| 1 | IDL 197 |   Thorn Town Council to Ioannes DANTISCUS, Thorn (Toruń), 1524-02-21 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in German, BCz, 1596, p. 149-152
|
|
| |
| 2 | IDL 199 |  Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Gdańsk (Danzig), 1524-03-12 |
received [Madrid], [1524]-11-28
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 67- 68
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8239 (TK 1), part 1, p. 1-3 after f. 17
|
Prints: | 1 | Starożytności p. 66, Bez daty (excerpt in Polish translation) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
 BCz, 249, p. 68
Venerabili domino ⌊Iohanni Dantisco⌋, regio secretario et Gdanensi archiplebano tamquam fratri in Christo dilecto
BCz, 249, p. 67
Venerabilis domine, frater in Christo dilecte.
Salutem in Domino et felicitatem.
Licet tu exsistas rarus in scribendo, tamen ego, qui tibi dudum singulariter afficior tibi scribere numquam gravabor.
Scias me hic in ⌊domo tua⌋ esse et vices tuas, quam diu hic sum, supplere cum tuo commendario ⌊Urbano⌋, viro bono, sed revera esset necessarium, ut aliquando huc ad aliquot dies venires, nam a multis desideraris probis. ⌊Pater⌋ tuus, Simeon senex, hic mecum est, bonus senex et politus cupitque, ut omnia in bono statu essent ad urbem et ecclesiam pertinentia, sed etiam nonnihil passus est calamitatis, tunc quando tumultus, dum in dote tua essem, adversus me motus fuerit a plebe vili. Detinueram enim unum pseudosacerdotem ortum ex ⌊Pomerania⌋, in praesentia mea publice haeresim profitentem et temerarie docentem, et servavi eum per noctem domi in cellario volens adveniente reverendissimo domino ⌊archiepiscopo⌋ de eodem disponere, quod aequitas suasisset. Mane autem donec missam legerem tumultus ortus est nonnullis laicis eiusdem sectae Luterianae tutoribus et nonnullis sacerdotibus et religiosis instigantibus. Et dum exivissem ecclesiam comitatus proconsulibus, quibus eum sacerdotem haereticum in manus dederam, ecce ille tumultus venit ad postes domus et vi conabatur postes effringere clamore magno edito. Mei tamen prohibuere ostii effractionem et interim sacerdos ille, quem detinueram, exivit. Et ita motus cessavit. Ambrosius scriba tunc erat in dote, pauper adeo fuit deterritus, quod vix spirare potuerit.
Ecce ⌊tuorum gentilium⌋ religiositas, nihil itaque proficere potui una cum reverendissimo domino ⌊archiepiscopo⌋ in emendanda religione, et in emendandis pseudosacerdotibus et religiosis et vereor, quod post nostrum abitum res in deterius cedent, tu non multo offertorio gaudebis.
Ego magna commoditate usus sum, tuam domum inhabitans. Decrevi igitur et tribunal meum hinc auferre et alibi locare, nam nec officialis tutus est, et sacerdotes probi, quibus notio apud me era{n}t, nonnisi more Nicodemi propter metum ad me veniebant. Domini Gdanenses cupiunt, ut parochi cum eis maneant, et ubi non manserint, timent haeresim alas suas latius expansuram. Vescuntur multi carnibus et butyro, omnia in fide et non in operibus constituta esse credentes ad salutem. Orator ducis Megapolensis doctor senex, qui hic fuit, dicit se fuisse magistrum ⌊Luteri⌋, quem a puero improbissimum novit et lenonem fuisse profitetur neque habere litteras ad doctrinam sufficientes, sed eum habere dicit quosdam litteratos, qui ipsi plus confingunt, quam ipse et adornant. Idem doctor dixit ante annum ipsum convenisse et vidisse et allocutum fuisse perquirendo, quomodo in errorem incidisset. Cui ⌊Qui⌋ sibi respondisset se nescire, quomodo
BCz, 249, p. 68
incidisset, sed professus est, quod in nomine diaboli ordinem suscepisset et iterum reliquisset et postea iterum reassu<m>psisset et quod intelligat se male facere velleque libenter desistere, sed nequaquam se posse, unde est, quod conicio, ipsum spiritu maligno esse occupatum, quod sui non sit compos. Et idem spiritus malignus non quiescit discurrens alios inficiendo, dominium ⌊magistri⌋ totum iam infectum habetur et arae in ⌊Monte Regio⌋ demolitae unica reservata. Haec tibi scribere placuit, tu scribe aliquando meliora et ⌊reverendissimo domino Premisliensi⌋ nos commendes.
Ex ⌊Gdano⌋, in die Gregorii 1524.
⌊Mathias⌋ Dei gratia episcopus Cuyaviensis
| |
| 3 | IDL 201 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-03-19 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 13-14
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 460
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 258
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p. 14
Nobili et egregio domino, ⌊Ioanni Dantisco⌋, nuntio et secretario regio, amico carissimo
Hesterno die rediit ex urbe ⌊Roma⌋ ⌊doctor B paper damaged⌈[B]B paper damaged⌉orgk⌋
, litteras tamen et bullas provisionis nostrae de episcopatu Cracoviensi paper damaged⌈[iensi]iensi paper damaged⌉ secum non attulit, praemiserat enim illas per dominum ⌊Iostum⌋, ille vero paper damaged⌈[o]o paper damaged⌉ ⌊Barum⌋ ex ⌊Venetiis⌋ reversurus misit illas per Andreolum suum, qui oneratus nonnullis capsis et rebus mercatoriis, venire hactenus huc non potuit, nec sub hac malignitate viae venire cito poterit. Quare mittimus obviam illi hos duos servos nostros, quibus commisimus, ut litteras et bullas nostras ab eo accipiant et ad nos quam celerrime afferant. Rogamus vos litteras praesentibus annexas reddatis domino ⌊Iosto⌋ et domino secretario me ex animo commendetis. Bene valete.
⌊Petrus episcopus Posnaniensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
Postscript:
Hesterno die redditae sunt mihi tuae litterae et domini secretarii, quas illico ⌊reginali maiestati⌋ praesentari curavi.
| |
| 4 | IDL 195 | Sigismund I Jagiellon to Lodovico ALIFIO & Ioannes DANTISCUS, s.l., [1524-03-25] |
Manuscript sources: | 1 | rough draft in Latin, in secretary's hand, BNW, BOZ, 2053, TG 27, No. 3490, f. 148r-v
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 175-176
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 60r-v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 141r-v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 124, p. 204-205
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 64 (TN), No. 73, p. 201-203
| | 7 | excerpt in Latin, 18th-century, BCz, 64 (TN), No. 74, p. 205-206
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 50, p. 66
| | 9 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 118r-v
|
Early printed source materials: | 1 | PRZYŁUSKI p. 801-802 (excerpt, from the beginning till iusta et honesta fuerint) |
Prints: | 1 | NIEMCEWICZ 2 p. 48-49 (Polish translation) | | 2 | AT 7 a.1524, No. 121, p. 111 (in extenso) | | 3 | Sumariusz No. 775, p. 98 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
1524-03-24⌊Hesterno die1524-03-24⌋ allatae sunt nobis litterae ⌊Iosti⌋ ex ⌊Bario⌋. Significat statum illum et omnes res recte habere nihilque adversi illic ortum praeter tumultum contra Iosuae, qui et ipse tandem est sopitus. Allatae sunt litterae a civitatibus ⌊Barensi⌋ et ⌊Moduniensi⌋, quibus fidem suam erga nos abunde testantur, quam et aliorum pariter ⌊Io stain⌈[Io]Io stain⌉stus⌋ declarat: esse vero magnas querimonias omnium subditorum adversus Iosuae et alios officiales petiturque cum illis iustitia ministrari, petitur confirmatio iurium et privilegiorum, petuntur boni et aequanimes officiales. Quae omnium prima erit illic cura vestra, ut videlicet compositis et sopitis rebus, si quae in perturbatione sunt, iustitiam unicuique ministretis et officiales tales constituatis, quorum probitas et fides spectata esset et populo essent ex sententia. Castellanum Barensem ipse ⌊Iostus⌋ in officio reliquit idque non ab re fortassis neque sine consilio eorum, qui nobis bene volunt. Vos ... illegible⌈...... illegible⌉ tamen illuc venientes id ita mutabitis et statuetis, quemadmodum ex usu nostro et illius status fore videbitur. Petunt a nobis ipsi subditi, ut Iosue et Franciscum de Crema aerarium Mogdunensem, ad standum sindicatui et respondendum unicuique de illatis iniuriis iuberemus; quod fieri voluimus et commisimus illis manere in ⌊arce Barensi⌋ usque ad vestrum adventum. Vos vero curabitis, ut unicuique cum illis iustitia ministretur et querimoniis populi ac eius voluntati, quoad fieri potest, satis fiat.
De privilegiis confirmandis respondimus nos id facere velle, quod et vos eis illic polliceamini et transsumpta illorum nobis mittatis, quibus visis libenter confirmabimus, quaecumque iusta et honesta fuerint. Scripserunt etiam nobis executores testamenti illustrissimae olim dominae ducis, ⌊matris⌋ nostrae, de his quae egerunt post illius mortem et de legatis per illam. Quae tametsi nos in toto tenore nollemus, praesertim ea, quae ⌊eius illustritas⌋, ut usufructuaria, alienare non potuit, tamen non reiciemus illos a spe, ne quid interim adversi molirentur, quod et vos faciatis; posthac vero per alium nuntium, et cum illic eritis, eis et vobis voluntatem nostram aperiemus.
Scripsit etiam nobis ⌊Iostus⌋ de quodam mercatore transfuga, cuius debitum illustrissima olim domina ⌊dux⌋ in se receperat. Clarius ab illo rem intelligetis, et si debitum erit iustum, illud exsolvi curetis. Et quia haec negotia ⌊Status Barensis⌋ moram non patiuntur, volumus, ut vos absolvatis quam celerius, BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 3490, f. 148v omissis ⌊Venetiis⌋ et ⌊Ferraria⌋, recta et praeterita urbe ⌊Roma⌋, ⌊Barium⌋ proficiscamini et ibi, stabilitis et compositis prius rebus, quae sunt necessariae, Romam ad obeunda mandata nostra regrediamini, quod his negotiis, quae talem celeritatem non exigunt, parum officiet. Reliqua fidei et industriae vestrae committimus.
| |
| 5 | IDL 196 | [Sigismund I Jagiellon] & [Bona Sforza] to Lodovico ALIFIO & Ioannes DANTISCUS, s.l., [1524-03-25 or shortly after] |
Manuscript sources: | 1 | rough draft in Latin, in secretary's hand, BNW, BOZ, 2053, TG 27, No. 3505, f. 163r-v
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 176-177
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 63v-64r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 142r-v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 131, p. 216
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 64 (TN), No. 78, p. 219-220
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 54, p. 70-71
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 119r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 307
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 125, p. 114 | | 2 | Sumariusz No. 776, p. 98 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Post discessum vestrum allatum est testamentum illustrissimae olim dominae ⌊ducis⌋ etc. Quod cum legissemus, offendimus ⌊eius illustritatem⌋ plurima legasse et debita multa demonstrasse, quae in magnam pecuniae summam excedunt. Quod quidem ⌊eius illustritas⌋ iure facere non potuit, usufructuaria dumtaxat existens et obstante priori contractu nobiscum facto. Utcumque est, nolentes illum ducatum tantis legatis onerari, volumus et committimus vobis et hereditatem et possessionem ipsius ducatus Barensis non adeatis vigore testamenti, sed ab intestato cum beneficio inventarii eamque commissionem nostram secretissimam habeatis neque illa, nisi in summa necessitate utamini, propter aliquam notam existimationis eiusdem illustrissime ⌊matris⌋ nostrae defunctae. Quod autem ad legata pro servis et ad pia opera attinet, tu, domine stain⌈[domine]domine stain⌉ Ludovice, non ignoras, quod cum ⌊eius illustritas⌋ anno superiore per fratrem Ioannem Baptistam Cartusiensem a nobis postulasset,
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 33505, f. 163v
ut quandam non exiguam summam liceret illi cum nostro consensu ad pia opera et servis legare, nos nisi ad summam decem milium consensisse. Et proinde volumus, ut haec summa dumtaxat distribuatur ad eius legata non, quantum cuique dari precepit, sed, ut iuxta summae quantitatemque unicuique iure contingere poterit. De debitis vero, ne quo modo superinscribed in place of crossed-out modo⌈modomodomodo superinscribed in place of crossed-out modo⌉ impii adversus ⌊eius illustritatem⌋ videremur, volumus benignam habere rationem et quae iusta et decentia fuerint, exsolvere. Quemadmodum autem vobis prius scripsimus, committimus vobis, ut [...] stain⌈[...][...] stain⌉ iter vestrum acceleretis et ⌊Barium⌋ recta proficiscamini, nam alia mandata nostra posterius exsequi poteritis.
| |
| 6 | IDL 6817 | [Bona Sforza] to Ioannes DANTISCUS & [Lodovico ALIFIO], s.l., [1524-03-25] |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, Varia oddziału I, No. 2, f. 57v-59r
|
|
| |
| 7 | IDL 202 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-03-25 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 7-8
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 458
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 259
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p. 8
Nobili et ergegio domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, nuntio et secretario regio, amico carissimo
Cum ⌊regia maiestas⌋ ex litteris ⌊Iusti paper damaged⌈[usti]usti paper damaged⌉⌋ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ didicisset, quo in statu et ordine res ⌊ducatus Barensis paper damaged⌈[rensis]rensis paper damaged⌉⌋ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ non paper damaged⌈[non]non paper damaged⌉ fore necessarium, ut ⌊istuc⌋ euntes ⌊Romam⌋ concedere a[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉, ut in ⌊Appuliam⌋ recta proficiscamini mandat. Sed de his et aliis rebu paper damaged⌈[rebu]rebu paper damaged⌉s ex litteris ⌊eiusdem maiestatis⌋ ad utrumque vestrum scriptis, apertius intelligetis paper damaged⌈[igetis]igetis paper damaged⌉. Scit[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ litteras meas in negotio Cracoviensis episcopatus per dominum ⌊Borgk paper damaged⌈[k]k paper damaged⌉⌋ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ ex paper damaged⌈[ex]ex paper damaged⌉peditas mihi nondum esse allatas. Id eo contigit, quia idem paper damaged⌈[m]m paper damaged⌉ dominus ⌊Borgk⌋ quo celerius huc perferrentur, cum ipse adhuc ⌊Romae⌋ nonnihil rerum acturus esset, eas ⌊Iodoco Decio⌋ huc perferendas dederat, ipse vero ⌊Iodocus⌋, cum sibi in ⌊Appuliam⌋ ⌊Venetiis⌋ iterum redeundum fuit, eas Andreolo dedit, Andreolus vero, quia multa impedimenta, hoc est sarcinas nescio quas secum trahit, testudineo incessu tardius iter facit et dominus quidem ⌊Borgk⌋ (qui ea spe litteras Iodoco dederat, ut se praecederent) iam dudum huc venit, litterae vero incertum, per quos angulos sive ⌊Austriae⌋ sive ⌊Moraviae⌋ adhuc vagantur. Mihi vero eam ob rem ex reditibus nonnihil detritum est, misi tamen eisdem litteris vel An[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉is [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉sum duos famulos paper damaged⌈[los]los paper damaged⌉ meos, quibus etiam in omnem eventum ad te litteras dedi, quae sive tibi reddentur sive non. Scias, quod idem dominus ⌊Borgk⌋ etiam dispensationem de sacerdotiis tuis ⌊Roma⌋ attulit, eam ego apud me servabo, quoad tu redieris. Vale et cum collega tuo, domino secretario unum sentias vel potius ei utpote illarum rerum perito, obtempera, ut negotia vobis commissa eo melius peragantur, meque illi diligentissime commenda.
