⌋, ⌊cardinalem Columna⌋, ⌊ducem Mantuae⌋ multosque alios principes atque totam ⌊Columnensium domum⌋, tam bene longo tempore de caesare promeritam, et toto anno praeterito consensum istius sui matrimonii a caesare numquam impetrare potuit text damaged⌈[it]it text damaged⌉ iamque fere desperaverat. Nunc tandem paulo ante opera text damaged⌈[ra]ra text damaged⌉ ⌊pontificis⌋, serenissimi ⌊Romanorum regis⌋ multorumque aliorum cum summa difficultate magnoque dispendio etc. consensum istum obtinuit.
Ne putet ergo superinscribed⌈ergoergo superinscribed⌉ sacra ⌊reginalis maiestas⌋ rem esse adeo levem, quam tanto labore et conatu pro illa assecutus sum neque putet praeter verba nullum me pro sacra maiestate eius procurasse commodum, quandoquidem sine eo consensu post contractum et consummatum matrimonium omnibus bonis suis feudalibus in ⌊regno Neapolitano⌋ fuisset exuta. Hoc servitium libenter et magno animi cum ardore sacrae ⌊maiestati eius reginali⌋ impendi et non minore affectu, cura et diligentia ad praesens negotiis maiestatis eius sum impensurus, id sibi omnino Dominatio Vestra Reverendissima persuadeat, quicquid umquam in mea erit facultate et per me praestari poterit, modo ⌊caesar⌋ velit, qui talis est, ut scripsi in novissimis.
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1607, f. 44r
Non potui omittere, quin effigiem ad vivum illustrissimi domini ⌊ducis Frederici comitis palatini Rheni⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae mitterem. Quae si prius a serenissima ⌊regia maiestate⌋ visa non est, poterit illam ostendere. Lineamenta optime conveniunt, sed certe humanior et formosior est in vultu, quam sit fusus et expressus in argento. Et cum aurum et argentum non est mihi, mitto hoc aereum Christi Passionis Dominationi Vestrae Reverendissimae simulacrum et meum plumbeum, sum quidem plumbeus totus on the margin⌈meum plumbeum, sum quidem plumbeus totusmeum plumbeum, sum quidem plumbeus totus on the margin⌉, et rogo per opportunitatem egestatis meae, si quod forsan levamen mihi afferri possit, coram sacra ⌊regia et reginali maiestate⌋ non obliviscatur Dominatio Vestra Reverendissima, cui me iterum summopere commendo, nihil maiore desiderio cupiens, quam illam videre brevi incolumem et felicissimam.
Ex ⌊Ratisbona⌋, 18 Aprilis anno Domini 1532.
Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus ⌊Ioannes Dantiscus⌋ confirmatus episcopus Culmensis manu propria.
| | | 86 | IDL 786 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1532-05-06 | received Regensburg, [1532]-05-22
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 125-128
| | 2 | rough draft in Latin, BNW, BOZ, 2053, TG 14, No. 1614, f. 53r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6552, p. 886
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 90, f. 90r
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 98v-99r
| | 6 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 140-141
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 47 (TN), No. 109, p. 387-388
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 268, No. 404, p. 838
| | 9 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 480
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 60
| | 2 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 63
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 233, p. 367-368 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 247, p. 128
Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni Dantisco⌋ Dei gratia episcopo Culmensi et apud sacratissimam ⌊caesaream maiestatem⌋ regio consiliario et oratori, fratri et amico carissimo et honorando
BCz, 247, p. 125
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime ac honorande.
Non sine voluptate audivi Dominationem Vestram Reverendissimam ⌊Ratisbonam⌋ salvam et incolumem pervenisse illicque diligenter intendere, ut ⌊maiestatis regiae et reginalis⌋ negotia recte componat et absolvat. Inde enim spem concipio indubiam, quod ad nos quoque bene sana et cum favore ⌊principis utriusque nostri⌋ redire poterit. Nam et acerbitas quorundam scriptorum, quae momentanea est et tempore evanescere solet, minime impediet, quominus reditus Dominationis Vestrae Reverendissimae fiat gratissimus, modo ab illa suaviter dissimulentur singula, fulminat enim, non tonabit.
De dote, quam dare vellet ⌊maiestas sua ⌋illustrissimae dominae ⌊Hedvigi⌋, primogenitae filiae suae, declarare nondum libet illi, neque enim putat fieri posse cum dignitate sua, ut prius dos nominetur, quam oratores petitum veniant affinitatem. Quamvis autem ego cupide et magna animi alacritate celerem ad nos Dominationis Vestrae Reverendissimae reditum exspectem, nihilominus tamen cuperem adhuc illam tantisper istic moram producere, donec conventus imperii absolvatur et de religione aliquid optatum et utile transigatur.
In ⌊Hungaria⌋ quid fiat, post indutias finitas, nihil mihi constat. Sed si quid
BCz, 247, p. 126
turbae erit, brevi intelligemus et ego id quicquid erit, una et de ⌊Thurcis⌋ si quid afferetur, Dominationi Vestrae Reverendissimae perscribere, si fieri commode ante exitum istinc illius poterit, curabo. Interim me amori et benevolentiae fraternae Vestrae Reverendissimae Dominationis commendo et valere illam atque semper felicem esse, ex animo opto.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 87 | IDL 808 | [Ioannes DANTISCUS] to [Piotr TOMICKI], Regensburg, 1532-07-07 |
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 247, p. 135
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 484
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 100
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 326, p. 508-509 (in extenso; Polish register) | | 2 | DE VOCHT 1961 No. DE, 225, p. 150-151 (English register; excerpt) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz 247, p. 135
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine observandissime. Obsequiorum meorum plurimam commendationem.
⌊⌋ cum Andrea Dlusky Dominationi Vestrae Reverendissimae. Ad praesens cum et ipse in profectionem futurus sum ad Dominationem Vestram Reverendissimam, quam brevi visurum spero et cum illa coram conferre plurima, quae haec tempora concernunt, nolui longa scriptione esse molestior. Scripsi etiam serenissimae ⌊maiestati regiae written over reginali⌈reginaliregiaeregiae written over reginali⌉⌋ in compendio et misi ⌊caesareae maiestatis⌋ litteras, ex quibus, quae spes de pace restat, habebitur. Ad illas me refero meque Dominationi Vestrae Reverendissimae, domino meo s observandissimo summopere commendo.
Misi superiore die cum aliis litteris Dominationi Vestrae Reverendissimae ⌊⌋ numquam prius satis intellectum, ad Hebraicam editam veritatem a ⌊viro Ch(ristiano)⌋, qui ex ⌊Lovanio⌋, ubi fere 10 annis Hebraeam linguam professus est, mecum proficiscitur. Quae si Dominationi Vestrae Reverendissimae placuit, rogo his annexum exemplar reverendissimo ⌊domino Plocensi⌋, cui omnia fausta precor, transmittat.
Ex ⌊Ratisbona⌋, 7 Iulii anno 1532.
| | | 88 | IDL 828 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Cracow (Kraków), 1532-09-05 |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 350v-351r
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 217, f. 210r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 217r
| | 4 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 315-316
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 48 (TN), No. 50, p. 139-140
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 212/1, p. 442-443
| | 7 | lost fair copy in Latin, BNW, BOZ, 2053, TG 14, No. 1684
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 132
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 421, p. 632-633 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BJ 6557, f. 350v
⌊Ioannes Dantiscus⌋ episcopus Culmensis ⌊Petro Tomiczki⌋ episcopo Cracoviensi vicecancellario
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine colendissime. Obsequiorum meorum plurimam commendationem.
Quod non venerim ⌊Petricoviam⌋, ut constitueram, in culpa fuerunt negotia serenissimae ⌊reginalis maiestatis⌋, quae hactenus me multa scriptione ad curiam ⌊caesaris⌋, ad quam quibusdam de primis ibidem quattuor mittit equos eunuchos, detinuit. Nunc demum absolutus 1532-09-05⌊hodie1532-09-05⌋ Deo bene favente hinc solvo. Collocutus sum non pauca cum magnifico domino ⌊castellano Cracoviensi⌋ ratione coadiutoriae, qui promisit omnem operam modo mihi succedat praepositus ⌊Plotowski⌋, quod in manu Dei et ⌊regis⌋ est. Scripsi ea in re quibusdam amicis, ut secrete hoc negotium, cum apud capitulum, tum etiam apud ipsum reverendissimum ⌊dominum Varmiensem⌋ cum aliis ⌊terrarum et civitatum Prussiae⌋ dominis bonis modis pertemptent, quod ego, postquam sospes ad eos applicuero, quantum possum promovebo, mihi ipsi non defuturus. Egique cum reverendissimo ⌊domino Premisliensi⌋ et ⌊castellano Cracoviensi⌋, ne quicquam ea in re ⌊reverendissimo Varmiensi⌋ ante Reverendissimae Dominationis Vestrae huc reditum respondeatur et donec et ego Dominationi Vestrae Reverendissimae scribere possim, quales apud nostros in me offenderim animos et quibus modis instructio (seu litterae) BJ 6557, f. 351r ad reverendissimum Varmiensem et capitulum formanda sit. Qua de re Dominationi Vestrae Reverendissimae supplico, quemadmodum coepit, gratia Sua me et fortunas meas prosequatur. Quicquid umquam futurus sum, totus ero Dominationis Vestrae Reverendissimae. Cui me ex animo humiliter commendo.
| | | 89 | IDL 834 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Althausen (Starogród), 1532-09-24 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, place of sending partially in Dantiscus' own hand, date in Dantiscus' own hand, address in Dantiscus' own hand, BNW, BOZ, 2053, TG 14, No. 1682, f. 161-162
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 352r-v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 219, f. 211r-v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 218r-v
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 318-319
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 48 (TN), No. 54, p. 149-152
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 214, p. 443-444
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 438, p. 661-662 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Reliqui litteras meas ad Dominationem Vestram Reverendissimam in discessu meo ex ⌊Cracovia⌋, quas iam redditas esse reor. Et cum ⌊Petricoviam⌋ venire non potuerim, volui tamen inter eundum reverendissimos dominos ⌊archiepiscopum Gneznensem⌋ et ⌊Vladislaviensem⌋ invisere, quorum primum in ⌊Squirneyowicze⌋ inveni. Ab eo pro veteri eius erga me benevolentia humanissime exceptus, de multis contulimus et praesertim de his, quae negotium Varmiense concernunt declaravitque mihi Dominationis Vestrae Reverendissimae erga me ea in re optimum animum et eam propensionem, quam expertus sum semper, habeo itaque Dominationi Vestrae Reverendissimae quas possum gratias illasque habere, quam diu sum, non desinam. Promisit etiam mihi reverendissimus ⌊dominus archiepiscopus⌋ omnem operam et adminiculum suum cum apud ipsum reverendissimum ⌊dominum Varmiensem⌋, tum etiam apud ⌊maiestatem regiam⌋. Ego item, quantum Deus in cor meum posuerit, mihi ipsi non deero.
Veniens ⌊Thoroniam⌋, omnium ordinum terrae Culmensis applausu acceptus, egi cum quibusdam, qui ad id apti mihi videbantur, non pauca et praecipue cum magnifico domino ⌊palatino Culmensi⌋, qui mihi dixit reverendissimum ⌊dominum Varmiensem⌋ videndi mei magno teneri desiderio et quod in omnibus conventibus mei semper honestissime meminisset et cum iam pro 1500-09-29⌊festo sancti Michaelis1500-09-29⌋ dominatio eius reverendissima in ⌊Marienburgo⌋, quo me conferam, constituetur, spero me voti compotem futurum. Interea, donec inde scripsero, consultius mihi visum est, ut nihil ⌊illi⌋ rescribatur seu respondeatur, quousque de mente illius Dominationem Vestram Reverendissimam certiorem reddidero. Ubi cum si opus erit aliqua acredine, cum flecti benigniore modo non posset, Dominatio Vestra Reverendissima pro summa sua prudentia et gratia in me non vulgari sic omnia apud serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋ et responso ab illa BNW BOZ TG 14 nr 1682, f. 161v temperabit, quemadmodum ⌊reipublicae regni⌋ et rebus meis melius expedire videbitur.
Et cum me et fortunas meas iampridem illo suo numquam a me merito favore et gratia prosequi coeperit, ut in ea prosecutione et erga me propensione perseveret, humiliter supplico. Christus, Dominus noster, quam diutissime sospitet et prosperet Dominationem Vestram Reverendissimam in omnibus. Cui me ex corde summopere commendo et rogo venerabilem dominum ⌊Kyowski⌋, quem Deus per Dominationem Vestram Reverendissimam in eum, quo est, statum felicitatis posuit, hortetur, ut accuratiorem text damaged⌈[accuratiorem]accuratiorem text damaged⌉ et benigniorem ⌊patris sui⌋, viri boni senioque et gravi aegritudine pressi, rationem habeat. Inhabitat bonus nobilis, ⌊pater eius⌋, villam, cuius potior et maior pars mea est, cogiturque satis tenuiter on the margin⌈terter on the margin⌉ vivere possetque ei dominus ⌊Kyowski⌋ sine suo gravi detrimento non parvum re parva praestare auxilium, quod illum nondum fecisse satis mihi constat. Utinam mihi patrem meum, ut ⌊illi⌋ suum, videre liceret, non pudefierem profecto. Sed de his hactenus.
Ex ⌊Antiquo Castro ad Istulam⌋, 24 Septembris 1532.
Reverendissimae Dominationis Vestrae devinctissimus ⌊Iohannes confirmatus Culmensis⌋ manu propria.
[1] Written on piece of paper, which is now lost.
| | | 90 | IDL 3542 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1532-10-04 | received 1532-10-20
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 427-430
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 142
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 460, p. 702-703 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 430
Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, amico carissimo ac honorando
BCz, 1595, p. 427
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice carissime ac honorande.
Cum ex synodo et praediis meis huc ⌊Cracoviam⌋ rediissem, rettulit mihi dominus ⌊episcopus Premisliensis⌋ Dominationem Vestram in suo hinc recessu ita cum illo constituisse, ut in negotio, cuius gratia reverendissimus dominus ⌊episcopus Varmiensis⌋ cum ⌊suo capitulo⌋ proxime huc ad ⌊maiestatem regiam⌋ nuntium suum miserat, nihil ageretur apud maiestatem regiam, donec Dominatio Vestra significaret se negotium ipsum cum his, ex quibus rationes illius dependent, confecisse. Quod cum Dominatio Vestra ita fieri cupiat, ego et ipse ⌊dominus Premisliensis⌋ obtemperavimus hactenus huic illius desiderio nihilque faciemus in eo ipso negotio, donec a Dominatione Vestra certiores reddemur, quid nos hic in rem illius facere oporteat. Ego quidem non inconsultum existimo, ut Dominatio Vestra potius hic rem suam conficiendam curet, quam istic hominum promissis, quae quandoque ex levi facilique causa in cassum abeunt, fidere debeat, id quod ipsius consilio ac prudentiae committo cupioque, ut Dominatio Vestra sit diu felix ac incolumis. Quae me habeat, ut consuevit sibi carum et commendatum.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 91 | IDL 840 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Riesenburg (Prabuty), 1532-10-08 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 14, No. 1690, f. 176-177
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 353r-354v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 220, f. 212r-213v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 219r-220v
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 319-322
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 48 (TN), No. 64, p. 175-180
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 215, p. 445-447
| | 8 | excerpt in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 148
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 463, p. 708-711 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW BOZ TG 14 nr 1690, f. 176r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine colendissime.
Obsequiorum meorum et mei ipsius plurimam commendationem.
Post absolutionem ⌊conventus⌋ Marienburgensis recta me ⌊huc⌋ ad illustrem dominum ⌊marchionem Brandenburgensem⌋, ducem in ⌊Prussia⌋, contuli et ea omnia, quae negotium banni concernunt, exposui illumque in animo quietiorem et firmiorem reddidi, quemadmodum fortassis ex eius litteris intelligetur. Neque mihi in re Varmiensi defui eaque omnia, quae expedire videbantur, per medium domini ⌊Achacii Czeme⌋ castellani et ⌊Iohannis de Werden⌋ proconsulis Gdanensis cum apud status Prussiae, tum etiam apud ipsum reverendissimum ⌊dominum Varmiensem⌋ transegi, quod et ipsemet, quantum mihi conveniebat, non omisi.
Inveni non male erga me omnium fere affectos animos, sed cum prius in ⌊Tidemanum⌋ consenserint et ad serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋ intercesserint, visum est pluribus non licere a priore sententia recedere, quod et ipse reverendissimus ⌊dominus Varmiensis⌋ in notitiam meam deduxit, qui alias in hoc conventu cum aliis dominis me humanissime tractavit consultumque mihi est id ipsum, quod et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ ego animo volvebam, ut obtinerem a serenissima regia maiestate litteras, quae statibus Prussiae, ⌊capitulo⌋ et reverendissimo domino Varmiensi, quantum posset fieri, clementius responderent maiestatem regiam pro hidden by binding⌈[pro]pro hidden by binding⌉ hoc tempore alium quam me non posse admittere coadiutorem rogareque, ut si coadiutor quispiam esse debeat, pro meritis meis etc. in me consentirent, qua in re iuribus, privilegiis et libertatibus ⌊terrarum Prussiae⌋ et ⌊ecclesiae Varmiensis⌋ nihil decedere deberet servaturamque maiestatem regiam pacta cum ecclesia Varmiensi inita, quibus derogaretur, si alium admittere<n>t coadiutorem quam eum, qui maiestati eius placeret daturamque maiestatem regiam litteras, quod consensus iste in personam meam iuribus, privilegiis et libertatibus terrarum Prussiae et ecclesiae nihil in posterum deberet officere.
Quod si fortassis interBNW BOZ TG 14 nr 1690, f. 176vcessioni pro me non annuerent, ⌊maiestatem regiam⌋ pactis haesuram quousque per mortem se offerret occasio hique, qui ad eum modum respondendum statibus Prussiae, ⌊capitulo⌋ et reverendissimo ⌊domino Varmiensi⌋ censuerunt, putant rem pro votis serenissimae regiae maiestatis cessuram.
Ex his Dominatio Vestra Reverendissima facile conicere potest, quod omnibus modis apud serenissimam ⌊regiam et reginalem maiestatem⌋ atque apud primores aulae nostrae omnes per partem ambientem temptabitur, quo eo, quod avide cupit, potiatur utque commodius partem illam allicerem, proposita fuit cessio episcopatus mei, si ego assumerer, quae partem illam aliquanto reddidit faciliorem. Et quo me abduceret illa pars a prosecutione gratiae serenissimae ⌊maiestatis regiae⌋, effecit, ut mecum praesenti auro et pensione ad vitam ageretur, ne hoc, quod ambit, impedirem. Id ipsum plane abieci, utpote simoniacum. Quod si serenissima ⌊maiestas regia⌋ in ea erga me gratia et propensione perstiterit (quod, ut ex Deo proveniat, necesse est), vicimus.
Non libenter attingo quempiam gravius, quam decorum est, non possum tamen pro fide mea erga serenissimam ⌊regiam maiestatem⌋ et ⌊regnum⌋ me continere, quin hoc refricem, quod in bello Pruteno novissimo actum est. Novit et meminit serenissima ⌊maiestas regia⌋, quod cum esset suspicio de reverendissimo olim ⌊Fabiano Varmiensi⌋, ne ad hostes deficeret, dominum ⌊Tidemannum⌋ et doctorem Iohannem Sculteti ad hoc facinus fuisse consultores, me autem serenissima maiestas regia contra hostes suos ante ⌊Vangrowiecz⌋ et locavit, et vidit armatum in acie. Non luctor cum larvis neque cuiquam velim detrahere, fidem tamen meam nulla in re umquam fuisse fragilem, non possum non palam facere. Deus scit cor et mentem meam, non ambio, sed quo melius et fidelius quam forsan alius serenissimae ⌊maiestati regiae⌋ et regno patriaeque meae inservire possem, non recusarem et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ digniorem honorem et gravius onus subire. In his omnibus fiat Dei voluntas.
BNW BOZ TG 14 nr 1690, f. 177rEt quod mihi novissime, cum iret ad synodum Dominatio Vestra Reverendissima, iniunxit, ne mihi ipse desim, hoc maxime mihi apud Dominationem Vestram Reverendissimam expedire videtur, cuius text damaged⌈[ius]ius text damaged⌉ ope ex gratia Dei id sum, quod sum. Ad quem igitur alium his in rebus confugiam on the margin⌈confugiamconfugiam on the margin⌉, praeter Dominationem Vestram Reverendissimam habeo neminem, quam humiliter et impense rogo, quemadmodum coepit, apud serenissimam ⌊regiam et reginalem maiestatem⌋ fortunis meis faveat. Largitionibus et promissis usus sum numquam neque id apud Dominationem Vestram Reverendissimam puto necessarium. Ego alias Dominationi Vestrae Reverendissimae cum hoc meo corpore et facultatibus, qualesquales sunt, sum obligatissimus.
Mittit ad praesens in rebus suis magnificus dominus ⌊Georgius de Baisen⌋ palatinus Marienburgensis et dominus ⌊Achacius Czeme⌋ ad serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋, cui profecto et nobis terrarum et civitatum ⌊Prussiae⌋ consiliariis on the margin⌈consiliariisconsiliariis on the margin⌉ non levis fit iniuria, quod pars adversa, nulla audita sententia, frivole, ne dicam temere, ad maiestatem regiam appellaverit, inducta per bonum (si dis placet) virum ⌊Nicolaum Holste⌋ procuratorem, qui sua vesania multa negotia in ⌊terris Prussiae⌋ corrupit et infecit. Quod si diutius ad eum modum procurare debebit, longe graviores et periculosiores habituri sumus d paper damaged⌈[d]d paper damaged⌉ifficultates, quam prius umquam habuimus, et verendum, ne ali paper damaged⌈[ali]ali paper damaged⌉quando in tumultum res exeat.
Quapropter et consulo, et rogo, ne eos, quos prius, in curia nostra inveniat favores, quibus reddatur insolentior. ⌊Gdanenses⌋ ⌊illum⌋ non abs re expulerunt neque ⌊civitatem illorum⌋ audet ingredi non ob aliam causam, quam quod misere sycophantiis suis Romanis, quibus etiam usque ad chordas pervenit, multis imposuit et plerosque perpetuis litibus involvit. ⌊Elbingenses⌋ illum etiam apud suos a procuratione reiecerunt et hoc eadem de causa. Quid fecerit reverendissimo domino ⌊episcopo Varmiensi⌋, qui graviter contra ⌊illum⌋ consiliariis in hoc conventu questus est, ex litteris eius, ut arbitror, ad ⌊maiestatem regiam⌋ intelliget.
Det itaque, quaeso, Dominatio Vestra Reverendissima operam, ne ille, BNW BOZ TG 14 nr 1690, f. 177v qui exilium a nobis meruit, apud nos imperium habeat, nemini apud nos nisi factiosis et qui superinscribed⌈quiqui superinscribed⌉ aeternis litibus oblectantur, carus est et omnes eas appellationes ex hoc nostro conventu, cum et ipse appellaverit, confecit, quo assequatur, quibus in curia regia plerosque corrumpat.
Et cum sim in procinctu profectionis meae versus ⌊Lubaviam⌋, non possum esse longior. Deberem quidem serenissimae ⌊regiae et reginali maiestati⌋ aliisque dominis non pauca scribere, quod paulo post facturus sum ex ⌊Lubavia⌋, inde etiam de omnibus Dominationi Vestrae Reverendissimae copiosius. Cui me humiliter et ex corde commendo. Christus Dominus noster sospitet et prosperet quam diutissime Dominationem Vestram Reverendissimam in omnibus.
Ex ⌊Resenburgo⌋, 8 Octobris anno Domini MDXXXII.
Reverendissimae Dominationis Vestrae devi<n>ctissimus ⌊Ioannes confirmatus episcopus Culmensis⌋ manu propria
| | | 92 | IDL 3546 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1532-11-07 | received 1532-11-15
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 445- 448
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 498, p. 768-769 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 448
Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni Dei gratia electo confirmato Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac honorando
BCz, 1595, p. 445
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime ac honorande.
Cum diu exspectassem litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae de negotio Varmiensi, sub idem tempus ⌊⌋ sunt mihi ab illa redditae, ex quibus simul et domini ⌊episcopi Varmiensis⌋ institutum, in quo animum offirmavit, perspexi et quid in ea re faciendum Dominatio Vestra censeat, plane cognovi. Ac tametsi quidem animum et voluntatem domini ⌊episcopi⌋ ex illius ad me [litte]ris iam on the margin⌈litte hidden by binding⌈[litte]litte hidden by binding⌉ris iam[litte]ris iam on the margin⌉ ante ego cognoveram, nolebam tamen nisi consilio Dominationis Vestrae Reverendissimae habito aliquid cum ⌊maiestate regia⌋ super hac re statuere. Quod cum nunc habeam intelligamque esse ad rem accommodatum, agam et efficiam apud ⌊maiestatem suam⌋, ut responderi faciat se coadiutorias non admissuram, quae et novae sunt captiones et episcopali dignitati atque auctoritati nequaquam decorae.
De contributione nuper in ⌊Prussia⌋ decreta faciam operam apud ⌊maiestatem regiam⌋, ut illa in bonis ⌊episcopatus⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae illi condonetur et remittatur.
⌊Paulum Fasolth⌋ iuvi, quod potui, aliter autem non potui, quam ita, ut factum est, de quo ipse Dominationem Vestram Reverendissimam faciet certiorem.
BCz, 1595, p. 446
In aula nihil aliud est actum scitu dignum, nisi quod ⌊maiestas regia⌋ pro sui animi lenitate et sincero in rem publicam Christianam affectu, cupiens pacem et concordiam toties frustra temptatam inter ⌊reges dissidentes⌋ denuo sollicitare et suadere, miserit nuper magnis itineribus dominum ⌊Nicolaum Nipschicz⌋ ad serenissimum ⌊regem Ferdinandum⌋ explorandi causa, an ms. c(!)
⌈nn ms. c(!)
⌉ ad ineundam hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ cum ⌊adversario⌋ concordiam consentire vellet et agendi, ut si non abnuat concordiam, oratores huc in ⌊regnum⌋ ⌊maiestatis suae⌋ ad illius tractationem mittere non recusaret.
In his rebus, quid ⌊maiestas sua⌋ proficiet, cum ego cognovero, Dominationem quoque Vestram Reverendissimam facere certiorem curabo. Cuius amori et benevolentiae fraternae me commendo et felicem atque recte sanam esse semper opto.
Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋
et vicecancellarius subscripsit
| | | 93 | IDL 862 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Löbau (Lubawa), 1532-12-03 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1713, f. 28-29
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 358r-359v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 224, f. 218r-219r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 224r-225r
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 328-330
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 48 (TN), No. 106, p. 319-322
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 219, p. 451-453
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 535, p. 822-825 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Singularem illam erga me Dominationis Vestrae Reverendissimae benevolentiam et propensionem abunde iterum ex litteris, quas ⌊Fasolt text damaged⌈[lt]lt text damaged⌉⌋ ad me attulit in negotio Varmiensi, cognovi habeoque, quas possum, Dominationi Vestrae Reverendissimae gratias. Cumque domini canonici (reverendissimo ⌊domino Varmiensi⌋ nihil impingo), qui Gyzanae sunt factionis, vident se nihil apud ⌊maiestatem regiam⌋ proficere, mihi officere conantur et modis omnibus student, ut me ex titulo ecclesiae et canonicatu eicere possint, nacti ad id rabulam satis idoneum, ⌊Alexandrum Sculteti⌋, qui publicum olim ⌊Romae⌋ agebat lenonem. ⌊Is⌋ me a multis annis est persecutus et ex binis nominationibus ⌊maiestatis regiae⌋ (si meminit Dominatio Vestra Reverendissima) per mentales reservationes prius me etiam eiecit et in expensis cum censuris et picturis condemnatum affixit et nisi paulo post destitisset opera domini ⌊Balinski⌋, cui id ipsum maiestas regia iniunxerat, male fuisset tractatus. ⌊Is⌋ iterum struit mihi insidias, dicens ⌊Albertum Bischof⌋, cui ego ex collatione reverendissimi ⌊domini Varmiensis⌋ ad postulationem ⌊reginalis maiestatis⌋ in mense ordinarii successi, in mense pontificis mortuum et nescio quae alia pro iuribus suis habere se asserit. Tacuisset bonus ⌊iste vir⌋, si negotium coadiutoriae tractari coeptum non fuisset, cf. Ter. An. 126 ⌊hinc illae lacrimaecf. Ter. An. 126 ⌋ etc. Scripsi igitur ⌊regiae et reginali maiestati⌋, opem, ut ⌊rabula iste⌋, dudum de me pessime meritus, castigaretur, implorans.
Qua de re Dominationem Vestram Reverendissimam impense rogo, quae etiam istiusmodi hominibus favere non solet, litteras meas sic coram ⌊maiestate regia⌋ temperet, ut hac in causa aliquid impetrasse, quo ab ⌊hoc homine⌋ securus sim, videar.