Postscript:
Miror plurimum, quomodo perditae sint litterae apud vos ad ducem Ferrariae, quas ego certo scio me scripsisse et vobis dedisse. In omnem tamen eventum mitto alias cum praesentibus.
| |
| 8 | IDL 203 | Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon, Vienna, 1524-03-28 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 475, f. 90
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 97r-v
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 133v-134r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 125, p. 205-206
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 154, p. 509-510
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 90, p. 116-117
| | 7 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 110v-111r
| | 8 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a. 1524, f. 10r
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 114, p. 104-105 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Ea, quae ex re et usu negotiorum nobis commissorum visa sunt, dominus collega meus et ego Maiestati Vestrae Serenissimae satis, ut reor, copiose descripsimus, non erit incommodum, immo necessarium, ut relicta ambage recta ex ⌊Venetiis⌋ ⌊Barium⌋ contendamus; ad ⌊Urbem⌋ in reditu facile iri potest. Sera etenim gratulatio non solet reprehendi. Ceterum quemadmodum mihi iniunxit, ut Maiestati Vestrae Serenissimae de omnibus, quae se offerrent, scriberem, nihil hoc tempore dignum scientia Maiestatis Vestrae hic habetur. Postquam ⌊huc⌋ applicuimus, domini regentes stain⌈[s]s stain⌉ istius provin stain⌈[provin]provin stain⌉ciae nomine principis sui per doctorem ⌊Cuspinianum⌋ honorofice nos exceperunt miseruntque xenia, vinum et pisces, ut fieri solitum est. Nos hic propter haec festa usque in crastinum quiescemus, iter nostrum, Deo bene annuente, continuaturi. Auditur hic a mercatoribus, quod Petricoviensis constitutio de viarum occlusione in Slesiam male illic audit apud quosdam duces, praesertim Lignicensem, moliunturque, quod eductio salis ex regno Maiestatis Vestrae rursus prohiberi debeat et nescio quas alias minas addunt.
De Turcis fertur, quod iterum in Croacia quoddam castrum expugnaverint, quod in Hungaria parum curatur et in utramque aurem dormitur.
Caesariani et Gallicani suis fabulis orbem implent, quisque id, quod suae parti accommodum est, loquitur, unde veritatem elicere difficillimum est; sed exitus acta probabit. Agitur etiam hic per regentes de alio ordine in omnibus constituendo, qui, si fiet, a multis creditur non diu duraturus.
In Hungaria, ut fama est, ad sententiam de pretio aromatum Maiestatis Vestrae Serenissimae acceditur.
Ex conventu Nurnbergensi mercatoribus quibusdam hic scriptum est, quod adhuc illic nihil sit confectum et quod post adventum cardinalis, qui centum equos habuisse perhibetur, quidam alii Germani principes exspectantur. Si quid aliud inter eundum se offeret, dabitur a me opera, ut mandatis Maiestatis Vestrae Serenissimae videar paruisse. Cui me suppliciter commendo.
Datum ex ⌊Vienna Austriaca⌋ feria II Paschae anno Domini MDXXIIIIo
| |
| 9 | IDL 204 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Vienna, 1524-03-28 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 476, f. 92
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 167-168
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 97v-98r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 134r-v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 126, p. 206-207
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 133, p. 413-414
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 91, p. 117
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 111r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 260
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 115, p. 105 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 833, p. 103 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 476, f. 92v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, ⌊domino Petro dei gratia Cracoviensi et Posnanensi episcopo, regni Polonae vicecancellario,⌋ domino meo gratiosissimo
Inter eundum accepi litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae et alias ad Iodocum, quas illi perferam. Andreolus alio itinere nos praeterivit. Nos ⌊huc⌋ salvi appulimus cum ⌊domino collega⌋, praecessi eum, postquam ventum est extra periculum, uno die, et veni ⌊huc⌋ ipsa 1524-03-25⌊Veneris die sancta1524-03-25⌋. 1524-03-29⌊Cras1524-03-29⌋ hinc rursus equos nostros versus ⌊Novam Civitatem⌋ praemittemus, secuturi 1524-03-30⌊feria quarta1524-03-30⌋ in curru Hungarico. Continuimus etiam hic senem illum Charontem, Paulum Bot, si quid se novi offerret post istas, ut per eum scriberemus. Commendo hunc miserum senem Dominationi Vestrae Reverendissimae et rogo: cum semper bene mereri de Dominatione Vestra Reverendissima studuerit, illum suo patrocinio non destituat. Aliud in praesentia scribendum non restat. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut domino meo clementissimo et rogo, me et I(odocum) sua solita gratia prosequatur.
| |
| 10 | IDL 205 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Vienna, 1524-03-30 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 477, f. 93
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 168
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 98r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 134v-135r
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 127, p. 207-208
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 16, p. 49-50
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 92, p. 117
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 111v-112r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 262
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 116, p. 105 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 834, p. 103 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 477, f. 93v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Petro dei gratia Cracoviensi et Posnaniensi episcopo, regni Poloniae vicecancellario⌋ domino meo gratiosissimo.
Iam eram ascensurus currum, allatae sunt ⌊⌋ et ⌊⌋, quibus lectis tabellarium, qui eas reddidit, ad ⌊Novam Civitatem⌋ nobiscum recepimus, ubi cum domino ⌊collega⌋ latius collocuti, super omnibus respondebimus. De litteris ad ducem Ferrariae nihil mihi constabat, neque illarum meminerat dominus ⌊collega⌋, sed postea, dum alias recollegerat, illas etiam invenit. Mandato Dominationis Vestrae Reverendissimae libenter pareo cum domino ⌊collega⌋ hactenus non dissensi neque dissentiam, immo ubi opus fuerit et ex re negotiorum commissorum, in omnibus obtemperabo. Consuetudo et mores illius adhuc mihi placent plurimum neque mihi persuadere possum, quod mihi displicere possint umquam. Commendo me, dispensationem meam et hunc bonum senem Charontem nostrum Dominationi Vestrae Reverendissimae suppliciter, ut domino meo gratiosissimo.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus, ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
| |
| 11 | IDL 206 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Vienna, 1524-03-30 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 478, f. 94
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 168-169
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 98v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 135r-v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 128, p. 208-209
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 15, p. 47-48
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 93, p. 117-118
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 112r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 261
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 117, p. 106 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 835, p. 103 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BNW BOZ 2053 nr 478 f. 94v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, ⌊domino Petro dei gratia Cracoviensi et Posnaniensi Episcopo Regni Poloniae Vicecancellario⌋, domino meo gratiosissimo.
Post novissimas ms 1 2 4 nihil hic est innovatum, praeterquam quod dominus doctor Cuspinianus,
ms 5 omitted⌈nihil hic est innovatum, praeterquam quod dominus doctor Cuspinianusms 1 2 4 nihil hic est innovatum, praeterquam quod dominus doctor Cuspinianus,
ms 5 omitted⌉ ad nos a regentibus fuit missus, ut a nobis aliquid expiscaretur, retulitque nobis, quomodo huc certo rumore esset allatum, quod Turcarum imperator quendam levem nun[tium] pro suo magno oratore ad salvum conductum impetrandum misisset ad serenissimum dominum nostrum, et quod iste orator venire deberet ad conficiendas indutias vel pacem aliquam perpetuam cum maiestate regia, et quod illius maiestas salvum conductum dedisset et certam spem de indutiis suscipiendis promisisset, quaesivitque a nobis, si aliquam istarum rerum notitiam haberemus. Multa praeterea contra Hungaros querebatur, praesertim hoc, quod paulo ante cum eis habuissent conventum pro differentiis componendis, quae utrimque inter subditos essent exortae, ipsi vero Hungari nihil tractare voluissent nisi prius differentiae principum essent compositae. Cum autem ab hac parte fuisset responsum, quod inter utrumque principem bona esset concordia et amor mutuus et non fore necessarium, quod de principibus quicquam ageretur, sed saltem de iniuriis subditorum utrimque, illi commoti et minantibus similes, rebus infectis, discessissent, addentes, quod mallent subesse Turcis, quam huiusmodi dissidium ferre. De quo tamen sibi nihil constare Cuspinianus asseruit, sed quod saltem causam dissidii inter principes Hungari quaererent, et solitis suis moribus uterentur. Collega meus et ego respondimus: de Turcarum oratore nullam nos habere scientiam, exposuimusque illi statum rerum nostrarum et quod maiestas regia pro festo Sancti Georgii cum omni sua potentia in castra adversus Turcas et Tartaros se esset receptura. Quorsum haec quaestio tendit, facilis est coniectura, ipsi sibi hic male metuunt. Aliud hoc tempore non occurrit. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae.
Ex ⌊Vienna⌋ paenultima Martii 1524.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus, ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
| |
| 12 | IDL 207 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-04-05 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 9-12
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 459
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 263
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Nobili et egregio domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, nuntio et secretario regio, amico carissimo
Nobilis et egregie domine, amice carissime.
Gratum est ⌊maiestati regiae⌋, quod illi saepius scribis de omnibus, quae occurrunt. Gratum est et mihi hoc tuum officium, quod, ut numquam deinceps intermittas, cum aderit copia tabellarii, plurimum te rogo et moneo.
Litterae dispensationis tuae, quas attulit doctor ⌊Borgk⌋, sunt apud me. Quas servabo diligenter, quoad salvus ad nos Deo bene volente, redieris. Hunc fasciculum litterarum praesentibus annexum, rogo te, cum eris ⌊Venetiis⌋, fac celeriter ad urbem ⌊Romam⌋ per bancum transmitti. Et bene vale.
⌊Petrus Cracoviensis et Posnaniensis episcopus⌋ ac vicecancellarius subscripsit
| |
| 13 | IDL 208 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Villach, 1524-04-08 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 481, f. 97
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 169-170
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 99r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 135v-136v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 129, p. 209-210
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 22, p. 63-64
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 94, p. 118-119
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 112v-113r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 264
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 118, p. 106-107 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 838, p. 104 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW BOZ 2053 nr 481 f. 97v.
Reverendissimo in Christo Patri, ⌊domino Petro dei gratia Cracoviensi et Posnaniensi episcopo Regni Poloniae vicecancellario⌋ etc., domino meo gratiosissimo.
Novissimis litteris Dominationis Vestrae Reverendissimae respondi, non tamen quantum opus fuit, credebam enim ex ⌊Nova Civitate⌋ alium tabellarium futurum, quod non evenit, proinde brevibus me expediam. Gratum mihi est plurimum, propter navigationem, quam in reditu facturus sum, quod ⌊maiestas regia⌋ animum induxit, ut rebus id exigentibus hoc tempore ad oscula pedum non procumbamus, postquam rediero, sicut in Deum confido, ista congratulatio et si quid se aliud offeret, quod maiestas regia agendum censebit on the margin in place of crossed-out videbitur⌈videbiturcensebitcensebit on the margin in place of crossed-out videbitur⌉, satis opportune confici poterit. De Ludovico Decio, quae ad me perscripsit, illi referam. Non poterit nisi molestissime ferre, quod iste Andreolus hanc moram commiserit, cum ipse alias solitus sit diligenter et fideliter servire Dominationi Vestrae Reverendissimae. Quod vult, ut obtemperem in rebus agendis domino collegae meo et idem cum eo sentiam, non gravate facio et facturus sum, cum propter illius virtutem et eruditionem, tum etiam, quod cognosco, me ad id faciendum obligari, neque ut spero, de me testari aliud poterit, et quemadmodum scripsi in novissimis, hominem ex corde diligo et observo, illosque fallet opinio, qui credebant, inter nos convenire non posse.
Litterae Dominationis Vestrae Reverendissimae, quae in ⌊Urbe⌋ debent reddi mea opera, ex ⌊Venetiis⌋ illis, ad quos scriptae sunt, quanto tutius et citius possunt, dabuntur, neque in illis, quae Venetiis et ⌊Patavii⌋ distribui debent, ulla mora futura est.
Aliud nunc non restat, quam quod Dominatio Vestra Reverendissima me suum servum perpetuum ea, qua cepit, gratia prosequatur, et si se casus obtulerit, I(odoci(?)) non obliviscatur. Magnificus dominus collega meus, quem Dominationi Vestrae Reverendissimae deditissimum cognovi, illi se maximopere commendat.
Datum ex oppido ⌊Villach⌋ 8 Aprilis anno Domini 1524.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus, ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
| |
| 14 | IDL 5823 | Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-04-29 |
received Naples, [1524]-06-26
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1601, p. 537-538
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 265
|
|
| |
| 15 | IDL 198 | Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-05-03 |
received Bari, [1524]-06-03
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 3465, p. 115-116
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 21
|
|
| |
| 16 | IDL 7075 | Ioannes DANTISCUS to Jan ZAMBOCKI, Venice, 1524-05-07 Letter lost |
received Cracow (Kraków), 1524-05-28
Letter lost, mentioned in IDL 210: Litterae tuae, quas 7 Maii Venetiis ad me dedisti, redditae mihi sunt Craccoviae XXVIII die eiusdem mensis |
| |
| 17 | IDL 209 | Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon, Venice, 1524-05-07, postscript 1524-05-08 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 487, f. 103-104
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 170-174
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 99v-101v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 136v-139v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 130, p. 211-215
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 27, p. 77-84
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 95, p. 119-122
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 113v-116r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 16r
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 119, p. 107-109 (in extenso) | | 2 | Españoles part II, No. 14, p. 156-159 (excerpt in Spanish translation) | | 3 | Sumariusz No. 842, p. 104 (Polish register) | | 4 | Sumariusz No. 843, p. 104 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW BOZ 2053 nr 487 f. 103r
Serenissima Maiestas Regia et Domine, domine clementissime. Post humillimam perpetuae meae servitutis commendationem.
Ex ⌊Villaco⌋ novissime, quae eo tempore nova habebantur, Maiestati Vestrae Serenissimae ⌊⌋. Interea, quae nunc superinscribed⌈nuncnunc superinscribed⌉ pro veris feruntur, licet non possint esse sine adiectione, ut sunt temporum nostrorum numismata; quemadmodum illa audivi et a quibus, cum Maiestas Vestra vult, ut de omnibus scribam, sic habent.
Cum ⌊hic⌋ apud ducem et senatum Venetum primam cum domino collega meo, ut vocant, audientiam habuissemus post alia rettulit nobis dux novitates istas ex Syria de novo soldano, quas verissimas esse asseruit fides(?), utque ex Maiestatis Vestrae Serenissimae litteris intelleximus, iam esse ad partes nostras perlatas, illas repetere supervacaneum duxi fuitque hic res haec omnibus gaudio, et sperabatur alia quaedam metamorphosis, quae tamen non successit. Nam paulo post cum expediremur, dominus dux litteras se accepisse dicebat, quibus scriptum fuit, quod postquam primores Syriae intellexissent, imperatorem Turcarum classem instruxisse et recta ad eos tendere, timentes novum hunc soldanum istiusmodi viribus non posse resistere, illi insidias parasse et quodam ad id opportuno tempore habito, cum in suis balneis lavaretur, ianuas illius armati obsedisse. Quem tumultum cum soldanus percepisset, fuga per posticum balnei saluti consuluisse, illis impigre sequentibus, et tandem, cum captus fuisset, cum quinque aliis suis primis complicibus esse decollatum et capita illorum celerrime Constantinopolim missa, quae ibidem ab exploratoribus istius dominii sunt visa, unde rursus omnia in illis regionibus esse pacata et in tuto, timendumque, ne hos delectus et arma ad loca sibi magis apta et propinqua converteret. Qua de re dominus dux celerem tabellarium ad serenissimum Hungariae regem se dixit misisse, hinc forsan etiam, quomodo h{e}ae res habeant, Maiestas Vestra Serenissima intelliget. Omnia hic plena metus, nemo certo scit, quo Turcus cum his viribus divertet. Timent sibi de Cypro Veneti, habent tamen spem in civitatem Famagosta, quam dicunt munitiorem esse Rhodo. Et prope et procul fit Turcus nunc omnibus formidabilis; dicitur, si Siciliae applicuerit, nullo negotio potietur, stantibus his bellis Italicis, habitaque Sicilia, paulo post toti Italiae dominabitur. Nostri interea sine aliquo iure de alieno digladiantur.
Venerunt huc nova pridie, quae mihi caesaris, ducis Ferdinandi et Mediolanensis oratores dixerunt, quod non procul a Navarra versus Subaudiam fuisset caesareorum et Gallorum conflictus, in quo vicerex Gallorum Almirantus graviter fertur vulneratus et quidam nomine ⌊Baiardus⌋, de primis illorum capitaneis, cum multis aliis occisus, dicuntque ex eo congressu magnam Gallorum multitudinem desiderari, omnes munitiones et tormenta esse capta et reliquos versus Galliam temonem flexisse, insequi cum illorum clade caesareos, expectarique in dies meliora nova haec illi.Contra ego etiam ab oratore ⌊regis Galliae⌋ quaesivi (fuimus enim iis diebus una et in ecclesia et bis in prandio apud ducem). Ille fatuitates esse dicebat has novitates longeque alias quam illi assererent, nullumque fuisse conflictum generalem, sed in quodam fluminis transitu, ut fit, duo fortassis tormenta fuisse relicta et quod inter speculandum iste Almirantus eminus ex parvo tormento vulneratus et alter capitaneus occisus fuisset, quodque omnes copiae et aliae munitiones
BNW BOZ 2053 nr 487 f. 103v
salvae essent et integrae expectarentque in horas nova tam ex Gallia, quam ab Helvetiis praesidia, brevique aliud quam id, quod hic caesarei fabularentur, futurum. Neque fore possibile, quod umquam rex et regnum Franciae statum Mediolanensem desere<re> possent, priusque omnia extrema experiri, quam ab hoc statu reprimi. Non tamen visus est mihi citra magnum animi dolorem et citra stomachum ista dixisse.
In 1524-05-05⌊die Ascensionis Domini1524-05-05⌋ hoc novum fuit allatum soletque dies iste ultra alios hic magnis cum caeremoniis celebrari; tunc enim fit exitus centauri, quod navigii cui<u>sdam genus est, quo dux ad mare ducitur et desponsationem proiecto anulo facit. Convenerantque oratores et ⌊urbis⌋ huius senatores omnes, quisque quanto potuit ornatius vestitus ad palatium, solus orator Gallus hoc festum non repraesentabat. Dux etiam, nuntius pontificis et iste orator more insolito, digitis in pectine iunctis, maestiores eo die visi sunt; hinc conicio, utcumque res acta sit, clade tamen aliqua magna non caruisse, cum tot de primis saucii et occisi feruntur, estque hic in hodiernum diem fama vulgatissima, Gallos harena cessisse et domum versus se contulisse, nec tam cito ad Italiam redituros. Caesarei de iis certas habent litteras, orator Gallus, se nullas accepisse fassus est, propter undique occlusa itinera. Si adhuc cras, ut suspicor, hic immorabimur, certiora de istis novitatibus habebuntur. 1524-05-08⌊Cras1524-05-08⌋: etiam hoc centauri spectaculum fiet, superiore die propter ingentem ventorum tempestatem fieri non potuit, et haec superinscribed⌈haechaec superinscribed⌉ summa et potissima causa fuit morae nostrae, quam hactenus non sine taedio sustinuimus. Facta est tandem post tot horrisonos flatus rursum tranquillitas et fortassis hac nocte exire potuissemus, si non dux iussisset, quod triremis, cum qua ituri sumus, etiam istis interesset caeremoniis. Speramus tamen, quod nocte crastina, Deo bene favente, hinc solvere poterimus, habituri post vastam hanc tempestatem feliciora tempora, quibus deduci pro 1524-05-15⌊festis Pentecosten1524-05-15⌋ ⌊Barum⌋ nos posse arbitramur. Ex ⌊Urbe⌋ nihil habetur scitu dignum, quam quod iste pontifex Pasquillo os et mulieribus palatium clausit moliaturque id, quod quisque novus pontifex solet. Veneti in his bellorum turbinibus inter utrumque volant, dux ipse gallisat cum multis; sunt etiam plerique, qui videri volunt caesarei, et sunt, qui nesciant, cuius partes sequantur. Sic istarum rerum exitus exspectatur. Multi sunt, qui Gallos non prudenter fecisse dicunt, quod cum tanta auri profusione circa Mediolanum se occuparunt, cum commode ad urbem pro creando pontifice et pro nervo belli ad Florenciam se conferre potuissent et tandem cum totius Italiae viribus, fessis iam caesareis, aereque decocto statum Mediolani recuperassent. Sed praeterita citius possunt reprehendi, quam mutari. Quod Galli primo impetu faciunt, factum est, postquam refrixerunt, nullum umquam memoratu dignum facinus conficiunt, unde de illorum retrocessione dubium esse nequit. Alia in praesentia se non offerunt, si quid certius, quamdiu adhuc hic sumus, innovabitur, Maiestati Vestrae Serenissimae non erit incognitum. Cui me humillime, ut domino meo clementissimo, commendo.
Ex ⌊Venetiis⌋ 7 Maii anno Domini 1524.
Serenissimae Maiestatis Vestrae humillimus ⌊servus⌋.
Postscript:
BNW BOZ 2053 nr 487 f. 104r
Fuimus 1524-05-08⌊hodie1524-05-08⌋ in istis centauri caeremoniis et cum duce usque extra illa duo castra in mare exivimus. Quo cum perventum fuisset, dux ex puppi anulum quendam, inflatum tamen et meo iudicio deauratum in mare proiecit, haec verba dicens: „in signum veri perpetuique dominii.” Inde ad monasterium Sancti Nicolai descendimus et missam cum musica hic consueta audivimus. Orator caesaris et ducis Mediolani adhuc in priori praestant sententia. Operam et oleum, ut intelligo, hoc tempore cum magnis impensis Galli perdiderunt. Maestior 1524-05-08⌊hodie1524-05-08⌋ quam 1524-05-07⌊pridie1524-05-07⌋ mihi visus est orator Gallus dixitque ad me cum gemitu: „Ego nullas possum habere litteras, non bene res habet, experiemur tamen paulo post de ipsa veritate.” Omnes Gallicarum partium demisse loquuntur. Sunt hic etiam 4 oratores magistri Rhodiensis, qui post mediam horam in communi consilio debent habere audientiam. Postulavit a nobis dux, quod velimus interesse. Cum autem aura nobis nunc spiravit secunda, maluimus expeditioni et itineri nostro intendere, quam hoc tempus perdere. Scimus, quid sunt proposituri, utpote ut consultetur in medium pro alia insula, quam forsan etiam volunt amittere, et ut illis permittatur in dominiis Venetis, ubi domus habent, proventus ut prius percipere et novas in fratres illorum exactiones constituere, quibus desertam aliquam insulam munire possent, non quod hoc zelo religionis facerent, sed ne eis census, quos hactenus habuerunt, adimantur. In istis oratoribus tanta adhuc est superbia, quod neque oratori Ferrariensi neque Mantuano cedere voluerunt. Si hoc faciunt victi, quid facerent victores! Deus et natura nihil hidden by binding⌈[l]l hidden by binding⌉ faciunt frustra.
Dominus dux prius nobis dixerat, quod nihil certi haberet de indutiis seu pace inter Turcum et Sophi, haberetur quidem ista opinio, quia Turcus Sophi oratores ex Constantinopoli magnis honoratos muneribus a se dimisit ob eam rem, ut haberetur a Christianis de pace inter eos suspicio. Nunc vero, postquam soltanus iste interfectus est, ad nostram sententiam accedit, et dixit hodie, quod timeret hanc pacem esse confectam, non fore itaque Christianis principibus dormiendum. Vigilant quidem, et haec vigilia nulli quam illis obest, cum a mutuis odiis non desistunt. Deus Optimus Maximus sit nobiscum. Post unam vel duas horas triremem ascendemus, et si hoc tempus nobis duraverit, speramus in 4 diebus ⌊Barii⌋ apud Sanctum Nicolaum constitui. Inde, quae se postea hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ offerent, perscribam. Quaeso in hac expeditione tumultuario calamo veniam dari. Commendo me iterum iterumque suppliciter Serenissimae Maiestati Vestrae, ut domino meo clementissimo.
Ex ⌊Venetiis⌋ 8 Maii anno ut supra.
| |
| 18 | IDL 5824 | Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-05-16 |
received Naples, [1524]-06-27
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 1601, p. 539-540
|
|
| |
| 19 | IDL 192 | Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-[06-10] |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AGAD, AZ, 2999, f. 50
| | 2 | copy in Latin, in secretary's hand, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 179
| | 3 | rough draft in Latin, BNW, BOZ, 2053, TG 27, No. 3508, f. 167r-v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 65r-v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 144r-v
| | 6 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 135, p. 219-220
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 64 (TN), No. 82, p. 227-228
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 179, p. 583-585
| | 9 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 58, p. 72-73
| | 10 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 262, p. 100-101
| | 11 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 121r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 56-57
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 129, p. 116 (in extenso, postscript omitted) | | 2 | POCIECHA 2 p. 541, footnote 258 (excerpt, postscript only) | | 3 | Sumariusz No. 780, p. 98 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BNW, BOZ, 953, f. 50v
Magnifico ⌊Ioanni Dantisco⌋ iuris utriusque doctori, secretario et oratori nostro sincere nobis dilecto
BNW, BOZ, 953, f. 50r
⌊Sigismundus⌋ et ⌊Bona⌋ Dei gratia rex et regina Poloniae, duces Lithuaniae, Russiae Prussiaeque etc. domini
Quidam ex nostris benevolis nobis ex Mediolano per litteras denu hidden by binding⌈[nu]nu hidden by binding⌉ntiarunt illustrissimum ducem Mediolani sollicite agere apud caesaream maiestatem, ut ducatum no hidden by binding⌈[no]no hidden by binding⌉strum Barensem recipi faceret in sequestrum et nobis illum adimeret. Nescim text damaged⌈[m]m text damaged⌉us, sub cuius iuris pr hidden by binding⌈[pr]pr hidden by binding⌉aetextu, quo niti velle dicitur, ut hanc hereditatem adeat tamquam sibi debitam, quam tamen [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉s non ignoramus tam certo et iusto iure nobis deberi, ut nihil posset esse certius, quemadmo hidden by binding⌈[mo]mo hidden by binding⌉dum hoc litterae et privilegia nostra declarant. Scribimus hac in re ad caesaream maiestatem, cuius in hidden by binding⌈[in]in hidden by binding⌉terest, et nos in iure nostro conservare, et tueri nos, ne quid importune et violenter contra no hidden by binding⌈[no]no hidden by binding⌉s fiat ad diminuendam vim iuris nostri, in quo ne quid impedimenti ab eodem domino duce Me hidden by binding⌈[Me]Me hidden by binding⌉diolani habeamus, mandamus tibi, ut mox privilegia donationis et confirmationis ipsius ⌊duca hidden by binding⌈[ca]ca hidden by binding⌉tus nostri Barensis⌋ transcribi cures ac cum eorum exemplis te ad ⌊maiestatem suam caesaream⌋ in hidden by binding⌈[in]in hidden by binding⌉ ⌊Hispaniam⌋ recipias agasque nostro nomine et roges illam, ut in primis iustitiae, quam enixi hidden by binding⌈[xi]xi hidden by binding⌉ssime colere dicitur, rationem habere dignetur ac demum benevolentiae am text damaged⌈[m]m text damaged⌉orisque nostri mutui, qu hidden by binding⌈[qu]qu hidden by binding⌉em inter maiores nostros et item inter nos sanguinis et affinitatis coniunctio conciliavit ne hidden by binding⌈[ne]ne hidden by binding⌉c permittat aliquid impedimenti nobis in ipso ducatu vel eius possessione afferri. Quia [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉co magnificus dominus ⌊Mercurinus de Gatinaria⌋ supremus cancellarius ⌊maiestatis suae caesareae⌋, cuius op hidden by binding⌈[op]op hidden by binding⌉era nos, ut scis, in rebus nostris uti solemus, dicitur in ⌊Italiam⌋ adventare, volumus ita iter tu hidden by binding⌈[tu]tu hidden by binding⌉um in ⌊Hispanias⌋ dirigas, ut venire illi obviam possis. Cui hoc nostrum negotium diligenter [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ commendes et roges ita illud stabilire velit, ne qua difficultas ac iniuria nobis in iu hidden by binding⌈[iu]iu hidden by binding⌉re et iustitia nostra oboriatur. Omnia autem agas tam apud caesaream maiestem quam apud ali hidden by binding⌈[ali]ali hidden by binding⌉os, quae et tempus et necessitas suppeditabit. Eius rei ex animi nostri sententia ita perficien hidden by binding⌈[cien]cien hidden by binding⌉dae, ut nulli deinceps procellae obnoxia esse possit, in qua ex rerum successu et eventu con hidden by binding⌈[con]con hidden by binding⌉silia captabis eaque dexteritate uti curabis, ut in primis fidem, dilige paper damaged⌈[ilige]ilige paper damaged⌉ntiam atque industri hidden by binding⌈[stri]stri hidden by binding⌉am tuam merito commendatam habeamus, et deinde labores tuos [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ digno praemio com hidden by binding⌈[com]com hidden by binding⌉pensandi iustam causam habeamus.
Postscript:
No hidden by binding⌈[No]No hidden by binding⌉s autem maiestatem caesaream contractum matrimonii nostri et omni [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉art paper damaged⌈[art]art paper damaged⌉iculos confir hidden by binding⌈[fir]fir hidden by binding⌉masse, quibus hoc etiam continetur, ut nos possessionem et plenum [...] dom paper damaged⌈[enum [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ dom]enum [...] dom paper damaged⌉inium ducatus B hidden by binding⌈[B]B hidden by binding⌉arensis habeamus, forte non tenet haec memoria sua caesarea maiestas [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉c tu illi haec commemores et operam facias, ut nihil nobis inauditis et non u[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ iuribus nostris contra nos decernatur. Pro fide tua et gratia nostra facturus.
⌊Sigismundus rex⌋ subscripsit
⌊Bona regina⌋ subscripsit
| |
| 20 | IDL 210 | Jan ZAMBOCKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-06-10 |
received Madrid, [1524]-11-28
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 247, p. 17-20
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 461
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 15v
|
Prints: | 1 | Starożytności p. 71 (excerpt in Polish translation) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
⌊⌋ tuae, quas 1524-05-07⌊7 April Maii1524-05-07⌋ ⌊Venetiis⌋ ad me dedisti, redditae mihi sunt ⌊Craccoviae⌋ XXVIII die eiusdem mensi ms. u(!)
⌈ii ms. u(!)
⌉s. Gaudeo te valere. Intellexi enim ex eisdem ⌊⌋ tuis et valere te et sospitem usque ⌊Venetias⌋ pervenisse. Ego etiam (si quid ad rem) valeo, valemus et reliqui lurcones combibonesque tui, nisi forte valetudinem hanc nostram labefactet et perturbet motus nudius dudum quidem ortus et intellectus, sed nudius quartus creditus.