Habeo item Dominationi Vestrae Reverendissimae, quas possum, gratias de spe data remittendae mihi contributionis, quam, ut ipse et non exactores colligere possim, quod etiam reverendissimo ⌊domino Varmiensi⌋ permissum est, summopere rogo.
Superioribus meis ⌊⌋ scripsi Dominationi Vestrae Reverendissimae mihi cum illustri domino duce in Prussia BNW BOZ TG 15 nr 1713, f. 28v optime convenire, quod vereor non diu duraturum. His transactis diebus obtulit se casus in causa quadam matrimoniali, quae cum mere ad iudicium meum spectet, ⌊dominus dux⌋ illam ⌊episcopis suis Sambiensi et Pomezaniensi⌋ diiudicandam commisit, qui ad me litteras compulsoriales sigilla in caput litterarum imprimentes, ut ⌊caesar⌋ facit, dederunt, postulantes a me, cum testes sub ⌊dioecesi mea⌋ sint quemadmodum et partes, ut illos citarem et in causa praescribentes mihi examinis modum et interrogatoria, eos testes examinarem dictaque illorum sub sigillo meo quam primum ad eos transmitterem, non secus mihi hoc iniungentes atque si essem eorum suffraganeus.
Ad quod ⌊illis⌋ respondi mihi id nequaquam sine superiorum meorum consensu et voluntate licere, cum sim immediate pontifici et Ecclesiae apostolicae subiectus, a cuius oboedientia et iuramentis illi praestitis descivissent, in gravissima excommunicatione perseverantes, unde ego illos pro ordinariis iudicibus in spiritualibus recognoscere non possem neque in externum ius, cui illud non competeret, ad istiusmodi iudicum requisitionem dicta testium transmittere, aut ad talium iudicum instantiam vocare et examinare testes sine reverendissimi domini ⌊archiepiscopi Gneznensis⌋ et aliorum maiorum meorum scientia. Hoc meum responsum ⌊ducem⌋ male habuit, scribens mihi se non putasse tam hebes responsum, stumff antwurt, a me prodire debuisse. Scripsi igitur reverendissimo ⌊domino Gneznensi⌋, neque hoc Dominationem Vestram Reverendissimam latere volo, ut me Dominationes Vestrae Reverendissimae edoceant, quomodo in his me gerere debeam.
Rogo praeterea Dominationem Vestram Reverendissimam mihi mittere velit exemplum tractatuum et articulos inter serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋ et illustrem ⌊dominum ducem⌋ confectos, ut in omnem eventum scire possem, quibus modis vicinitas ista mihi erit servanda, iam enim meis et mihi in graniciebus iniurias facere incipiunt, missurus sum igitur his diebus ad dominum ducem fratrem meum. Quid ille reportaverit, Dominationem Vestram Reverendissimam non latebit.
BNW BOZ TG 15 nr 1713, f. 29r
Reverendissime et colendissime mi Domine. Vacuum hic nidum text damaged⌈[m]m text damaged⌉ inveni text damaged⌈[inveni]inveni text damaged⌉ estque ⌊episcopatus iste⌋ parvorum proventuum, qua de re text damaged⌈[re]re text damaged⌉ cog text damaged⌈[cog]cog text damaged⌉or me ad minus per duos annos hic continere text damaged⌈[re]re text damaged⌉, quo text damaged⌈[quo]quo text damaged⌉ colligere possim, ut creditoribus sim solvendo neque text damaged⌈[neque]neque text damaged⌉ etiam fortassis prius consecrationi potero intendere text damaged⌈[ndere]ndere text damaged⌉, quam a nemine libentius quam a Dominatione Vestra Reverendissima velim text damaged⌈[velim]velim text damaged⌉ percipere. Scribo igitur domino doctori ⌊Resszicze⌋, ut pro tali tempore dispensationem mihi obtineat; quam habeo, durat adhuc usque ad Maium. Moram istam certe non temere quaero, sed necessitate mea id exigente, quam ut Dominatio Vestra Reverendissima pro veteri in me sua gratia, ubi potest, adiuvet, maximopere oro et obtestor, semper Dominationi Vestrae Reverendissimae futurus devinctissimus. Cui me totum dedo et humiliter commendo.
Ex ⌊castro Lubaviensi⌋, 3 Decembris anno Domini 1532
Reverendissimae Dominationis Vestrae devinctissimus ⌊Iohannes episcopus Culmensis manu⌋ propria.
[1] Written on piece of paper which is now lost
| | | 94 | IDL 866 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1532-12-22 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 157-160
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 488
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 187
|
Prints: | 1 | Starożytności p. 72 (excerpt in Polish translation) | | 2 | AT 14 No. 543, p. 833-834 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 247, p. 160
Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊I<o>anni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac honorando
BCz, 247, p. 157
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime ac honorande.
Promovi diligenter ⌊maiestati regiae⌋ petitionem Reverendissimae Dominationis Vestrae de remittenda illi in bonis episcopalibus nuper decreta contributione factam. Sed adhuc id obtinere non potui, dicente ⌊maiestate sua⌋ se in remittenda hac contributione nullam prorsus habere facultatem, cum omne id, quod contribuetur, in fiscum ⌊istius provinciae⌋ deponi debere, sit constitutum. Dabo tamen operam, ut alio tempore in hoc desiderio Dominationis Vestrae Reverendissimae a ⌊maiestate regia⌋ satisfiat. Interim Dominatio Vestra Reverendissima in ⌊bonis suis⌋ exigi et colligi pecuniam faciat.
Mitto Dominationi Vestrae Reverendissimae exemplum responsionis per ⌊maiestatem regiam⌋ domino ⌊episcopo Varmiensi⌋ et eius capitulo factae. Quam in hanc sententiam scripsi, sicut et Dominatio Vestra Reverendissima censuit et ego ipse commodum iudicavi.
Allatum est breve apostolicum, quod mitto cum praesentibus, vigore cuius promoveri ad sacros ordines iam quibuscumque diebus festis Dominatio Vestra Reverendisima poterit. Ad quam consecrationem cum iste futurus ⌊Pyotrkoviensis conventus⌋ optimam occasionem Dominationi Vestrae Reverendissimae BCz, 247, p. 158 obtulit, illam rogo, ut se ab eo non subtrahat, sed maturius quam potest in nostram, qui erimus, congregationem veniat, nam ego spero non diuturnam illic moram nostram futuram. Ego autem et fungar officio consecratoris, et omnia, quae erunt necessaria ad suscipiendum munus consecrationis, Vestrae Reverendissimae Dominationi suppeditabo.
Quod de ⌊Alexandro Sculteti⌋ fieri optavit Dominatio Vestra Reverendissima, effeci, ut fieret, regias enim litteras et ad ⌊dominum episcopum⌋ et ad ⌊capitulum ecclesiae Varmiensis⌋, ut illum compescerent, scribi feci, quibus permoveri illum satis confido, ut in posterum Dominationi Vestrae Reverendissimae nullum negotium facessat.
Pacta et condiciones inter ⌊regiam maiestatem⌋ et illustrem dominum ⌊ducem Prussiae⌋ recepta in hoc exemplo litterarum praesentibus alligato Dominationi Vestrae Reverendissimae mitto.
Quod vero reliquum est, me amori et benevolentiae illius fraternae commendo et felicem illam esse atque semper salvam ac incolumem ex animo opto.
Postscript:
BCz, 247, p. 159
Prudenter et consulte egisse mihi videtur Dominatio Vestra Reverendissima in negotio causae matrimonialis, de qua ad me scribit, nam neque dioecesanos suos iurisdictioni inferiorum subdere neque id, quod illi stolide imperabant, silentio praeterire Dominationem Vestram conveniebat. Quare et laudo consilium et factum illius probo in posterumque suadeo, ut eadem ratione virum se esse et sui gregis pastorem intelligentem istis praevaricatoribus ostendat. Quod vero ad explicationem negotii attinet, confido Dominationem Vestram Reverendissimam per reverendissimum ⌊dominum archiepiscopum⌋ instructam iri.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 95 | IDL 873 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Löbau (Lubawa), 1532-12-29 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1799, f. 204-205
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 377r-v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 470, f. 399r-v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 403
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 470-471
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 49 (TN), No. 287, p. 808-809
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 236, p. 475-476
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 552, p. 842-844 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Superiori die scripsi Dominationi Vestrae Reverendissimae, quid illustris dominus ⌊dux in Prussia⌋ et eius episcopi a me postulaverint et quid illis responderim. Interea misi ad eum ratione vicinitatis fratrem meum[1], quem humanissime excepit et a se in the other hand, superinscribed in place of crossed-out se⌈sesese in the other hand, superinscribed in place of crossed-out se⌉ dimisit, postulavit tamen iterum a me, ut in causa matrimonii, quam prius descripsi, testes citarem et illorum dicta ad episcopos eius sub meo sigillo transmitterem. Cum autem a reverendissimo domino in the other hand, superinscribed in place of crossed-out domino⌈dominodominodomino in the other hand, superinscribed in place of crossed-out domino⌉ archiepiscopo Gneznensi neque a Dominatione Vestra Reverendissima responsum habeam, quomodo me in hoc casu gerere debeam, adhuc me continebo.
De contributione nuper instituta, ut in dicione mea mihi remitteretur, de qua Dominatio Vestra Reverendissima bene me sperare iussit, quid actum sit, nondum scio. Rogo itaque impense, Dominatio Vestra Reverendissima cum hoc famulo meo certiorem me reddere dignetur. Ego profecto, licet in eo sim statu, numquam mihi videor fuisse pauperior, praesertim quando debita mihi ob oculos versantur et ista atque revera non alia est causa, quod adhuc consecrationi intendere non possim. Scripsi etiam me male valere in pede, in quo nondum convalui vereorque, cum fluxus ille ad eam partem declinaverit, quod non brevi convalebo. Nihilominus, ne qua neglegentia in servitio serenissimae maiestatis regiae fiat, in ⌊conventu Graudnicensi⌋, quo reverendissimus ⌊dominus Varmiensis⌋, ut mihi scripsit, venturus non est, cum meo malo pede me illac conferam. Dominus Varmiensis habet ex uno castro tantumdem proventuum, quantum ego ex toto meo episcopatu, venire tamen recusat. Si neque ille neque ego ibi esse deberemus, parum BNW BOZ TG 15 nr 1799, f. 204v aut nihil in eo conventu tractari posset, iubebo me igitur utcumque illuc perduci et inde abunde, quae acta erunt, Dominationi Vestrae Reverendissimae describam et nulla in re, quoad eius a me fieri potest, ut consuevi semper, servitio serenissimae maiestatis regiae deero etc. Aliud hinc scriptioni dignum Dominationi Vestrae Reverendissimae non habeo, quam quod me et omnia, quae mea sunt, cum fortunis meis Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut Domino meo colendissimo, commendo ac dedo. Christus Dominus noster eandem Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime sospitet et prosperet in omnibus.
Ex ⌊castro Lubaviensi⌋, 29 Decembris post Christum natum, anno MDXXXIII.
Reverendissimae Dominationis Vestrae devinctissimus ⌊Iohannes episcopus Culmensis⌋ manu propria
[1] letter recommending Dantiscusʼ brother to Albrecht ⌊⌋.
| | | 96 | IDL 870 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Löbau (Lubawa), 1532-12-29 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 16, No. 1843, f. 7-8
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 376r-v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 471, f. 399v-400v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 404
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 471-473
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 49 (TN), No. 285, p. 803-805
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 235, p. 474-475
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 553, p. 844-845 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Hodie paper damaged⌈[ie]ie paper damaged⌉ scripserunt mihi exactores contributionis quodammodo paper damaged⌈[ammodo]ammodo paper damaged⌉ mandantes, ut pro festo Sanctae Priscae[1] omnibus meis paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉ ecclesiasticis mandarem, ut se huc conferrent et eis paper damaged⌈[eis]eis paper damaged⌉ de impositione contributionis responderent, itidem facerem et nobilitati, et plebeis, comminantes, nisi ita disponerem omnia, alios etiam in terra Cul paper damaged⌈[l]l paper damaged⌉mensi non contributuros. Hanc audaciam a domino ⌊Costka⌋, novo hic nostro gubernatore, qui ad eum modum insolenter iubere solet, acceperunt. Si plus exactoribus aut ⌊illi Pyrgopolinici⌋, quam mihi, credi debet, haberet me pessime. Creditum mihi est aliquando in maioribus, creditur et Thoronensibus atque aliis civitatum consulibus, qui nescio quo modo exigunt et dant thesauro regis id, quod volunt. Reverendissimus ⌊dominus Varmiensis⌋ exigit a suis et ⌊praedecessor meus⌋ idem facere solebat. Si ego debeo infidelior esse aliis (existimo de me numquam aliquid istiusmodi esse compertum), non potest me non dolere. Scripsit mihi superiore die Dominatio Vestra Reverendissima et iussit me de hac contributione a meis bene sperare; nondum habeo responsum. Ego profecto a 20 marcis tres pendere non possum, quo tempore, quantum possum solvo creditoribus et cogor etiam pro toto anno, ut me sustineam, aliquid continere. Si ⌊maiestas regia⌋ ea in re nullam mihi facere vult gratiam, saltem faciat eam, ut etiam sit de creditoribus et superinscribed in place of crossed-out quo⌈quoetet superinscribed in place of crossed-out quo⌉ mecum habeat patientiam. Impense itaque rogo Dominationem Vestram Reverendissimam pro sua in me veteri gratia, quid sperare aut desperare debeam, me cumprimis vel cum hoc famulo meo edoceat et non patiatur aliis hic ea in re me superinscribed⌈meme superinscribed⌉ esse ludibrio.
Dominatio Vestra Reverendissima suscepit quandam affinem meam viduam Gdanensem in clien BNW BOZ TG 16 nr 1842, f. 7v telam suam, nomine ⌊Margaretham Schillinges⌋, cui etiam in die sanctae Catherinae ex ⌊Cracovia⌋ scribere fuit dignata. Adversarius istius bonae ⌊viduae⌋, ⌊Ioannes Holste⌋, fertur profectus ad curiam ⌊regiae maiestatis⌋, ut nescio quas litteras contra prima in ea lite mandata regiae maiestatis obtineat. Quod si venerit, bonum istum (si dis placet) ⌊virum⌋, qui fraudulenter huic ⌊viduae⌋ imposuit, sciet tractare Dominatio Vestra Reverendissima, ut meruit. Fugit ex ⌊Gdano⌋ ⌊impostor⌋, ubi non paucis debet.
Parcat, quaeso, mihi Dominatio Vestra Reverendissima, quod semper meis querelis et fere perpetuis sum molestior. Ad neminem enim, quam ad Dominationem Vestram Reverendissimam confugere possum tutius. Cui me ex corde humiliter commendo.
Ex ⌊castro Lubaviensi⌋, 29 Decembris post Christum natum anno MDXXXIII.
Reverendissimae Dominationis Vestrae devinctissimus ⌊Ioannes episcopus Culmensis⌋ manu propria
| | | 97 | IDL 3553 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Piotrków, 1533-01-18 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 477-480
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 20, p. 35-36 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 1595, p. 480
Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac honorando
BCz, 1595, p. 477
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime ac honorande.
Puto iam redditas esse Dominationi Vestrae Reverendissimae meas litteras, quas ad illam perferendas Czirniewski regius cubicularius a me acceperat. Quibus de aliis scribens, etsi quoque adscripseram me tum impetrare non potuisse a regia maiestate, ut contributionem, quae ex bonis episcopatus et mensae on the margin⌈et mensaeet mensae on the margin⌉ Dominationis Vestrae Reverendissimae colligeretur, illi donaret, nunc tamen meliorem ad hoc occasionem nactus, illam sine magno negotio impetravi, cuius impetrationis litteras Dominationi Vestrae Reverendissimae mitto cum praesentibus. In hoc autem non alia causa maiestas sua a principio se difficilem exhibebat, quam quod ea contributio sit ita instituta, ut non ad alios usus, quam ad communem istius provinciae necessitatem et defensionem erogaretur neque alio in loco, quam in ista vestra provincia, conservaretur.
Exspecto, quid mihi Dominatio Vestra Reverendissima significet de instituto consecrationis suae absolvendae. Nam ea de re in quadam adhuc haereo ambiguitate, cum ab illa non sim factus certior, venturane ⌊huc⌋ sit ad nos, vel istic (quod a domino ⌊episcopo Plocensi⌋ intellexi) muneris episcopalis collationem ab episcopis vicinis receptura. Quorum utrumlibet pro commodo suo amplecti voluerit, id ego boni consulam et arbitrio illius permittam, modo id mature in alteram partem cognoscere possim.
In causa illa matrimoniali, in qua illustris dominus Prussiae princeps
BCz, 1595, p. 478
ad Vestram Reverendissimam Dominationem scripsit, etiam hoc a me per litteras postulavit, ut illam auctoritate regia et litteris ad Dominationem Vestram Reverendissimam datis remitti ad suos episcopos impetrarem. Quod quoniam neque iustum, neque honestum mihi videtur, ut quae iurisdictionis Dominationis Vestrae Reverendissimae sunt, ad alienam externam, inferiorem et haeresi damnata contaminatam iurisdictionem, trahi vel remitti debeat, illud non promovebo, sed me illustrissimae dominationi suae, sicut decet, ab hoc officio excusabo. Super hoc etiam negotio contuli multa cum reverendissimo domino archiepiscopo Gnesnensi, cuius dominationem reverendissimam credo, quid in hoc sentiat, litteris suis singula Dominationi Vestrae Reverendissimae perscripsisse et perscripturam esse.
Nos hic, qui hactenus convenimus, nihil hucusque egimus, alios Regni consiliarios, qui multi desiderantur, exspectantes. Sed cras, ut spero, initia conventus faciemus, nam pro more veteri divinis operam dare et gratiam Spiritus Sancti implorare regia maiestas cras decrevit. Utinam hoc faustum et felix sit initium et quem optamus rerum felicem exitum nobis afferat.
Mortuus est non pridem clarissimus et ornatissimus vir, dominus Christophorus de Schidlouiecz castellanus et capitaneus Cracoviensis
BCz, 1595, p. 479
et regni Poloniae cancellarius, cuius mortem omnes Regni proceres ac universi ordines lugent vehementer et deplorant. Qualiter autem dignitates et officia, quae ille cum summa regiae maiestatis et Regni dignitate atque ornamento gessit, distribuentur, posthac perscribam.
Aliud, quod scribam, non habeo, tantum me amori et benevolentiae fraternae Dominationis Vestrae Reverendissimae commendo et illam recte sanam et in omnibus felicissimam esse ex animo opto.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 98 | IDL 888 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Friedeck (Wąbrzeźno), 1533-01-26 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1779, f. 152-153
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 360r-v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 268, f. 250v-251r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 255v-256r
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 377-378
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 49 (TN), No. 20, p. 49-51
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 221, p. 454
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 215
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 36, p. 55-56 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Rediens pridie ex ⌊Petricovia⌋ nuntius meus attulit mihi gratiae Dominationis Vestrae Reverendissimae in me plenas ⌊⌋, quas non sine lacrimis exosculatas cum ad calcem usque legissem, cogitavi intra me: “bone Deus, qui fit, quod tantus praesul, cum quo nulla sanguinis mihi coniunctio et de quo etiam numquam bene sum meritus et cui etiam nulla in re usui esse possum, tantum mihi afficiatur” rogavique ex animo, ut istiusmodi Dominationis Vestrae Reverendissimae propensionem velit mihi esse perpetuam, ille Dominationi Vestrae Reverendissimae rependat. Accepi non sine gaudio 200 marcas Prutenicales (eas dumtaxat contribuere debebam), quas mihi ⌊serenissima maiestas regia⌋ ad intercessionem Dominationis Vestrae Reverendissimae clementer remisit. Neque hoc me male habuit, quod priusquam litterae ⌊maiestatis regiae⌋, quae me superinscribed⌈meme superinscribed⌉ exactorem contributionis statuebant, redditae mihi fuissent, iam exactores in dicione mea officium suum exercuerant; sic ea in re a malorum liberatus sum suspicione. Quod consecrationem meam spectat, nollem Dominationem Vestram Reverendissimam esse in dubio. Decrevi omnimode, Deo bene favente, in 1533-02-26 – 1533-04-05⌊Quadragesima futura1533-02-26 – 1533-04-05⌋ suscipere ordines cum sacerdotio ab aliquo suffraganeorum, si forsan ipse convenire episcopum aliquem ob pedis valetudinem non possem. Sacerdos a nemine quam a Dominatione Vestra Reverendissima consecrari in episcopum velim, ut qui episcopatum mihi contulit, is etiam munus consecrationis mihi impenderet. De his paulo post latius. Is ⌊Tidemannus Gise⌋ petiit se commendari Dominationi Vestrae Reverendissimae, quem contra procuratorem ⌊Nicolaum Holsten⌋ et in causa, quam habet cum ⌊vitrico⌋, quantum aequitas expostulat, commendatum esse Dominationi Vestrae Reverendissimae rogo. Cui me etiam atque omnia mea ex corde commendo.
Ex ⌊castro meo Fridek⌋, 26 Ianuarii anno Domini 1533.
Reverendissimae Dominationis Vestrae devi<n>ctissimus ⌊Ioannes episcopus Culmensis⌋.
[1] Written on a piece of paper which is now lost
| | | 99 | IDL 896 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Löbau (Lubawa), 1533-02-21 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 170-173
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 360v-364r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 272, f. 255r-258v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 259v-262v
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 49 (TN), No. 38, p. 105-108
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 222, p. 454-459
| | 7 | excerpt in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 225
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 85, p. 116-121 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Cum iam ⌊conventum⌋ prope absolutum esse existimo, remitto hunc paper damaged⌈[unc]unc paper damaged⌉ nuntium illustrissimi domini ⌊Ottonis Henrici comitis palatini Rheni⌋ cum litteris ad ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋. Quem hucusque detinui, ne citius a ⌊maiestate regia⌋ expeditus, ⌊dominum paper damaged⌈[m]m paper damaged⌉ suum⌋ ad maiestatem regiam in ⌊conventum Petricoviensem⌋ adduxisset. Scripsit enim mihi ⌊dominus comes palatinus⌋ rogando, ut sibi significarem, quando ⌊conventus Regni⌋ celebrari deberet, ad quem vel fratrem suum ⌊Philippum⌋ missurus esset, vel ipsemet in persona venturus. Quantum hinc ⌊maiestas regia⌋ habuisset dispendii, praesertim cum constans debitum petitur, pro natura et conditione maiestatis regiae non latet me ad minus aliquot milibus ducatorum neutrum illorum a se absolvisset. Si in hoc egi contra ⌊maiestatis regiae⌋ voluntatem, non sum indignus venia. Nuntius tamen is, ut cum bonis et benignis litteris (quae aliqua ex parte diligentiam meam probent) a ⌊maiestate regia⌋ dimittatur, visum mihi est non inconsultum, multum siquidem ⌊princeps iste⌋ ⌊maiestati regiae⌋ se mihi affectum et addictum declaravit, cum nuper essem ⌊Ratisbonae⌋. Moram, quod nuntium tam diu apud me habuerim, cum ⌊domino Nibschicz⌋ excusavi, ad quem etiam erant litterae, quasi in illius et mea a curia absentia negotium nobis commissum non bene potuerit expediri. Debui aliquid ⌊domino comiti palatino⌋ rogatus, sed plus ⌊maiestati regiae⌋ etc.
Scripsi ⌊serenissimae maiestati regiae⌋, quibus mandatis contra Luteranismum et pro meo conservando officio egeam iussique illorum fieri exempla, quae his adiunxi. Ex his ea, quae peto, Dominatio Vestra Reverendissima intelliget. Quae concedi possunt, suscipio, quae non, ⌊maiestatis regiae⌋ arbitrio relinquo. Nisi ⌊maiestas regia⌋ sua me hic auctoritate fulciverit et in debita apud ⌊meos⌋ et ⌊vicinos⌋ me existimatione conservaverit, cum ea lues adeo mihi est proxima, actum erit.
BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 170v Acti sunt a ⌊maiestate regia⌋ ⌊Gdani⌋ in exsilium mei consanguinei ⌊Iacobus⌋ ⌊et Adrianus Flint⌋, qui pro maiestate regia superioribus annis contra ⌊Moscovitas⌋ militaverant suis impensis, unde, ut non est incognitum Dominationi Vestrae Reverendissimae, quorundam ⌊Gdanensium⌋ contraxerant odium. ⌊Hi⌋ cum nunc malis abusibus, moribus et manifestae ⌊Luteranorum⌋ iniquitati, quae in ⌊Monte Regio⌋ impune regnat, infensi, redire in gremium ecclesiae, quod redeuntibus non clauditur, statuerint, neque etiam ab eo se longe declinasse asserant, utpote idiotae, qui magis militiae quam religioni fuerant addicti seque in fide maiorum et parentum suorum deinceps vivere et mori mihi promiserint, quod illos omnino facturos confido, sicut de his latius etiam ⌊maiestati regiae⌋ scripsi, Reverendissimam Dominationem Vestram ut dominum et patronum meum colendissimum maximopere rogo, dignetur ad maiestatem regiam intercedere, ut illos bonis suis ⌊Gdani⌋ restituat et liberam, quam prius ante exsilium habuerunt, ma<n>sionem concedat. Pro parvis delictis satis diu magnas dederunt poenas, cum pro magnis hi, qui superinscribed⌈quiqui superinscribed⌉ factionis huius fuerant duces et ⌊Gdani⌋ adhuc manent impune, nullas dederint.
Superiori die ⌊⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae contra ⌊Hans Holsten⌋, quibus modis impostor ille ⌊viduae⌋ relictae olim ⌊Caspari Schilling⌋ imposuerit et mandato ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ ex cancellaria Dominationis Vestrae Reverendissimae dato written over um⌈umoo written over um⌉ adversatus sit et quod vidua haec litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae, quas ad illam dare dignata fuit, mihi legendas miserit, ex quibus singularem gratiam et propensionem erga illam Dominationis Vestrae Reverendissimae liquido intellexi, unde tanto confidentius adhuc pro illa interce superinscribed⌈cece superinscribed⌉dere ad Dominationem Vestram Reverendissimam non vereor. Scripsit mihi afflicta haec ⌊vidua⌋, scripserunt et alii, quibus ⌊Holsten⌋ ille debet et plerique alii boni viri et quidam ⌊dominorum terrarum Prussiae⌋ non sine admiratione et animi dolore, quod nuper rediens ex ⌊Petricovia⌋ BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 171r Holsten ille a ⌊maiestate regia⌋ obtinuerit, quod illum regia maiestas in tutelam et clientelam suam paper damaged⌈[am]am paper damaged⌉ susceperit et ex omnium iurisdictione, cum ⌊civitatis paper damaged⌈[atis]atis paper damaged⌉ Gdanensis⌋, tum etiam ⌊terrarum Prussiae⌋, liberum fe paper damaged⌈[fe]fe paper damaged⌉cerit et quod neminem iudicem cognoscere debeat quam ipsam serenissimam maiestatem regiam et eiusdem commissarios et quod illi liberum sit quemcumque volet ex iure suo ad serenissimam maiestatem regiam protrahere, quemadmodum fecit huic afflictae viduae, cui ex mandato regio et decreto ⌊scabinorum Gdanensium⌋ tenetur facere rationem, qua posthabita, illam in ius ex iure suo civili ad maiestatem regiam vocavit. Quod insolens facinus apud nos nemo umquam audivit prius. Privilegia habemus, leges habemus, neque deest nobis processus iuris et nova eius ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ ordinatio. Illis tamen omnibus omissis et derogatis, ⌊homo iste⌋ ex ⌊Holsacia⌋ exoticus et qui malis artibus et imposturis crevit et vix umquam antea ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ vidit, de illaque nihil bene meritus, debet ista praeeminentia et praerogativa frui, quod ex omnium iurisdictione et ex iudiciis nostris omnibus per gratiam regiam, quam pessime meruit, exemptus sit et quod ille causam praebere dignus videatur, qua iura, privilegia et libertates nostrae infringi debeant. Qua re permotus, cum persuasum mihi habeam sine scientia vel saltem consensu Dominationis Vestrae Reverendissimae successisse istiusmodi insolitam ⌊homini⌋ impostori et quadruplatori concessam licentiam et quod prius Dominatio Vestra Reverendissima partes huius afflictae ⌊viduae⌋ iuste foverit, ⌊serenissimae maiestati regiae⌋ ex animo et pro debita fide mea, ut minimus consiliarius, scripsi, quo tales insolentias et novitates, quae ad novandas ms. novendas(!)
⌈novandasnovandas ms. novendas(!)
⌉ res se protendunt, fieri non permittat. Revera, mi Reverendissime et Colendissime Domine, nihil inde boni futurum esse potest, his praesertim periculosis temporibus, in quibus vulgus effrenes sumpsit animos. Et cum iam Dominatio Vestra Reverendissima BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 171v pro aequitate causae huic afflictae ⌊viduae⌋ benigniter patrocinari dignata est, velit quaeso pergere et illam patrocinio suo apud ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ in hac tribulatione non destituere obtinereque pro illa mandatum regium, quo isti ⌊Holsten⌋ serio iubeatur et sub gravibus poenis cogatur decreto ⌊scabinorum⌋ satisfacere, hoc est rationem de perceptis reddere, quemadmodum in libro rationum habetur, cassando citationem inique et contra iura nostra factam contra ipsam viduam, quae ea in re omni gratitudine una mecum Dominationi Vestrae Reverendissimae respondebit.