Aiunt ⌊Turcos⌋ ⌊Danubium⌋ transire incursionemque in nos moliri. Qua re perciti ⌊dynastes⌋ nostri imperaverunt aulicis omnibus praeter paucos molliculos illos leunculos, qui cauda et auriculis dominis blandiri et applaudere didicerint, ut se ad occurrendum tanto malo mox hinc proruerent et ad XII Kalendas Iulii ⌊Leopoli⌋ se sisterent, ut illinc, qua rumor, qua opportunitas duxerit aditum hostibus corporibus suis intercluderent. Haec imperata sunt pridie Idus Iunii. Vix quidam nostrum vino et somno graves ex lustris et gurgustiis prorepsimus, et iam equi conscendendi {conscendendi} erant. Ego lu non modo non invitus, verum etiam lubens proficiscor, adigentibus me ad ha ms. u(!)
⌈aa ms. u(!)
⌉nc voluntatem iustissimis causis, quas enumerare non est necesse. Nescio, quo animo ⌊Casper Tluk⌋ (quamvis bene nummatus) vadat. ⌊Nipczicz⌋, cum totam noctem lusisset omniaque usque ad bracas perdidisset, sub diluculum recuperatis suis etiam 50 florenis praeter sua asportatis heri mihi valedixit et versus ⌊Leopolim⌋ profectus est, reliqui sese passim sequuntur, ego (Deo bene iuvante) die Lunae cogito. Sacerdotes tui Thraicii in longis vestibus ad supplicationes peragendas manebunt domi, adfore debet et ⌊dux Constantinus⌋ cum praesidio 2 milium equitum, qui nuper in ⌊Lythfania⌋ ex indigenis aere conducti sunt. Depugnabimus omnino, dii bene vortant, ut litis ita, vel multo magis pugnae, dubius eventus est, non vincere vellemus, ego etiam victoriam quadam paper damaged⌈[am]am paper damaged⌉ mea coniectura auguror. Deus curet cetera, modo mihi lagunculae sint salvae.
Et rerum nostrarum facies haec est. Ex motione illa bellica, cuius in ⌊⌋ tuis meministi, quamvis iam tertiae restes dimissae fuerunt, natus est ridiculus mus, evanuit penitus petentibus iis, qui eam maxime cupiebant paper damaged⌈[ant]ant paper damaged⌉, videlicet Maioribus Polonis, quorum nuntii, inter quos Gostinsky dux et signifer factionis, hic apud ⌊regem⌋ fuerunt summisque precibus contenderunt, non adeo etiam repugnantibus Areopagitis nostris, ut motio haec quoquo modo dirime paper damaged⌈[e]e paper damaged⌉retur, quippe in universum perniciosa. Itaque obtinuerunt, ut motio resideret paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉ et loco eius conventus in territoriis haberi debent etc. Nos interea omni vice depugnaturi sumus etc.
Quod litteras meas tam diligenter illuc perferri, quo perferendae sunt, curasti, habeo gratias. Si illuc pervenient, peropportune BCz, 247, p. 18 factum erit. Nam in eadem ipsa urbe ⌊Pelloponesi⌋, quae ⌊Nauplia⌋, vel nunc vulgo Neapolis Romaniae, dicitur, primum cum ipso Fae superinscribed⌈ee superinscribed⌉ntino Memo(?) notitiam contigeram. De ⌊Gallis⌋ et ⌊Hyspanis⌋ tum de ⌊Medyolano⌋, ut scripsisti, ita et ego rettuli amicis.
De Ferberiano negotio ita est: noluerunt ⌊Gdanenses⌋ ad aliquod pactum descendere, aegerrime ferunt se ab ⌊Ferbero⌋ in eo iudicio, quod coram rege habitum est, traductos, miserant hunc cursorem cum litteris, quibus a ⌊rege⌋ petunt, ut posteriores litteras post latam sententiam Ferbero datas (quibus praecipitur, ut procuratoribus et actoribus Ferberi et litis consortium libere ⌊Gdanum⌋ ad acceptanda mobilia ingressus concederetur) cassaret et revocaret, multasque causas, cur ita fieri deberet, allegabant. ⌊Rex⌋ constantissime id facere recusavit, quin ut litteris suis pareretur, severe imperavit.
Scias in ⌊Slesia⌋ atque ita et in ⌊Prussia⌋ ⌊Lutheranos⌋ confirmari. Hic ⌊Craccoviae⌋ exsecrantur, sed nihil ad rem, meam praesertim, de tua nescio. Scriberem plura, sed non vacat, colligo vascula et sarcinulas, eundum est bre(vi), bre(vi). Cum haec scribebam, ⌊Proczek⌋ equo insidens praeteribat fenestram, clamavit, quid facerem, respondi scribere me ad te, petiit salutem tibi adscribi et ut ⌊Romae⌋ nescio quid eius negotii curares. Claudicat, ut prius.
Iam vale, nam urgent negotia, vel hidden by binding⌈[vel]vel hidden by binding⌉ etiam fames, nam ieiunus scripsi haec. Iterum vale et ride nugas et ineptias meas. Cantat avis quaevis etc. Non sum propheta nec filius prophetae. Tertium vale et scribe, ita ut ⌊⌋ pollicitus es{t}. Ubiubi ero, ne dubita, perferentur ad me litterae tuae. Domino ⌊Christostomo⌋ dic salutem verbis meis. Nescio, superbiane, an oblivione ad binas meas litteras, quas hoc septennio ad eum scripsi, ne iota quidem respondit, cum tamen ad episcopos multa scrip hidden by binding⌈[p]p hidden by binding⌉serit et alios, ex quibus fortasse pinguiorem offam sperat.
Vale.
⌊Craccoviae⌋, X die Iunii 1524.
Tuus ⌊Ioannes Szamboczski⌋
Postscript:
Litteras, quas a tuis nescio quis terrae filius iam dudum apud me deposuit, tibi mitto.
| |
| 21 | IDL 215 | Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-[06]-29 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AGAD, AZ, 2999, f. 49
| | 2 | rough draft in Latin, BNW, BOZ, 2053, TG 27, No. 3507, f. 165r-166r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 182-183
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 67v-68r
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 147r-148r
| | 6 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 139, p. 224-225
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 180, p. 587-589
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 64 (TN), No. 87, p. 239-241
| | 9 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 62, p. 76
| | 10 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 262, p. 98-99
| | 11 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 124r-125r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 20r-v
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 133, p. 119 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 784, p. 99 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Scripsimus tibi paulo antea nos certiores factos esse illustrimum dominum ducem Mediolanensem in grave praeiudicium nostrum apud ⌊caesaream maiestatem⌋ sollicitare, quod ipsa written over e⌈eaa written over e⌉ ducatum Barensem acciperet in sequestrum et teneret tamdiu, quoad dignosceretur, quis ad eum ducatum ius potius haberet. Commisimusque tibi, et plenam dedimus instructionem, qualiter in hoc facto apud ⌊maiestatem cesaream⌋ te gerere deberes. Quod ipsum nunc quoque tibi committimus et volumus, ut in hoc exactam et sollertem facias diligentiam, ne iustitia nostra in aliquo sit oppressa. Credimus siquidem te non latere illustrissimam dominam ⌊Isabellam⌋ matrem nostram carissimam felicis recordationis testamentum condidisse et fecisse eo praetextu multas alienationes et donationes in ducatu nostro Barensi in perpetuum et etiam ad longum tempus hominibus multis et servitoribus sibi gratis. Quod equidem facere minime potuit pactis et ordinationibus circa initium contracti matrimonii factis obstantibus. Quae pacta, prout edocti sumus, executores testamenti illius infringere et labefactare conantur, tamquam illa minus essent valida, ex eo, quia illa ⌊maiestas caesarea⌋ non confirmasset et eo maxime, quia et illustrissima olim domina ⌊dux⌋ speciale habuisset a maiestate caesarea indultum de bonis immobilibus libere testandi. Et quoniam istud nobis esset valde damnosum et praeiudiciale, ubi ista legata et alienationes in suo robore perstare ac firmae esse deberent, mandamus tibi, ut si inter scripturas et litteras in archiviis dictae illustrissime dominae ducis, ⌊matris⌋ nostrae eam confirmationem, quam ipsa ab initio se impetraturam a ⌊maiestate cesarea⌋ obstrinxerat, non reperies, tunc tu eam capitulorum matrimonii confirmationem apud illius celsitudinem summa diligentia sollicites. Quae capitula per eundem ms 2 nuntium,
ms 1 [...] paper damaged⌈nuntiumms 2 nuntium,
ms 1 [...] paper damaged⌉ tibi mittuntur. Praeterea in curia ⌊caesareae maiestatis⌋ existens requiras, si illius mms 2 aiestas dederat,
ms 1 [...] paper damaged⌈aiestas dederatms 2 aiestas dederat,
ms 1 [...] paper damaged⌉ facultatem testandi ipsi illustrissimae olim dominae ⌊matri⌋ nostrae; necne, et nihilominus omni sms 2 tudio et opera,
ms 1 [...] paper damaged⌈tudio et operams 2 tudio et opera,
ms 1 [...] paper damaged⌉ sollicites apud ⌊maiestatem suam caesaream⌋, ut quam primum litterae ipsius ad consilium regni Neapoms 2 litani per,
ms 1 [...] paper damaged⌈litani perms 2 litani per,
ms 1 [...] paper damaged⌉ postas, et ante tuum illinc discessum expediantur, ne nos in iustitia nostra et pacifica possessione dums 2 ca,
ms 1 [...] paper damaged⌈cams 2 ca,
ms 1 [...] paper damaged⌉tus Barensis per executores vel quempiam alium impediamur. Quia ita nobis persuademus, quod ⌊maiestas caesarea⌋ rata habebit illa pacta matrimonii nec permittet nobis in aliquo fieri iniuriam, alms 2 ia etia,
ms 1 [...] paper damaged⌈ia etiams 2 ia etia,
ms 1 [...] paper damaged⌉m negotia, quae tibi commisimus et quae in re praesenti intelligere poteris, nobis fore necessaria ac opoms 2 rtuna, diligente,
ms 1 [...] paper damaged⌈rtuna, diligentems 2 rtuna, diligente,
ms 1 [...] paper damaged⌉r apud caesarem sollicites pro pacificatione dicti ducatus Barensis ac quieta possesms 2 sione nostra pro f,
ms 1 [...] paper damaged⌈sione nostra pro fms 2 sione nostra pro f,
ms 1 [...] paper damaged⌉ide et gratia nostra ea omnia et adamussim facturus.
⌊Sigismundus⌋ rex subscripsit
⌊Bona⌋ regina subscripsit
| |
| 22 | IDL 7098 | Lodovico ALIFIO to Ioannes DANTISCUS, Naples, 1524-07-19 Letter lost |
received Valladolid, 1524-11
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 226: Ex Neapoli a domino Ludovico, collega meo, de sequestro interposito in Valleoleti binas accepi, de 19 Iulii et 12 Augusti, in mense praeterito |
| |
| 23 | IDL 7102 | Lodovico ALIFIO to Ioannes DANTISCUS, 1524-07-20 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 226: et cum iam has occludere vellem, ternae iterum ex Barchinone - de 20 Iulii, prima et 12 Augusti - mihi sunt redditae, omnes fere eiusdem tenoris |
| |
| 24 | IDL 212 | Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-07-30 |
received Valladolid, [1524]-10-20
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 1601, p. 541-544
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1601, p. 541
⌊Bona Dei gratia regina Poloniae⌋, magna dux Lithuaniae, Russiae Prussiaeque etc. domina
Magnifice sincere nobis dilecte.
Scribit nobis e Neapoli magnificus Ludovicus Aliphius, noster secretarius, quod inter privilegia et scripturas matris nostrae non potuit reperire unum privilegium valde necessarium, per caesaream maiestatem, quando adhuc rex erat et Flandriae agebat, matri nostrae forsan on the margin⌈forsanforsan on the margin⌉ concessum. Quo quidem privilegio cavebatur, quod quam primum nos felicia conubia cum sacra regia maiestate, domino ac consorte nostro colendissimo suscepimus, iam in omnia et singula bona matris nostrae successimus., ita quod mater nostra ab illa die nil de bonis illis alienare nec alicui obligare aut donare potuit absque concessu et voluntate nostra. Nam mater nostra tunc fuit dumtaxat usufructuaria bonorum illorum ad mortem suam. Nos autem post mortem eius tam virtute huiusmodi privilegii, quam aliis successimus in omnia bona praedicta iuxta capitula in conubio matrimonii nostri expressa. Quod quidem illud privilegium consensus mater nostra, dum vixit, promittebat sacrae regiae maiestati domino nostro. Ac inter eadem capitula matrimonii obligata fuit expedire a caesarea maiestate, quae tunc adhuc rex erat et Maximilianus imperator spondebat hoc perficere et obtinere apud nepotem suum, et ita in hoc firmiter tam mater nostra, quam etiam Maximilianus imperator per suos oratores on the margin⌈per suos oratoresper suos oratores on the margin⌉ assecuraverant sacram regiam maiestatem de privilegio huiusmodi obtinendo de non alienandis bonis praedictis. Et nos firmiter credimus, quod sic factum fuerit, nisi forsan mater nostra non sperans se sic cito morituram, hoc facere distulisset. Habuit tamen animum ad perficiendum. Et testis est huius rei ille frater Czertusiensis, qui ante duos annos huc venerat nomine matris nostrae ad obtinendum a nobis consensum super facienda quadam parva donatione per matrem nostram, quam nos non audebamus requirere super huiusmodi privilegio consensus, metuebamus enim, ne illi molestae essemus tamquam parum eidem confidendes. Nihilominus tamen post mortem matris nostrae non reperitur illud, si fuit, privilegium et nos credimus, quod sit sublatum aut occultatum per aliquos malevolos servitores olim matris nostrae, qui forsan volentes salva conservare iura eorum ex testamento olim matris nostrae eis legata, celant illud. Nam eo obstante non valuit donatio eis facta nec illam petere possent obstante eis eiusmodi privilegio. Immo etiam posito et non concesso, quod non fuisset obtentum illud privilegium, mater nostra sine consensu et voluntate nostris non poterat aliquid alienare a nobis tamquam heredibus legitimis, quia hoc foret contra promissiones et pacta matrimonii nostri in mat capitulis per matrem nostram homologatis, confirmatis et manu sua subscriptis contenta, quorum exemplar habet istic S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉
Tua, et illa debent esse valida. Quae etiam omnia per caesaream maiestatem Maximilianum on the margin⌈MaximilianumMaximilianum on the margin⌉ speciali privilegio fuerant roborata. Et ita illis mater nostra contravenire non potuit, immo noluit, nisi esset aut circumventa aut nimia importunitate servitorum suorum convicta. Ipsa enim semper habuit firmum animum perficiendi omnia capitula matrimonii nostri et maxime quoad in next line⌈quoadquoad in next line⌉ illum articulum de non alienandis
BCz, 1601, p. 542
bonis suis a nobis. Si enim licuisset ei alienare aliquam partem, et tunc potuisset et totum sicque fraudaremur successione nostra et pactis matrimonii nostri. Quod si secus factum fuerit, illud nulliter et indebite factum hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ foret nec derogare potuit pactis et capitulis matrimonii nostri per caesaream maiestatem confirmatis. Hoc quidem advertentes illi servitores matris nostrae contendebant forsan istic apud sacram caesaream maiestatem vel adhuc contendunt obtinere aliquem consensum vel confirmationem a sacra caesarea maiestate super concessionibus et donationi<bu>s ex testamento olim matris nostrae illis factis, ut possent haec petere a nobis.
Itaque hortamur S(trenuita)tem or S(incerita)tem⌈S(trenuita)temS(trenuita)tem or S(incerita)tem⌉
Tuam et hoc illi pro sua fide ac virtute summa quoque integritate diligenter committimus ac illam obtestamur, primum ut ante omnia requirat hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉ cum omni studio, privilegium illud matri nostrae, dum vixit, de non alienandis bonis praedictis forsan concessum. Et in regestro cancellariae caesareae forsan regestratum, quia eo valde indigemus. Quodque si invenerit, ut speramus, secundum repromissionem matris nostrae et Maximiliani imperatoris sacrae regiae maiestati factam. Extunc statim faciat illud transsumi ms. tansumi(!)