Quantum ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ litterae contra ⌊Alexandrum Sculteti⌋ canonicum Varmiensem profecerint, ex litterarum exemplo ⌊reverendissimi domini Varmiensis⌋ ad me Dominatio Vestra Reverendissima intelliget. In hoc tamen profuerunt, quod adhuc ab ⌊illo⌋ (quid moliatur nescio) non sentio me molestari. Velim etiam, pro gratia sua Dominatio Vestra Reverendissima me certiorem redderet, quid de coadiutoria ⌊serenissimae maiestati regiae⌋ a ⌊domino Varmiensi⌋ responsum. Ego non male spero, accepit me nuper ⌊dominatio eius reverendissima⌋ in filium spiritualem, iniciatura me pro 1533-03-23⌊Dominica Laetare1533-03-23⌋, 1533-03-25⌊Annuntiationis1533-03-25⌋ et 1533-03-30⌊Dominica Iudica1533-03-30⌋ sacris ordinibus, ut sim prius miles quam imperator, sacerdos priusquam episcopus, quem me adhuc ex impositione manuum Dominationis Vestrae Reverendissimae futurum, Deo bene favente, confido, etiamsi novo alieno aere me implicare debeam. Dominus providebit.
Habui, mi Reverendissime et Colendissime Domine, quamdiu afui, quendam Graudnicensem ⌊Lazarum⌋ praefectum in ⌊Goląbia⌋, qui et religione et rebus meis male est abusus, unde cum hoc in notitiam meam pervenisset, ne videretur id ipsum ex meo consensu fecisse, iussi illum officiali Radomiensi Dominationi Vestrae Reverendissimae deferri, a quo una cum testibus citatus, quid ad articulos propositos responderit et quid testes contra eum deposuerint, ex dictis testium liquet. Miserat mihi eas BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 172r litteras dominus officialis, quas obsignatas ad Dominationem Vestram Reverendissimam scripserat et cum primo intuitu per imprudentiam ob titulum reverendissimi easdem aperuissem text damaged⌈[m]m text damaged⌉, ad Dominationem Vestram Reverendissimam spectare cognovi et postquam in eis processum contra ⌊Lazarum⌋ inesse vidissem, ad calcem usque perlegi, non ratus hanc au text damaged⌈[u]u text damaged⌉dentiam meam Dominationem Vestram Reverendissimam aegre laturam. Habetur ideo hic ⌊in castro meo⌋ idem ⌊Lazarus⌋ in carcere. Quicquid Dominatio Vestra Reverendissima de ⌊illo⌋ statuerit, aut si vult, quod rursus versus ⌊Radomiam⌋ remittatur, fiet, exspectoque ea de re Dominationis Vestrae Reverendissimae responsum, neque prius liberabitur, quam illud habeam. ⌊Homo⌋ perfidus et blasphemus in gloriosissimam ⌊Virginem⌋ et sanctos, praeterea seorsum in ⌊divam Agn<et>em⌋, cuius vitam ⌊sanctus Ambrosius⌋ non fuit dedignatus scribere, quam haereticus iste on the margin⌈haereticus istehaereticus iste on the margin⌉ lupam vocavit, ut hic per duos testes contra illum depositum est, non meretur impune dimitti. Quamcumque Dominatio Vestra Reverendissima de ⌊illo⌋ sententiam tulerit, habebit exsecutionem. De mala administratione et furto ⌊illius⌋ parum moveor, plus me religionis afficit iniuria etc.
Quae in ⌊Livonia⌋ aguntur, non puto latere Dominationem Vestram Reverendissimam et nisi adeo periculosis principiis obstabitur, experiemur, quem anguem in sinu fovemus et cum mihi de omnibus libere ad Dominationem Vestram Reverendissimam scribere liceat, non possum mihi temperare, quin animi mei superinscribed⌈meimei superinscribed⌉ sententiam declarem. Quod si ad eum modum sub praetextu religionis et ea episcopatuum ambitione ⌊marchiones Brandenburgenses⌋ ⌊Livoniam⌋ totam occupaverint, vix sinent ⌊Lithuaniam⌋ esse terminos suos. Habent ab alia parte ⌊regem Daniae Fredericum⌋, qui etiam se ius habere dicit in ⌊Livoniam⌋, praesertim in collatione episcopatuum, cum illo habetur pactum contra Livones episcopos, ut ⌊Vilhelmum⌋ omnibus modis intruderent et demum hoc, quod reliquum est, occuparent et Luteranismo omnia inficerent. Quid hinc futurum, facili coniectura Dominatio Vestra Reverendissima assequitur, praecipue si haec hominum BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 172v praevaricatorum potentia et temeritas in dies sic fieret auctior, neque ⌊serenissima maiestas regia⌋ cum ⌊filio⌋, immo et ⌊Regnum⌋ quicquam inde boni sperare potest.
⌊Episcopus Osiliensis⌋ confirmatus a ⌊Sede Apostolica⌋ vivit et vivus ab ⌊eo⌋, qui non habet differentiam in cibis et ecclesiae nostrae eiusdemque caeremoniis etiam non clam adversatur, e sede deici debet? Scripsi quidem rogatus pro ⌊illo⌋, sed edoctus Osiliensem episcopum mortuum et ⌊istum⌋ canonice electum, in quo falsus sum plurimum. Qua de re Dominatio Vestra Reverendissima pro prudentia sua incomparabili dignetur ista apud se reputare et contra niti, quantum potest, ne ecclesiae nostrae episcopi ab hominibus malis spiritibus exagitatis detrudantur. Colligitur a ⌊vicinis meis⌋ equitatus et peditatus contra ⌊Livones⌋, qui recognoscunt ⌊imperium⌋ et procul dubio clamabunt et suppetias ab imperio postulabunt. Et cum prius bannum sit prae foribus, verendum est maxime ista de causa, quod status et ordines imperii citius quam prius et bannum in exsecutionem ponent et fortassis gentes mittent fieretque sic
cf. Vulg. Mt 27.64 ⌊novissimus error peior prioricf. Vulg. Mt 27.64 ⌋. Haec profecto nullo affectu aut animi passione, sed pro superinscribed⌈propro superinscribed⌉ fide mea et iudicio, qualecumque hoc in me est, confidenter Dominationi Vestrae Reverendissimae scribo, quae peto in bonam partem neque aliorsum atque ego sentio, suscipi.
⌊Oppidum Graudnicense⌋, cuius ⌊plebanus⌋ ad desperatum illum Pomezaniensem, ducta suae farinae coniuge, secessit, totum est Luteranismo infectum et hoc, ut ferunt, culpa capitanei ⌊Ioannis Sokolowski⌋, qui etiam, sicut quidam asserunt, ea lue laboravit vel laborat. Ecclesia et schola ⌊ibidem⌋, quae mihi puero prima fuit, et domus parochialis vasta et ruinis obnoxia, cuperem igitur in debitum ordinem restituere omnia et rursus pro ista Quadragesima parochum illic statuere, quod sine permissione ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ non licet, quae ius habet praesentandi. Quod mihi pro hac vice dumtaxat BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 173r peto concedi, quemadmodum et alia mandata, quorum his adiunxi exempla, salvo iure etc. Quae si sic obtinuero, spero non paucas oves errantes in caulas me reducturum. Ad quod si Dominatio Vestra Reverendissima adminiculum suum mihi praestiterit, in primis de Deo Omnipotente et eius ⌊Sancta Ecclesia⌋ bene merebitur et me in officii mei debito reddet stabiliorem.
Nova in hoc angulo pauca ad me perferun text damaged⌈[n]n text damaged⌉tur. Accepi tamen paulo ante ex ⌊Brabantia⌋ litteras. Oratores ⌊regis Daniae Frederici⌋ fuisse apud serenissimam ⌊reginam Ungariae Mariam⌋, illarum terrarum gubernatricem, quos grate fertur suscepisse et cum illis de libera utrimque navigatione transegisse, ⌊Lubecenses⌋ vero durius a se dimisisse, qui minabantur non permissuros navigare ⌊Hollandos⌋. Conclusum etiam matrimonium inter ⌊filiam⌋ maiorem natu ⌊regis Christierni Daniae captivi⌋, neptem ⌊caesaris⌋ et principem ⌊Orangiae⌋, ⌊filium⌋ illustrissimi ⌊domini comitis de Nassau⌋. Si quid vicissim novi Dominatio Vestra Reverendissima ex curia ⌊caesaris⌋ et quid de ⌊Hungaris⌋ habuerit, ad me cum hoc meo nuntio et de aliis rebus, in quibus responsum Dominationis Vestrae Reverendissimae exspecto, perscribi iubeat. Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut domino et patrono meo colendissimo, me totum commendo ac dedo Deumque oro, ut illam mihi quam diutissime in prospera valetudine omnisque felicitatis accessu conservet.
Ex ⌊castro Lobaviensi⌋, 21 Februarii anno Domini MDXXXIII.
Reverendissimae Dominationis Vestrae devinctissimus ⌊Ioannes episcopus Culmensis⌋ manu propria.
[1, 2, 3] Written on piece of paper which is now lost
| | | 100 | IDL 3558 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1533-03-15 | received 1533-03-22
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 513-520
| | 2 | excerpt in Latin, 16th-century, APG, 300, 53, 249, p. 33
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 147, p. 196-198 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 520
Reverendissimo in Christo patri et domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac honorando
BCz, 1595, p. 513
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime ac honorande.
Factum Dominationis Vestrae Reverendissimae de remorato apud se nuntio dominorum comitum palatinorum Rheni per tempus acti conventus maiestas regia probat estque eius industriae et officii Dominationis Vestrae Reverendissimae grata. Ad quorum dominorum ducum litteras quid sit dignata maiestas sua respondere, suis litteris Dominationem Vestram Reverendissimam certiorem facit.
Ego vero, quod de superinscribed⌈dede superinscribed⌉ mandatis contra Luteranos istic invalescentes dandis ad me scripsit Dominatio Vestra Reverendissima, ita omnia curavi, ut ab illa praescriptum accepi. Quae mandata illi per eius nuntium, qui diutius hic exspectare noluit, nuper misi Vestramque Reverendissimam Dominationem fraterne hortor et magnopere rogo, non desinat haeresi huic tam noxiae ingenium auctoritatemque suam opponere, ne scelerati raptores sub specie pietatis simulatae nostrorum inficiant animos, in hoc enim officio aderit maiestas sua Dominationi Vestrae Reverendissimae sua potestate regia, adero et ego opera mea in omne tempus diligenti et sedula.
De Iacobo et Adriano Flinth, consanguineis et amicis Dominationis Vestrae Reverendissimae proscriptis, ut civitati Gedanensi restituantur, efficere nihil potui, obfirmavit enim maiestas sua animum in hoc suum, ne quempiam proscriptum restituat, partim, ut decretum ab universo regni sui et istarum Prussiae terrarum senatu editum contra promissionem suam non violet, partim vero, ut per restitutionem unius ceteris occasionem petendae a se veniae non faciat. Quare Dominatio Vestra Reverendissima boni ad praesens consulat hoc suae maiestatis consilium et voluntatem, quae occasione aliqua se commodiore offerente commutari sub tempore in meliorem partem poterit.
BCz, 1595, p. 514
De Ioanne Holste fieri cum dignitate maiestatis regiae non potuit, ut quod privilegium immunitatis et exemptionis a iurisdictione civitatis Gedanensis ei ex legitima causa recens datum est, tam subito revocari debeat. Concessio enim eiusmodi privilegiorum et immunitatum, quae a superiore fit et ob iustam causam uni alicui de multis tribuitur, praeiudicare non solet nec potest iuribus et privilegiis civitatis. Et ideo hoc, quod maiestas sua regia, quae in Gedano ius superioris dominii habet, de benignitate sua Ioannem Holste, de oppressione Gedanensium querentem, privilegio immunitatis ad beneplacitum suum sublevavit, nemini mirum vel iniurium videri debet. Quod tamen privilegium, quando expedire videbitur, maiestas sua revocare poterit.
Reverendissimus dominus episcopus Varmiensis post responsum sibi de coadiutoria datum nihil maiestati regiae respondit, mihi tamen scripsit nihil minus se facere posse, quam quod deliberationem suam et manifestam promissionem primam in aliam nunc sententiam commutare debeat, hoc tamen non impossibile est apud Deum et homines, ut sub tempore fiat facile ad obtinendum, quod nunc Dominationi Vestrae Reverendissimae difficillimum exhibetur, modo Dominatio Vestra Reverendissima sibi ipsa deesse nolit. Ego etiam in omnem occasionem opera, diligentia, consilio auxilioque sum praesto illi semper futurus.
Lazarum blasphemum et fidei praevaricatorem magis opto
BCz, 1595, p. 515
pro merito a Dominatione Vestra Reverendissima puniri, quam paper damaged⌈[uam]uam paper damaged⌉ a paper damaged⌈[a]a paper damaged⌉d me remitti, quare eius scelera et excessus iudicio et animadversioni Dominationis Vestrae Reverendissimae committo et illam rogo, ne redeundi illi in meam dioecesim faciat facultatem. Nam eiusmodi stolidos, vaniloquos et perfidos, in ovili meo fovere expavesco.
De Livoniensium negotio, ignari episcopum Osiliensem vivere, ita prout et Dominatio Vestra Reverendissima erravimus. Cum enim illustris dominus dux Prussiae in Piotrcoviensi conventu per litteras et oratores a maiestate regia postulasset, ut superinscribed⌈utut superinscribed⌉ fratri suo domino Vilhelmo marchioni, qui a capitulo legitime et concorditer in episcopum electus esset, consilium et auxilium ad bonorum episcopalium possessionem, qua prohiberetur, praestaret, nosque omnes crederemus id mortuo iam priore episcopo fieri, suasimus maiestati regiae et maiestas sua consensit, ut ad dominum magistrum Livoniensem et eius ordinem dominus Dzialinski castellanus Culmensis nuntius proficisceretur, qui causam hanc, ut illustri domino Wilhelmo marchioni expediret, nomine maiestatis suae commendaret, hoc adiecto, quod in omnem rei eventum maiestas sua nepoti suo deesse neque vellet neque posset. Ego tamen credo, quod ista nihil impedient, quominus Livones id agant et in sua provincia constituant, quod illis commodum et utile magis videbitur.
BCz, 1595, p. 516
Ius patro paper damaged⌈[ro]ro paper damaged⌉natu paper damaged⌈[tu]tu paper damaged⌉s et conferendi in praesens ecclesiam parochialem in oppido Graudnicensi Dominationi Vestrae Reverendissimae mitto. Quae illo utatur arbitratu suo et talem ecclesiae illi praeficiat pastorem, qualem maxime illius loci homines hoc suspecto tempore postulare videntur.
Nova hic sunt nulla praeter id, quod dominus palatinus Russiae contra omnium amicorum sententiam et voluntatem abdicavit se officio capitaneatus exercituum Regni et tametsi hoc in privato semotisque a rege arbitris fecerit, passim tamen ipse id de se praedicat et omnibus invulgat.
In Hungaria utriusque regis oratores, iam pridem Posonii congressi, hactenus concordiam et pacem curant mutuam. De cuius eventu licet nihil certum habeatur, homines tamen non bene sperant et divinantur. De quo dubio brevi, ut spero, in alteram partem transactum negotium nos absolvet.
Quod reliquum est, me amori et benevolentiae fraternae Dominationis Vestrae Reverendissimae commendo, quam sanam et semper felicissimam esse vehementer opto.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius
| | | 101 | IDL 3559 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1533-04-05 | received 1533-04(!)-03
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 521-524
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 175, p. 251 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 524
Reverendissimo in Christo Patri, Domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac honorando
BCz, 1595, p. 521
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime ac honorande.
Ioannes Conopaczki, servitor meus, declaravit mihi per litteras, quod a Dominatione Vestra Reverendissima, cum ad eam venisset, et humaniter exceptus, et benevolenti hospitalitate honoratus fuerit. Quae res non mediocriter grata mihi exstitit, etenim illi adolescenti nobili et natura miti omne bonum et gratiam Dominationis Vestrae Reverendissimae faveo. Quam plurimum rogo, velit illum in posterum diligere et hac, qua coepit, prosequi gratia.
Ad illa, quae mihi per servitorem suum scripserat Dominatio Vestra Reverendissima, iam antea respondi, quas litteras misi per ⌊magistrum Iacobum⌋ secretarium civitatis Gedanensis et in manus Dominationis Vestrae Reverendissimae eas superinscribed, in the hand of sender⌈easeas superinscribed, in the hand of sender⌉ pervenisse nihil dubito.
Apud nos nihil est novi, nisi quod maiestas regia post festa Pascatis in Lithuaniam parat iter, quae iam dignitates et officia post mortem domini castellani Cracoviensis vacantia distribuit personis sibi et suis gratis, quarum nomina praesens dominus Conopaczki, servitio et aulae
BCz, 1595, p. 522
regiae iam addictus, declarabit.
Commendo me amori et benevolentiae fraternae Dominationis Vestrae Reverendissimae, quam sanam et felicem esse semper ex animo opto.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius
| | | 102 | IDL 3563 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1533-04-30 | received 1533-06-10
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 535-538
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 277
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 238, p. 331 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 538
Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, amico honorandissimo
Doleo plurimum illatam Dominationi Vestrae Reverendissimae contumeliam ab improbis et stolidis hominibus, Christianam fidem contemnentibus, contra quos ut agi et poena promerita decerni possit, maiestas regia conventui isti Prutenico proxime futuro cognitionem eius negotii et poenae imponendae auctoritatem committere et demandare dignata est, in quo conventu Dominatio Vestra Reverendissima de laesa dignitate sua contra istos audaces fidei contaminatores actionem ad vindictam instituere poterit.
Gratulor primum Dominationi Vestrae Reverendissimae ob susceptum recens religionis nostrae sacerdotium et opto, ut reliquo pastoralis officii munere propediem exornetur, in quo si quid opera nostra effici possit Dominationi Vestrae Reverendissimae gratum, praesto sum semper illi futurus.
Brevi hinc maiestas regia discedet in Lituaniam, quam ego Deo bene volente conducam usque in Radom et illic postmodum in bonis episcopatus mei aliquantisper subsistam.
Ego nunc ex febre tertiana laboro, quam etsi iam mitius mecum agere sentio, egredi tamen domo, nisi bene confirmatus, non potero. Nova nunc non sunt nobis ulla scitu digna et ea, quae sunt, per aegritudinem a me scribi non possunt.
Commendo me amori et benevolentiae fraternae Dominationis Vestrae Reverendissimae, quam sanam et semper felicissimam esse ex animo opto.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 103 | IDL 3565 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1533-05-05 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 83-86
| | 2 | rough draft in Latin, BNW, BOZ, 2053, TG 16, No. 1892, f. 74r-75r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6553, f. 87r-v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 300, f. 285v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 297r-v
| | 6 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 415-416
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 49 (TN), No. 114, p. 337-338
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 49 (TN), No. 115, p. 339-340
| | 9 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 272, p. 115-116
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 280
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 245, p. 338-339 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 86
Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico honorandissimo
BCz, 1595, p. 83
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice honorandissime.
Gaudeo plurimum consummatam esse iam ad plenum in Dominatione Vestra Reverendissima divinam promissionem et gratulor illi, quod tractationi divinorum manus admoverit. Item gratias ago, quod post reges mei etiam in commemoratione sua ad Deum non sit oblita.
Domini Czema castellani Gdanensis negotio, cum tractabitur, adero libenter, quantum iustitia et aequitas patietur et tanto id libentius, quanto illi in rebus omnibus gratificari soleo et ut Dominationis Vestrae desiderio et commendationi satisfaciam.
In negotio oppidanorum Graudnicensium, qui contra Dominationem Vestram excesserunt, mandata regia dedi ad conventum istarum terrarum proxime futurum, ut istic de hoc cognoscatur et noxii poena debita puniantur.
Magnopere sum consolatus, quod de successione in episcopatum Warmiensem inter Dominationem Vestram Reverendissimam et illius amicos condiciones proponuntur, spes enim bona est, ubi condicionibus agitur, rem esse pro voto successuram. In quo negotio et tractando, et contractu certo transigendo et confirmando Dominatio Vestra Reverendissima primum sibi non desit, postea etiam ego,
BCz, 1595, p. 84
quae reliqua erunt, cum regia maiestate conficere curabo.
Lazarus blasphemus si poenitet, venia dignus videtur, sin minus, Dominationis Vestrae Reverendissimae arbitrio id submitto, ut illum adhuc in carcere teneat, quoad resipiscat et redeat ad poenitentiam.
Adhuc me domi{ni} contineo, valeo tamen, Deo sit gratia, meliuscule.
Commendo me benevolentiae et amori fraterno Vestrae Reverendissimae Dominationis, quam felicissimam esse atque semper incolumem ex animo opto.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius
| | | 104 | IDL 949 | Ioannes DANTISCUS to [Piotr TOMICKI], Marienburg (Malbork), 1533-05-17 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 16, No. 1900, f. 89-90
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 369v-371v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 301, f. 286r-288r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 300r-301v
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 49 (TN), No. 125, p. 365-372
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 228, p. 466-469
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 263, p. 364-367 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Accepi hic a Dominatione Vestra Reverendissima binas, ⌊⌋ ultima hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ Aprilis, ⌊⌋ quinta istius datas. Priores, quae mihi hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉ adversam Dominationis Vestrae Reverendissimae aegritudinem significabant, me hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ totum in animo consternatum effecerunt, novissimae nonnihil me mihi restituerunt, quod Dominatio Vestra Reverendissima meliuscule se habere scribit. Deum Omnipotentem, quantum humana mea hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ potest tenuitas, enixissime rogo, ut Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime sospitem nobis conservet utque Dominatio Vestra Reverendissima salutem suam curet accuratius, oro atque obtestor, relicta illa gravi, qua semper premitur, sollicitudinum ⌊regni⌋ sarcina. In ea, qua nunc est Dominatio Vestra Reverendissima aetate, nihil est quiete et animi tranquillitate Dominationi Vestrae Reverendissimae commodius, quam ut omnibus modis sibi quaerat ac complectatur, iterum atque iterum rogo, non tam ratione sui ipsius, quam suorum omnium habita ratione, inter quos ego licet minimus, numquam tamen Deum Omnipotentem pro longaeva incolumitate Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimis precibus meis flagitare desino.
Quae hic in hoc ⌊conventu⌋ egimus, sic habent. Cum fere maior et potior consiliariorum pars hic non adesset, iuridice negotium domini ⌊palatini Marienburgensis⌋ et domini ⌊Michaelis Szelislawski⌋ transigere non videbatur nobis convenire, quandoquidem quattuor dumtaxat ⌊harum terrarum et civitatum ordines⌋ ad eam tam gravem et diu turbatam causam discernendam iudices aderamus. Ne tamen partes diutius mutuo se molestarent, iunxi mihi dominum ⌊palatinum Marienburg Pomeraniae⌋ et infra intra decursum 4 horarum omnem illam controversiam, quae tot annis discuti non potuit, amicabili compositione de consensu partium finivimus omnesque actiones in ea perpetuo silentio deposuimus et in veterem amicitiam partes ipsas Deo gratia redegimus. Fuerunt et aliae causae, in quibus magis frivole quam iuste est appellatum, quae, ut reor, remittentur. Quod si omnes status hic fuissent, non pauca adhuc cum in rem ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋, tum etiam nostram egissemus etc. BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1900, f. 89v In ⌊conventibus⌋ nostris, licet conqueri non debeam, nescio, quem servamus ordinem, veniunt, qui volunt et cum venerint, quidam, quando illis in mentem venit, abeunt. Ego in his tribus peractis ⌊conventibus⌋, quos intra septem menses celebravimus, fui primus et ultimus, non sine magnis meis impensis, quae paucis proventibus non respondent, nihilominus mandatis et servitio ⌊serenissimae regiae maiestatis⌋ deesse nolui sicque me gessi, quemadmodum fidei oboedientiae atque solitae meae in rebus regiis diligentiae bene conveniebat. Conveniebat tamen non admodum loculis meis, ex quibus et aes alienum dissolvere, cuius adhuc non parva restat summa et rem familiarem sustinere cogor, unde quamvis, ut mihi insitum est, verecunde a ⌊serenissima maiestate regia⌋ subsidium parvum ope Dominationis Vestrae Reverendissimae petere statui. Deposita est apud me collecta pecunia ex contributione ⌊ecclesiasticorum meorum⌋, centum quadraginta marcae Prutenicales leves et cum talis pecunia sacra est et non licet illam mitti in corbonam, Dominationi Vestrae Reverendissimae supplico, dignetur pro me ad ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ intercedere, quo istiusmodi 140 marcae, a sacerdotibus collectae, apud episcopum, tam brevi tempore tot expensis attritum, remaneant. ⌊Reverendissimus dominus Varmiensis⌋, qui me longe proventibus et iam pridem congestis et accumulatis pecuniis superat, semel dumtaxat in his septem mensibus ⌊conventui⌋ nostro interfuit. Ego profecto hanc pecuniolam non peterem, nisi summa me adigeret necessitas. Hanc si impetravero, non parum inopiae meae subvenietur, sin vero, cogar deinceps aliquamdiu abstinere ⌊conventibus⌋. Primus hic annus non potest mihi esse non difficilis, cuius proventus pro maiore parte cedunt creditoribus. Qua de re Dominationi Vestrae Reverendissimae supplico, velit, ut consuevit semper, non gravate apud ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ intercessione sua votis meis adesse.
⌊Reverendissimus dominus Varmiensis⌋ hic non fuit, unde in negotio ecclesiae per amicos cum eo tractari non potuit, fuit tamen hic quadam in causa commissarius BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1900, f. 90r dominus ⌊Tidemannus Gise⌋, cum quo temptatum est, si in eam conditionem, ut mihi succederet, induci hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉ posset, verum illi ambitione iam caeco nihil persuaderi potuit, adeo induratum est cor eius, ut totus iam quasi spiret id ipsum, quod etiam non occulte ambit. Sunt quidam ex ⌊collegio eius⌋ canonici, quibuscum non admodum convenit, qui iure iurando mihi asseruerunt illum maiorem fere canonicorum partem induxisse, quod promiserint et quasi coniuraverint se post ⌊domini Varmiensis⌋ mortem non alium quam ipsum episcopum habituros, quod tamen non placet omnibus, unde et quaedam factionis pars pro me reservatur. Qua in re si Deus pro nobis, mihi ipsi non deero. Dixerunt item mihi ⌊reverendissimum dominum Varmiensem⌋ et illos nihil vereri magis, quam ne ⌊sacra maiestas regia⌋ a reverendissimo Varmiensi et ⌊illis⌋ postulet, ut in me consentiant, quod maiestati regiae negare non possent illosque hoc, quantum modis valeant omnibus, in curia maiestatis regiae largitionibus impedituros, quod pro summa Dominationis Vestrae Reverendissimae prudentia et singulari in me Dominationis Vestrae Reverendissimae benevolentia non puto successurum. Amici praeterea mei, de quibus scripsi in novissimis, post paucos dies se ad ⌊dominum reverendissimum⌋ conferent et iterum tractabunt, si quo pacto illum in me affectiorem reddere possent et a concepta opinione abducere. Fiat in omnibus Dei voluntas, qui conceptam illam erga me Dominationis Vestrae Reverendissimae gratiam et benevolentiam in dies augeat, tum omnia prospere eventura spero. Erant hic quaedam inter nos simultates ob causam illam domini ⌊Michaelis Szelislawski⌋ iam compositam, cum qua maior istiusmodi factionis pars sopita est, et si quid reliquum est, quoad eius a me fieri potest, sopietur et sic commodis ⌊maiestatis regiae⌋ et ⌊rei publicae nostrae⌋ melius inservietur, ad quod omnem, quam possum, sedulo impensurus sum operam.
Restat, quod in ⌊castro Marienburgensi⌋ his diebus quidam sacerdos mortuus est intestatus, cuius bona relicta mihi ut loci ordinario omni iure cedunt, ea tamen dominus ⌊Costka⌋ castri et ⌊terrarum Prussiae⌋ thesaurarius BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1900, f. 90v retinet et usurpat, allegans nescio quam militarem consuetudinem, quae iuribus nostris praeiudicare non potest, quod omnium, qui in castro moriuntur intestati, bona ad castri praefectos devolvi debeant, unde dominus thesaurarius et ego, ne ob id inter nos contentio nova oriatur, causam hanc in cognitionem ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ reiecimus, quo et in posterum scire possemus, quomodo in simili casu agendum. Proinde Dominationem Vestram Reverendissimam impense rogo, velit causam hanc pro iuris aequitate sic apud ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ tueri, ne institutis ecclesiasticis quicquam derogetur nosque quam primum in his de mente maiestatis regiae certiores reddere.