⌈transsumitranssumi ms. tansumi(!)
⌉ in formam publicam sive authenticam sub sigillo caesaris et mittat illud per fidum et certum nuntium recte ad manus Ludovici ad Barr(um), describendo ei omnia, quae ibidem acta sunt. Si vero in regestro nil invenerit, requirat diligenter, quis erat tunc cancellarius aut vicecancellarius, quando caesarea maiestas adhuc rex exsistens agebat Flandriae, et successive per unum vel duos annos et etiam inter notarios scrutetur diligenter et recenseat eis hanc materiam intellegibiliter, si forsan meminerint illi aut eorum aliquis, aut habeant minutam illius privilegii vel recordarentur de eo, ita quod de eo constare possit. In qua re quam maiorem et celerem poterit, faciat S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ diligentiam, iterum atque iterum hortamur, et Ludovico, nobis quoque, signifiat.
Et insuper observet ibi apud caesaream maiestatem cum summa diligentia, si servitores matris nostrae vel aliquis eorum nomine aliquo malo colore vel ingenio non instarent ibi pro aliquo privilegio consensus vel confirmationis illorum legatorum ex testamento, quo mediante possent nos impedire in iuribus successionis nostrae. Quod si aliquod privilegium desuper iam on the margin⌈iamiam on the margin⌉ obtinuera ms. e(!)
⌈aa ms. e(!)
⌉nt, habeat eius copiam et advertat ad datam. Consideret tamen primum, ne supponatur antedata tamquam vivente adhuc matre nostra, quod facile investigare poterit habito respectu ad datam aliorum hidden by binding⌈[um]um hidden by binding⌉ privilegiorum ibidem regestratorum. Et tunc advertat, aut enim hoc privilegium servitoribus illis concessum fuisset vivente adhuc matre nostra, aut post mortem eius. Si vivente matre nostra,
BCz, 1601, p. 543
tunc oportuisset derogari illi privilegio nostro primo de non alienandis bonis nobis concesso vel successioni et iuribus nostris ac capitulis et obligationibus matrimonii nostri per matrem nostram confirmatis et subscriptis, et tunc non valuit tale privilegiumin maximum praeiudicium et iniuriam nostram. Nec mater nostra id sine voluntate et consensu nostro immutare potuit, quod ei semel placuit, maxime quod per Maximilianum caesarem inter illam et sacram regiam maiestatem conventum et on the margin⌈conventum etconventum et on the margin⌉ confirmatum fuerat. Si vero hoc privilegium confirmationis pro servitoribus matris nostrae fuisset post mortem matris paper damaged⌈[matris]matris paper damaged⌉ nostrae, extunc minus valuit. Nec nobis aliquid praeiudicare [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ quap paper damaged⌈[quap]quap paper damaged⌉ropter instruat super hoc S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉
Tua. Ex abundantia [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ tale[1] privilegium in praeiudicium iurium nostrorum revocaret [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ declaret non fuisse voluntatis suae praeiudicare aut [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ iu paper damaged⌈[iu]iu paper damaged⌉ribus nostris et hanc revocationem sine cassatione mitteret magnifico paper damaged⌈[magnifico]magnifico paper damaged⌉ Ludovico ad Barr(um). Si vero adhuc nil illis concessum foret, impediat S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ Tua, ne aliquid concedatur exponendo praeiudicium nostrum et absolvantur illi in praesentia S(trenuita)tis or S(incerita)tis⌈S(trenuita)tisS(trenuita)tis or S(incerita)tis⌉
Tuae per decretum caesareae maiestatis et imponatur eis silentium, ne postea absente S(trenuita)te or S(incerita)te⌈S(trenuita)teS(trenuita)te or S(incerita)te⌉
Tua aliquid moliantur. Et alias faciat ibi S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ Tua desuper nostro nomine sollemnem protestationem coram caesarea maiestate vel in cancellaria sua. Et quicquid tam in praemissis, quam in statu nostro Barensi quoad manutenendam possessionem et confirmationem eius fecerit S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ Tua, quia videt periculum in mora, obtineret a caesarea maiestate litteras intimationis ad collaterale concilium, ne nobis in possessione aliquam inferat molestiam et mox mittat ad Ludovicum nostrum celerem postam describendo ei omnia ad unguem, nobis, quae restabunt. Haec autem, quae eidem descripsimus, apud se ipsam secreto teneat, nam maiora confidimus fidei et virtuti S(trenuita)tis or S(incerita)tis⌈S(trenuita)tisS(trenuita)tis or S(incerita)tis⌉ Tuae. Quam nostra singulari gratia uberrime complectemur. Et bene valeat.
[1] In the same line as tale on the margin added: caesaream maiestatem; the sign of insert probably in a gap caused by a damage to the paper
| |
| 25 | IDL 7103 | Lodovico ALIFIO to Ioannes DANTISCUS, 1524-08-01 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 226: et cum iam has occludere vellem, ternae iterum ex Barchinone - de 20 Iulii, prima et 12 Augusti - mihi sunt redditae, omnes fere eiusdem tenoris |
| |
| 26 | IDL 193 | Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-08-08 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AGAD, AZ, 2999, f. 53
| | 2 | rough draft in Latin, in secretary's hand, BNW, BOZ, 2053, TG 27, No. 3516, f. 175r
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 188
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 70v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 149v
| | 6 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 145, p. 230-231
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 64 (TN), No. 94, p. 259
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 69, p. 80
| | 9 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 128v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 311
| | 2 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 1-2
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 137, p. 121 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 790, p. 99 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Nobilis et egregie fideli dilecte.
Postquam ms 2 intelleximus, quod vicerex Neapolitanus ademit nobi,
ms 1 [...] paper damaged⌈intelleximus, quod ⌊vicerex superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉rexrex superinscribed in place of crossed-out ...⌉ Neapolitanus⌋ ademit superinscribed in place of crossed-out accepit⌈accepit ademit ademit superinscribed in place of crossed-out accepit⌉ nobims 2 intelleximus, quod vicerex Neapolitanus ademit nobi,
ms 1 [...] paper damaged⌉s possessionem ⌊ducatus Barensis⌋, ms 1 forte,
ms 2 fortasse⌈fortems 1 forte,
ms 2 fortasse⌉ ex manms 2 dato et iussu caesareae maiestatis, quamvis antea tibi commi,
ms 1 [...] paper damaged⌈dato et iussu ⌊caesareae maiestatis⌋, quamvis antea tibi commims 2 dato et iussu caesareae maiestatis, quamvis antea tibi commi,
ms 1 [...] paper damaged⌉simus, ut ires in ⌊Hispanias⌋ ad suam maiestatem ms 1 hasque,
ms 2 et has⌈hasquems 1 hasque,
ms 2 et has⌉ et ams 2 lias res, quae statum ipsum nostrum Barensem c,
ms 1 [...] paper damaged⌈lias res, quae statum ipsum nostrum Barensem cms 2 lias res, quae statum ipsum nostrum Barensem c,
ms 1 [...] paper damaged⌉oncernunt, ms 1 sollicitares,
ms 2 sollicitares⌈sollicitaresms 1 sollicitares,
ms 2 sollicitares⌉, attamen veriti, ne in itinere aliqua tims 2 bi supervenirent impedimenta, misim,
ms 1 [...] paper damaged⌈bi supervenirent impedimenta, misimms 2 bi supervenirent impedimenta, misim,
ms 1 [...] paper damaged⌉us eo et doctorem ⌊Stanislaum ms 1 Borgk,
ms 2 Borg⌈Borgkms 1 Borgk,
ms 2 Borg⌉⌋ ... ms 1 canonicum Cracoviensem et [...],
ms 2 etc.⌈canonicum Cracoviensem et [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉... ms 1 canonicum Cracoviensem et [...],
ms 2 etc.⌉, ms 2 ne res n,
ms 1 [...] paper damaged⌈ne res nms 2 ne res n,
ms 1 [...] paper damaged⌉ostrae in aliquo retardarentur. Mandamusque tibi, ut negotia nostra una ms 2 cum eo agas diligentiss,
ms 1 [...] paper damaged⌈cum eo agas diligentissms 2 cum eo agas diligentiss,
ms 1 [...] paper damaged⌉ime et ms 1 cures,
ms 2 cures⌈curesms 1 cures,
ms 2 cures⌉, ut omnia optato per vos fine terminentur, ms 1 nothing written ,
ms 2 ut⌈ms 1 nothing written ,
ms 2 ut⌉ et ut hac animi ms 2 molestia, qua ex tam,
ms 1 [...] paper damaged⌈molestia, qua ex tamms 2 molestia, qua ex tam,
ms 1 [...] paper damaged⌉ insigni et manifesta iniuria affecti sumus, liberari tandem possimus. ms 1 nothing written ,
ms 2 Facturus⌈ms 1 nothing written ,
ms 2 Facturus⌉ Pro fide
ms 1 t[ua],
ms 2 omitted⌈tua paper damaged⌈[ua]ua paper damaged⌉ms 1 t[ua],
ms 2 omitted⌉
ms 2 et gratia n,
ms 1 [...] paper damaged⌈et gratia nms 2 et gratia n,
ms 1 [...] paper damaged⌉ostra
ms 1 facturus.,
ms 2 omitted⌈facturus.ms 1 facturus.,
ms 2 omitted⌉
| |
| 27 | IDL 6517 | Lodovico ALIFIO to Ioannes DANTISCUS, 1524-01-01 — 1524-08-09 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 213: Magnificus dominus Ludovicus Aliphius, serenissimi principis Poloniae regis in regno Neapolitano orator, misit mihi litteras ad Vestram Magnificentiam, quas praesentibus alligatas mitto. Ex eis videbit, quid novae rei emerserit et quid apud istam sacram cesaream maiestatem sit agendum. |
| |
| 28 | IDL 214 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1524-08-09 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 9, f. 6
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 62, p. 193-194
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 262, p. 103-104
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 124, p. 113 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Propter insperatam iniuriam ⌊regiae maiestati⌋ et serenissimae eius coniugi, dominae ⌊reginae⌋ in adempta possessione ⌊ducatus Barensis⌋ illatam, extrusus est hinc ad vos dominus doctor ⌊Bork⌋, qui cum quibus mandatis ac instructionibus istuc missus sit, plene te informabit, declarabit etiam tibi, quanta caedes quantaque perturbatio sit hic in ⌊regno⌋ nostro facta. Duo enim potentissimi exercitus, alter ⌊Thurcorum⌋, alter ⌊Thartarorum⌋, terras nostras ⌊Russiae⌋ successive, unus post alium, ingressi, illas crudelissime ferro et igni vastarunt, ingentem hominum et pecorum praedam abegerunt. Tabescit animus audire miserorum hominum fletus, imprecationes, quarum plena sunt hic omnia, et certe prae dolore et animi angustia plura scribere de his non possum. Praedixerunt iam pridem astrologi et alii divinaculi hunc annum periculosissimum omnibus provinciis et regnis futurum, quos quamvis ridere plerumque soleamus, sumus tamen nunc magno nostro malo experti vaticinia et praedictiones illorum non omnino vanas et futi ms. u(!)
⌈ii ms. u(!)
⌉les esse.
⌊Maiestas regia⌋ die crastina hinc egreditur Sandomiriam versus omnesque subditos ad arma secum vocat, mandans, ut ex qualibet civitate, oppido et villa decimus quisque homo robustior ad extinguendum commune incendium expediatur. Nuntiatur enim nobis pro certo, quod tertii hostes, et hi quidem numerosi, adventant ad funditus delenda et exurenda dominia nostra. Deus meliora prospiciat, in cuius manibus sunt omnes potestates et omnia regna.
Habeo tibi magnas gratias, quod mihi frequenter scribis, et ut idem perpetuo facias, hortor te et plurimum rogo. Cetera, quae hic aguntur, referet tibi dominus doctor ⌊Borgk⌋. Bene vale mei memor.
⌊Petrus Cracoviensis et Posnaniensis episcopus⌋ et vicecancellarius subscripsit
| |
| 29 | IDL 213 | Francesco MARSUPINI to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1524-08-09 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, UUB, H. 154, f. 2
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 2
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 271
|
Prints: | 1 | DE VOCHT 1961 No. DE, 11, p. 12 (reference) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Magnificus dominus ⌊Ludovicus Aliphius⌋, serenissimi principis ⌊Poloniae regis⌋ in ⌊regno Neapolitano⌋ orator, misit mihi ⌊⌋ ad Vestram Magnificentiam,
quas praesentibus alligatas mitto. Ex eis videbit, quid novae rei emerserit et quid apud istam sacram ⌊cesaream maiestatem⌋ sit agendum.
Ex ⌊Hungaria⌋ novi, quod sit alicuius momenti, habemus nihil, nisi perpetuum illud a ⌊Thurcis⌋ periculum et timor, quae nova apellari non possunt, cum ms. qum(!)
⌈cumcum ms. qum(!)
⌉ sint continua. Dictum est ⌊Thurcarum⌋ non parvam manum iuncta sibi multitudine ⌊Tartarorum⌋ se ad invadendam ⌊Poloniam⌋ parasse. Nescio, unde huc penetraverit huiusmodi nuntium aut quo auctore sit divulgatum. Divulgatum certe est. Verum ex ⌊Hungaria⌋ nihil omnino accepi, neque audio ex ⌊Polonia⌋ aliquid tale allatum esse. Utcumque sit, regna illa et ⌊Hungariae⌋ et ⌊Poloniae⌋ in continuis versari periculis negare non possumus. Opus esset Christianorum principum pace, quam utinam tandem videamus.
Si continget Vestram Magnificentiam ad me rescribere, si dixerit, quae in istis partibus habentur nova, gratum erit. Cupio autem reddi certior commemoratas atque inclusas sive ⌊⌋ ad Vestram Magnificentiam pervenisse. Quam Deus optimus felicem conservet.
⌊Romae⌋, die 9 Augusti 1524.
Deditissimus ⌊Francisus Marsupinus⌋ archidiaconus Strigonenesis, serenissimi ⌊regis Hungariae⌋ orator.
| |
| 30 | IDL 7099 | Lodovico ALIFIO to Ioannes DANTISCUS, Naples, 1524-08-12 Letter lost |
received Valladolid, 1524-11
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 226: Ex Neapoli a domino Ludovico, collega meo, de sequestro interposito in Valleoleti binas accepi, de 19 Iulii et 12 Augusti, in mense praeterito |
| |
| 31 | IDL 7104 | Lodovico ALIFIO to Ioannes DANTISCUS, 1524-08-12 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 226: et cum iam has occludere vellem, ternae iterum ex Barchinone - de 20 Iulii, prima et 12 Augusti - mihi sunt redditae, omnes fere eiusdem tenoris |
| |
| 32 | IDL 7100 | Lodovico ALIFIO to Ioannes DANTISCUS, Naples, 1524-08-29 Letter lost |
received Madrid
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 226: Ex Neapoli a domino Ludovico, collega meo, de sequestro interposito in Valleoleti binas accepi, de 19 Iulii et 12 Augusti, in mense praeterito, hic rursus binas, 29 Augusti et 22 Septembris scriptas |
| |
| 33 | IDL 7148 | Ioannes DANTISCUS to Jan ZAMBOCKI, Lyon?, 1524-08 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 237: Scribis te et bene habere et pancratice valere, gratulor tibi, idque ut scirem a multis diebus me summopere desiderasse scias, nam ab eo tempore, quo cum Syradiensi palatino Lugduni coieras et de eo conventu litteras ad me dederas, nihil de te audivi ideoque nec percontantibus de rebus tuis respondere potui; cf. IDL 217 (1524-10-03): A christianissimo rege Galliae in Lugduno humaniter et auditus et habitus sum. Illius maiestas libenter mihi dedit liberum transitum. |
| |
| 34 | IDL 216 | Mercurino Arborio di GATTINARA to Ioannes DANTISCUS, Valladolid, 1524-09-21 |
received Cabezón de Pisuerga, [1524]-09-21
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, UUB, H. 154, f. 3
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 3
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 275
|
Prints: | 1 | DE VOCHT 1961 No. DE, 12, p. 12 (English register) | | 2 | Españoles Appendix to part II, No. 1, p. 273 (Spanish translation) | | 3 | CEID 2/3 (Supplement Letter No. 74) p. 299-300 (in extenso; English register; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Nuntius Dominationis Vestrae attulit mihi ab ea ⌊⌋, et certe doleo non potuisse illam magis commodari hospitio quam factum sit, sed illorum magna omnino penuria est.[1] De colloquio habendo cum ⌊caesarea maiestate⌋, antequam discederet, modum nullum video ob ipsius adversam valetudinem, propter quam neminem, nisi ex valde intimis domesticis, admittit. Sed quando libuerit Dominationi Vestrae huc accedere, poterit ea, quae sibi videbuntur, mecum communicare atque deinde tempus opportunum auspicabimur, quo ⌊maiestatem suam⌋ convenire possit Dominatio Vestra.