Cum ⌊capitaneo⌋ et ⌊oppidanis Graudnicensibus⌋, qui veniam delictorum suorum petierunt, redii in gratiam habeoque, quas possum, Dominationi Vestrae Reverendissimae gratias pro ea propensione erga me et benevolentia, quam eo in casu mihi ostendit. Utinam referre et mereri possem.
Alia ad praesens, accinctus itineri ⌊Gdanum⌋ versus, non restant, quam quod me et dominum ⌊Melchiorem Glaubicz⌋ advocatum Marienburgensem in gratiam Dominationis Vestrae Reverendissimae summopere commendo et rogo plurimum, si ratione monetae ⌊serenissima maiestas regia⌋ quempiam mittere huc statuerit, efficiat, ut frater meus dominus ⌊Nibschicz⌋ mittatur, potest enim ipse apud ill(ustrem) dominum ⌊ducem in Prussia⌋ multa, opera itaque illius in multis nobis prodesse poterit. Si quid Dominatio Vestra Reverendissima rescribere dignabitur, dominus ⌊Nibschicz⌋ curabit, ut ad me perferantur.
Ex ⌊Marienburgo⌋, 17 Maii anno Domini 1533.
Reverendissimae Dominationis Vestrae devinctissimus ⌊Io(annes) e(piscopus) Culmensis⌋ manu propria
| | | 105 | IDL 964 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Iłża, 1533-06-22 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 169-172
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 491
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 302
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p. 1725
Reverendissimo in Christo Patri et Domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac honorando
BCz, 247, p. 169
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime ac honorande.
Rogarunt me nonnulli amici mei, interponerem partes meas ad Dominationem Vestram Reverendissimam, quo consanguineis sacerdotis cuiusdam in ⌊arce Mariemburgensi⌋ ab intestato non pridem defuncti de pecuniis et rebus illius derelictis Dominatio Vestra Reverendissima conferre aliquid eosque consolatos reddere dignaretur.[1] Quare tametsi sciam res omnes sacerdotum ab intestato morientium ad solius loci ordinarii dispositionem pertinere et neque quempiam consanguineorum iure adire eas aut vendicare sibi posse, quia tamen utique ex eiuscemodi rebus subvenire egentium inopiae ego iustum et pium existimo, rogo Dominationem Vestram Reverendissimam, impartire velit nonnihil praefati sacerdotis defuncti consanguineis inopibus de rebus et pecuniis illius derelictis. Non dubito enim, quin Dominatio Vestra Reverendissima ex illis eisdem rebus cupiat aliquid erogatum iri in egenos. Id, quod ego quoque, quotiens eiusmodi res ab intestato derelictae ad dispositionem meam veniunt, in more meo habeo, eas enim, non secus ac spinas, ipse non attingo et ab usibus meis reiicio, sed pauperum inopiae ex eis subvenio, ubi consanguineos quoque defuncti, quos video inopes aeque atque alios quoque pauperes dignos hac elemosin ms. m(!)
⌈nn ms. m(!)
⌉a reputo, et dare eis quoque aliquid iuxta opus pium existimo.
Felicissima sit Dominatio Vestra Reverendissima meque solito amore et benevolentia sua prosequatur.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscriptit
[1] See Dantiscus' ⌊⌋ to Bishop Tomicki.
| | | 106 | IDL 3567 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Iłża, 1533-06-24 | received 1533-07-15
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 553-556
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 303
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 329, p. 443-444 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Quod nuper Cracovia cum maiestate regia discedens, Dominationi Vestrae Reverendissimae nihil scripserim, occupationes meae infinitae fecerunt, illud tamen, quod scribere debui, domino Nipschicz verbis referendum Dominationi Vestrae Reverendissimae commisi, quae id ita a me factum, ut boni aequique consulat, plurimum illam rogo.
Egi equidem et rogavi diligenter maiestatem regiam, ut Dominationi Vestrae Reverendissimae contributionem, quam clerus eius dioecesis de proventibus suis solvit, donare dignaretur, sed nulla ratione id impetrare potui, maiestate sua dicente, quod nollet auctoritatem suam in his remittendis interponere, quae non ad se, sed ad istius provinciae rem publicam pertineant et ex quibus plus ista ipsa provincia quam maiestas sua commodi sit suo tempore acceptura.
Posteaquam maiestatem suam in Magnum Ducatum Lithuaniae proficiscentem Radomiam conduxi, huc in bona episcopatus mei diverti, in quibus aliquantisper subditorum iustitiae explicandae causa commorabor, deinde Deo bene volente ad ecclesiam meam Cracoviensem revertar et dum hic illicque fuero, memoriam Dominationis Vestrae Reverendissimae ipse mecum crebro faciam.
Cuius amori et benevolentiae fraternae me commendo et valere illam atque felicem esse ex animo opto.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 107 | IDL 979 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Löbau (Lubawa), 1533-07-17 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 16, No. 1877, f. 51-52
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 372v-374r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BK, 217, No. 303, f. 289r-291r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 271, f. 302v-304r
| | 5 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 270, p. 424-427
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 49 (TN), No. 185, p. 521-526
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 49 (TN), No. 186, p. 527-532
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 230, p. 470-472
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 361, p. 490-492 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Applicuit huc pridie, postquam oppidum meum, quod mihi fuit potissimum, ⌊Lubavia⌋, exustum fuerat, singularissimus frater meus dominus ⌊Nibschicz⌋ qui me in hoc maerore de mente et solita Dominationis Vestrae Reverendissimae erga me propensione et benevolentia certiorem abunde reddidit atque etiam non parum exhilaravit. Habeo, quas possum, inops et afflictus sacrificulus, Dominationi Vestrae Reverendissimae gratias, quod mei adeo benignam curam et accessionis meae habet rationem, quae me mihi in his meis hidden by binding⌈[is]is hidden by binding⌉ calamitatibus totum restituit. Non desum neque mihi ipsi hactenus apud istos hic nostros dominos et civitates defui, ut si sic se offerret in re Varmiensi occasio, quo potioris partis assequar favorem. Et iam non pauci, ubi sors se obtulerit, commendaticias suas ad ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ mihi promiserunt, sunt etiam apud ⌊ecclesiam Varmiensem⌋ aliquot, qui partes meas tuebuntur et si domini ⌊Kyowski⌋ et ut spero, doctoris ⌊Ioannis Benedicti⌋ votum habuero, futurus sum adversariis meis superior. De domino ⌊Kyowski⌋ per medium Dominationis Vestrae Reverendissimae non ambigo. Si res ad legitimam electionem devenerit et ego bono calamo in album illorum quattuor inscriptus fuero, potens est Deus, qui id, quod reliquum est, perficiet, illius fiat voluntas. Et quamvis compertum habeam, quod adversarii mei, qui firmissime inter se conspiraverunt, rem multis et magnis largitionibus sunt aggressuri, confido tamen in gratiam Dei in primis et in benignitatem ac aequitatem ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ atque in singularem Dominationis Vestrae Reverendissimae erga me benevolentiam, quod istiusmodi, hoc praesertim tempore, potentes machinae obesse mihi non poterunt. Verum etiam est et sic esse liquido deprehendi, quemadmodum Dominatio Vestra Reverendissima per dominum ⌊Nibschicz⌋ mihi significavit non omnes hic mihi amicos esse, qui eo nomine ad me se ingerunt. Eos, ut possum, arte tracto et si fortassis falsus sum, eos illos esse, quos paulo ante Dominationi Vestrae Reverendissimae descripsi, qui cum ⌊reverendissimo domino Varmiensi⌋ in rem meam ⌊Marienburgi⌋ in ⌊conventu⌋ novissime praeterito tractandi stain⌈[i]i stain⌉ p stain⌈[p]p stain⌉rovinciam susceperant, quo tum de industria dominus Varmiensis non venerat. Summopere rogo Dominatio Vestra Reverendissima pro vetere sua in me gratia dignetur mihi declarare, qui sunt, ut et ab illis cavere et consilia mea tutius firmare possim, quandoquidem scio adversarios meos suis techn stain⌈[n]n stain⌉is omni ex parte per varios cuniculos suffodere et temptare aulam nostram etc.
BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1877, f. 51v
Ea, quae Dominatio Vestra Reverendissima domino ⌊Nibschicz⌋ nomine ⌊maiestatis regiae⌋ mihi iniungenda commisit, spectantia ⌊ducem Fredericum comitem palatinum Rheni⌋, satis clare intellexi. Scripsi igitur ipsi domino ⌊duci⌋ commodam nactus ansam, sicut ex adiuncto his exemplo videbitur fecique meis impensis ordinem per dominos ⌊Fuggaros⌋, quod tuto litterae meae perferentur et referetur responsum. Nihil me turbavit, quod ⌊serenissima maiestas regia⌋ has 140 marcas Prutenicales, quae faciunt 70 florenos, quas ab ⌊ecclesiasticis⌋ collegi, mihi negaverit. Plus me affecit, quod Dominatio Vestra Reverendissima pro me in re tam exili repulsam acceperit et quod ego ad intercedendum pro me Dominationem Vestram Reverendissimam induxerim. Qua de re Dominationem Vestram Reverendissimam impense rogo, velit hoc mihi remittere delictum, adegerat me necessitas egestate iuncta, quae ad praesens in ea afflictione, qua Deus me peccatorem maximum igne iam bis in conflagratione oppidi ⌊Colmese⌋ ante duos annos et nunc in ista castigavit, longe mihi gravior est quam prius umquam. Non tamen spem meam de Deo conceptam deposui, potens enim est melioribus bonis ablata ista recompensare. Magna Dei misericordia et miraculo ⌊castrum hoc meum⌋, propinquum ecclesiae, unde ignis imprudentia custodis in octava Corporis Christi sub mediam noctem exarsit et oppidum totum una cum praetorio in cineres vertit, illaesum mansit. Quod si turrim, quae erat proxima ecclesiae, qua magna pulverum boardorum vis et copia superinscribed⌈vis et copiavis et copia superinscribed⌉ continetur, attigisset, actum fuisset de castro et monasterio extra oppidum ac de praediis circumquaque omnibus. Amisi praeter proventus quattuor domos in oppido proprias, balneum oppidi, braseatorium meum cum horreis et stabulis et frumentis in illis plurimis. Deo gratia, qui dedit et non immerito abstulit, sit nomen Dei benedictum. Excepto oppido ⌊Marienburgo⌋ nullum erat hoc meo in tota ⌊Prussia⌋ habitatius et ditius et nunc nihil praeter muros in eo est reliquum, plane area esse videtur. Non me tantum movit damnum, quod ego non parum accepi, quantum miserorum ⌊civium⌋, qui nunc in hordeis et praediis et sub tegminibus frumentorum, brogis atque etiam in ipso ante oppidum claustro, quo homines correpti et insani servabantur, non sine commiseratione praetereuntium commorantur. Hinc facilis est coniectura, quibus hic sim in deliciis. Paulo ante hoc incendium fueram ⌊Gdani⌋ et cum ad castrum meum, quod vocant Antiquum, ⌊Starigrod⌋, pervenissem, accepi triste hoc nuntium. Deo gratia. BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1877, f. 52r Et ne in his meis calamitatibus describendis Dominationi Vestrae Reverendissimae sim molestior, finem faciam, ab hac tamen additione temperare paper damaged⌈[erare]erare paper damaged⌉ mihi non possum, quod nihil me peius habet, quam quod eo damno praeventus, non possim his pecuniolis, quas ⌊Gdani⌋ in mutuum accepi, consecrationi meae intendere, ad cuius absolutionem hoc anno omnino vel apud Dominationem Vestram Reverendissimam, vel apud ⌊reverendissimum dominum Plocensem⌋, qui mihi cum suffraganeis propinquior est, me paraveram. Id ipsum non sine meo magno dolore ad praesens praestare nequaquam possum, impendendum enim est braseatorio et aliis structuris, sine quibus ⌊castrum⌋ hoc superinscribed⌈hochoc superinscribed⌉ subsistere et oppidum cum ecclesia rursus restaurari non potest. Quapropter Dominationem Vestram Reverendissimam, patronum et dominum meum benignissimum et colendissimum, maximopere rogo et obtestor, velit me et apud ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ et apud praelatos nostros excusare, quod adhuc per breve, ut spero, tempus consecrationem hanc meam cogor deferre. Deum meum invoco testem, quod invitus in hac mora sum. Cum his meis calamitatibus et angustiis me Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter commendo et rogo curam mei et rationem, quemadmodum coepit, habere non desinat. ⌊Christus⌋ Dominus noster Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime sospitet et prosperet in omnibus.
Ex ⌊castro Lubaviensi⌋, 17 Iulii 1533.
| | | 108 | IDL 3576 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Kielce, 1533-09-08 | received 1533-09-12
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 593-596
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 447, p. 613-614 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Cum a Dominatione Vestra Reverendissima spem adventus ad me sui datam accepissem ex litterisque, quas ad me scripsit, cupere illam a me in episcopum consecrari cognovissem et adventum huc illius hilariter et cupide exspectavi et vestes ac ornamenta, futurae episcopali dignitati congrua, quae illi ipse muneris loco darem, parari feci. Nunc vero ex contrario litteris Dominationis Vestrae Reverendissimae, quod ⌊huc⌋ venire non posset, certior factus, doleo quidem me mea spe et exspectatione frustratum esse, sed non tanti profecto id facio, quod non venerit, quanti illud, quod propter damnum et incommodum ex cremata sua insigniori civitate susceptum venire non potuerit. Illud enim, quod ego de meo officio et animi gratitudine in Dominationem Vestram Reverendissimam conferre et declarare debueram, manu vicaria reverendissimi domini ⌊episcopi Plocensis⌋, nepotis mei carissimi et unico hoc meo nuntio suppleri potest. At hoc ignis incommodum et iactura, ultra hoc, quod recuperari haud facile potest, ad restaurandam civitatem sumptum exigit et magni laboris ac longi temporis molestia animum Dominationis Vestrae Reverendissimae proculdubio gravabit. Quod ego pro meo in illam animo et fraterna
BCz, 1595, p. 594
benevolentia vehementer doleo cupioque ex animo, ut haec sacra unctio, qua in proximo linietur signumque, quo in nomine Domini nostri Iesu Christi, salutis nostrae auctoris, signabitur, tantum illi et in animo fortitudinis et in corpore firmitatis augeat, quantum illa sibi maxime ad diu bene beateque vivendum optat et a Deo precatur.
Ceterum parata munera, quae ipse Dominationi Vestrae Reverendissimae, si ⌊huc⌋ venisset, reddere volui, per hunc nobilem adolescentem ⌊Raphaelem Conopaczki⌋, servitorem meum, quando istic consecrari decrevit, illi mitto: crucem auream aurea catenula appensam, dalmaticas pro vestimento salutis et indumento laetitiae, supparum lineum candidum, quod vulgo rochetum seu camisum vocant, insigne episcopalis ordinis, vestis undulatae violacei coloris integram peciam, ex qua ad se pro dignitate pontificali amiciendum pallium fieri faciat. Quae omnia Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me humanitate grato suscipiat animo et non id quanti valeant, sed a quo animo sunt profecta, aestimare in illis velit.
Quod reliquum est, me amori et benevolentiae fraternae Dominationis Vestrae Reverendissimae commendo, quam sanam esse
BCz, 1595, p. 595
et felicissimam ex animo opto.
Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 109 | IDL 1085 | [Ioannes DANTISCUS] to [Piotr TOMICKI], Löbau (Lubawa), 1534-01-11 |
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 23-25
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 140-143
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 120v-121v
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 50 (TN), No. 8, p. 25-30
|
Prints: | 1 | AT 16/1 No. 27, p. 48-51 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 244, p. 23
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine mi colendissime. Obsequiorum meorum et mei commendationem plurimam.
Cum generosus dominus ⌊Achacius Czeme⌋ castellanus Gdanensis et capitaneus Stumensis ⌊dominorum consiliariorum terrarum ac civitatum Prussiae⌋ nomine ad Dominationem Vestram Reverendissimam proficiscitur, supervacaneum duxi, in his, quae per hos dies hic acta sunt, Dominationi Vestrae Reverendissimae esse molestior, ex eodem enim domino castellano et ex litteris dominorum consiliariorum intelliget omnia. Res profecto est commiseratione digna, quod ab uno homine, qui quibus artibus crevit, incognitum non est, ordines et dignitates ⌊statuum nostrorum⌋ tur written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉urur written over ...⌉bari et despectui haberi debeant, praeterea et traduci quasi desertores iuramenti ⌊serenissimae maiestati regiae⌋ praestiti, contra quod nos iurasse, nescio qui hostes nostri cum ⌊domino Kostka⌋ comminiscuntur et ego huius factionis caput esse insimulor, qui foris fidem meam conservavi Deo duce semper integram, nunc domi tot a principibus meis ornatus beneficiis, ab ea deficere per iniquissimam calumniam traducor. Quod si per ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ manebit impunitum, paenitebit me hucusque vixisse et quod non prius in magno illo ⌊Occeano⌋, quem in praesentissimis periculis pro serenissima maiestate regia traieci toties, submersus, huc redierim. Qualis sim ⌊Polonorum⌋ osor, ut a ⌊Kostka⌋ proclamor, non est Dominationi Vestrae Reverendissimae et omnibus, qui me penitius norunt, incognitum. ⌊Ipse⌋ se Polonum facit, natus in insula circa ⌊Mariemburgum⌋ ex villa, unde sibi (si diis placet) titulum assumit ⌊Stangenberg⌋, et vociferat me Polonorum esse osorem, cum ipse in ⌊Hungaria⌋ illo ibi aere infectus et suis technis dives factus, nulli bonus Polonus fuerit? Praeter quam magnifico ⌊olim domino castellano Cracoviensi⌋, apud quem quid officium habuerit, latet neminem. Det veniam quaeso Dominatio Vestra Reverendissima, quod me iustus dolor ulterius forsan, quam convenit, impulerit.
cf. Cic. Sul. (30) 31 difficile est enim tacere, cum doleas ⌊Durum profecto est tacere, ut ⌊Cicero⌋ pro Plancio, cum doleascf. Cic. Sul. (30) 31 difficile est enim tacere, cum doleas ⌋. Magno cum desiderio reditum meum tot litteris precibus et lacrimis efflagitabam, futurum putans post tot labores et calamitates me tandem
BCz, 244, p. 24
requiem habiturum. Ecce ignis et aliae adversitates me non parum afflixerunt, tandem et ⌊homo inimicus⌋ mihi text damaged⌈[ihi]ihi text damaged⌉ datus est, quo nemo a veritate est alienior, quod Dominatio Vestra Reverendissima compertum habebit, si litterarum exemplum ad me ⌊reverendissimi domini archiepiscopi Gneznensis⌋ cum litteris ad Dominationem Vestram Reverendissimam ⌊dominorum consiliariorum terrarum et civitatum Prussiae⌋ contulerit. Ceterum iuxta Christi verba gaudere debemus, cum cf. Vulg. Mt 5:11 Beati estis cum maledixerint vobis, et persecuti vos fuerint, et dixerint omne malum adversum vos mentientes, propter me : ⌊omne malum contra nos homines dixerint mentientescf. Vulg. Mt 5:11 Beati estis cum maledixerint vobis, et persecuti vos fuerint, et dixerint omne malum adversum vos mentientes, propter me : ⌋.
Quid ⌊dominus Kostka⌋ omnibus hic nobis in commune et seorsum cuilibet, videlicet ⌊Elbingensibus⌋ ⌊Mariemburgensibus⌋ ⌊Gdanensibus⌋ ⌊Culmensi et Mariemburgensi palatinis⌋ fecerit, omitto. Hoc dumtaxat in memoriam Dominationis Vestrae Reverendissimae deducendum existimavi, quomodo dominum ⌊castellanum Gdanensem⌋ et novissime written over um⌈umee written over um⌉ decretum et mandatum in causa eius ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ tractaverit, quam superbe se contra nos omnes erexerit et cum prius nobis omnibus contumeliosa nomina text damaged⌈[a]a text damaged⌉ indiderit, quanto fastu nos contempserit. Rogo igitur Dominationem Vestram Reverendissimam summopere, velit in re iusta generoso domino ⌊castellano Gdanensi⌋ intercessione sua apud ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ adesse, quo illud ab eodem ⌊Kostka⌋, quod sibi adiudicatum est, assequi possit. Quod si s⌊acrae maiestatis regiae⌋ aequitas et prudentia summa nos non tuebitur, verendum est text damaged⌈[t]t text damaged⌉, ne hoc os, inter nos proiectum, tumultum faciet in popu text damaged⌈[u]u text damaged⌉lo. Verum spero hoc ipsum auctoritas, consilium et benevolen text damaged⌈[len]len text damaged⌉tia erga nos omnes Dominationis Vestrae Reverendissimae antevertet ordinique suo text damaged⌈[o]o text damaged⌉ et dignitatibus nostris non deerit.
Dominatio Vestra Reverendissima meminit negotii cum ill(ustrissimo) domino ⌊Frederico comite ms. comiti(!)
⌈comitecomite ms. comiti(!)
⌉ palatino Rheni⌋, de quo ex voluntate ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ ipsi domino comiti palatino aestate praeterita scripseram, quarum litterarum his adiunxi exemplum, ex quo Dominatio Vestra Reverendissima intelliget, quibus modis ⌊serenissimus Romanorum rex⌋ et quam tepide text damaged⌈[e]e text damaged⌉ causam hanc egerit, habita prius mentis ⌊serenissimae maiestatis regiae text damaged⌈[iae]iae text damaged⌉⌋ declaratione. Talis nunc est orbis noster. Cum ⌊comite palatino text damaged⌈[tino]tino text damaged⌉ Philippo⌋ res mihi non displiceret, utpote cum princip(e) formoso et iuvene, si valetudo esset integra. Ego quidem, qui multa cum eo contubernia habui, nihil
BCz, 244, p. 25
tale in illo ms. eo(!)
⌈illoillo ms. eo(!)
⌉ animadverti, rumor tamen est, qui etiam interdum ab aemulis spargi solet etc.
Iudex ⌊terrae Culmensis⌋ dominus ⌊Georgius Plemynski⌋, qui ms. quo(!)
⌈quiqui ms. quo(!)
⌉ arbitratur preces meas non parum valere apud Dominationem Vestram Reverendissimam, rogavit me, ut filium eius, qui cum domino ⌊castellano Gdanensi⌋ proficiscitur, Dominationi Vestrae Reverendissimae pro servitore commendarem, quod cum etiam ex me ipso non rogatus pro ⌊conterraneis meis⌋ non gravate facere soleo, Dominationem Vestram Reverendissimam impense oro, velit hunc nobilem adulescentem, prius in curia Illustrissimi ⌊marchionis Brandenburgensis Ioachimi⌋ honeste versatum, benigniter ad intercessionem meam familiae Dominationis Vestrae Reverendissimae inscribere, quod ego unacum patre eius promereri ms. pronereri(!)
⌈promereripromereri ms. pronereri(!)
⌉ sedulo studebimus. Mitto Dominationi Vestrae Reverendissimae peniculas quasdam, reculas, linias(?), valoris minimi, alicuius tamen artis, eas rogo a capellano et servitore suo Dominatio Vestra Reverendissima animo benigno suscipiat et non adeo datum, verum dantis mentem boni consulat meque, qui tam manifeste falso traductus sum, secundum innocentiam meam et testimonium ⌊dominorum consiliariorum⌋ ⌊serenissimae maiestatis⌋ regiae terrarum et civitatum ⌊Prussiae⌋, tum apud serenissimam maiestatem regiam, tum etiam apud omnes ordines incliti ⌊senatus Regni⌋ ab hac tam iniqua suspicione immunem reddere et a calumniantibus me tueri, quod nemo praestare potest efficacius, quam Dominatio Vestra Reverendissima, quae me a multis iam annis intus et in cute novit et ad hoc culmen honoris per gratiam Dei favore et opera sua singular(issi)me perduxit.
Quod reliquum est, me gratiae et benevolentiae erga me perpetuae Dominationis Vestrae Reverendissimae ex corde commendo et ne me in his constitutum falsis traductionibus deserat, oro et obtestor. Dominus noster ⌊Ihesus Christus⌋ eandem Dominationem Vestram Reverendissimam pro singulari mea consolatione quam diutissime sospitem et felicissimam conservet.
| | | 110 | IDL 1104 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Piotrków, 1534-01-25 | received [1534]-01-31
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 177-184
| | 2 | rough draft in Latin, BNW, BOZ, 2053, TG 16, No. 1958, f. 187r-192r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6553, f. 189r-190r
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 50 (TN), No. 19, p. 63-68
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 272, p. 258-260
| | 6 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 493
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 474
|
Prints: | 1 | Starożytności vol. 2, p. 72 (excerpt in Polish translation) | | 2 | AT 16/1 No. 57, p. 130-133 (in extenso; Polish register) | | 3 | DE VOCHT 1961 No. DE, 270, p. 193, 410 (English register; excerpt) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p. 184
Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo et honorando
BCz, 247, p. 177
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime et honorande.
Accepi ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae, quibus, quae illius est humanitas et bona multa mihi precatur et salutem plurimam adscribit, ob quod illi ago et habeo magnas gratias.
Quod vero de domino ⌊Costka⌋ tam acerbe tamque multa ⌊⌋ Dominatio Vestra Reverendissima, non potui non moleste ferre. Non secus siquidem me offendunt Dominationis Vestrae Reverendissimae iniuriae ac meae ipsius propriae. Et iam quidem ego ante ea de re scriptis Dominationis Vestrae Reverensissimae factus certior, scripseram ad dominum ⌊Costkam⌋ accurate, monens illum, ut ab his, quae primores istic offenderent et quae odium, invidiam et non parvum negotium illi conciliare possent, se suosque affectus contineret, quiescens intra se et eorum animos, quos venerari et observare written over i⌈iee written over i⌉ debeat, non commovens. Verum cum illum scriptis et persvasione mea in hoc cohibere non potui, quin et ⌊maiestati regiae⌋ et dominis consiliariis, quae illi videbantur, scriberet, opportune factum est, quod dominus ⌊Achatius Czeme⌋ castellanus Gdanensis, nuntius ad maiestatem regiam ms 2 proficiscens,
ms 1 pro[...]ns paper damaged⌈proficiscensms 2 proficiscens,
ms 1 pro[...]ns paper damaged⌉ id negotii ad maiestatem suam deferre in mandatis ms 2 habeat,
ms 1 [...] paper damaged⌈habeatms 2 habeat,
ms 1 [...] paper damaged⌉, qui et suam, et Dominationis Vestrae iniuriam apud suam maiestatems 2 m,
ms 1 [...] paper damaged⌈mms 2 m,
ms 1 [...] paper damaged⌉ ms 2 regiam,
ms 1 [...] paper damaged⌈regiamms 2 regiam,
ms 1 [...] paper damaged⌉[1] cordate procul dubio exponet. Cui ego, quantms 2 um potui, litteris,
ms 1 [...] paper damaged⌈um potui, litterisms 2 um potui, litteris,
ms 1 [...] paper damaged⌉ ad ⌊maiestatem suam⌋ datis patrocinium ferre mims 2 nime sum,
ms 1 [...] paper damaged⌈nime summs 2 nime sum,
ms 1 [...] paper damaged⌉ gravatus.
Verum res haec reverendissimum dominum ⌊archiepiscopum ms 2 Gneznensem,
ms 1 [...] paper damaged⌈Gneznensemms 2 Gneznensem,
ms 1 [...] paper damaged⌉⌋ offendit multum, quod Dominatio Vestra Reverendissima illud, quod de ms 2 novo,
ms 1 n[...] paper damaged⌈novoms 2 novo,
ms 1 n[...] paper damaged⌉ iuramento istic inter consiliarios praestari instituto in aurem et confidenter sibi scripserat, invulgarit. Quod tametsi se audisse BCz, 247, p. 178 sua Reverendissima Dominatio ab uno minime vano homine fateatur, noluit tamen illud cuiquam praeter Vestram Reverendissimam Dominationem notum esse. Multa enim inter homines et dicuntur, et finguntur, quae utcumque vera non sint, cum in aperto prolata non fuerint, dissimulare homines et silentio praeterire consueverunt.
Ab initio adhuc, cum de despondenda ⌊filia⌋ ⌊maiestatis regiae⌋ natu maiore illustri domino ⌊Friderico comiti palatino Rheni⌋ agi coeptum est, ego id, quod accidit, ominabar. Quae enim ab illo dicta scriptaque erant, amplae dotis magis aviditatem quam ad connubium affectionem praeseferre videbantur. Utcumque tamen est, ⌊maiestas regia⌋ ⌊filiam⌋ suam non obtrudet invito marito.