Cui me totum offero et commendo.
Ex ⌊Valle Oleti⌋, XXI-o Septembris 1524.
Ad mandata Magnificentiae Vestrae ⌊Mercurinus Gattinara⌋
[1] cf. ⌊⌋: 19 praeteriti perveni abhinc duo miliaria et misi pro hospitio, more solito data mihi fuerunt tria, unum apud quendam sacerdotem, ubi neque stabulum neque culina fuit, alia duo apud mulieres, quas cortisanas vocant. Ibi penitus neque pro equis aut pro servis ulla fuit commoditas. Conduxi hic igitur hospitium, pro quo qualibet septimana solvo tres ducatos .
| |
| 35 | IDL 6808 | Ioannes DANTISCUS to Mercurino Arborio di GATTINARA, Cabezón de Pisuerga, 1524-09-20 — 1524-09-21 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 216 |
| |
| 36 | IDL 7101 | Lodovico ALIFIO to Ioannes DANTISCUS, Naples, 1524-09-22 Letter lost |
received Madrid
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 226: Ex Neapoli a domino Ludovico, collega meo, de sequestro interposito in Valleoleti binas accepi, de 19 Iulii et 12 Augusti, in mense praeterito, hic rursus binas, 29 Augusti et 22 Septembris scriptas |
| |
| 37 | IDL 217 | Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon, Valladolid, 1524-10-03 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 524, f. 160
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 195-196
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 106r-v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 155r-v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 154, p. 239-240
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 78, p. 233-235
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 107, p. 127-128
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 134r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 276
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 146, p. 126-127 (in extenso) | | 2 | Españoles part II, No. 15, p. 159-160 (excerpt in Spanish translation) | | 3 | Sumariusz No. 885, p. 108 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW BOZ 2053 nr 524 f. 160r
Serenissima Maiestas Regia et Domine, Domine Clementissime. Post humillimam perpetuae meae servitutis commendationem.
Paulo ante significarunt mihi ⌊Velserorum⌋ factores, quod in ⌊Flandriam⌋ secretum tabellarium mitterent, qui superinscribed⌈quiqui superinscribed⌉ infra horam ⌊hinc⌋ exiret; proinde ut saltem Maiestas Vestra Serenissima sciret me iam ⌊huc⌋ applicuisse 1524-09-25⌊25 praeteriti1524-09-25⌋, has subito exaravi. Non sum ⌊hic⌋ acceptus hoc tempore ut prioribus duabus vicibus, suspicantur, nescio quid, de Gallis. Hic passim praedicantur, quae cum rege Galliae nomine Maiestatis Vestrae per dominum palatinum Siradiensem sunt tractata et plura adduntur, quae forte in rerum natura numquam fuerunt. 1524-09-19⌊19 praeteriti1524-09-19⌋ perveni ⌊abhinc duo miliaria⌋ et misi pro hospitio. More solito data mihi fuerunt tria: unum apud quendam sacerdotem, ubi neque stabulum, neque culina fuit, alia duo apud mulieres, quas cortisanas vocant. Ibi penitus neque pro equis aut pro servis ulla fuit commoditas. Conduxi ⌊hic⌋ igitur hospitium, pro quo qualibet septimana solvo tres ducatos. Cum ⌊magno cancellario⌋ fui aliquoties et in prandio et in negotiis, pollicetur aegre operam suam, nihilominus pollicetur, sed sobellos sine caesaris voluntate accipere non vult; sunt adhuc apud me, neque dabuntur frustra. Caesar hinc recuperandae valetudinis gratia et ut sororem iuniorem Catharinam expediat in Portugaliam, ubi matrimonium contractum est, superioribus diebus ad quinque miliaria discessit, et hanc illius quartanam, qua laborat, causam esse ferunt, quod adhuc in colloquium non admittor. De sequestro status Barensis egi cum cancellario ad longum, addens, si non restituere superinscribed⌈rere superinscribed⌉mur in integrum, futurum, quod omnis amor et observantia Maiestatis Vestrae erga caesarem certo corrumperetur, et alia, quae videbantur huic negotio expedire. Respondit amorem Vestrae Maiestatis remansurum et caesarem nihil aliud hac in causa, quam quod aequitatis sit, facturum. Aliud ex illo hactenus extorquere non potui. Versor itaque in his turbinibus usque ad vertiginem, quae et nunc me male habet; scribo tamen. Cum auditus fuero a caesare, latius de omnibus scribam etiam diffusius, quae hic aguntur paulo post. Intra duos dies posta Romam mittetur, illac derigam meas, quae venient in manus collegae mei Neapoli. A christianissimo ⌊rege Galliae⌋ in ⌊Lugduno⌋ humaniter et auditus et habitus sum. Illius maiestas libenter mihi dedit liberum transitum. Ibidem a quodam amico, ut ulterius progrederer, centum ducatos accepi in mutuum, quos, acceptis a ⌊Fuccaris⌋ pecuniis, hic solvi. Polliciti mihi sunt pro sustentatione, quae erunt necessariae. Alias nescio, quomodo hic mecum ageretur. Bellatur ab hac parte atque egetur acriter. Numquam maiorem pecuniarum penuriam in hac aula cognovi, quam hoc tempore, et haec spero brevi faciet pacem. Habita liberiore opportunitate, scribam uberius de omnibus Maiestati Vestrae Serenissimae. Cui me suppliciter commendo.
Ex ⌊Valleoleti⌋ 3 Octobri<s> 1524.
Serenissimae Maiestati Vestrae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
| |
| 38 | IDL 218 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Valladolid, 1524-10-03 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 525, f. 161
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 197
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 107v-108r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 156r-v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 155, p. 241
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 77, p. 231-232
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 109, p. 129
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 135r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 277
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 147, p. 127 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 886, p. 109 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Ea, quae potui pro temporis angustia, maiestati regiae descripsi. Applicui ⌊huc⌋ sanus confecto longissimo itinere octingentis et quindecim miliaribus, oblitus omnium discriminum, laborum et incommoditatum, cum hic sum. Pontifex misit huc breve oratoribus Florentinis in negotio status Barensis: si proficiet, experiemur, a me nihil omittetur, quantum se intellectus meus extendit usque ad extremum. Bonum tamen esset, quod, cum primis written over ae⌈aeisis written over ae⌉ litterae regiae hnuc venirent, mentem et animum suae maiestatis hac in re declarantes, quibus mihi et animus adderetur et in dicendo fides firmior adhiberetur. Suspicor hoc sequestrum non esse ob aliam rem magis factum, quam ut castrum Barense acciperetur, quod factum est ob metum Gallorum fortassis, ne illis in manus daretur. Hoc quod timui et coram dixi, accidit: ista legatio ad Galliam fecit sequestrum, si hoc vel precibus, vel minis solvere poterimus, omnis danda est opera. Ex ⌊urbe⌋ illac scripturus sum de omnibus latius, meas accipiet paulo post serenissima maiestas regia et Dominatio Vestra Reverendissima dabunt celeritati veniam, et praesertim magnificus dominus palatinus Cracoviensis, quod illi in praesentia non scribo. Ad commissionem ⌊Georgii Hegel⌋, nomine Dominationis Vestrae Reverendissimae accepi trecentos ducatos a ⌊Fuccaris⌋: cum chirographus meus ostendetur, quaeso Dominatio Vestra Reverendissima det apud ⌊maiestatem regiam⌋ operam, ut solvantur. Reverendissimo domino Premisliensi me plurimum commendo, domino Nipchicz et domino Samboczki mille mille salutes dico et me in gratiam Dominationis Vestrae Reverendissimae dedo et trado totum.
Ex ⌊Valleoleti⌋, 3 Octobris anno Domini 1524.
Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
[1] Written on piece of paper which is now lost
| |
| 39 | IDL 219 | Mercurino Arborio di GATTINARA to Ioannes DANTISCUS, Tordesillas, 1524-10-10 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, UUB, H. 154, f. 5
| | 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 5
|
Prints: | 1 | CEID 2/3 (Supplement Letter No. 75) p. 301-303 (in extenso; English register; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
UUB, H. 154, f. 5v
Magnifico Domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, serenissimi ⌊Poloniae regis⌋ oratori mihi plurimum hon(orand)o
Al s(eñ)or embaxador de ⌊Polonia⌋[1]
Postquam in hunc locum applicui, non fuit possibile alloqui ⌊caesarem⌋ pro quovis negotio usque in hunc diem in noctis crepusculo. Exposui ⌊suae maiestati⌋ adventum Dominationis Vestrae, quem adhuc ignorabat, narravi desiderium visendi ⌊suam maiestatem⌋, praesentandi litteras ⌊serenissimi regis vestri⌋, explicandique commissa et inde cum responsione gratam licentiam breviter redeundi. Respondit ⌊sua maiestas⌋ se gratum habere adventum Dominationis Vestrae, audientiam autem non posse ante triduum praestare, ni forsan Dominatio Vestra ita diligens fuerit, ut 1524-10-11⌊cras1524-10-11⌋ summo mane ante prandium ⌊suae maiestatis⌋ et in exitu missae suae ibi praesto affuerit, quandoquidem sumpto prandio propter fumositates, quae ad cerebrum ascendunt, aliquantisper quiescere et inde aliquem recreationis modum cogatur exquirere, 1524-10-12⌊sequenti vero die1524-10-12⌋, qui est dies occupationis quartanae, nullis negotiis locus detur. Laudo igitur, si Dominatio Vestra brevem cupit audientiam reportare et in longiores dies non differre, parum hac nocte quiescat, et hora quinta equum ascendat et cum duobus vel tribus equis huc veniat ante horam decimam in hospitio meo satis arcto descensurus, ut inde simul ad ⌊caesarem⌋ vadamus et habita audientia[2] simul prandere valeamus, vosque inde eodem die sumpto prandio recedere possitis. Ego enim 1524-10-12⌊sequenti die1524-10-12⌋ in prandio in opidum ⌊Vallis Oleti⌋ redibo et ibidem de expeditione vestra agetur. Et nisi fuisset exspectatio huius vestrae audientiae, ego 1524-10-11⌊cras1524-10-11⌋ mane fuissem ibidem in prandio. Acceleret igitur Dominatio Vestra adventum suum, ni ulteriorem dilationem audientiae suae dari velit forsan diuturniorem ob impedimenta, que dietim affert tristis haec aegritudo.
Et interim valeat Dominatio Vestra.
Ex ⌊Tordessilles⌋, hoc die Dominico 10 Octobris in sero, 1524.
Ad mandata Magnificentiae Vestrae ⌊Mercurinus Gattinara⌋
[1] added in the other hand
[2] For a description of this audience see ⌊⌋: Post longam demum sollicitationem meam in colloquium illius maiestatis X Octobris sum admissus, quod sic se habuit: dominus magnus cancellarius, ad Tordesillas vocatus hinc a maiestate caesarea, concesserat ob hanc, ut intellexi, audientiam. Quo cum pervenisset, scripsit mihi, ut ex inclusa copia ostenditur, quod maiestas caesarea gratum haberet adventum meum, quem hactenus ignorasset (si credere dignum est, cum toties comitem de Nassau, ipsum etiam magnum cancellarium atque alios officiales de habendo hospitio et per litteras et per nuntios meos hortatus fuissem). Perveni tandem, quemadmodum cancellarius in litteris suis voluit, pro tempore praefixo ad Tordesillas et illic ante portam nepotem domini cancellarii cum aliis quibusdam equitibus inveni, qui me exceperunt et ad diversorium cancellarii perduxerunt. Cumque cum illo per decursum fere unius horae consedissem et nuntios aliquoties ad caesarem, quando venire deberemus, misisset, data nobis fuit adeundi facultas. Et postquam foribus, ubi erat caesar, appropinquabamus, misit ad me illius maiestas bis, antequam fuissemus intromissi, ut ea, quae per me nomine Serenissimae Maiestatis Vestrae essent dicenda, in compendium redigerem, nam illius maiestas propter medicinas acceptas diu occupari non posset. Hoc etiam cancellarius me rogabat aliquoties. Data desuper fide introivi. Vidi caesarem stantem, pallidum, macerrimum, ut vix a me dinosci poterat. Statim me viso manum extendit. Deinde, postquam illius maiestatem nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae salutassem, exhibui illi creditivas addens, si commissa mea audire posset, me illa, quanto brevius daretur, relaturum. Maiestas illius rogabat, ut cum magno cancellario omnia conferrem et illi singula exponerem, qui mihi desuper respondere et me tandem absolvere deberet. Germanice postea maiestatem illius allocutus rem totam legationis meae ex compendio illi rettuli et rogavi se in his omnibus, quemadmodum ipsa aequitas et mutua sanguinis necessitudo cum Maiestate Vestra Serenissima exposcit, exhiberet, et quod non crederet delatoribus, qui niterentur fortassis variis suis fabulis, quae passim in aula maiestatis suae feruntur, hunc mutuum amorem atque coniunctionem inficere. Respondit illius maiestas se numquam aliter sensisse de Maiestate Vestra Serenissima, quam de fratre et amico integerrimo et se nullis delationibus moveri, immo se semper Maiestati Vestrae Serenissimae et in his rebus a me expositis bonum fratrem et amicum exhibiturum. Et sic quasi venia petita, „Vorczeit mir” dicens se in conclave suum contulit. Non potui certe non condolere huic bono iuveni sic male hac aegritudine affecto. Inde rursus post prandium a magno cancellario in Valle Oleti confectis decem miliaribus nostris redii, nam locus ibidem non erat in diversorio. Rediit etiam die sequenti cancellarius, qui ea, quae maiestati caesareae exponere debui, in scriptis a me postulavit et accepit et se desuper cum aliis consiliariis ad hoc deputatis consulturum dixit.
| |
| 40 | IDL 6809 | Ioannes DANTISCUS to Mercurino Arborio di GATTINARA, Valladolid, 1524-10-12 — 1524-10-13 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 5807 |
| |
| 41 | IDL 6810 | Ioannes DANTISCUS to Mercurino Arborio di GATTINARA, Valladolid, 1524-10-12 — 1524-10-14 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 5807 |
| |
| 42 | IDL 4191 | Hendrik III of Nassau-Breda to Ioannes DANTISCUS, Tordesillas, 1524-10-17 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in German, BCz, 1637, p. 521-522
|
Auxiliary sources: | 1 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 555
|
|
| |
| 43 | IDL 14 | Mercurino Arborio di GATTINARA to Ioannes DANTISCUS, [Valladolid], [1524-10-12 — 1524-11-01] |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, UUB, H. 154, f. 4
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1526, f. 52
|
Auxiliary sources: | 1 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 4
|
Prints: | 1 | CEID 2/3 (Supplement Letter No. 76) p. 304-305 (in extenso; English register; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
UUB, H. 154, f. 4v
Magnifico Domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, ⌊serenissimi Poloniae regis⌋ ad ⌊caesaream maiestatem⌋ oratori mihi plurimum honorando
UUB, H. 154, f. 4r
Magnifice Domine.