De ⌊comite palatino Philyppo⌋ neque ipse agi negotium ms 2 suaderem,
ms 1 [...]aderem paper damaged⌈suaderemms 2 suaderem,
ms 1 [...]aderem paper damaged⌉, si, ut fama habet, valetudinarius esset. ms 2 Nam,
ms 1 [...]m paper damaged⌈Namms 2 Nam,
ms 1 [...]m paper damaged⌉ formosam et bene sanam ⌊puellam⌋ languenti dare ms 2 marito,
ms 1 [...]to paper damaged⌈maritoms 2 marito,
ms 1 [...]to paper damaged⌉ neque consultum, neque honestum esset. Quod tamen ms 2 sit illius,
ms 1 [...]us paper damaged⌈sit illiusms 2 sit illius,
ms 1 [...]us paper damaged⌉ morbi seu vitii genus, Dominatio Vestra Reverendissima mihi ms 2 per occasionem,
ms 1 [...]ccasionem paper damaged⌈per occasionemms 2 per occasionem,
ms 1 [...]ccasionem paper damaged⌉ communicare velit.
Domini ⌊Plemynski⌋ iudicis filium ex commendatione Dominationis Vestrae Reverendissimae ad me accepi, tametsi turbam familiae non BCz, 247, p. 179 usquequaque necessariae, qua aliquot magni principes contenti esse possent, foveam alamque.
Munus a Dominatione Vestra Reverendissima mihi missum alacri et gratissimo accepi animo. In quo, ut optat, non rei aestimationem, sed propensionem animi metior et facio tanti, quanti merito ab carissimo amico debeo.
⌊Campensem⌋, quem mihi commendat Dominatio Vestra Reverendissima, singulari favore prosequar libenter et consilio atque ope illum, quantum maxime potero, pro illius meritis et eruditione sublevabo et cum illius institutum melius perspexero, illud pro virili adiuvabo.
Dominus ⌊castellanus Gdanensis⌋ locutus est mecum multa in rem Dominationis Vestrae Reverendissimae spectantia, cui ego et me ad omnem voluntatem Dominationis Vestrae Reverendissimae ms 2 praesto,
ms 1 pr[...] paper damaged⌈praestoms 2 praesto,
ms 1 pr[...] paper damaged⌉ esse futurum obtuli et hoc ea in re impedimenti ms 2 subesse declaravi,
ms 1 sub [...] laravi paper damaged⌈subesse declaravims 2 subesse declaravi,
ms 1 sub [...] laravi paper damaged⌉, quod dominus ⌊Gyse⌋ putans et certo credens ms 2 se apud,
ms 1 s[...] paper damaged⌈se apudms 2 se apud,
ms 1 s[...] paper damaged⌉ ⌊maiestatem regiam⌋ per Vestram Reverendissimam Dominationem accusatum ms 2 et crimine infidelitatis,
ms 1 [...]fidelitatis paper damaged⌈et crimine infidelitatisms 2 et crimine infidelitatis,
ms 1 [...]fidelitatis paper damaged⌉ notatum, non satis recte sit erga ms 2 illam animatus,
ms 1 i [...] us paper damaged⌈illam animatusms 2 illam animatus,
ms 1 i [...] us paper damaged⌉. Cui tametsi ego, quando id ad me ms 2 perscripserat,
ms 1 pers[...] paper damaged⌈perscripseratms 2 perscripserat,
ms 1 pers[...] paper damaged⌉, multis rationibus, ne crederet, persuasi, affirmans ms 2 me id numquam,
ms 1 m [...] umquam paper damaged⌈me id numquamms 2 me id numquam,
ms 1 m [...] umquam paper damaged⌉ dictum apud ⌊regem⌋ audisse, neque ullo indicio umquam ms 2 agnovisse,
ms 1 [...]gnovisse paper damaged⌈agnovissems 2 agnovisse,
ms 1 [...]gnovisse paper damaged⌉, quod regis animus ab illo alienatus vel minimum esset, quin etiam BCz, 247, p. 180 me scire regem de illo optime persuasum esse, non inutile tamen arbitrarer, si Dominatio Vestra Reverendissima id se a me scire dissimulans, qualibuscumque officiis amicitiae et benevolentiae devincere illum sibi curaret, ut hoc, quod de illa concepit, sensim ex illius animo aboleretur.
Quod autem attinet ad curandum et apud ⌊regem⌋, et apud dominum ⌊episcopum Varmiensem⌋ coadiutoriae negotium, in eum modum, quem mihi dominus ⌊castellanus Gdanensis⌋ retulit, ita constitui, ut si rex cito sit rediturus, eius exspectem reditum et coram commodius negotium tractem. Sin vero sit diutius in ⌊Lithuania⌋ moraturus, mittam illuc meum proprium nuntium, per quem serio et secreto id, quod scio in rem Dominationis Vestrae Reverendissimae, nuntiem. Nam per litteras non est tutum et consultum eiusmodi magni momenti negotium curare. Ad ⌊dominum etiam Varmiensem⌋ ms 2 et,
ms 1 [...] paper damaged⌈etms 2 et,
ms 1 [...] paper damaged⌉ dominum ⌊Gisze⌋ suo tempore nuntiabo persuasiones ms 2 meas,
ms 1 [...]as paper damaged⌈measms 2 meas,
ms 1 [...]as paper damaged⌉ et contendam, ut eos in sententiam Dominationis Vestrae Reverendissimae ms 2 pertrahere,
ms 1 [...]here paper damaged⌈pertraherems 2 pertrahere,
ms 1 [...]here paper damaged⌉ possim. Quod equidem non diffido mihi ms 2 feliciter,
ms 1 [...]r paper damaged⌈feliciterms 2 feliciter,
ms 1 [...]r paper damaged⌉ successurum. Interim Dominatio Vestra Reverendissima sibi ipsa ms 2 non desit,
ms 1 [...]sit paper damaged⌈non desitms 2 non desit,
ms 1 [...]sit paper damaged⌉, et quae in rem suam expedire deinceps cognoscet, ms 2 me de,
ms 1 [...]e paper damaged⌈me dems 2 me de,
ms 1 [...]e paper damaged⌉ his facere certiorem non gravetur.
⌊Conventum⌋ praesentem Deo sit gratia in concordia et tranquillitate transegimus. Contributio duodecim grossorum BCz, 247, p. 181 de mansis agrorum, exactio civilis quae schoss dicitur et czopowe decreta est. Aliaque omnia reipublicae negotia sunt commode constituta, cum quibus a conventu ad ⌊regiam maiestatem⌋ mittentur nuntii.
Alia, quae scribam, non habeo, id solum restat, ut me amori et benevolentiae Dominationis Vestrae Reverendissimae commendem, quam felicem esse et in diuturna vita optime sanam et incolumem ex animo opto.
Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 111 | IDL 1142 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1534-04-11 | received [1534]-04-21
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 187-194
| | 2 | rough draft in Latin, BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2028, f. 110r-114r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6553, f. 405v-407v
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 50 (TN), No. 108, p. 355-362
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 272, p. 573-576
| | 6 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 495
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 533
|
Prints: | 1 | Starożytności p. 72-73 (excerpt in Polish translation) | | 2 | AT 16/1 No. 242, p. 451-456 (in extenso; Polish register) | | 3 | DE VOCHT 1961 No. DE, 282, p. 189-190 (English register) | | 4 | DE VOCHT 1961 No. DE, 282, p. 206-207, 410 (English register; excerpt) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Accepi litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae admodum lugubres et maeroris plenas, quibus praesentes tribulationes et dolorem suum numquam exspectatum mihi aperuit et ut immerito ac innocenter praeter ullam culpam suam delata et traducta fuerit apud ⌊principes nostros⌋ super nescio quibus turbis, novationibus et dissidiis, quarum rerum ipsa auctor esse deberet. Petit igitur a me, iuvarem illam consilio et sustinerem eam in tanta eius animi perturbatione.
Mi Domine Reverendissime. Ego lectis litteris Reverendissimae Dominationis Vestrae indolui plurimum et non modice etiam commotus eram, non quod nescirem innocenter eam traduci, sed quod ipsa tanto maerore ob ⌊principum⌋ adversam de se opinionem afficitur.
Sed ego plurimum rogo Dominationem Vestram Reverendissimam eidemque et ex animo consulo, ut has molestias aequo fortique animo ferat iudiciumque ac opiniones suas, quae in talibus animi motibus facile obveniunt, prudentia sua moderetur. Novit Dominatio Vestra Reverendissima quam propensus est sexus ille mollior ad facile credendum omnia, sed de serenissimo domino ⌊rege⌋ nostro, cuius animum in hoc ego perspectum habeo, polliceri mihi aliter non possum, nisi quod illius maiestas adeo mitis et benignae naturae est, ut de consiliariis suis, etiam in manifestis, nihil tale pronuntiet, quod famam aut honorem eorum vel leviter perstringere deberet.
Nullo etiam pacto adduci possum, ut credam, quod dominus olim ⌊Christofforus de Schidlowiecz⌋ castellanus Cracoviensis fuerit in ea sententia de Vestra Reverendissima Dominatione, qua fuisse ei significatum est. Illud vero crederem citius, quod ⌊ille⌋ volens iuvare fortunas servitoris sui ⌊domini Plotowski⌋ in vacatione episcopatus Culmensis, dixerit coram ⌊regia maiestate⌋ eundem episcopatum esse exilem, quo benemerita Vestrae Reverendissimae Dominationis compensari possint forteque eodem illo tempore suasisse suae maiestati, ut illum suo servitori Plotowski contulisset,
BCz, 247, p. 188
Vestram vero Reverendissimam Dominationem ampliori aliquo episcopatu et opibus hic in ⌊regno⌋ providisset. Erat namque ipse dominus ⌊castellanus Cracoviensis⌋, quod ego scio, Dominationi Vestrae Reverendissimae summus fautor et patronus.
Atque ita iterum atque iterum rogo Dominationem Vestram Reverendissimam, ut ista forti animo ferat, neque cesset a solitis obsequiis, quae in usum ⌊reipublicae⌋ et in gloriam ⌊principum nostrorum⌋ praestare consuevit.
Nutrita vel potius enutrita est Reverendissima Dominatio Vestra in aulis magnorum regum et principum, novit bene mores aulicos et scit, quam nemo careat in illa invidiis et obtrectatoribus, qui illum cribrent, traducant et subvertere studeant. Huic autem morbo nullum certius praesentiusque est remedium, quam patienter ferre omnia, ea praesertim, quae falso adscribuntur bono viro.
Quemadmodum autem ego consulo Vestrae Reverendissimae Dominationi, ut ipsa in his adversitatibus, quas sustinet in praesentia, animum suum nequaquam despondeat. Sic censeo et ceteris dominis consiliariis ⌊istarum terrarum⌋ faciendum, ut videlicet ipsi quoque animos suos exuant omni molestia, quam conceperunt ex hoc, quod ad ⌊maiestatem regiam⌋ sinistre, falso ac praeter omnem eorum culpam delati sunt. Nemo namque est, qui credere possit de illis quidpiam aliud, quam quod credi debet de viris optimis et consiliariis ac subditis erga ⌊maiestatem suam regiam⌋ et ⌊rempublicam⌋ fidissimis. Posteaquam vero ⌊maiestas sua⌋ in ⌊regnum⌋ suum redire dignabitur, poterint vel omnes, vel saltem eorum aliqui, innocentiam suam coram maiestate sua declarare credantque firmissime, quod tum audient ex ore maiestatis suae delationem istam ab illa non solum in fidem non admissam, sed omnino habitam esse vanissimam.
Verum est sparsum fuisse eum rumorem apud nos, ut ⌊domini consiliarii Prussiae⌋ erga eos dominos et nobiles nationis nostrae,
BCz, 247, p. 189
qui in ⌊terris istis Prussiae⌋ sunt, parum amice essent affecti, sed ego spero, quod eiusmodi rumor a solo ⌊domino Dzialinski⌋ et ⌊domino Costka⌋ prodierit.
Reverendissima Dominatio Vestra, ut dixi, istam commotionem animi sui et adversariorum traductionem patienter ferat. Tempus enim multa corriget et tempore tales accusationes erunt languidiores. Id, quod ita, facile credet Vestra Reverendissima Dominatio, si modo aliquot exempla huic casui non absimilia, quae haberi possunt infinita, sub oculos suos collegerit.
Ad reverendissimum dominum archiepiscopum scripsi et iterum scribam, rogans illum, ut non revocaret sibi ad animum et iniuriam, quod Vestra Reverendissima Dominatio aliis dominis consiliariis ⌊istarum terrarum Prussiae⌋ litteras dominationis suae reverendissimae legendas praebuerit. Quandoquidem id Dominatio Vestra Reverendissima sincero animo fecerit et non, ut scripta dominationis suae reverendissimae traduceret aut publicaret, sed quod non solum suo, verum etiam illorum honori optime consultum esse vellet nihilque dubito, quod dominatio sua reverendissima, utpote prudens ac benigna natura praelatus, petitioni meae facile acquiescet et omnia boni consulet.
De ⌊domino Friderico⌋ comite palatino Rheni sum in ea opinione, in qua antehac fui, et de principe Philippo hoc ipsum metuo, quod scribit Dominatio Vestra Reverendissima, sed multis de causis magis placeret de connubio illo tractare cum ⌊filio⌋ illustrissimi principis ⌊domini Ioachimi⌋ marchionis Brandeburgensis, de quo scribam ⌊maiestati regiae⌋, quae ut mihi rescribere dignabitur, Reverendissimam Dominationem Vestram faciam certiorem.
⌊Dominum Campensem⌋, virum bonum et doctum, habeo commendatissimum
BCz, 247, p. 190
diligiturque hic ab omnibus bonis et doctis. Praelegit epistulam ⌊divi Pauli⌋ ad Romanos. Placuit vehementer omnibus auditoribus, sed meditatur iter ad ⌊Italiam⌋, ut audiret illum doctum Hebraeum. Prosequor ⌊hominem⌋ singulari benevolentia iuvaboque ad hoc iter equo et viatico et per quamcumque occasionem illi commodare potero, libenter faciam.
Quod ⌊dominum Dzialinski⌋ attinet, satis est nobis tales viros privatim monuisse, ut illum monuit Reverendissima Dominatio Vestra litteris amicis et secretis, praesertim ubi vir uxorem non repudiaverit et concubinam in locum eius publice non substituerit. Quare rogo plurimum Vestram Reverendissimam Dominationem, curet amicitiam ⌊illius⌋ et omnium aliorum sibi conservare. Quisque namque prudens cupere debet vel ranunculos potius habere amicos quam hostes.
Quod vero negotium Varmiense attinet, illud nunc novis difficultatibus irretitum est, idque illis litteris regiis ad reverendissimum ⌊dominum Varmiensem⌋ datis, quas scripsit mihi molestissimo animo se accepisse, quae quo consilio datae missaeque hoc tempore fuerint, plane nescio. Sed tamen ego nuper mittens dominum ⌊Maczieowski⌋ canonicum ecclesiae meae ad ⌊maiestatem regiam⌋, commisi illi, ut hoc negotium pro parte Reverendissimae Dominationis Vestrae, sed alio modo, agat et diligenter promoveat. Quid super hac commissione et postulatione mea ⌊maiestas sua regia⌋ respondebit, Reverendissimae Dominationi Vestrae scribam. Ego adhuc bene spero neque cessabo id agere et promovere, quod putabo pertinere ad honorem et gloriam Reverendissimae Dominationis Vestrae. Cognoscemus subinde animum ⌊maiestatis suae⌋, quo fuerit erga Reverendissimam Dominationem Vestram ex responso illius, quod nobis super hac petitione nostra dare dignabitur.
BCz, 247, p. 191
De novis, quae mihi perscribere dignata est Reverendissima Dominatio Vestra superinscribed, in the hand of sender⌈Dominatio VestraDominatio Vestra superinscribed, in the hand of sender⌉ magnas illi ago et habeo gratias.
De provisione ⌊Gdanensium⌋ et delectu faciendo in nobilitate ⌊Pomeraniae⌋ scribam per idoneam occasionem ⌊maiestati regiae⌋.
In legatione, quam ⌊domini consiliarii terrarum Prussiae⌋ apud ⌊maiestatem regiam⌋ proxime habuerunt, speravi illos optatum et gratiosum responsum esse habituros. Quod itaque ⌊sua maiestas⌋ oratores ⌊illorum⌋ in his omnibus, quae ad illam retulerant, benigne audire et absolvere dignata est, quodque me spes mea non fefellit, sum mirifice consolatus.
Molimina et hostilitates, quae strui dicuntur contra illustrem dominum ⌊ducem Prussiae⌋, iam ante non erant mihi incognitae. Fuit namque ea res proposita et tractata in ⌊conventu generali Piotrkoviensi⌋ proxime praeterito et datum est negotium oratoribus ad ⌊maiestatem regiam⌋ inde missis, ut rogarent suam maiestatem, quo ipsum ⌊dominum ducem⌋ litteris necessariis ad omnes status et ordines ⌊Germaniae⌋ providere et arcendis a ditione illius quibusvis adversis benigne prospicere dignaretur.
Declamationem Luciani et carmina, quae misit ad me Vestra Reverendissima Dominatio, vidi ac legi, quae optime mihi placent.
Commendo me amori et benevolentiae fraternae Vestrae Reverendissimae Dominationis, quae valeat et sit felix omnemque animi molestiam a se prorsus abigat, nam ego illi omnibus viribus et facultate mea assistam et eam numquam ope, consilio et patrocinio meo destituam.
Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius manu propria
| | | 112 | IDL 6581 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, 1534-06-03 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 1208: Scripsi novissime Dominationi Vestrae Reverendissimae III-a Iunii copiosius; IDL 1249: Non aegreferat, quaeso, Dominatio Vestra Reverendissima consilium hoc amicorum meorum et meum, de quo scripsi IIIa Iunii praeteriti, mutatum esse | | | | 113 | IDL 1175 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1534-06-12 | received [1534]-07-11
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 197-200
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 497
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 574
|
Prints: | 1 | AT 16/1 No. 334, p. 614-615 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice carissime achonor(ande) or honor(andissime)⌈honor(ande)honor(ande) or honor(andissime)⌉.
Non est incognita Dominationi Vestrae Reverendissimae difficultas et differentia nobilis ⌊Pauli Fasolth⌋, quae illi cum illustri domino eius, ⌊principe Prussiae⌋, intercedit, ad quam componendam et conficiendam, quia assignatus est ei dies festus sancti Bartholomaei proximus, rogavit me per suas litteras, ut eum Dominationi Vestrae Reverendissimae commendarem.
Quare tametsi ⌊ille⌋ procul a me degat, nec quidquam familiaritatis frequenti convictu contrahi solitae mecum habeat, quia tamen sola commiseratio me ad condolendum illi permovet, rogo plurimum Dominationem Vestram Reverendissimam non deesse illi velit ope et consilio suo, quo pro praedicto die festo sancti Bartholomaei proximo in causa sua finem ac iustitiam habere tandem possit alibique illam quaerere eum non opporteat. In quo rem piam mihique gratissimam et ⌊illi⌋ valde necessariam faciet Dominatio Vestra Reverendissima.
Quam illi vicissim omni studio et officiis amicitiae referre curabo, ⌊Fasolt⌋ vero sua servitute promerebitur. Valeat optime felix et incolumis Vestra Reverendissima Dominatio meque solito amore et benevolentia sua prosequatur.
Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 114 | IDL 1198 | [Ioannes DANTISCUS] to Piotr TOMICKI, Löbau (Lubawa), [shortly after 1534-07-11] |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2064, f. 170-171
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6553, f. 425v-427v
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 51 (TN), No. 106, p. 411-417
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 272, p. 603-607
|
Prints: | 1 | AT 16/2 No. 385, p. 6-11 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Fuit his diebus apud me ⌊Fasolt⌋ et reddidit mihi Dominationis Vestrae Reverendissimae ⌊⌋ ⌊Cracoviae⌋ XIIIa Iunii datas,
quibus mihi Dominatio Vestra Reverendissima negotium et iustam eius causam commendat, quod cum pro illo apud Dominationem Vestram Reverendissimam prius fecerim, Dominatio Vestra Reverendissima equo ultro currenti calcaria addidit. Ego tempore primi mei huc adventus cum ⌊illustri domino duce⌋ ea in causa multa egi, verum in pertusum verba congessi dolium, tanta in superinscribed in place of crossed-out egi⌈egiinin superinscribed in place of crossed-out egi⌉ ⌊illum⌋ amaritudine et malevolentia dominus dux fervet, ut vix umquam fieri posse credam reditum in gratiam et adhuc difficiliorem debitorum solutionem. ⌊Hominem⌋, quemadmodum et Dominatio Vestra Reverendissima, prius numquam novi, ea, quae feci, ob publicam apud nos conservandam tranquillitatem feci facturusque sum deinceps, ut illa apud nos illaesa maneat modis quibus possum omnibus, neque ad eam Dominationis Vestrae Reverendissimae commendationem quicquam a me desiderari patiar.
Scripsit mihi in ⌊⌋, quas iste nuntius meus attulit, Dominatio Vestra Reverendissima sparsum illum rumorem, quod ⌊domini consiliarii Prussiae⌋ parum amice essent affecti erga ⌊nobiles hic⌋, qui nationis Polonae essent, a solo domino ⌊Dzialinski⌋ et ⌊Costka⌋ prodiisse. Sic profecto est hocque ita se habere ex eo illis visum est, quod cum ⌊primus iste⌋ sententiam suam, quam dicit in ⌊consilio⌋, non videt plausibilem et satisfacere omnibus et quod non extemplo illi statur, exosos hic ⌊Polonos⌋ conqueritur. Idem facit ⌊alius⌋, quod in ⌊consilium⌋ non admittitur, ad quod multa ambitione totis viribus inhiat hocque nulla alia de causa, quam ut res nostras turbare et omnia cum suis pro sua libidine derigere posset. Tantum sibi animi et fastus brevi hic tempore ⌊bonus vir⌋ assumpsit, notus omnibus, quis fuerit et qualis, si in medium nostri intruderetur, futurus. Qua de re, ut scripsi nuper, si omnia hic salva et sine magnis turbis Dominatio Vestra Reverendissima esse velit, quantum potest, adnitatur, quo istiusmodi conatus frustrentur. De domino ⌊Dzialinski⌋, quid mihi persuadere debeam, nescio. Arte et aulice me tractat, quasi et ego aliquando non fuissem aulicus, coram multis contra me conqueritur, mihi in litteris suis blanditur neque ⌊hominem⌋ inducere possum, ut mecum aliquem in locum conveniat, quo libere de omnibus colloqui possimus. Adhuc publice ⌊coniugis⌋ suae ⌊paelicem⌋ in oppidulo suo, cui domum emit, fovet. Quod si ego pro officio ⌊illum⌋ commoneo, illico sum ⌊Polonorum⌋ osor. Dominatio Vestra Reverendissima mihi consuluit, ut pro ratione temporis amicitiam ⌊illius⌋ conservarem, quod quantum in me est, facio. ⌊Ille⌋ autem, ut mihi certo relatum est mihi, minatur, quod quamprimum magnificus dominus castellanus in next line in place of crossed-out palatinus⌈palatinuscastellanuscastellanus in next line in place of crossed-out palatinus⌉ Cracoviensis BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2064, f. 170v ⌊comes de Tanczin⌋ redierit, se per illum mihi novam tragoediam excitaturum. Et cum in dies experior, quantum calumniae apud nos et in curia nostra possint, omnia tuta etiam mihi metuenda sunt. O infelix saeculum nostrum, ubi eam vim veritas et innocentia patitur, ut calumniam, quantumvis iniquissimam, formidare et ab ea vinci cogitur. Non abs re igitur Dominationi Vestrae Reverendissimae supplico, ut si rediit, aut postquam magnificus ⌊dominus castellanus superinscribed in place of crossed-out palatinus⌈palatinuscastellanuscastellanus superinscribed in place of crossed-out palatinus⌉⌋ redierit, innocentiam meam illi declarare velit et ne quem acerbiorem animum contra me conciperet, si forsan istiusmodi clandestinis technis deferrer, benigniter eum commonere, verum si contra me quippiam acceperit, quod illum mihi infensum reddere posset, ut hoc ipsum significare mihi non gravetur, habiturus a me innocentiae meae dignam rationem. Et si ex re esse mea videbitur Dominationi Vestrae Reverendissimae, non dedignetur ipsi domino ⌊Dzialinski⌋ scribere et bonis modis inducere, ut mecum bene conveniat. Ego quidem omnibus iniuriis neglectis, quibus ab ⌊eo⌋ in aula nostra gravissime affectus sum, sic me illi libenter accomodabo, ne minimam in me odii ansam habere reliquam possit, cum iustam contra me malevolentiae causam numquam habuerit etc.
Ad curiam nostram, quod prius facere solebam, libere de omnibus adhuc scribere non audeo, interea, quo concepta de me opinio adversus me scintillare videtur. Ne tamen fidei meae et integritati erga ⌊dominum meum⌋ desim, quae ⌊Gdani⌋ aguntur, in notitiam Dominationis Vestrae Reverendissimae, quae de primis est in ⌊consilio⌋ serenissimae regiae maiestatis et ⌊Regni⌋, deducenda existimavi. ⌊Civitas illa⌋, ut non est minima ob multorum commerciorum copiam inter alias ⌊Europae⌋ civitates, ita in dies crescit, ditescit et fit multo et variae nationis populo auctior confluuntque ad illam libere omnium sectarum homines, qui complices et confoederatos suos in aliis propinquis et remotioribus regionibus habent suntque in illa ⌊multi viri⌋ boni et ⌊serenissimae maiestati regiae⌋ atque ⌊Regno⌋ fidelissimi, sunt et non mali solum, sed pessimi plurimi estque in duplo inibi hominum, quam prius ante 14 annos fuerat, multitudo maior, in qua virus hoc Luteranum cum incremento gliscit, quodam tamen vel admodum parvo superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ parvo parvo superinscribed in place of crossed-out ...⌉ metu suppressum. ⌊Viri consulares⌋ eo infecti sunt non pauci, non pauci item de his, qui ⌊iudicio⌋ praesunt, inter quos sunt aliqui, qui dum actio furti coram illis agitur, censent fures non ultimo supplicio afficiendos, et nescio quos alios insolentes inducunt modos, retineturque virus hoc et furor admodum tenui vallo, saltem, quod non erumpit. BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2064, f. 171r Fiunt munitiones magnae et fortes, ad quas fabricandas magna fit diligentia et impensa civitasque omni ex parte redditur firmior et validior. Si (quod omen procul absit) iterum turbarum aliquid nasceretur, difficilius longe quam prius in ordinem redigi posset. Huic malo obicem non intempestivum hoc maxime tempore ponendum censerem, qualis vero esse debeat, sic cum amicis quibusdam meis faciendum esse putavimus, ut commodo quodam tempore vel pro Maio futuro (alias
cf. Liv. XXXVIII 25.13 plus in mora periculi, quam in ordinibus conservandis praesidii esset ⌊periculum in moracf. Liv. XXXVIII 25.13 plus in mora periculi, quam in ordinibus conservandis praesidii esset ⌋) ⌊serenissima maiestas regia⌋ nuntios suos auctoritate praeditos ad ⌊Gdanenses⌋ mitteret sub praetextu se intellexisse multos novos consules factos, qui iuramentum suae maiestati debitum, quod omnes iurarunt, cum novissime maiestas eius ⌊Gdani⌋ ageret, non praestitissent, in quo ... cautum est on the margin⌈cautum estcautum est on the margin⌉, quod nulla in re Luteranismo adhaerere, favere, aut ⌊sectae⌋ huius institutum tueri debeant, verum in omnibus sanctorum patrum constitutionibus et ecclesiasticis caeremoniis obsequi illasque omnimode observare et quod hi, qui non iurassent, una cum illis, qui prius iurarunt, hoc iuramentum iterum et denuo praestarent, hocque deinceps singulis annis facerent illosque serenissimae maiestati regiae declararent, qui contra hoc iuramentum egissent, vel illud facere reluctarentur, hocque fieret a ⌊consulibus⌋ tum etiam a ⌊scabinis⌋ et ut fieret publicum edictum, ne quis istius sectae publicus professor vel ⌊Anabaptista et hoc genus homines⌋ in civitate ut cives commorari permitterentur vel pro civibus susciperentur. Quo facto arbitror et amici, quos ad hoc consilium adhibui, quod paulo post colluvies illa minor fieret et quod multi, capitibus primum purgatis, rursus in ordinem ... redigi on the margin⌈redigiredigi on the margin⌉ et sub ⌊serenissimae regiae maiestatis⌋ fide et oboedientia retineri possent. Quod si non fiet, meo rudi iudicio, et utinam fallar, casum alioqui gravem futurum video, quem, ut Deus avertat, orandus est et humana prudentia, quam Deus nobis dedit, providendum. Hoc cum ita mihi visum sit rebus ⌊serenissimae maiestatis regiae superinscribed⌈regiaeregiae superinscribed⌉⌋ et ⌊Regni⌋ nobisque omnibus praesentissime expedire, non potui arcanum hoc conceptum celare Dominationem Vestram Reverendissimam, quam pro eius erga me gratia impense oro hanc meam in Dominationem Vestram Reverendissimam fiduciam boni consulat et pusillanimitatem hanc, quod ad curiam liberius scribere metuo, non aliorsum atque ego sentio, benigniter interpretetur. cf. Prop. III 11.6 ⌊Vulneribus didicit miles habere metumcf. Prop. III 11.6 ⌋ etc.
Postscript:
Postquam haec scripsi, accepi ex ⌊Gdano⌋ litteras, quomodo civitas ⌊Copenhagen⌋ a ⌊nobilitate Danica⌋ ad ⌊Lubecenses⌋ defecisset, castrum stain⌈[astrum]astrum stain⌉ vero adhuc in fide remaneret et oppugnaretur stain⌈[retur]retur stain⌉, nobilitas vero suis se contineret praesidiis BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2064, f. 171v et rem in moram produceret, ut hostes commeatus et nervi belli penuria afficiat. ⌊Dux vero Holsatiae⌋ ⌊Tramundum⌋, portum ⌊Lubecensem⌋, adhuc occupat, quemadmodum ex copia litterarum eius ad ⌊dominum ducem Prussiae⌋ Dominatio Vestra Reverendissima latius intelliget. Iam quid inter ⌊Romanorum regem⌋ et lantgrabium tractatum est, Dominationem Vestram Reverendissimam non praeterit. Res haec nondum mihi videtur habere finem, certo ominet lantgrabio et ⌊Wirtenbergensibus⌋ graviora superesse. Aliud ad praesens scientia Dominationis Vestrae Reverendissimae dignum non occurrit. Cui me ex animo iterum atque iterum commendo et mihi cum his meis lituris veniam dari peto.
Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ ut in litteris etc.[2]
[1] vicecancellario was written on a piece of paper which is now lost
[2] All that paragraph crossed out, probably after letter was recived, possibly by Stanisław Górski; frase Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ ut in litteris etc. suggests that there was a date in preceding part of the letter. Possibly Dantiscus forgot about dating and subscribing it.
| | | 115 | IDL 1208 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Löbau (Lubawa), 1534-08-04, postscript 1534-08-05 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, author's signature, date in Dantiscus' own hand, BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2076, f. 190-191BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2075, f. 188-189
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6553, f. 411-413r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 381v-382v
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 50 (TN), No. 165, p. 545-546
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 50 (TN), No. 164, p. 537-543
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 272, p. 581-584
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 240, p. 481-482
|
Prints: | 1 | AT 16/2 No. 399, 400, p. 38-45 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Institueram manu mea Dominationi Vestrae Reverendissimae scribere, verum cum vidissem me non satis bene pingere, ne lituris meis Dominationi Vestrae Reverendissimae in lectione essem molestior, praescripsi amanuensi, qui legibilius quam ego, cum mea quae scribo interdum legere nequeam, scribit. Det quaeso igitur Dominatio Vestra Reverendissima veniam nihilque ob id ex veteri et debita mea erga Dominationem Vestram Reverendissimam observantia decessisse arbitretur. ⌊⌋ novissime Dominationi Vestrae Reverendissimae 1534-06-03⌊III-a Iunii1534-06-03⌋ copiosius, quam tum me ob oculorum dolorem scripturum putabam. Interea redditae mihi sunt, cum nuntius meus ex ⌊Vilna⌋ rediisset, ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ ⌊⌋ vivam erga me et vere ⌊regiam⌋ gratiam spirantes, quarum his adiunxi exemplum, habuerunt tamen in fine aculeum et quandam de me dubitationem, quasi ab instituto animi mei dudum observato declinare aliquando possem. Quod Deo bene favente numquam futurum est, quam diu hanc molem incolo carneam. Sacra vero ⌊reginalis maiestas⌋ quam adhuc inclementer et minaciter mihi scribat, ex copia ⌊⌋ Dominatio Vestra Reverendissima etiam cognoscet. cf. Gel. XVII 14.4-6 Malum est consilium, quod mutari non potest. Feras, non culpes, quod vitari non potest. ⌊Quod itaque nescio quibus malis fatis mutare non possum, ferre cogorcf. Gel. XVII 14.4-6 Malum est consilium, quod mutari non potest. Feras, non culpes, quod vitari non potest. ⌋. Omnem istam afflictionem meam, quemadmodum ex litteris ⌊reginalis maiestatis⌋ liquet, a ⌊reverendissimo domino Gnesnensi⌋ (cui Deus hanc erga me malevolentiam ignoscat) patior, qui non secus atque iam convictus essem, in his, quibus me arguit et obiurgat, de me scribit et pronuntiat, cum tamen candor et innocentia mea longe aliud demonstret. Scripsi in ⌊⌋, quod debitum centum ducatorum, quo ⌊dominationi eius reverendissimae⌋ obligabar, defalcatis XXX ducatis, quos nepos eius mihi debuit, BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2075, f. 188v ⌊Gedani⌋ reponi iussissem in manus scribae dominationis eius reverendissimae, qui tum cum frumentis aderat, ille autem non minus quam centum integros ducatos habere voluit et sic eam pecuniam apud quendam civem reliquit, quae adhuc apud illum habetur. Est mihi adhuc ⌊⌋ alius, manu ipsius domini ⌊Ioannis Drevicii⌋ conscriptus, in quo mihi plura debentur, quae ob austeritatem patrui repetere hucusque omisi praeter illa, quae integro anno, uno mense excepto, cum uno equo vivens(!) ad mensam meam in ⌊Italia⌋ et ⌊Germania⌋, pro illo solvi, nihilominus adeo exacta mecum ponitur ratio. Quod si in ⌊Squirniowicze⌋, cum ex ⌊Cracovia⌋ ad ⌊dominationem eius reverendissimam⌋ deverteram, intellexissem hoc debitum mihi non fuisse dimissum, eo tum tempore satisfecissem. Non tamen ob id tanta indignatione sum dignus, ut etiam plus a me exigi debeat, quam debeam. Ego profecto, qui inferioris etiam status hominum amicitias flocci facere non soleo, maximopere ⌊dominationis eius reverendissimae⌋ gratiam, nedum benevolentiam ambio, quam si assequi nequeo, non sunt primi conatus mei, quos nequicquam impendi,
cf. Gel. XVI 9 ⌊susque deque ferendum estcf. Gel. XVI 9 ⌋ et Deo committendum.
Mitto his adiunctum responsum ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ ad litteras ⌊dominorum consiliariorum Prussiae⌋ potuissetque illud unico decreto pro futuro Sancti Michaelis[1] ⌊conventu⌋ omnem hanc odiosam causam absolvisse. Cum igitur tractari iterum debet, verendum est, ne quid gravius incidat, unde obductae iam non parva ex parte cicatrices refricari et in crudum rursus vulnus solvi possint. Quod ne fiat, pro virili mea dabo operam. In negotio cum ⌊Costka⌋ nulla fuit alia difficultas, quam quod petere, ut sibi ignosceretur, debebat, quod illi grave videbatur et igitur hoc in cognitionem ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ fuit reiectum hocque maiestas eius uno verbo determinare potuisset et adhuc in futuro ⌊conventu⌋ posset. Quod si Dominatio Vestra Reverendissima eam sententiam et declaraBNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2075, f. 189rtionem ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ ea in re obtineret, ne (quod vereor) gravius in animis exulceratis quippiam oriatur, faceret rem communi nostrae tranquillitati apprime commodam et necessariam et qua sibi omnium hic animos plurimum devinciret.
Continui hucusque hunc nuntium meum, si quid scriptu interea de novis dignum se offerret. Et ecce, quod nos omnes vehementer in animis consternavit et perturbavit maxime, novum de adversa ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ valetudine affertur, etiam cum rumore quodam (quam Deus quam diutissime prohibeat) mortis. Verum paulo post litterae ⌊serenissimae maiestatis eius⌋ nos erexerunt, quibus de salute sua maiestas eius bene nos sperare iussit. Quod si illa fieret mutatio dexterae excelsi, quid inde boni foret exspectandum, non video, proinde summopere rogo Dominatio Vestra Reverendissima me velit in his reddere certiorem etc.
Nova his iunxi, quae ⌊dux Holsaciae⌋ ⌊duci in Prussia⌋ scripsit. Omnia ea in parte cum ⌊Lubecensibus⌋ sunt in tumultu. Dominus ⌊dux⌋ ex ⌊Gdano⌋ misit vexillum peditum, hoc est 500, ⌊sororio⌋ suo in subsidium acceptis a domino ⌊Ioanne a Werden⌋ decem milibus marcis Prutenis in mutuum, pro quibus ei pro pignore ⌊castrum Preuschemarckt⌋ et ea, quae ad illud spectant, inscripsit. Misit etiam mari quasdam ex ⌊Monte Regio⌋ naves, ut suppetias ferat ⌊affini⌋ suo, quarum unam et aliam civium mercatoriam interceperunt ⌊Lubecenses⌋. Quid inde futurum est, brevi experiemur. Cum dominus ⌊dux Prussiae⌋ intellexisset statuisse me nuntium mittere ad Dominationem Vestram Reverendissimam, has adiunctas Dominationi Vestrae Reverendissimae inscriptas ad me misit, petens a me, ut causam eius cum ⌊magno ducatu Lituaniae⌋ ob oras et terminos Dominationi Vestrae Reverendissimae commendarem. Quod cum etiam publicam tranquillitatem concernit, impense rogo Dominationem Vestram Reverendissimam desiderio et votis ⌊ipsius domini ducis⌋, quantum potest et licet, satisfaciat. Dominus ⌊dux⌋, ut scripsi in novissimis, non convenit cum ⌊Ioachimo marchione iuniore⌋, qui, ut intellexi, pacta coniugii cum ⌊duce Brunsvicensi⌋ tractat etc. BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2075, f. 189v Quod pro ⌊domino duce⌋ scribo, non fit abs re, quandoquidem ut vicinus optime mecum convenit et non adeo illum ecclesiarum nostrarum osorem esse existimo, quemadmodum sunt plurimi, dedit enim mihi ex propinquioribus silvis suis omnia ligna, quae pro reparatione exustae hic meae ecclesiae, quam usque ad tectum rursus erexi, habere volui multoque in multis quam prius factus est sacris nostris propensior etc. Quae in novissimis scripsi de negotio Varmiensi, si ad eum modum Dominationi Vestrae Reverendissimae videbitur, per dominum ⌊Ioannem a Werden⌋ tuto multa Dominatio Vestra Reverendissima transigere potest. ⌊Reverendissimus dominus Varmiensis⌋ valde sibi metuit, ut si (quod Deus avertat) ⌊serenissima maiestas regia⌋ decederet, magnam apud nos ecclesiasticorum perturbationem et persecutionem futuram. Quod idem ob decimas fortassis aliquas non datas et ⌊reverendissimus dominus Gnesnensis⌋, cuius ea de re ad dominum Varmiensem vidi litteras, aperte in ⌊Regno⌋ formidat, consulendum nobis esset temporius in medium. Ego quidem adhuc non omni spe destituor, neque adeo me turbae illae Germanicae per ⌊lantgrabium Hessiae⌋ excitatae permovent, ut putem caelum ruiturum, neque aliquem episcoporum prorsus expulsum scio praeter Lubecensem, qui apud gentem agebat acephalam. Quod si, ut certo mihi scriptum est, pro Septembri ms. Septembre(!)
⌈SeptembriSeptembri ms. Septembre(!)
⌉ venturo ⌊caesar⌋ ex ⌊Hispaniis⌋ redierit, non deerunt ei consilia vires opes et amici, quibus pontificem ⌊Gallum⌋ et eius complices atque ⌊Hessum⌋ a nefariis conatibus reprimat. Deus tandem, ut confido, ecclesiae suae et nostri, modo resipiscamus et ad cf. Vulg. Ps (G) 63.7 ⌊cor altumcf. Vulg. Ps (G) 63.7 ⌋ redeamus, miserebitur. In hac persto sententia. Si quam pro sua prudentia incomparabili Dominatio Vestra Reverendissima perspicaciorem et certiorem in eo habet, quaeso me illius participem faciat. Quod reliquum est, me in gratiam Dominationis Vestrae Reverendissimae ex corde commendo atque dedo Deumque precor eandem pro mea et omnium bonorum consolatione quam diutissime in optima valetudine valere et felicissime vivere concedat.
Reverendissimae Dominationis Vestrae devinctissimus Ioannes episcopus Culmensis scripsit. in next line, in the hand of Dantiscus⌈Reverendissimae Dominationis Vestrae devinctissimus ⌊Ioannes episcopus Culmensis⌋ scripsit.Reverendissimae Dominationis Vestrae devinctissimus Ioannes episcopus Culmensis scripsit. in next line, in the hand of Dantiscus⌉
Postscript:
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2076, f. 190r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine mi colendissime.
Obsequiorum meorum et mei plurimam commendationem etc.
Cum iam istas obserassem, rediit ab illustri domino ⌊duce Prussiae⌋ affinis meus utriusque iuris doctor ⌊Ioannes Reinecius⌋ et inter multa alia mihi rettulit, quae ad me dominus dux nuntiavit, quod conventus ille cum marchione iuniore Brandenburgensi Ioachimo, de quo in novissimis Dominationi Vestrae Reverendissimae scripsi, ob eas turbas, quae passim in Germania habebantur, non successisset, cum autem nunc aliqua ex parte pacatae essent, conventurum dominum ducem Prussiae cum iuniore Ioachimo Brandenburgensi post paucos hos dies
Posnaniae inibique tractatus futuros, quibus Deo bene favente coniugium hoc, Dominationi Vestrae Reverendissimae non incognitum, concludi possit. Et quod ob eas turbas dominus dux
pedites et equites aliquot suscipiat nostrates on the margin⌈nostratesnostrates on the margin⌉ ad castrorum suorum munitionem, ne se lantgrabius Hessiae, qui contra Lubecenses ad ducem Holsaciae proficiscitur, cum dissolverit exercitum, hominum malorum congeries ad turbandum hic res nostras huc praeter spem diverteret. Dux Holsaciae cum vicinis principibus, cum
quibus habet duo milia equitum praeter aliquot milia peditum, acriter civitatem Lubecensem obequitat et omnem arcet commeatum, exussit etiam circumquaque civitatem hortos illorum deliciarum et praedia eritque obsidio longe gravior, si cum suis lantgrabius appulerit et
si forte fortuna in ea obsidione feliciter cedet militibus, ut civitatem cum divite praeda interceperint, verendum est, ne victores animi insolentium militum huc ad nos ulterius provehantur, quod ne fiat, videretur mihi publicis regnicolarum et nostrorum commerciis
apprime expedire, quod serenissima maiestas regia ad eos in obsidione principes scriberet vel potius mitteret aliquem industrium, qui eos bonis modis et rationibus averteret, ne cum illa civitate, sine cuius nostri commercio esse non possunt, extrema experirentur saciusque
esse mihi visum est, ut opera impendatur, qua haec hominum turba dissolvatur, quam ut ad nos (quod Deus avertat) descendat. Scimus, quid desperatorum hominum, ut istiusmodi sunt militum animi, possint, quod nuper Roma, cum nihil tale speraret, maxime est experta etc.
Lubecenses etiam, cum per defectionem ad se intercepissent, ut scripsi, primam Daniae
civitatem BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2076, f. 190v Copenhagen, ter magnis viribus cum multorum suorum internicione castrum on the margin⌈castrumcastrum on the margin⌉ oppugnarunt et in quarta oppugnatione, in qua proconsul ille Lubecensium, quem plebs i<n>stituit et omnia in eam seditionem miscuit, Wolwenwefer nomine, occubuit et cum eo de Lubecensium primis
non pauci castrum ceperunt, ad quod et ad civitatem recuperandam miles quidem de primis regni Daniae, Crabbe nomine, cum exercitu triginta milium proficiscitur regemque sibi praelati et nobilitas regni Daniae ipsum ducem Cristiernum Holsatiae elegerunt habetque Gustavus, qui Sueciae regem se scribit XII naves bene armatas contra Lubecenses in mari, qui Danis et Cristierno Holsato on the margin⌈HolsatoHolsato on the margin⌉ adhaeret, Lubecensibus paucis admodum civitatibus habentibus, qui illorum partes sequuntur, non reor eos, nisi per externos tractatus interponantur, diu subsistere posse. Est etiam comes de Hoge, quem dicunt, fugientem ex Suecia affinem suum Gustavum ad Livonienses, ad serenissimum dominum nostrum in Lituaniam pervenisse et quia cum Lubecensibus aperte sensit, non esset commodum, quod illi plus aequo faveri deberet. Mihi in his et aliis, cum adhuc ea, quae a me prodeunt, in calumniam rapiuntur, in curia nostra non licet, nisi ad Dominationem Vestram Reverendissimam scribere, quae pro sua in me gratia et pro fide et integritate mea, Dominationi Vestrae Reverendissimae non incognita, omnia optimi consulat et me sacellanum suum commendatum habeat.
Ex ⌊castro Lubaviensi⌋, 5 Augusti anno Domini 1534.
Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus ⌊Culmensis episcopus⌋ scripsit.
| | | 116 | IDL 1217 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1534-08-19 | received [1534]-09-01
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 213-220
| | 2 | rough draft in Latin, BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2080, f. 200r-206v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6553, f. 413v-415v
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 50 (TN), No. 170, p. 563-571
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 272, p. 584-588
| | 6 | excerpt in Latin, 16th-century, GStA PK, XX. HA Hist. StA Königsberg, HBA, C 2, No. 77 (enclosure)
|
Auxiliary sources: | 1 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 499
|
Prints: | 1 | AT 16/2 No. 419, p. 81-85 (in extenso; Polish register) | | 2 | BENNINGHOVEN No. 77, p. 42 (reference) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Multis ante diebus litteras a Dominatione Vestra accepi, quas servitor meus ⌊Albertus Lubowiczki⌋ ab illa mihi reddidit, quibus quod hucusque non respondi, non aliud causam praebuit, quam eorum exspectatio, quae Dominatio Vestra se ad me scripturam paulo post promiserat, cum nuntius eius, quem in aula regia habebat, rediisset. Ad haec aegritudo mea non parum impedimenti adiecit, quae cum mihi nimium per duos integros menses molesta esset et animum simul cum corpore comminutum et imbecillem reddidisset, sollicitum me esse de officiis et negotiis amicorum non permisit. Quamobrem a Dominatione Vestra plurimum rogo, ut silentium hoc meum non aliter, quam res est, interpretari et boni consulere velit.
Ex exemplis litterarum, quas ⌊regia⌋ et ⌊reginalis⌋ maiestas ad Vestram Reverendissimam Dominationem scripsit, eadem, quae Dominatio Vestra notavit, ego perspexi et quantum mihi iucunda est maiestatis regiae erga Dominationem Vestram Reverendissimam declarata pietas et clementia, tantum ex contrario molesta est et gravis reginalis maiestatis austeritas, quae tamen, quoniam subito nata et conciliata est, nimis diuturna esse non poterit. Nam heroinarum ista est irascendi consuetudo, quod cum praecipiti indignatione incendantur et excandescant, illam paulo post vel remittant, vel oblivioni tradant, quo non diversum Dominationi Vestrae Reverendissimae cum ⌊reginalis maiestatis⌋ exacerbatione successurum confido.
De domino etiam ⌊archiepiscopo Gnesnensi⌋, cuius animus immitis erga Dominationem Vestram videtur esse factus, futurum confido, quod ad pristinam beneBCz, 247, p. 214volentiam et favorem cum Dominatione Vestra Reverendissima redire et displicentiam, qua utebatur, in amorem et caritatem commutare dignabitur. Qua in re ego et hortatoris et intercessoris officium apud suam dominationem reverendissimam subibo et facile spero me pro ea, quae mihi cum dominatione sua reverendissima intercedit coniunctione, eius animum erga Dominationem Vestram Reverendissimam ita compositurum, ut qui videbatur aliquid contra Dominationem Vestram facere, ille sit deinceps in omnibus eius commodis auxiliator praecipuus futurus. Haec tantummodo, quae ad calculum accepti et expensi attinent, Dominatio Vestra Reverendissima leniter et non nimis exacte, ut vetus eius liberalitas suadet, cum dominatione sua reverendissima transigere curet, pluris faciens tanti viri coniunctionem, quam de paucis nummis controversiam et litem. Nolo tamen, ut propterea illi, qui dives et abundans est, quidquam de suo Dominatio Vestra Reverendissima remittat.
Exemplum litterarum, quibus ⌊maiestas regia⌋ ⌊dominis consiliariis Prussiae⌋ respondere dignata est, citra fatigationem legi. Nam et breve erat, et nullum meditandi argumentum in se continebat. Hoc vero, quod de domini ⌊Costka⌋ negotio suspensum est, non satis videtur mihi communibus istis rationibus consultum esse. Nam et ipse, quod Dominatio Vestra Reverendissima veretur, metuo, ne, quod unico nunc verbo ⌊maiestas regia⌋ a ms. d(!)
⌈aa ms. d(!)
⌉bsolvere et declarare potuisset, multis postea rem tractare et componere, si cicatrix refricetur, cogatur. Qua in re quidcumque ego efficere et persuadere pro communi istius ⌊reipublicae⌋ bono apud ⌊maiestatem suam⌋ potuero, id et libenter et officiose sum facturus. Hoc tantummodo mihi Dominatio Vestra Reverendissima significare velit, qua ratione ⌊domini consiliarii⌋ malint ⌊maiestatem regiam hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉⌋BCz, 247, p. 215id negotii diffinire, an ut ⌊Costka⌋ petat sibi ignosci secundum ms. secundam(!)
⌈secundumsecundum ms. secundam(!)
⌉ formulam sibi praescriptam, an vero, ut pronuntiet maiestas sua dicta et facta ipsius Costka honori et existimationi ⌊dominorum consiliariorum terrarum Prussiae⌋ nunc et deinceps nihil detrahere posse ac debere. Cum enim ego de voluntate ⌊dominorum⌋ factus ero certior, ad eam me intercessione et consiliis meis accommodare curabo.
Insperata ⌊maiestatis regiae⌋ aegritudo magnam ubique in animis hominum perturbationem concitaverat. Nam et intempestive ⌊reipublicae⌋ rationibus, infirme quiescentibus, supervenisse noscebatur et periculosior, quam verum erat, extitisse nobis nuntiabatur. Sed haec perturbatio versa est facile nobis in gaudium, cum iam facti sumus certiores ⌊maiestatem suam⌋ integre pristinae valetudini restitutam esse, quam illi diuturnam et suavem, ac iucundam Deus Optimus Maximus tribuere dignetur.
De perscriptis his, quae in ⌊Dania⌋ et ⌊Holsatia⌋, et apud ⌊Lubecenses⌋ geruntur, magnas ago Dominationi Vestrae Reverendissimae gratias, ea enim a nemine ita apte et copiose mihi, sicut a Dominatione Vestra Reverendissima scripta sunt, declarari solent. De quibus quidem etsi nos sollicitos esse non fuerit necessarium, si motus istos in illo loco perimi et extingui, in quo sunt exorti, certo scire possimus et malum hoc vicinum ad nos per occasionem transferri et derivari non superinscribed⌈nonnon superinscribed⌉ metueremus, verum cum et Dominatio Vestra Reverendissima ad me et illustrissimus dominus ⌊dux Prussiae⌋ ad ⌊maiestatem regiam⌋ ita scribat, quod periculum sit ex illorum vicinorum dissensionibus et aperta dimicatione metuendum, de qua re iam ⌊maiestas regia⌋ ad nos consiliarios suos per litteras retulit et consilium a nobis poposcit, non inutile videturBCz, 247, p. 216 mihi Dominationis Vestrae consilium, quod de nuntiis mittendis et litteris in ea re ad principes obsidionis Lubecensis per ⌊maiestatem regiam⌋ scribendis mente concepit. Qua in re ego ⌊maiestati suae⌋ consilium meum ei non dissimile dare et perscribere decrevi et similiter de ⌊civitatis Gdanensis⌋ ratione id perscribere, quod Dominatio Vestra Reverendissima pro bono maiestatis regiae et istius ⌊reipublicae⌋ prudenter monet. Et tametsi meminisse mihi videor ⌊maiestatem regiam⌋ verbo ⌊Gdanensibus⌋ ad eorum postulationem permisisse, quod oneratura non sit eorum rationes statuti illius exsecutione, quod de iure iurando ... illegible⌈...... illegible⌉ ab his, qui primum ad magistratum promoti vel subrogati fuerint, in praesentia ⌊consiliariorum Prussiae⌋ praestando, editum est, cum tamen non satis fide his, quae ad retinendum in officio ⌊illius civitatis⌋ statum pertinent, provideant, permissionem suam ⌊maiestas regia⌋ procul dubio revocare et ut futuris periculis occurratur, statutum, quo uti desiderant, in observationem reducere dignabitur.
Quod a me et illustrissimus dominus ⌊dux in Prussia⌋ per litteras postulavit et Dominatio Vestra Reverendissima poposcit, ut ⌊maiestati regiae⌋ finium inter se et ⌊ducatum Lithuaniae⌋ constituendorum negotium commendarem, hoc ego pro mea in illustrissimam dominationem suam observantia sum perquam libentissime facturus. Verum si in mora periculum non foret, commodius et utilius ei rei consuli posse putarem, si id pro desiderio illustrissimae ⌊dominationis suae⌋ ex ⌊conventu regni⌋ proxime futuro ad ⌊maiestatem regiam⌋ nuntiaretur et communi omnium nomine pro illustrissima dominatione sua intercederetur. De quo tamen quid Dominationi Vestrae Reverendissimae videbitur, mihi sententiam suam superinscribed⌈suamsuam superinscribed⌉ perscribere non gravetur. Nam si forte longum videbitur ad conventum id negotii diferre, ego partes meas,BCz, 247, p. 217 quanto m paper damaged⌈[m]m paper damaged⌉agis potero, ad promovenda illustrissimae ⌊dominationis suae⌋ negotia accommodare curabo.
Legi libenter, quod Dominatio Vestra Reverendissima scripsit illustrissimum dominum ⌊ducem in Prussia⌋ conventurum esse brevi cum illustri ⌊domino marchione⌋ ob tractanda pacta connubii inter illustrissimam ⌊filiam⌋ ⌊maiestatis regiae⌋ primogenitam et ipsum ⌊dominum marchionem⌋ futuri. Illius enim ⌊illustritati⌋ et elocationem celerem, et maritum honestum et egregium ex animo faveo et pro virili mea adesse semper his consiliis volo, quae in desponsanda illa meliora quaeri et amplecti possunt.
Negotium Varmiense eodem amore et affectu, quo illud agere incepi, promovere etiam deinceps sum paratus et nihil equidem operae et impendii sum praetermissurus, quod in Dominationis Vestrae honorem ac commodum verti et cedere posse intelligam. Nunc cum ita Dominationi Vestrae visum est expedire, ut domino ⌊Ioanni a Verden⌋ tractatio negotii eius Varmiensis committatur, ego confidens illum id ex commodo Dominationis Vestrae Reverendissimae curaturum, litteras ad illum scripsi et rogavi, ut quam diligentissime possit, rem et ageret, et conficeret, sed tamen, ut etiam his modis et ingeniis aggrediatur, quos illi Dominatio Vestra Reverendissima praescriberet. Quare Dominationis Vestrae Reverendissimae erit officii ⌊illum⌋ de omnibus, quae sub meo nomine de se agi velit, certiorem facere et instructionem illi aptam et accommodatam transmittere, unde et ordiri, et persequi negotium debeat.
Mitto autem Dominationi Vestrae Reverendissimae exemplum litterarum, quas domino ⌊Tidemanno Gise⌋ scripsi, quae si videbuntur aliquid in se habere argumenti, quod ad rem serviat, domini ⌊Ioanni a Verden⌋ illudBCz, 247, p. 218 communicare Dominatio Vestra Reverendissima curabit et ra paper damaged⌈[ra]ra paper damaged⌉tionibus suis, ut melius commodiusque noverit, prospiciet. Ego enim omnia, quae videbuntur et dicenda, et facienda nomine meo, rata atque grata habeo.
Dominum ⌊Costkam⌋ non puto amplius Dominationi Vestrae molestum fore, iam enim cognovisse illum arbitror, quod insolens cum ⌊consiliariis⌋ controversia ⌊maiestati regiae⌋ non sit grata. De domino autem ⌊Dzialinski⌋, homine alioqui aulico et bene morato, res erit nobis facilior, ego enim illum scriptis et persuasione mea traham in amicitiam et obsequium Dominationis Vestrae Reverendissimae, modo et illa in eo reconciliando deesse sibi nolit.
Ego iam, Deo sit gratia, valeo meliuscule et spero in dies me valetudinem pristinam et vires firmiores recuperaturum, de quo utcumque successerit, Dominationi Vestrae Reverendissimae posthac scribam, cuius benevolentiae et amori fraterno me commendo et ut Deus Omnipotens longam illi vitam et valetudinem rectam tribuat, ex animo opto.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| | | 117 | IDL 1246 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Kielce, 1534-12-11 | received [1534]-12-31
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 221-224
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 672
|
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p. 224 Reverendissimo in Christo Patri, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac honorando
Miror plurimum, quod Vestra Dominatio Reverendissima dudum iam
nihil litterarum ad me dederit, et vel ad ea, quae ego novissime illi scripseram, ne unum quidem verbum rescripserit. Quod vero me attinet, lubens scripsissem Dominationi Vestrae Reverendissimae, praesertim de rebus novis, quae medio hoc tempore contigerunt, sed adversa valetudine praepeditus praestare id non potui, totam namque aestatem et autumnum praeteritum aegrotavi gravissime. Nunc autem non potui non dare has meas ad Reverendissimam Dominationem Vestram litteras, quibus eius bonam valetudinem viso optoque, ut Reverendissima Dominatio Vestra et recte valeat et omnium prosperorum successuum pro voto suo compos fiat.