Non respondi statim ⌊⌋ Magnificentiae Vestrae, quia eram occupatus in expeditione cursoris ad ⌊caesarem⌋. Negotium salvi conductus communicabo ⌊caesareae maiestati⌋ cum reliquis, sed opportet fieri memoriale, super quo respondentur. Testamentum illustrissimae quondam ⌊ducissae⌋ nec confirmatum exstitit, nec confirmabitur.
De pellibus nullam ego mentionem feci ⌊caesari⌋, neque honori meo conveniret, ut egomet huiusmodi consensum exposcerem. Verum honestius foret, ut Magnificentia Vestra id alia via s<c>iscitaretur: scribendo alicui, veluti secretario ⌊Iohanni Alemano⌋ aut ⌊comiti de Nassou⌋, ut hii exponerent caesari seu horum alter diceret, sicuti Dominatio Vestra parte serenissimi regis sui mihi obtulit munus tot pellium, quas dixi me non recepturum sine scientia et iussu caesareae maiestatis, et quod ideo sua maiestas dignetur annuere et mihi mandare, ut huiusmodi munus reciperem. Quod sua maiestas facillime concedet.
Valeat interim Magnificentia Vestra, cui me commendo.
Ad mandata Magnificentiae Vestrae deditus ⌊Mercurinus Gattinara⌋
| |
| 44 | IDL 220 | Mercurino Arborio di GATTINARA to Ioannes DANTISCUS, Tordesillas, 1524-11-02 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, UUB, H. 154, f. 6
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 22
|
Auxiliary sources: | 1 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 6
|
Prints: | 1 | CEID 2/3 (Supplement Letter No. 77) p. 306-307 (in extenso; English register; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
UUB, H. 154, f. 6v
Magnifico Domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, ⌊serenissimorum regis⌋ et ⌊reginae Poloniae⌋ oratori mihi plurimum hon(orand)o
UUB, H. 154, f. 6r
cf. Digesta 2, 14, 7, 7 Praetor ait pacta servabo Gattinara, a legal scholar, uses this abridged quotation from Justinian’s Digest as a proverbial statement of the obligation to honor one’s engagements ⌊Ait praetor: pacta servabocf. Digesta 2, 14, 7, 7 Praetor ait pacta servabo Gattinara, a legal scholar, uses this abridged quotation from Justinian’s Digest as a proverbial statement of the obligation to honor one’s engagements ⌋.
Promisi enim, Magnifice Domine, in ultimo nostro colloquio, quod quamprimum a regio consilio relationem haberem, statim responderetur petitionibus ⌊serenissimorum regis⌋ et ⌊reginae Poloniae⌋. Unde ut pollicita observem, remitto scripturas vestras cum petitionibus ac responsionibus[1] in cuiuslibet petitionis pede accomodatis, quas videre licebit, et si quid agendum restet, poterit me monere. Et si in re ⌊serenissimae reginae⌋ iuxta decreti formam litteras et provisiones expediri cupiat formamque investiturae conscribi, ad secretarium ⌊Petrum Garciam⌋ recurrat, qui viso decreto manu mea conscripto singula disponet et in formam red orig. d⌈ orig. d⌉iget indeque captata diaeta coram ⌊caesare⌋ res investiturae perfici poterit. Ego interim meum illinc adventum accel{l}erare curabo.
Valeat interea Magnificentia Vestra cum reverendo domino ⌊collega⌋, quibus me commendo horumque manus Hispano more deosculor.
Ex ⌊Tordesillis⌋, die 2-a Novembris 1524.
Ad mandata Magnificentiae Vestrae deditus ⌊Mercurinus Gattinara⌋
[1] The whole memorandum and replies mentioned here are lost, perhaps one paragraph has been preserved, cf. ⌊⌋.
| |
| 45 | IDL 6518 | Ioannes DANTISCUS to Mercurino Arborio di GATTINARA, ca. 1524-11-03 Letter lost |
received Tordesillas, 1524-11-03
Letter lost, mentioned in IDL 221: Litteras Magnificentiae Vestrae mihi per harum latorem redditas accepi paulo ante prandium |
| |
| 46 | IDL 221 | Mercurino Arborio di GATTINARA to Ioannes DANTISCUS, Tordesillas, 1524-11-03 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, UUB, H. 154, f. 7
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 23
| | 3 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 7
|
Prints: | 1 | CEID 2/3 (Supplement Letter No. 78) p. 308-309 (in extenso; English register; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
UUB, H. 154, f. 7v
Magnifico Domino ⌊Ioanni Dentisco(!)⌋, serenissimi ⌊regis Poloniae⌋ oratori mihi plurimum honoran(d)o
⌊⌋ Magnificentiae Vestrae mihi per harum latorem redditas accepi paulo ante prandium, nec inde usque ad noctem hanc datus fuit locus respondendi. Cum enim ⌊caesarea maiestas⌋ sit in procinctu recessus, ita me opprimunt negotia, ut non liceat respirare. Allocutus fui ⌊maiestatem caesaream⌋ de adventu Magnificentiae Vestrae et ⌊collegae⌋, respondit se nullo pacto 1524-11-04⌊crastina die1524-11-04⌋ vos audire posse, sed 1524-11-05⌊die Sabbati1524-11-05⌋ de mane, prius quam iter arripiat, se libenter audientiam praestiturum. Si igitur Magnificentia Vestra cum ⌊collega⌋ remaneatis satisfacti de responsione data, bonum erit, ut pro expedienda investitura ante discessum ⌊caesaris⌋ ⌊huc⌋ 1524-11-04⌊die crastina1524-11-04⌋ in sero aut 1524-11-05⌊Sabbati1524-11-05⌋ summo mane venire curetis et vobiscum adducatis secretarium ⌊Petrum Garciam⌋ composita prius minuta investiturae fiendae iuxta formam decreti per me conscripti. Quod si in huiusce rei expeditione aliqua emergat difficultas, de qua prius esset tractandum et colloquendum, inutilis esset adventus vester, quandoquidem post ⌊caesaris⌋ recessum statim ad vos sim red{d}iturus et ante illius hinc recessum non esset locus hisce negotiis, verum haec omnia, donec ⌊caesarem⌋ in ⌊Maioreto⌋ conveniamus, essent differenda, quem tamen ante vicesimam primam diem huius mensis convenire non licebit. Sicque sanctius esset meum ibidem adventum praestolari. Si tamen videatur omnino huc veniendum, offero Dominationi Vestrae partem hospitii mei curaboque, ut equi ac servitores in hospitiis forreriorum seu aedilium, qui iam discedunt, esse poterunt.
Valeat interim Magnificentia Vestra cum reverendo domino ⌊collega⌋ et me moneat prius quam veniat, ut hospitia disponantur.
Ex ⌊Tordesillis⌋, die 3 Novembris hora 7 noctis 1524.
Ad mandata Dominationis Vestrae uti frater ⌊Mercurinus de Gattinara⌋
| |
| 47 | IDL 5807 | Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon, Valladolid, 1524-11-12 |
Manuscript sources: | 1 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 113r-118v
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 93, p. 271-291
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 111, p. 135-143
| | 4 | register with excerpt in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 36-43
|
Prints: | 1 | Españoles part II, No. 19, p. 161 (excerpt in Spanish translation) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Serenissima Maiestas Regia et Domine, Domine Clementissime, post humillimam perpetuae meae servitutis commendationem.
Paulo ante per binas postas – et per ea<m>, quae in ⌊Flandriam⌋, et illam, quae ad ⌊Urbem⌋ hinc mittebatur – haec, quae in hac temporis angustia potui, Maiestati Vestrae Serenissimae descripsi, quomodo ⌊huc⌋ 1524-09-19⌊XIX Septembris1524-09-19⌋ applicui, et quam diu hospitium neque colloquium, quod audientiam vocant, a ⌊maiestate caesarea⌋ habere potui, et qualiter omnia hic infecta offenderim, sic etiam, quod ⌊magnus cancellarius⌋ has tres quadragenas sobellorum sine maiestatis caesareae consensu nequaquam nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae accipere voluit. Data tandem a me est opera, modis quibus potui omnibus, pro audientia hac habenda. Quae habuit multos obices, in primis ⌊caesareae maiestatis⌋ aegritudinem quartanam, quae ita morosam et taediosam illius maiestatem reddebat, quod etiam propriis negotiis (et non parum urgentibus) omissis se in locum solitarium contulit, ad Cartusien(ses), tribus abhinc miliaribus et deinde ulterius ad ⌊matrem⌋ in ⌊Tordesillis⌋, ubi etiam audientiae meae tractatus matrimonii inter ⌊Catherinam⌋ sororem iuniorem illius maiestatis et ⌊regem Portugaliae⌋ impedimento fuit.
Post longam demum sollicitationem meam in colloquium illius maiestatis 1524-10-10⌊X Octobris1524-10-10⌋ sum admissus, quod sic se habuit: dominus ⌊magnus cancellarius⌋, ad ⌊Tordesillas,
ms 1 Tordesillis⌈TordesillasTordesillas,
ms 1 Tordesillis⌉⌋ vocatus ⌊hinc⌋ a ⌊maiestate caesarea⌋, concesserat ob hanc, ut intellexi, audientiam. ⌊Quo⌋ cum pervenisset, ⌊⌋ mihi, ut ex inclusa copia ostenditur, quod ⌊maiestas caesarea⌋ gratum haberet BJ, 6557, f. 114r adventum meum, quem hactenus ignorasset (si credere dignum est, cum toties comitem de Nassau, ipsum etiam magnum cancellarium atque alios officiales de habendo hospitio et per litteras et per nuntios meos hortatus fuissem). Perveni tandem, quemadmodum ⌊cancellarius⌋ in litteris suis voluit, pro tempore praefixo ad ⌊Tordesillas,
ms 1 Tordesillis⌈TordesillasTordesillas,
ms 1 Tordesillis⌉⌋ et illic ante portam nepotem domini cancellarii cum aliis quibusdam equitibus inveni, qui me exceperunt et ad diversorium cancellarii perduxerunt. Cumque cum illo per decursum fere unius horae consedissem et nun{c}tios aliquoties ad ⌊caesarem⌋, quando venire deberemus, misisset, data nobis fuit adeundi facultas. Et postquam foribus, ubi erat ⌊caesar⌋, appropinquabamus, misit ad me illius maiestas bis, antequam fuissemus intromissi, ut ea, quae per me nomine Serenissimae Maiestatis Vestrae essent dicenda, in compendium redigerem, nam illius maiestas propter medicinas acceptas diu occupari non posset. Hoc etiam cancellarius me rogabat aliquoties. Data desuper fide introivi. Vidi ⌊caesarem⌋ stantem, pallidum, macerrimum, ut vix a me dinosci poterat. Statim me viso manum extendit. Deinde, postquam illius maiestatem nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae salutassem, exhibui illi creditivas addens, si commissa mea audire posset, me illa, quanto brevius daretur, relaturum. ⌊Maiestas illius⌋ rogabat, ut cum ⌊magno cancellario⌋ omnia conferrem et illi singula exponerem, qui mihi desuper respondere et me tandem absolvere deberet. Germanice postea maiestatem illius allocutus rem totam legationis meae ex compendio illi rettuli et rogavi se in his omnibus, quemadmodum ipsa aequitas et mutua sanguinis necessitudo cum Maiestate Vestra Serenissima exposcit, exhiberet, et quod non crederet delatoribus, qui niterentur fortassis variis suis fabulis, quae passim in aula maiestatis suae feruntur, hunc mutuum amorem atque coniunctionem inficere. Respondit illius maiestas se numquam aliter sensisse de Maiestate Vestra Serenissima, quam de fratre et amico integerrimo et se nullis delationibus moveri, immo se semper Maiestati Vestrae Serenissimae et in his rebus a me expositis bonum fratrem et amicum exhibiturum. Et sic quasi venia petita, „Vorczeit mir” dicens ⌊se⌋ in conclave suum contulit. Non potui certe non condolere huic bono iuveni sic male hac aegritudine affecto.
Inde rursus post BJ, 6557, f. 114v prandium a ⌊magno cancellario⌋ in ⌊Valle Oleti⌋ confectis decem miliaribus nostris redii, nam locus ibidem non erat in diversorio. Rediit etiam die sequenti ⌊cancellarius⌋, qui ea, quae ⌊maiestati caesareae⌋ exponere debui, in scriptis a me postulavit et accepit et se desuper cum aliis consiliariis ad hoc deputatis consulturum dixit. Paulo post ⌊⌋ ad eum quaerens, si ⌊caesar⌋, ut sobellos acciperet, iam consensisset. Ad quod mihi ⌊⌋, ut in copia inclusa habetur; unde Maiestas Vestra Serenissima, quomodo hic negotia tractantur, intelliget. 1524-10-12⌊Postero die1524-10-12⌋ ⌊illum⌋ accessi hortans, ut pelles illas susciperet, promittens me Germanice cum ⌊caesare⌋ seorsum ea de re loquturum, cum primum admitterer in colloquium. ⌊Ille⌋ vero nequaquam annuere voluit, nisi prius ⌊caesar⌋ illi mandaret, et etiam dixit, si essent plures centum vicibus, quod eas contra iuramentum suum caesari de hoc officio praestito non acceptaret.
Re hoc superinscribed⌈hochoc superinscribed⌉ in superinscribed⌈inin superinscribed⌉ cardine stante advenit huc mihi multum desideratus, et de quo etiam in litteris meis ad ⌊urbem⌋ missis memini, dominus doctor ⌊Borg⌋; qui quanto me gaudio suo adventu affecit, neque scribi neque dici potest. Haerebam enim non in parvo rerum gerendarum dubio, praesertim cum de hereditate serenissimae ⌊reginalis maiestatis⌋ nulla mihi certa data fuisset instructio, et hic ego rem aliter se habentem, quam in ⌊Neapoli⌋ fui edoctus, inveneram habitis tot cum ⌊magno cancellario⌋ de sequestro interposito disputationibus, de quo hic primum ab illo habui notitiam, illeque iure interpositum et revocari non posse assereret.
Quibus modis hoc in turbine versatus sum, ut is, qui libenter in rebus commissis bene serviret, Deo notum est. Habet hic continuum suum sollicitatorem dux Mediolani, quendam nomine Camillum, hominem bene industrium et doctum, qui nullam omittit operam, quo sequestrum fixum maneret; fuitque apud me et ad longum est mecum de his rebus collocutus volens quippiam expiscari. Interrogabat etiam, si mandata haberem ad ineundam amicabilem compositionem; qui sibi dignum responsum reportavit.
Illustris dominus dux Calabriae, cum quo nuper fui in prandio apud ⌊magnum cancellarium⌋, non videtur contra ⌊reginalem maiestatem⌋ quicquam duriter sollicitare. Ibidem ad tabulam magna cum diligentia de fe
BJ, 6557, f. 115r
licitate et prospera valetudine Maiestatis Vestrae Serenissimae et reginalis quaerebat et se obtulit, ut moris est, verbis generalibus. Videtur ista tragoedia de sequestro ex alio fonte manasse, et quod forte non ob aliam causam sit factum, quam ut sub hoc colore castrum haberi possit Barense, de quo timebatur propter legationem factam in Gallias, ne in manus Gallorum traderetur, unde omnes istae difficultates certo habent originem. Si castrum hoc fido castellano fuisset custoditum, hac nunc careremus molestia et cetera.