Ego non potui ire ad ⌊conventum generalem regni⌋ propterea quod non sentio esse me adhuc tantarum virium, ut sustinere possem eos labores et curas, quas in conventibus generalibus ferre soleo. Itaque ad quietem et otium me huc contuli, in quo valetudini meae nunc indulgeo.
Laborant nonnulli domini consiliarii regni de eliberando domino ⌊Ieronimo Laski⌋, palatino Siradiensi, de quo spes bona est, quod brevi dante Domino Deo liberabitur.
Valeat et sit felix Vestra Reverendissima Dominatio meque solito amore et benevolentia sua prosequatur.
BCz, 247, p. 222 Dat(um) in oppido meo ⌊Kielce⌋, die XI-a Decembris anno Domini M-o D-o XXXIIII-o.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius manu propria
| | | 118 | IDL 1249 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Löbau (Lubawa), 1534-12-18 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 164-169
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6553, f. 418v-425v
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 51 (TN), No. 53, p. 191-215
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 272, p. 593-603
|
Prints: | 1 | AT 16/2 No. 651, p. 498-510 (in extenso; Polish register) | | 2 | Españoles part IIIB, No. 18, p. 327 (excerpt in Spanish translation) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Quod ad ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae XIX Augusti praeteriti ad me datas hucusque non responderim, causa fuit in primis, quod convenire me prius oportuit cum amicis meis, ⌊domino castellano Gdanensi⌋ et capitaneo Novensi domino ⌊Ioanne a Werden⌋, ad quem Dominatio Vestra Reverendissima in negotio Warm(iensi) ad tractandum cum ⌊domino Gisio⌋ scripserat, convenimusque paulo ante his post ⌊conventum Novoforensem⌋, cum reverendissimus dominus ⌊episcopus Camenecensis⌋ apud me ageret et cum diffuse inter nos de omnibus contulissemus et nullum non in eo negotio movissemus lapidem, invenimus institutum nostrum transigi non posse absque scientia et consensu ⌊reverendissimi domini Varmiensis⌋, cui quamvis durus est iste sermo neque uno ictu arbor haec sterni potest, cognoscentes eius ingenium et in eo, quod semel in animum admisit, tenacitatem, visum nobis fuit commodius et consultius, quod ⌊serenissima maiestas regia⌋ illi iterum scriberet eum in modum, ut ex scheda his inclusa Dominatio Vestra Reverendissima accipiet utque Dominationi Vestrae Reverendissimae maiestas regia rursus committeret tractare per dominum Ioannem a Werden cum illo, quo ei modis, quibus posset melioribus et rationibus his temporibus convenientibus persuaderet, ut in me consentiret. Dominus ⌊Gisius⌋, modo sic fieret et voluntatem et propensionem suam, immo et omne adminiculum, quod praestare potest, contentus mihi succedere pollicetur, ob idque dominus ⌊Ioannes a Werden⌋ litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae non reddidit domino Gisio, ut postea alias a Dominatione Vestra Reverendissima ad eos tractatus aptas acciperet. In ea sententia et sub his rationibus, quae ipsis amicis meis ad institutum perficiendum melius videbantur expedire, confeci litterarum exempla a ⌊serenissima maiestate regia⌋ scribendarum ad ⌊reverendissimum dominum Varmiensem⌋ et eius ⌊capitulum⌋ et huius rei tractatorem ad dominum ⌊Ioannem a Werden⌋, quemadmodum Dominatio Vestra Reverendissima ex adiunctis videbit, misique illa ad ⌊reverendissimum dominum Premissliensem⌋ et per litteras serenissimae maiestati regiae supplicavi, cum iam maiestas eius consensisset, quod Dominatio Vestra Reverendissima hoc negotium tractare posset, quo citius in effectum perduceretur, ut clementer annueret istiusmodi scribi litteras atque denuo hanc tractationem Dominationi BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 164v Vestrae Reverendissimae iniungeret expectavique hucusque responsum et haec potissima fuit causa, ut de omnibus Dominationem Vestram Reverendissimam plane certiorem reddere possem, quod scribere hactenus distulerim.
Rediitque paulo ante nuntius, qui hoc mihi rettulit responsum, ut ex copia ⌊⌋ ⌊reverendissimi domini Premisliensis⌋ ad me Dominatio Vestra Reverendissima intelliget. Permovit ⌊maiestatem eius⌋, ut ex rescripto ⌊reverendissimi domini Premisliensis⌋ liquet, quod iterum ⌊reverendissimum dominum Varmiensem⌋, si ad hunc pro me modum scriberet, molestare contra promissum sibi videretur, cum tamen salubris admonitio dici molestatio non debeat. Et nisi ea in re de mente ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ ⌊reverendissimus dominus Varmiensis⌋ commoneatur, nihil ab eo obtinebitur, adeo ne coadiutorem admittat on the margin⌈admittatadmittat on the margin⌉, in animum induxit. Consuluerunt igitur dominus ⌊castellanus Gdanensis⌋ et dominus ⌊Ioannes a Werden⌋, qui affinis eius est, et penitius ingenium et mores eius noverunt, ut per hunc modum ad consentiendum a ⌊serenissima maiestate regia⌋ induceretur habitisque huiusmodi litteris certo arbitratur se negotium hoc apud ⌊dominum Varmiensem⌋ confecturum, quasi ex instructione Dominationis Vestrae Reverendissimae, quam sibi ex re et tempore in congressu cum domino Varmiensi esset formaturus, polliceturque se nihil acturum cum indignitate aut offensione serenissimae maiestatis regiae vel contra Reverendissimae Dominationis Vestrae voluntatem. Tantum abest, quod merito ⌊serenissima maiestas regia⌋ ferre non posset aut vellet, ut dominus ⌊Ioannes a Werden⌋ ex instructione Dominationis Vestrae Reverendissimae maiestatis suae nomine quippiam ageret. Iste modus visus est mihi ex persuasione horum amicorum meorum expeditior ad tractandum cum ⌊reverendissimo domino Varmiensi⌋, cuius habito consensu, facilis cum ⌊capitulo⌋ et facilior cum ⌊domino Gisio⌋ erit transactio etc. Ecclesia haec Varmiensis sic se gessit semper et observavit studiosissime, ne quem regium aut in curia et aula nostra versatum sibi praeficeret, quod si in hoc tractatu non perfringetur, deinceps in hoc instituto diu manebit libera, unde ut nunc sunt tempora, quid ⌊Regno⌋ incommodi accidere posset, facilis est coniectura. Ego quidem nihil ambio amplius neque cum Romano pontifice paupertatem hanc meam laetam et honestam commutare velim. Plus mihi a Deo datum est, quod vel merui, vel umquam mereri possim, adigit tamen me ad hanc ambitionem fides mea et amoris observantia erga ⌊principes meos⌋ ⌊Regnumque⌋ et dominia eorum et quod Deo duce nemo hic superinscribed⌈hichic superinscribed⌉ me fidelius serenissimis principibus meis et domiBNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 165rniis eorum inserviendi voluntatem et propensionem habere possit superinscribed⌈possitpossit superinscribed⌉, quamvis longe secus calumniatores mei, qui ne nomine quidem noti mihi esse audent, falsissime contra me pronuntiaverint et nihil docuerint, nihilominus contra me creditum est quicquid fuit delatum et cum iam nebulae istae per solem veritatis, quae temporis est filia, sint repressae et nihil contra me probari potuerit falsosque fuisse delatores iam compertum habeatur, quo tamen adhuc deliquisse videar, impingitur mihi, ut ex litterarum ad me exemplo ⌊serenisimae reginalis maiestatis⌋ patebit, quod sim conquestus et bono animo admonitiones mihi factas non susceperim, quae quales fuerint, non sunt Dominationi Vestrae Reverendissimae incognitae. Durum quidem est tacere, cum doleas et in ipso cruciatu comprimere gemitum, ego tamen sic mihi temperavi, ut non de ⌊reginali maiestate⌋, sed de his, qui me iniquissime perstrinxerant, amicis aliquando conquestus sim et innocentiam meam aperuerim. Sic habet cf. Phaed. I 1 ⌊fabella de ove, quae lupo videbatur adverso flumine turbare aquamcf. Phaed. I 1 ⌋. Ferendum est, quod mutare non possumus. Hinc fortassis fit, quod ⌊serenissima maiestas regia⌋ in rem meam redditur difficilior, fieri enim non potest, quamdiu indignatio haec contra me concepta scintillat, quin fortunis meis modis omnibus obex ponatur, qui tamen contra divinam voluntatem, cui me totum tradidi et commisi, obstare non poterit, illa, quod reliquum est, pro me perficiet et non permittet me ludibrio fieri stolidis et impiis hominibus, sibi, quod Dei est, tribuentibus etc.
Quod Dominatio Vestra Reverendissima ascensum meum et res meas tanta benevolentia et cura prosequitur litterasque ad dominum ⌊Ioannem a Werden⌋ et ad ⌊dominum Gisium⌋ dederit, numquam gratias satis dignas habere possum, quas tamen tenuitas mea potest, habeo, verum cum et dominus Gisius sic consuluerit, ut de mente regia a Dominatione Vestra Reverendissima per dominum Ioannem a Werden cum ⌊reverendissimo domino Varmiensi⌋, ut in me consentiat, tractetur, quantum possum impensius oro, Dominatio Vestra Reverendissima non velit gravari in omnem eventum adhuc temptare, si istiusmodi litterae, ut in schedis adiunctis exempla habentur, a ⌊serenissima maiestate regia⌋ impetrari possint. ⌊Reverendissimus dominus Premisliensis⌋ non omnem ademit spem, quod si Dominationis Vestrae Reverendissimae suffragium accesserit, bene sperare non desinam et cum successerit, Deo in primis omnia et Dominationi Vestrae Reverendissimae accepta referam, quodque opera Dominationis Vestrae Reverendissimae feliciter est superinscribed⌈estest superinscribed⌉ coeptum, optatum dabit exitum etc. BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 165v Non aegreferat, quaeso, Dominatio Vestra Reverendissima consilium hoc amicorum meorum et meum, de quo ⌊⌋ IIIa Iunii praeteriti, mutatum esse, cum enim cognoveramus sine scientia ⌊reverendissimi domini Varmiensis⌋ ea in re nihil posse perfici, et si tractatus hi nostri in notitiam eius pervenissent, graviter animum eius offendi, quod se excluso, ista a nobis agerentur, consultius visum fuit nobis, ut via regia ad eum ingrederemur. Quod si igitur ⌊serenissima maiestas regia⌋ induci posset, ut istiusmodi litteris, ut sunt exempla, desiderium et postulationem suam serio ⌊reverendissimo domino Varmiensi⌋ declararet, sperare possemus rem esse in portu certoque putat dominus ⌊Ioannes a Werden⌋ mentem eius, quantumvis immobilem, si tales darentur litterae, flecti posse; ⌊dominum Gisium⌋, quem iam in sententiam suam traxit, ad eam expugnationem se dicit dominus Ioannes habere adiutorem. De condicionibus ⌊reverendissimo domino Varmiensi⌋ proponendis hanc dicit esse non postremam, ut nomine meo promittat me nihil ex bonis aut proventibus, quamdiu in vivis est, quae ad ecclesiam et mensam episcopalem spectant, exacturum nihilque esse, quod magis vereatur, quam si coadiutorem assumeret, ne illi partem aliquam proventuum impartiri cogeretur cumque ex eo se immunem cognoscet, faciliorem ad omnia fieri etc. Eo in cardine res haec volvitur et omnis spes in Domino Deo est, cui si visum fuerit, Dominationi Vestrae Reverendissimae suggeret, quae facto sunt opus et quod misericordiae eius placuerit, per Dominationem Vestram Reverendissimam perficiet.
Quanto maerore adversa valetudo Dominationis Vestrae Reverendissimae me et omnes ⌊dominos harum terrarum consiliarios⌋ affecerit, neque dici neque scribi potest. Domino Deo sit honor laus et gloria atque omnis gratiarum actio, qui tandem Dominationem Vestram Reverendissimam nobis restituit, humillimeque divinae maiestati eius supplico, ut illam pro salute ⌊rei publicae Regni et nostrae⌋ proque omnium bonorum consolatione quam diutissime nobis incolumem conservet. Benevolentiam et propensionem Dominationis Vestrae Reverendissimae, quam erga me et omnes ⌊harum terrarum consiliarios⌋ in novissimis suis litteris declaravit, in consilio ⌊conventus praeteriti Novoforensis⌋ exposui omnibus et praesertim oblationem Dominationis Vestrae Reverendissimae in negotio, quod nobis est cum ⌊domino Costka⌋, quae tam nobis omnibus grata fuit, ut nihil esse potuerit gratius. Scripserunt itaque ex eo ⌊conventu⌋ ⌊domini consiliarii⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae, quas litteras his addidi. Ex illis cognoscet, quid a ⌊serenissima maiestate regia⌋ per Dominationem Vestram Reverendissimam sibi impetrari petunt et quid in negotio ⌊domini Coscze⌋ fieri velint, se omnes Dominationi Vestrae Reverendissimae plurimum commendantes.
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 166r
His diebus, cum ⌊hic⌋ apud me ageret ⌊reverendissimus dominus Camenecensis⌋, intellexi nescio quae adhuc in curia nostra contra me circumferri et cum iam a duobus et ultra annis in curia nostra visus non sim et plerique nescio quam metamorphosim in me factam esse putant existimantque totum me esse alium, quam prius fuerim, aliamque et mentem et mores me induisse, potissimum cum adhuc ⌊serenissima reginalis maiestas⌋ non omnem contra me deposuerit indignationem novamque occasionem quaerat, quasi de illa conquestus sim, ut merito mihi succensere videri possit, quod plus coniectura, quam ut est, assequitur. Scripsi ⌊maiestati eius⌋ et quibusdam aliis dominis et amicis in curia explorando, an ferri posset adventus meus, quo innocentiam et candorem meum manifestiorem et calumniatores meos mendaces facerem ipsamque reginalem maiestatem omni indignatione et suspicione abstersa, coram mihi reconciliarem. ⌊Quae⌋ per ⌊reverendissimum dominum Premisliensem⌋ mihi respondit, tamen sine fastidio liberum mihi esse neque displiciturum, si venire velim aut manere vel praestolari reditum in ⌊Regnum⌋ seque in eo mihi nolle praescribere, subiungendo, quicquid ea in re vel voluntatis vel mandatis ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ fuerit, sibi quoque id ipsum placere. Sacra item ⌊maiestas regia⌋ idem arbitrio et voluntati meae permisit. Porro ⌊reverendissimus dominus Premisliensis⌋, cum nemo me accusat, ut me per adventum meum purgem, non admodum necessarium esse arbitratur, itidem et alii praeter dominum secretarium ⌊Ludovicum Aliphium⌋ amici consulunt. Addidit tamen ioco ⌊dominus Premisliensis⌋, quod si pecuniae hic in otio et quiete per me non parvo numero congestae me exstimulaverint, me gratum omnibus venturum hospitem. Ego revera, mi Reverendissime et Colendissime Domine, numquam fui uno eodemque tempore ditior et pauperior, si tamen necessitas fidei et honoris mei defendendi exigeret, invenirem ad eam profectionem apud amicos viaticum, cum autem nemo est omnium calumniatorum et delatorum meorum, qui mihi notus esse velit, vel audeat omnesque conticuerunt praeter illos, ut serenissima ⌊reginalis maiestas⌋ scribit, qui fortassis me detulerunt, quod coram multis cuiusdam solacii loco de maiestate eius sim conquestus, non video, cur hoc duro tempore tam longam profectionem inire et tam graves expensas cum magna rerum mearum iactura facere debeam. Nihilo tamen secius Dominationis Vestrae Reverendissimae peto consilium, quod sequi statui.
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 166v
Rediit nuper illustrissimus dominus ⌊dux Prussiae⌋ ex congressu cum ⌊filio seniore Ioachimo⌋ illustrissimi ⌊marchionis Brandeburgensis electoris⌋, rebus ex sententia confectis, quemadmodum, ut certo scio, Dominationi Vestrae Reverendissimae scripsit. ⌊⌋ item et mihi manu sua, quarum litterarum his iunxi exemplum, ex quo et illa, quae expedivit, et quaedam alia Dominatio Vestra Reverendissima intelleget. Mitto etiam ad vivum ipsius ⌊illustrissimi Ioachimi filii marchionis⌋ effigiem et neptis ⌊serenissimi regis nostri⌋ ⌊coniugis eius⌋ nuper mortuae ad vivum, inquam, expressam. His simulacris propter alia, quae plurimorum principum habeo plurima, cum gravate caream, libenter tamen Dominationi Vestrae Reverendissimae do, ut a ⌊serenissima maiestate regia⌋ et illis, quibus ingrata non erunt, videantur. Mitto praeterea exempla litterarum ad me nuper ex curia ⌊caesareae maiestatis⌋ datarum, in primis ab illustri ⌊domino de Nassau⌋, a ⌊domino Perrenoto domino de Granvella⌋ pro magno cancellario caesareae maiestatis et a domino doctore ⌊Mathia Held⌋ vicecancellario ⌊Imperii⌋ in curia maiestatis caesareae, ex quibus intelleget, quae fortassis etiam ad intercessionem meam in negotio banni acta sunt et ad quot annos illud sit suspensum etc.
Quae ⌊Holsatiae dux⌋ cum ⌊Lubecensibus⌋ egit et quae foedera, non satis regi decora, ⌊rex Angliae⌋ contra ecclesiae et sanctorum patrum constitutiones cum Lubecensibus pepigit et alia omnia, quae in illis se obtulerunt partibus, descripta, Dominationi Vestrae Reverendissimae mitto plurimumque rogo, velit non gravari foedera illa regis Angliae et articulos illorum diligenter perlegere et pro sua prudentia apud se accurate reputare. Quod si ⌊Daniae regnum⌋ ⌊regi Angliae⌋ adeo diviti et potenti permittetur, qualem habituri sumus vicinum, non est obscurum verendumque esset, ne his periculosis temporibus, cum aperte Luteranismo laboret, omnem oram ⌊maris nostri⌋ eadem lue infectam usque ad ⌊Vistulae⌋ ostia occuparet. Meminit, ut reor, Dominatio Vestra Reverendissima ea, quae in novissimis de ⌊conterraneis meis⌋ perscripsi. Adnitendum igitur omnibus modis censerem, ut ⌊Holsatiae ducem⌋ viribus, quibus possemus, iuvaremus, ne tam potentem regem (omnis potentia suspecta esse solet) propinquiorem nobis fieri admitteremus.
Ex ⌊Hispania⌋ mihi scribitur ⌊caesarem⌋ validam parasse classem, cum qua multi proficiscuntur aulici, versus terram ⌊Novae Indiae⌋, quae nomen habet ⌊Peru⌋, ubi tanta BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 167r vis auri esse perhibetur, quanta stanni apud ⌊Britannos⌋, et in propinquo flumen quoddam ⌊Rio de Plata⌋ vocatum, in eius ripis immensa argenti reperitur copia. Mirabilia sua nostri tempore Deus profert. Pestis grassatur in ⌊regno Castiliae⌋, unde ad loca tutiora ⌊caesar⌋ cum aula se contulit. ⌊Imperatrix⌋ abortivit fetum masculum. ⌊Caesar⌋ in ludo taurorum, qui in ⌊Hispaniis⌋ frequens est, in summo fuit periculo, cornibus a bove in terram cum equo deiectus. Dominus ⌊comes de Nassau⌋, postquam mihi ⌊⌋, a ⌊caesare⌋ ad ⌊Belgas⌋ ultimosque hominum Morinos, quos ⌊Flandros⌋ vocamus, missus est, ut nescio quae in his partibus molimina ⌊regis Gallorum⌋ antevertat. cf. Verg. A. IV 373 ⌊Nusquam tuta fidescf. Verg. A. IV 373 ⌋. ⌊Cornelius meus Scepperus⌋ conqueritur toxicum sibi datum, nescius, si ⌊Constantinopoli⌋ aut in ⌊Hungaria⌋, profectus his diebus languens ad domum et ⌊coniugem⌋ suam ⌊Brugas⌋. Tale ex duris et longinquis legationibus pro meritis aut indignatio aut mors solet esse praemium etc. Quae in ⌊Italia⌋ et ⌊Hungaria⌋ et quae acta sunt cum dominis Boemis, quaeso Dominatio Vestra Reverendissima ad me perscribi iubeat. Raro ex his partibus, quae vera sunt, ad nos perferuntur.
Generosus dominus ⌊castellanus Culmensis Dzyalinski⌋ in ⌊conventu⌋ praeterito Novoforensi non gravate mecum in gratiam rediit, utpote qui numquam tantillum iustae causae habuerit, ob quod reditus in gratiam mecum fuisset necessarius. Passiones et affectus hominum sunt varii, quibus cum et ille temperare sibi non potuit, ut istius staturae natura fert, facile omnes offensas ex animo remisi meumque, quod potui, adminiculum praestiti cum aliis dominis, quod ⌊serenissima maiestas regia⌋ consenserit ei ⌊Bratianense castrum⌋ cum his, quae ad illud spectant, redimere sicque mihi erit quam prius vicinior et, ni fallar, magis amicus. Excusationem vero adulterii (sed haec Dominationi Vestrae Reverendissimae in aurem) satis adfert ridiculam, ⌊coniugem videlicet suam⌋ in congressu abs se calculo infici et ideo continere ab ea solere. Mirum, quod paelex non inficiatur etc.
Cum haec scriberem, rediit nuntius meus ex ⌊Gdano⌋ et has adiunctas a domino ⌊Ioanne a Werden⌋, Dominationi Vestrae Reverendissimae inscriptas, BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 167v attulit. Pax inter ⌊ducem Holsatiae⌋ et ⌊Lubecenses⌋, qui ad eam, multis acceptis damnis, tandem compulsi sunt, his mediis est confecta, quod Lubecenses duci restituere debent castrum et quae ad illud attinent, ⌊Trittaw⌋ dictum et aliud ⌊Lwtin(!)⌋, ⌊episcopo Lubecensi⌋ ademptum, praeterea omnes captivos, quos in hoc bello ceperunt. ⌊Dux⌋ vicissim ⌊illis⌋ reddit naves nuper receptas una cum captivis, praeter ducenta tormenta parva et magna, quae duci sunt a compositoribus adiudicata. Haec pax inter ⌊ducem Holsatiae⌋, quantum ad ⌊Holsatiae dumtaxat ducatum⌋ et inter ⌊Lubecenses⌋ et eorum dominia, debet esse perpetua, excluso bello, quod a duce eiusque confoederatis, ⌊rege Sueciae⌋ et aliis pro ⌊Daniae regno⌋ geritur, quod in suo manet furore. In eo liberum utrisque ⌊duci⌋ et ⌊Lubecensibus⌋ relinquitur fortunae experiri aleam. Reservaverunt sibi etiam ⌊Lubecenses⌋, ut possint liberare ⌊regem Christiernum⌋, si adhuc in vivis est, captivum, non tamen ultra ⌊castrum Sundersborch⌋ illum quaerere debent et deinceps nullos mercennarios milites, si Christiernus rex decessit aut ab eo castro abductus est, per ⌊ducatum Holsatiae⌋ ducere vel duci permittere possunt, tamen ⌊comiti de Oldenborch⌋, qui in ⌊Dania⌋ agit, ferre suppetias, unde illi sex vexilla peditum sub ductoribus quibusdam ⌊Wullenwefer⌋ et ⌊Marco⌋, qui istos Lubeci tumultus excitarunt, miserunt et hoc eo praetextu, ne illi duo superinscribed⌈duoduo superinscribed⌉ rerum turbatores redeant. ⌊Plebs Lubecensis⌋ iam tum demum oculos aperuit et magistratum eiectum restituit atque sexaginta illos viros ex plebe, apud quos erat summa rerum, exauctoravit estque is nunc ⌊Lubeci⌋ ordo, quod fuit fuit in re publica ante 40 annos. Ceterum ⌊dux Holsatiae⌋ contra ⌊comitem de Oldenborch⌋ cum XVII vexillis electorum peditum et cum mille equitibus mercennariis praeter ⌊nobilitatem domesticam⌋ ingressus est potiorem partem ⌊Daniae⌋, quae ⌊Gutthia⌋ dicitur, a qua etiam prius in regem est assumptus etc. Quis huius belli erit exitus et an se ⌊rex Angliae⌋ iuxta pacta cum ⌊Lubecensibus⌋ his turbis immiscet ac uter illorum rex in ⌊Dania⌋ futurus est, successus et tempus docebit.
Cum ista sic aguntur, multa se offerunt consideranda, quae cum ad curiam nostram perscribere vereor, interim quo aliorsum atque ego sentio omnia a me accipiuntur, in sinum Dominationis
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 168r
Vestrae Reverendissimae reponere statui ea, quae cum domino ⌊Ioanne a Werden⌋, viro non vulgari prudentia in ea aetate praedito, ex his bellorum tumultibus eventura, pro mei intellectus tenuitate praevideo. Quemadmodum in octavo scripsi articulo omnem potentiam suspectam esse, non parum mihi auget suspicionem foedus hoc ⌊regis Angliae⌋ cum ⌊Lubecensibus⌋, qui fortassis propter illud, ut regem voti compotem faciant, a ⌊comite de Oldenborch⌋ se abstrahi non permiserunt sibique reservarunt, ut illi subsidium et suppetias ferre possent. Sunt etiam, ut certo fertur, in foedere cum ⌊Moscovitis⌋, ⌊Livoniensibus⌋ et ⌊ordine Teutonicorum⌋, qui ut constans fama est, tonnam unam auri on the margin⌈auriauri on the margin⌉, ut vocant, apud illos in omnem eventum deposuit. Quod si cum suis confoederatis ⌊regnum Daniae⌋ occuparent et quae post diuturnum bellum fieri solet, cum ⌊duce Holsatiae⌋ pacem inirent, facili negotio in favorem ordinis absolutos a stipendiis milites et ad nova inhiantes, litoribus nostris, priusquam etiam scire possemus, exponerent. Sic factum est ante XIII annos ⌊regia maiestate⌋ ⌊Thoroniae⌋ agente, quid inde nihil tale exspectantibus incommodi posset inferri, clarum est. Ex adverso, quod si ⌊duci Holsatiae⌋ victrix faveret fortuna ⌊regnoque Daniae⌋ potiretur, ab omni hoc metu essemus liberi ⌊Lubecensesque⌋ intra pelliculam se continere cogerentur. ⌊Illi⌋ quamdiu aliquid possunt nihil est, quod cupidius moliantur, quam ne ⌊Hollandi⌋ ad nos navigent et quod ipsi cum illis omne habeant commercium. Conatus isti, si ⌊dux Holsatiae⌋, qui cum domo ⌊Burgundiae⌋ in foedere est, rex fieret, in nihilum redigerentur et non permitteret sororio suo illustrissimo domino ⌊duci Prussiae⌋ incommodari exercitumque istum tot milium peditum pace composita alio deverteret. Hinc est, quod in octavo articulo scripsi, ut omnibus modis ⌊serenissimae maiestati regiae⌋ et nobis omnibus adnitendum esset, quo ⌊Holsatiae dux⌋ in hoc ⌊Daniae regnum⌋ institueretur, quomodo autem haec fieri debeat, tempestive in consultationem poni oporteret, ut pro futuro vere omnia ad eam expeditionem necessaria parata habeantur. Quod si ⌊serenissima maiestas regia⌋ ⌊dominorum consiliariorum Prussiae⌋ in his uti velit consilio, inveniri possent modi, quibus sine magnis maiestatis suae impensis istiusmodi apparatus fierent possentque nunc parvo impendio magna et periculosa molimina averti, quae si contempserimus, quanti constabunt postea, experiemur. BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 168v Haec igitur in notitiam Dominationis Vestrae Reverendissimae deducenda existimavi, ut pro sua incomparabili prudentia omnia ista apud se reputet ⌊reique publicae tum Regni, tum nostrae⌋, consilio suo non desit. ⌊Lubecenses⌋ siquidem non pro ⌊comite de Oldenborch⌋, quo nisi pro organo utuntur, verum pro ⌊rege Angliae⌋ nervos intendunt, qui nisi accedente ope nostra per ⌊ducem Holsatiae⌋ incidantur, non potest non ingens nobis malum (quod Deus avertat) imminere etc. De ⌊Rhodo⌋ capta, si quid veri habet Dominatio Vestra Reverendissima, scire aveo. Hic apud nos audiri coeptum est de ⌊Anabaptistis⌋ et Zwinglianis, qui sacramento Eucharistiae nihil tribuunt ferunturque iam et apud nos esse; apud ⌊ducem Prussiae⌋ certo sunt et quidam de primis eius consiliariis. Veniunt etiam huc ⌊Gdanum⌋ et ad ⌊Montem Regium⌋ his sectis plerique infecti ex ⌊Inferioris Germaniae⌋ et aliis partibus expulsi clandestineque nostros inficiunt, nisi ex ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ auctoritate remedium acre aliquod adhibebitur, cf. Vulg. Mt 27.64 ⌊novissimus error peior erit priorecf. Vulg. Mt 27.64 ⌋. Incidimus in periculosa tempora, Deus sit adiutor noster et misereatur nostri.
Utque longa scriptione Dominationi Vestrae Reverendissimae molestus esse desinam, brevibus, quae mecum aguntur, accipiat. Ego Deo gratia melius ⌊hic⌋ quam prius valeo, a fo<r>micis pedum, quas primum huc veniens habere consuevi, liber. Aer patrius et alimenta, cum quibus ante stomacho male conveniebat, assuetudine victa, nunc mihi optime prosunt. Utinam validam hanc meam valetudinem Dominationi Vestrae Reverendissimae imprecari vel saltem cum illa imbecilliori Dominationis Vestrae Reverendissimae commutare possem, nihil facerem libentius. Longe plus siquidem ⌊Regno⌋ ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ et dominiis eiusdem incolumitate Dominationis Vestrae Reverendissimae accedit quam mea, quae nullius est usui. Neque profecto magnum me tenet vitae desiderium, qui in istis calumnis et falsis delationibus pertaesus sum illam aliquoties et ad praesens vaticiniis, ut ⌊serenissima reginalis maiestas⌋ scribit, obnoxius ⌊illustris olim domini castellani Cracoviensis⌋, quem tamen in vita numquam vatem fuisse compertum habetur. Sic undique contra me occasiones quaeruntur, quod ne mortuis quidem contra me parBNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 169rcitur, gravissime etiam afflicto, ne ingemiscere quidem permittitur et fortassis, ut fortunis meis impedimentum poni possit, ⌊serenissima maiestas regia⌋ redditur difficilior ad ea, quae non tam pro me, quam, ut hic serenissimae maiestati eius utiliter et fideliter inserviatur, peto. Quae petitio, si Dominatio Vestra Reverendissima cognoverit, quod fortassis locum habere nequeat et sic ex ista contra me indignatione repulsam pati debeat, summopere rogo sic sibi temperet, ne propter me eo in negotio graviori molestia afficiatur; Deo omnia committantur, cuius in omnibus sancta illa et inviolabilis fiat voluntas. Pro gratia vero et sollicitudine ad rerum mearum accessionem Dominationis Vestrae Reverendissimae quas possum gratias habeo immortales habiturusque, cf. Verg. A. IV 336 ⌊dum memor ipse mei, dum spiritus hos regit artuscf. Verg. A. IV 336 ⌋. Neque memoriae meae excident umquam tot et tanta, quae in me Dominatio Vestra Reverendissima contulit beneficia haecque, quod unum possum, ut Deus Optimus Maximus in longaeva et prosperrima valetitudine Dominationi Vestrae Reverendissimae rependat, orabo sedulo. Ad epilogum et haec pertinent, quae de rebus ⌊Lubecensium⌋ dominus ⌊Ioannes a Werden⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae, cui a me diligentissime commendari petiit, copiosius perscripsit, praeterea et hoc, ne arbitretur Dominatio Vestra Reverendissima, licet Lubecensis plebs eiectum magistratum restituerit, quod igitur sub meliore regimine ⌊regnum Daniae⌋ et commoditates suas omittere debeat. Restituti enim, ut ⌊plebi⌋ placeant, accuratius quam prius, si potuerint, commodis rei publicae suae intendent et ab ea cum ⌊rege Angliae⌋ confoederatione non discedent, cuius cum dominus ⌊Ioannes a Werden⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae misit exemplum, retinui meum, quod paraveram illudque ⌊reverenidissimo domino archiepiscopo Gnesnensi⌋, qui adhuc per litteras suas mihi inculcat, ut me a simultatibus contineam, transmisi. ⌊Bonus pontifex⌋ adhuc me factionum et simultatum auctorem et amatorem, cum nihil umquam minus fueram, esse existimat, tantum apud illum calumniatorum meorum potuit persuasio. Spero paulo post ⌊eum⌋ mihi futurum benigniorem, iam enim omnem, quam voluit, accepit pecuniam a me, qui hoc anno praeterito nongentos ducatos in auro creditoribus meis persolvi, restant solvendi ducati sescenti et sic ab omni debito, quod in tam diutina legatione octo annorum et sex mensium contraxi, cum reliquum hoc persolvero, liber tandem ero etc.
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 169v
Poterit Dominatio Vestra Reverendissima merito dicere: cf. Juv. I 6 scriptus et in tergo necdum finitus Orestes ⌊scriptus et in tergo nondum finitus ⌊Orestes⌋cf. Juv. I 6 scriptus et in tergo necdum finitus Orestes ⌋. Ipsemet cognosco me prolixiorem fuisse, quam oportuit, verum amor ille et summa mea in Dominationem Vestram Reverendissimam observantia me induxerunt, ne sentirem longiore hac scriptione me Dominationi Vestrae Reverendissimae taedio futurum visus namque sum mihi haec scribens coram cum Dominatione Vestra Reverendissima colloqui, cuius gratissimo colloquio utinam priusquam moriar, aliquando satiari possem. Dabit igitur tumultuariae huic meae prolixitati pro sua in me gratia Dominatio Vestra Reverendissima veniam. Cui me una cum domino ⌊Ioanne a Werden⌋ quam diligentissime et humiliter commendo. Dominus noster ⌊Iesus Christus⌋ eandem Dominationem Vestram Reverendissimam salvam, incolumem et felicem (quod cupidissime cupio ex animoque precor), quantum per misericordiam eius fieri potest, diutius conservet et in terris nobis relinquat.
Ex ⌊Lubavia⌋, XVIII Decembris anno Domini MDXXXIIII.
Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus capellanus ⌊Ioannes episcopus Culmensis etc.⌋
[1, 2] Written on piece of paper which is now lost
| | | 119 | IDL 1256 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Kielce, 1535-01-01 | received 1535-01-09
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 225-236
| | 2 | rough draft in Latin, BNW, BOZ, 2053, TG 20, No. 2420, f. 12r-14v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6553, f. 429v-432v
| | 4 | copy in Latin, 19th-century, B. Ossol., 77/III, p. 129-130
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 52 (TN), No. 1, p. 1-11
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 272, p. 610-615
| | 7 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 1r-v
| | 8 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 500
|
Prints: | 1 | Starożytności p. 73 (excerpt in Polish translation) | | 2 | ŁASKI p. LXXI-LXXII (excerpt in Polish translation) | | 3 | AT 17 No. 4, p. 10-15 (in extenso; Polish register) |
| Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Redditae mihi sunt ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae, in quibus se excusat primum, quod tam longo temporis intervallo nihil meis litteris decima nona Augusti a me datis responderit, deinde alia via rem adgrediendam esse scribit, ut in negotio Varmiensi voti sui compos effici queat iterum esse ex amicorum atque eorum prudentium virorum consilio litteras ad reverendissimum ⌊dominum Varmiensem⌋ a ⌊maiestate regia⌋ impetrandas, quibus maiestas sua persuadere ei conaretur, ut Reverendissimam Dominationem Vestram in coadiutorem sibi deligeret, ita tamen, ut quoad ille viveret, fructus ex bonis episcopatus integros ille perciperet, teruncio ex illis uno non detracto, aut hanc esse, aut nullam aliam ad locum eius perveniendi rationem.
Excusatione, qua utitur Reverendissima Dominatio Vestra nihil opus erat, nam et nulla potest esse litterarum intermissio tam diuturna, ut interrumpat iter amoris nostri, et facile ipse coniciebam, non nisi graves aliquas causas, quas postea ex litteris Reverendissimae Dominationis Vestrae cognovi, fuisse, quibus adducta Reverendissima Dominatio Vestra paulo mihi serius rescriberet.
Consilium vero, quo se Varmiensem episcopatum assequi posse sperat, mihi quidem vehementer probaretur, si is, quem animo suo proponit, eius exitus futurus esset, sed si quid in me iudicii est, quantum certis quibusdam ex coniecturis colligere licet, longe aliter haec casura existimo atque nos putamus. Nam et apud regiam maiestatem nulla ratione id obtineri posse credo, ea de re ut scribat iterum, in cuius petitione repulsam semel iam passa est, personae id et dignitatis suae esse negabit, praecipue cum
BCz, 247, p. 226
natura quoque illius et consuetudo vehementer ab eo abhorreat, quemquam ut cuiquam coadiutorem esse patiatur. Memoria teneo a magnis id aliquoties viris in ⌊regno⌋ nostro tentatum esse neque tamen ullis umquam machinis animum ⌊maiestatis regiae⌋ expugnari potuisse, ut coadiutorem aliquem alicui esse vellet. Atque ut id a ⌊maiestate regia⌋ optatum feramus, tamen (licet nobis sperare, quae volumus, ita enim sunt ingenia hominum, ut quae volunt maxime, eadem sperent maxime) obfirmatior mihi videtur reverendissimi ⌊domini Varmiensis⌋ voluntas, quam ut ullis regiis persuasionibus aut etiam precibus de ea se deici sententia patiatur, qua semel sibi imperavit ad coadiutorem sibi aliquem constituendum assensum suum nequaquam praebere.
Quid igitur nobis erit faciendum? Non est clam Reverendissimam Dominationem Vestram me semper fuisse et fautorem, et adiutorem honoris et dignitatis vestrae neque prius quicquam habuisse, quam ut pro virili mea rationibus illius semper consulerem, ne nunc quidem velim esse mei dissimilis, sed certe mea ipsius si res ageretur, aliud quod darem consilii, reperirem nihil, quam ut ab ista cura et sollicitudine paulisper supersederemus. Dies ipsa et tempus dabit nobis et consilii et auxilii copiam. Ne tamen suspicari possit Reverendissima Dominatio Vestra oneris aliquid et laboris in adiuvanda illa me subterfugere et eam, de qua scribit, rationem experiar, qua utinam profici nobis aliquid possit.
Paucos post dies meum ipse ad ⌊maiestatem regiam⌋ mittam nuntium, cui dabo negotium, ut per
BCz, 247, p. 227
reverendissimum dominum ⌊episcopum Premisliensem⌋ animum et voluntatem maiestatis regiae diligenter pertentet, quem si inclinatum in eam rem et propensum viderit, agat ut negotium, si vero vehementer abhorrentem, ita ut spes impetrandi nulla subsit, ne incipiat quidem id, quod se ad optatum exitum perducere posse desperet. Haec est summa totius mei hac in causa consilii.
⌊Maiestatis reginalis⌋ animum tam esse alienum a Reverendissima Dominatione Vestra valde dolenter accepi, sed cum viri boni et sapientis sit nihil praestare nisi culpam, ea cum Reverendissima Dominatio Vestra caret, modice id incommodi ferre debet neque ob offensam illius voluntatem animi discrutiari. Dies ipsa, quae solet adimere hominibus aegritudines, facile illius quoque iram mitigabit. Nam et calumniatorum perversitatem, et Reverendissimae Dominationis Vestrae innocentiam in apricum proferet aetas.
⌊Dominos consiliarios terrarum Prussiae⌋ tam grata recordatione prosequi meam erga se benevolentiam, qua impulsus causam eorum, quam habent cum domino ⌊Costka⌋, tuendam et adiuvandam suscepi, est mihi gratissimum. Dabo operam, ut principiis exitus consentiant atque illustrior in dies fiat amor erga ⌊illos⌋ meus et benevolentia. Ita ut in litteris ad me suis scripserunt, maiore etiam cura et diligentia in causam ⌊illorum⌋ apud ⌊maiestatem regiam⌋ promovendam incumbam, ut sedandae huic controversiae, quae est inter illos et dominum ⌊Costkam⌋, ne mora afferatur ulla.
BCz, 247, p. 228
Quod quaerit Reverendissima Dominatio Vestra (eodem enim ordine, quo scripsit, respondere statui), an ⌊Vilnam⌋ proficiscendum ei putem, ut purget se de iis, quae falso ad ⌊maiestatem reginalem⌋ delata sunt, ego vero numquam Reverendissimae Dominationi Vestrae auctor fuerim, prius causam ut dicat, quam accusator ullus appareat. Nam eiusmodi purgatio nemine nomen Reverendissimae Dominationis Vestrae aperte deferente maiorem quandam suspicionem nonnullis afferret. Sed si legationem aliquam nomine ⌊terrarum Prussiae⌋ Reverendissima Dominatio Vestra obire posset, tum et proficiscendi ad ⌊maiestatem regiam⌋ causa esset honestissima et obiter se purgandi summa daretur opportunitas.
Ago ingentes gratias Reverendissimae Dominationi Vestrae, quod illustris ⌊Ioachimi⌋ filii ⌊marchionis⌋ et ⌊coniugis⌋ eius ad vivum expressas effigies mihi miserit. Valde mihi ⌊marchionis⌋ ipsius effigies arridet, quo maiorem capio voluptatem ⌊filiam⌋ primogenitam ⌊regis⌋ nostri illi collocatam iri, cuius vel oris lineamenta indicant summa esse virtute et probitate praeditum, quibus rebus filia regis nostri cessura illi procul dubio non est. Non ita multis ante diebus, quam redditae mihi fuerunt litterae Reverendissimae Dominationis Vestrae, ⌊regia maiestas⌋ et ad me, et ad alios ⌊regni⌋ sui senatores de hoc connubio scripsit. Quod ut Deus fortunet, precamur et feliciter coeptum ad exitum perducat feliciorem.
De duce Holsatiae, de ⌊rege Angliae⌋ deque ⌊Lubecensibus⌋
BCz, 247, p. 229
ea, quae scripsit Reverendissima Dominatio Vestra, alte sunt pectori meo infixa. Est ita, ut scribit Reverendissima Dominatio Vestra, magni referre, quem simus vicinum habituri, ne, quod est in proverbio, aliquid mali nobis propter vicinum malum eveniat. Quare tam ea res curae mihi futura est quam quae maxime. Primo quoque tempore ad ⌊maiestatem regiam⌋ de ea referam, quam potero diligentissime, hortabor, ut et naviter et mature ⌊terrarum suarum Prussiae⌋ quieti et tranquillitati prospiciat. Solet enim parva scintilla neglecta initio tantum postea incendium excitare, ut non nisi magno cum negotio restingui possit.
Videor mihi ad singula fere iam Reverendissimae Dominationi Vestrae respondisse. Quod mihi, quae in ⌊Hispania⌋, ⌊Anglia⌋, ⌊Dania⌋ nova agerentur, tam subtiliter perscripsit, magnam habeo gratiam. Vicissim a me, quae in partibus his nobis vicinioribus gerantur, ita ut cupit, paucis accipiat.
Et de ⌊Rhodo⌋ quidem recuperata eadem ad nos, quae istuc ad vos ex ⌊Germania⌋ sunt allata. Sed certi tamen adhuc nihil habemus.
⌊Clementem Septimum⌋ pontificem maximum vita iam functum esse, puto vos istic certiores iam esse factos. In cuius demortui locum suffectus est reverendissimus dominus ⌊cardinalis Farnesius⌋, vir et canitie ipsa venerandus, et magno rerum usu prudentiaque praeditus, et prae ceteris vitae integritate conspicuus. Paulo tertio nomen ei est inditum. Hoc rei publicae Christianae clavum tenente in magnam spem
BCz, 247, p. 230
vocamur ecclesiae Christi, quae magnis est errorum circumfusa tenebris, aliquam (⌊Christo⌋ sponsam suam respiciente) tandem aliquando lucem oborituram. Incredibilis est omnium de eo exspectatio, multa enim et egregia persaepe virtutis suae documenta dedit.
In ⌊Hungaria⌋ haec acta sunt, quae et ipsa magnam fortasse partem Reverendissimae Dominationi Vestrae iam cognita sunt. Dominus ⌊Gritti⌋ non ita magna manu in ⌊Transilvaniam⌋ profectus cepisse consilium dicitur proceres ⌊regni Hungariae⌋ trucidandi, ut submotis illis aut rerum ipse potiretur, aut in ⌊caesaris⌋ sui manus regni illius gubernacula traderet. Itaque simul ut ingressus est ⌊Transilvaniam⌋, virum et consilio et manu promptum, qui fuit unicum idemque certissimum ⌊regis Ioannis⌋ praesidium, dominum ⌊Cybak⌋ Varadiensem episcopum interficiendum curavit. Cuius viri mors tantos in omnium ⌊Ungarorum⌋ animis motus excitavit, ut concordia inter se facta, in unum omnes conspiraverint et collecto valido exercitu communi omnium consensu et voluntate ad circumsidendum ⌊Gritti⌋ in oppido quodam profecti sint, quo expugnato, potestate hominis facta, quaestionibus illum subiectum, extremo supplicio affecerunt. Ita ⌊vir⌋ ille magnus, magna apud ⌊principem⌋ suum gratia et auctoritate, cum feliciter initio cessissent ei omnia, miserum ad extremum, sed nulla tamen misericordia prosequendum fortunae casum subiit. Nam cum a ⌊caesare⌋ suo interpretem se pacis inter reges conciliandae
BCz, 247, p. 231
missum diceret, crudele, ut paulo ante scripsi, in stain⌈[n]n stain⌉cepit animo consilium, summa papaverum capita excutiendi, quod merito in ipsius postea auctoris caput recidit.
⌊Dominus a Lasco⌋, cum socius nonnullis et particeps consiliorum ⌊Ludovici Gritti⌋ videretur, et ipse custodiae traditus est nequedum dimissus. Subest tamen bona spes fore eum brevi liberum. Nam et ⌊rex⌋ noster valde illius causa laborat, et dominum ⌊castellanum Cracoviensem⌋ non alia res in ⌊Hungaria⌋ tam diu detinet, nisi quod se brevi una cum eo rediturum putat. Scripsit etiam ipse ⌊dominus a Lasco⌋ ⌊regem Ioannem⌋ captivitatis eius causam apud dominum |
|
B. Ossol., 176, f. 14r
B. Ossol., 176, f. 14v
BJ, 6657, p. 240r
BJ, 6657, p. 240v
BJ, 6657, f. 351r
B. Ossol., 176, f. 103v
B. Ossol., 176, f. 104r
B. Ossol., 176, f. 104v
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 357, f. 82r
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 357, f. 82v
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 357, f. 83r
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 357, f. 83v
BNW, BOZ, 2053, TG. 4, No. 375, f. 107r
BJ 6557, p. 39r
BJ 6557, p. 39v
BJ 6557, p. 40r
BJ 6557, p. 40v
BJ 6557, p. 41r
BJ 6557, p. 41v
BJ 6557, f. 45r
BJ 6557, f. 45v
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 388, f. 125v
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 388, f. 124r
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 388, f. 124v
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 388, f. 125r
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 389, f. 127v
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 389, f. 126r
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 389, f. 126v
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 389, f. 127r
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 390, f. 129v
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 390, f. 128r
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 390, f. 128v
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 400, f. 152v
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 400, f. 152r
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 404, f. 169v
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 404, f. 168r
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 404, f. 168v
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 404, f. 169r
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 409, f. 178v
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 409, f. 177r
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 409, f. 177v
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 419, f. 197v
BNW, BOZ, 2053, TG 4, No. 419, f. 197r
UUB, H. 155, f. 191r
UUB, H. 155, f. 191v
UUB, H. 155, f. 192r
BCz, 247, p. 2
BCz, 247, p. 1
BCz, 247, p. 14
BCz, 247, p. 13
BCz, 247, p. 8
BCz, 247, p. 7
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 476, f. 92v
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 476, f. 92r
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 477, f. 93v
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 477, f. 93r
BNW BOZ 2053 nr 478 f. 94v
BNW BOZ 2053 nr 478 f. 94r
BNW BOZ 2053 nr 481 f. 97v.
BNW BOZ 2053 nr 481 f. 97r.
AAWO, AB., D. 9, f. 6v
AAWO, AB., D. 9, f. 6r
BNW BOZ 2053 nr 525 f. 161v
BNW BOZ 2053 nr 525 f. 161r
BNW BOZ 2053 nr 531 f. 170r
BNW BOZ 2053 nr 531 f. 169r
BNW BOZ 2053 nr 531 f. 169v
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 177v
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 176r
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 176v
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 177r
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 558, f. 2v
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 558, f. 1r
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 558, f. 1v
BCz, 247, p. 26
BCz, 247, p. 23
BCz, 247, p. 24
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 564, f. 24v
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 564, f. 24r
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 56, f. 32v
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 56, f. 31r
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 56, f. 31v
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 56, f. 32r
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 596, f. 35r
BCz, 243, p. 22
BCz, 243, p. 19
BCz, 243, p. 20
BCz, 243, p. 21
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 59r
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 59v
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 60r
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 60v
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 66r
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 62v
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 63r
BNW BOZ 2053 nr 582 f. 61r
BCz, 247, p. 32
BCz, 247, p. 29
BCz, 247, p. 30
BNW BOZ 2053 nr 591 f. 80r
BCz, 247, p. 46
BCz, 247, p. 43
BCz, 247, p. 44
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 628, f. 150r
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 651, f. 192r
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 651, f. 192v
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 651, f. 193r
BCz, 247, p. 56
BCz, 247, p. 49
BCz, 247, p. 50
BCz, 247, p. 55
BCz, 247, p. 51
BCz, 247, p. 52
BCz, 242, p. 66
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 661, p. 236v
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 661, p. 235r
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 661, p. 235v
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 661, p. 236r
BCz, 242, p. 33
BCz, 242, p. 34
BCz, 242, p. 35
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 75r
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 75v
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 76r
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 76v
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 77r
BCz, 242, p. 212
BCz, 242, p. 214
AAWO, AB, D. 66, f. 1v unnumbered after f. 151
AAWO, AB, D. 66, f. 151r
AAWO, AB, D. 66, f. 151v
BNW, BOZ, 2053, TG 7, No. 794, f. 146v
BNW, BOZ, 2053, TG 7, No. 794, f. 145r
BCz, 242, p. 130
BCz, 242, p. 131
BCz, 242, p. 143
BCz, 242, p. 144
BCz, 242, p. 175
BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 958, p. 184r
BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 958, p. 183r
BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 958, p. 183v
BCz, 242, p. 205
BCz, 242, p. 206
BCK, 1595, p. 34
BCK, 1595, p. 31
BCK, 1595, p. 32
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1258, f. 31v
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1258, f. 30r
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1258, f. 30v
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1258, f. 31r
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1284, f. 81r
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1284, f. 80r
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1284, f. 80v
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1287, f. 88r
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1287, f. 85r
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1287, f. 85v
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1287, f. 86r
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1287, f. 86v
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1287, f. 87r
BCK, 1595, p. 38
BCK, 1595, p. 35
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1290, f. 94v
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1290, f. 93r
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1290, f. 93v
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1290, vf. 94r
BCK, 1595, p. 68
BCK, 1595, p. 61
BCK, 1595, p. 62
BCK, 1595, p. 63
BCK, 1595, p. 64
BCK, 1595, p. 65
BCK, 1595, p. 66
BCK, 1595, p. 90
BCK, 1595, p. 87
BCK, 1595, p. 88
BCK, 1595, p. 98
BCK, 1595, p. 97
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1321, f. 156r
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1321, f. 156v
BNW, BOZ, 2053, TG 11, No. 1321, f. 157r
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 176r
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 176v
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 177r
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 177v
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 178r
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 178v
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 179r
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 179v
BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1376, f. 58
BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1384, f. 75v
BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1384, f. 74r
BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1384, f. 74v
BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1384, f. 75r
BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1462, f. 232r
BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1462, f. 231r
BJ, 6556, f. 199v
BJ, 6556, f. 200r
BJ, 6556, f. 200v
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 49r
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 46r
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 46v
BCz, 247, p. 108
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 47r
BCz, 247, p. 109
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 47v
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1500, f. 48r
BCz, 247, p. 116
BCz, 247, p. 113
BCz, 247, p. 114
BCz, 247, p. 115
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1518, f. 74v
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1518, f. 73r
BNW, BOZ 2053, TG 13, No. 1554, f. [1], missed in numbering after f. 145
BNW, BOZ 2053, TG 13, No. 1554, f. 145
BCz, 247, p. 120
BCz, 247, p. 117
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1602, f. 31v
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1602, f. 28r
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1602, f. 28v
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1602, f. 29r
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1602, f. 29v
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1602, f. 30r
BJ, 6557, f. 342v
BJ, 6557, f. 343r
BJ, 6557, f. 343v
BJ, 6557, f. 344r
BJ, 6557, f. 344v
BJ, 6557, f. 345r
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1607, f. 44v
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1607, f. 43r
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1607, f. 43v
BNW, BOZ 2053, TG 14, No. 1607, f. 44r
BCz, 247, p. 128
BCz, 247, p. 125
BCz, 247, p. 126
BCz 247, p. 135
BJ 6557, f. 350v
BJ 6557, f. 351r
BNW BOZ TG 14 nr 1682, f. 162v
BNW BOZ TG 14 nr 1682, f. 161r
BNW BOZ TG 14 nr 1682, f. 161v
BCz, 1595, p. 430
BCz, 1595, p. 427
BNW BOZ TG 14 nr 1690, f. 176r
BNW BOZ TG 14 nr 1690, f. 176v
BNW BOZ TG 14 nr 1690, f. 177r
BNW BOZ TG 14 nr 1690, f. 177v
BCz, 1595, p. 448
BCz, 1595, p. 445
BCz, 1595, p. 446
BNW BOZ TG 15 nr 1713, f. 29v
BNW BOZ TG 15 nr 1713, f. 28r
BNW BOZ TG 15 nr 1713, f. 28v
BNW BOZ TG 15 nr 1713, f. 29r
BCz, 247, p. 160
BCz, 247, p. 157
BCz, 247, p. 158
BCz, 247, p. 159
BNW BOZ TG 15 nr 1799, f. 205r
BNW BOZ TG 15 nr 1799, f. 204r
BNW BOZ TG 15 nr 1799, f. 204v
BNW BOZ TG 16 nr 1842, f. 8v
BNW BOZ TG 16 nr 1842, f. 7r
BNW BOZ TG 16 nr 1842, f. 7v
BCz, 1595, p. 480
BCz, 1595, p. 477
BCz, 1595, p. 478
BCz, 1595, p. 479
BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1779, f. 153v
BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1779, f. 152r
BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 173v
BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 170r
BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 170v
BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 171r
BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 171v
BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 172r
BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 172v
BNW, BOZ, 2053, TG 15, No. 1788, f. 173r
BCz, 1595, p. 520
BCz, 1595, p. 513
BCz, 1595, p. 514
BCz, 1595, p. 515
BCz, 1595, p. 516
BCz, 1595, p. 524
BCz, 1595, p. 521
BCz, 1595, p. 522
BCz, 1595, p. 538
BCz, 1595, p. 535
BCz, 1595, p. 86
BCz, 1595, p. 83
BCz, 1595, p. 84
BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1900, f. 89r
BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1900, f. 89v
BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1900, f. 90r
BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1900, f. 90v
BCz, 247, p. 1725
BCz, 247, p. 169
BCz, 1595, p. 556
BCz, 1595, p. 553
BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1877, f. 52v
BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1877, f. 51r
BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1877, f. 51v
BNW, BOZ, 2053, TG 16, No.1877, f. 52r
BCz, 1595, p. 596
BCz, 1595, p. 593
BCz, 1595, p. 594
BCz, 1595, p. 595
BCz, 244, p. 23
BCz, 244, p. 24
BCz, 244, p. 25
BCz, 247, p. 184
BCz, 247, p. 177
BCz, 247, p. 178
BCz, 247, p. 179
BCz, 247, p. 180
BCz, 247, p. 181
BCz, 247, p. 194
BCz, 247, p. 187
BCz, 247, p. 188
BCz, 247, p. 189
BCz, 247, p. 190
BCz, 247, p. 191
BCz, 247, p. 200
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2064, f. 171v
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2064, f. 170r
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2064, f. 170v
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2064, f. 171r
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2076, f. 191v
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2075, f. 188r
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2075, f. 188v
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2075, f. 189r
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2075, f. 189v
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2076, f. 190r
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2076, f. 190v
BCz, 247, p. 220
BCz, 247, p. 213
BCz, 247, p. 214
BCz, 247, p. 215
BCz, 247, p. 216
BCz, 247, p. 217
BCz, 247, p. 218
BCz, 247, p. 224
BCz, 247, p. 221
BCz, 247, p. 222
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 169v
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 164r
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 164v
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 165r
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 165v
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 166r
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 166v
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 167r
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 167v
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 168r
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 168v
BNW, BOZ, 2053, TG 17, No. 2063, f. 169r
BCz, 247, p. 236
BCz, 247, p. 225
BCz, 247, p. 226
BCz, 247, p. 227
BCz, 247, p. 228
BCz, 247, p. 229
BCz, 247, p. 230
BCz, 247, p. 231