Dominus doctor ⌊Borg⌋ huc appulit et in hospitium meum, qualibet septimana pro tribus ducatis conductum, divertit 1524-10-15⌊quindecima Octobris1524-10-15⌋ et 1524-10-24⌊XXIIII eiusdem mensis1524-10-24⌋, post sedulam nostram sollicitationem utrimque factam, in ⌊Tordesillis⌋ a ⌊maiestate caesarea⌋ habuit audientiam. Quam ego eo modo et apud ⌊cancellarium⌋ et apud comitem de ⌊Nassau⌋ procurabam, ut sine taedio re et necessitate id exigente a ⌊maiestate caesarea⌋ praestaretur. Quod, cum ⌊illius maiestas⌋ iam habere melius coeperat, impetravimus. Perorabat itaque dominus doctor luculenta oratione ea, quae in mandatis habuit. Ad quae in summa responsum, quod super his rebus etiam per me ante expositis: per consiliarios iam tractaretur, unde brevi expeditionem sperare deberemus. Sic iterum dimissi et cum ⌊cancellario⌋ pransi decem haec miliaria rursus in ⌊Vallem hanc Oleti⌋ confecimus.
Et ne quicquam intemptatum ms. intentatum(!)
⌈intemptatumintemptatum ms. intentatum(!)
⌉ relinqueremus, 1524-10-28⌊XXVIII praedicti mensis1524-10-28⌋, me iterum in ⌊Tordesillis⌋ ad ⌊magnum cancellarium⌋ et comitem de Nassau contuli, a quo petii, ut me seorsum in colloquium admitteret. In quo cum essemus, ad spatium temporis satis longum illi iustitiam et iura serenissimae reginalis maiestatis ab ovo, ut dicunt, exorsus exposui, et quomodo contra omnem iuris ordinem causa indicta: Serenissima Maiestate Vestra et illius coniuge non requisita neque ad hoc vocata, in continuata possessione fuisset factum sequestrum omni aequitate et sanguinis necessitudine posthabita, quod Maiestas Vestra pro insigni iniuria non abs re aegerrime ferret misissetque mihi hunc dominum doctorem pro collega ad tractanda haec negotia apud maiestatem caesaream, quo res haec curae et cordi esse Maiestati Vestrae Serenissimae liquidius cognosceretur. Unde cum inter omnes alios illius illustritas maiestati caesareae
BJ, 6557, f. 115v
esset acceptior et in quem plurimum confideret, pro sua fide, qua maiestati caesareae devincitur, velit apud illam dare operam, ut huiusmodi sequestrum deponeretur, et ut serenissima domina regina in integrum restitueretur; ne inde Serenissima Maiestas Vestra, quae nunc magis, quam umquam ante, cum infidelibus occuparetur, graviorem animum conciperet, unde forsan cogeretur pacta et foedera, cum Turcis praesertim, inire, toti rei publicae Christianae plurimum nociva; perpenderetque, cum Turcus a parte nostra esset securus nec a nobis quicquam metueret, quo arma et vires suas foret conversurus? Quod facili posset coniectura consequi, Italia enim et Sicilia citra et ultra pharum illi esset vicina, praecipue his intestinis bellis sic stantibus. Perpenderet etiam, quod Serenissima Maiestas Vestra maiestatem caesaream omni semper amore atque observantia, quod clare in electione est testata, prosequitur, et quod illi inter alios amicos non vulgaris est et esse semper potest, daretque operam, ne istiusmodi amor et observantia per tam insignem iniuriam corrumperetur, immo potius efficeret, ut status iste Barensis serenissimae coniugi Maiestatis Vestrae, quemadmodum omni iure debet, redderetur. Et quod si conficeret, ut status integer cum castris suis restitueretur, pollicebar illi, saltem ob quandam Maiestatis Vestrae Serenissimae erga illum gratitudinem, quingentos ducatos et sobellos a Maiestate Vestra pro regia veste et adhuc in futurum maiorem Maiestatis Vestrae munificentiam cum verbis consuetis.
Haec cum a me longiore sermone cum accurata diligentia audivisset, respondit se prius istius negotii sic ad unguem fundamentum non scivisse, et quod crederet maiestatem caesaream hac de re non bene fuisse informatam, quod in sequestrum huiusmodi consensisset, velletque cum maiestate caesarea et consiliariis desuper colloqui, et speraret, quod illius maiestas omne id factura esset, quo Maiestati Vestrae Serenissimae, quam pro singularissimo fratre haberet, complaceret et morem gereret. Et addidit, quod a Maiestate Vestra Serenissima nihil vult nec habere cupit, quam illius favorem et benivolentiam, et ubi Maiestati Vestrae Serenissimae inservire posset, se semper praesto futurum. Et in fine a me quaesivit, si etiam cum magno cancellario de hoc negotio essem locutus. Et cum rettulissem, quod saepius, respondit „Et ego cum eo colloquar et spero, quod voti compotes redibitis”.
Paulo post vocavit me dominus canBJ, 6557, f. 116rcellarius et in adscribed⌈inin adscribed⌉ter superinscribed⌈terter superinscribed⌉rogavit, si fuissem in aula. Fatebar et dixi illi ea, quae cum comite de Nas<s>au fueram locutus. Inde quodam rubore suffusus inquit „Maiestas caesarea non negabit investituram serenissimae dominae reginae Poloniae, salvo tamen iure tertii, quod semper in investituris intellegitur, etiam si non exprimitur”; et de omnibus planius quam prius mecum loquebatur dixitque se ad consiliarios huc scripturum, ut his rebus finem imponerent, et postquam scripturas haberet, vellet eas decretatas ad me remittere. Sic fuit inter nos discessum et ego ad ⌊Vallem Oleti⌋, ad dominum ⌊collegam⌋ meum hac nocte eadem redii.
1524-11-02⌊Secunda die Novembris1524-11-02⌋ misit ad me scripturas decretatas, quarum copias his inclusi, ac etiam copiam litterarum, quas desuper ad me scripsit. Ex his omnibus Maiestas Vestra Serenissima liquido intelliget, in quibus adhuc res haeret. Cum itaque cum domino collega decretationes illas accurate perlegissemus, invenimus castra sub specie quadam iuris detineri et maiestatem reginalem ad cautionem de stando iuri et iudicatum solvendum astringi. Quo moti iterum ⌊cancellarium⌋ in ⌊Tordesillis⌋ convenimus, antequam ⌊maiestas caesarea⌋ versus ⌊Madrillis⌋ 33 miliaria hinc discederet[1], et de castris cum illo multa contulimus et hanc scripturam per modum supplicationis, cuius etiam copia his nectitur, illi dedimus. Sed cum ⌊maiestas caesarea⌋ in praecinctu exitus fuerat, nihil effici potuit remissumque est hoc negotium in ⌊Madrillis⌋, ubi investitura more solito et homagium per nos de hoc statu Maiestatis Vestrae Serenissimae nomine fieri debet. Nosque ⌊huc⌋ pro litterali expeditione ad ⌊cancellariam⌋ sumus reversi, post biduum aut triduum ad ⌊caesarem⌋ ituri.
Haec sunt, quae hactenus per me et dominum doctorem ⌊collegam⌋ meum multo labore et taedio acta sunt. Cum autem uterque nostrum intelliget, quod haec expeditio non erit ita clara, quin necessarium sit rursus huc vel scribere vel mittere aliquem, perpenden(do) tam longam viarum intercapedinem et periculosam stante hoc bello profectionem, et ne maiores expensae fierent, ex re et ex usu negotiorum nostrorum commodum putavimus, quod unus nostrum ⌊hic⌋ remaneret, donec causa in quietum perveniret finem. Quapropter alter alteri persuadere nititur, ut hic maneat. Quod ego adhuc suscipere non ausi, liceat BJ, 6557, f. 116v res id expostulet, numquam enim, Serenissime Rex, ex mandato mihi a Maiestate Vestra Serenissima praescripto discessi, et quamvis expediat, neque in praesentia mihi integrum id facere censeo; in primis, quia in litteris Maiestatis Vestrae Serenissimae, quas ⌊dominus doctor⌋ mihi attulit, nihil scribitur, quod ⌊hic⌋ immorari deberem, neque ore tenus a Vestra et reginali Maiestate nullam ea de re ad me commissionem habuit. Meminique in discessu meo a Maiestate Vestra Serenissima illius verbi, quod mihi dixit, ut operam darem, quod quantocius a ⌊maiestate caesarea⌋ expedirer et reverterer, quod etiam in creditivis meis ad maiestate<m> caesaream clare est expressum. Accedit praeterea, quod adhuc cum domino secretario ⌊Ludovico Aliphio⌋ legatio ad ⌊pontificem⌋ ex mandato Serenissimae Maiestatis Vestrae mihi restat peragenda. Quomodo igitur contra voluntatem Maiestatis Vestrae Serenissimae, cum mihi nihil neque in aliis neque in novissimis suis litteris iniunxit, hic manere debeam? Penitus metuo ac haereo. Nollem etiam videri, quod ultro me in huiusmodi moras ingererem: Deus mihi testis est, quam libenter ⌊hic⌋ hucusque fuerim. Satis superque mihi ⌊Hispania⌋ nota est essetque tempus, quod aliquando post tot et tantas incommoditates perpessas, post tot discrimina atque defatigationes tandem quiescerem. Quae adhuc singula et maiora in servitio Maiestatis Vestrae Serenissimae nauci facerem, modo illius voluntas mihi cognita esset. Quo fit, quod totus animi pendeo neque quid mihi faciendum in hoc dubio satis certus sum, mallem enim me numquam in vivis fuisse, quam fidem meam bene conservatam in minimo suspectam fieri; quam, ut in deum meum confido, incorruptam sepulcro mecum inferam. Quicquid erit, cum apud ⌊caesarem⌋ in ⌊Madrillis⌋ constituemur, hoc a me, quod expedire servitio Maiestatis Vestrae Serenissimae videbitur, et quod necessitas postulabit, fiet. Mutuoque cum domino doctore ⌊collega⌋ meo, homine gerendarum rerum perito et singulari iudicio praedito, consultabimus et id agemus, quod fieri oportebit. Sic mihi in fatis esse suspicor, quod numquam in uno anno ex ⌊Hispania⌋ redire possum. His omnibus Maiestas Vestra Serenissima pro incomparabili sua prudentia et clementia in omnes bene meritos praecipua providebit.
Visum hic est quibusdam, quod praeter multorum opinionem hic multa hoc tempore expedivimus, praeserBJ, 6557, f. 117rtim hanc investituram et sequestri revocationem. Sed quantum ego conicere possum, temporum haec mutatio non parum nobis profuit, alias maiores adhuc difficultates habuissemus. In castro Barensi omnis vis est, si illud extorquere possemus, salva res esset. Dabitur quantum in nobis est omnis opera, pretio, precibus, minis convenientibus et aliis modis omnibus, ut illud expugnare possimus. In magno cancellario adhuc periculum faciemus, quamvis in muneribus capiendis sic se reddat difficilem. 1524-11-07⌊Septima huius1524-11-07⌋ mensis primum accepit sobellos, habito ⌊maiestatis caesareae⌋ assensu, quam, cum dominus ⌊collega⌋ peroraverat, Germanice rogavi, ne illi foret adversum, quod dominus cancellarius hoc munus a Maiestate Vestra Serenissima susciperet, cum non ob aliam causam daretur, quam ut mutuum amorem ac benevolentiam inter Vestras Maiestates in dies redderet auctiorem. Sic illius ⌊maiestas caesarea⌋ vocato rursus ⌊cancellario⌋, qui paulisper secesserat, iniunxit ei coram, ut sic faceret. Missis itaque ⌊illi⌋ superiori die sobellis, nos in prandio habuit et Maiestati Vestrae Serenissimae ingentes gratias egit seque semper bonum servitorem illi futurum pollicebatur. Illic etiam cum eo de litterali expeditione contulimus, unde statim pro secretario regni Neapolitani ⌊Petro Garcia⌋ misit illique commisit, ut cum diligentia omnia conficeret iuxta decretationem factam. Cui copias omnium privilegiorum auctenticas ⌊reginalis maiestatis⌋ dedi, sub quorum tenore investitura et confirmatio desuper conscribi debet. Litteras pro tollendo sequestro adhuc usque ad ⌊Madrillis⌋ distulimus, ubi de castris agendum erit, ut illa asserere possemus. Omnia alia hic conscribentur, ne, cum ad ⌊caesarem⌋ venerimus, pro his expediendis nova mora sit necessaria. Facto ibidem sub consuetis caeremoniis de statu Barensi homagio et habitis litteris investiturae, confirmationis et tollendi sequestri ad viceregem ac collaterale consilium, deinde pro iuramento fidelitatis praestando ad vasallos status praedicti unus nostrum Neapolim redibit.
Si res haec reginalis maiestatis ibidem in iudicium venerit, summa omnis in hoc puncto consistet, quemadmodum disputando a magno cancellario iam saepe intellexi, an verbis enuntiativis regis Federici, qui hanc cessionem per ducem Ludovicum factam in privilegio suo testatur, standum sit
BJ, 6557, f. 117v
nec ne. Erit itaque illic caute agendum, cum omnia illic, ut expertus sum, sint venalia.
Quae sunt ad principale negotium responsa, quod spectat suppetias contra infideles, Maiestas Vestra plane intelliget ex copia legationis meae et responsi. Superiori anno, cum hic idem agerem, remittebatur Maiestas Vestra Serenissima ad summum pontificem, nunc vero ad ipsum Deum, in illo solo spes nostra esse poterit; hic nullam, etiamsi facibus quaereretur, invenio. Invenio hic nudam paupertatem et rerum omnium inopiam.
Soror maiestatis caesareae, quae in Portugaliam mitti debuit, et alia multa negotia, quae ipsum concernunt caesarem, ob istam perpetuam egestatem impediuntur. Tractatur iterum pro pecuniis modis omnibus, et curtae, quas nos conventiones vocamus, in Arragonia et Valentia servari debent. Hinc est, quod in Madrillis non diu stare caesar poterit.
Erat hic bona spes pacis, si frater ⌊Nicolaus de Schenberg⌋ Capuanus hic appulisset. Quem fortassis non abs re Galli retinuerunt, sicque istius belli finem nondum video. Fertur XXVII Octobris serenissimus rex Galliae cum omni sua potentia atque ingenti exercitu iam trans Alpes pervenisse usque ad oppidum Astsubandiae, XX forsan miliaria a Mediolano. Et si partes in Italia habuerit, ut hic suspicantur, facile illa potietur. Tamen iste ludus nondum habet finem et cetera.
Est hic quidam homo medii, ut multi autumant, cerebri, Sophi regis Persarum nuntius, qui caesarem et alios Christianos principes ad foedera contra Turcas hortatur; decreveratque caesar unum de suis cum illo ad Sophi remittere, quod illius aegritudo et alia graviora negotia obiter incidentia non admittunt. Et sic adhuc ille hic detinetur.
Summus pontifex in hoc negotio status Barensis duo oratoribus Florentinis misit brevia cum mandatis, ut ipsi fassi sunt, serio eis iniunctis, quod cum diligentia hoc apud maiestatem caesaream sollicitarent. Sed sicut ab illis edoctus sum, coram caesare istius rei nullam fecerunt mentionem asserentes se non habuisse de rebus magis arduis cum caesare colloquendi commoditatem. Unusque eorum nuper coram domino cancellario protestatus est, quod cum illo de ea re contulisset. Id cancellarius, quasi non audisset, transiit. Nos credimus, quod nostra negotia omnibus curae essent
BJ, 6557, f. 118r
non secus atque nobis, sed interdum res se longe aliter habet. Haec tempora multum profuerunt, caute tamen illis est utendum et cetera.
Inveni ⌊hic⌋ dominum doctorem ⌊Samsonem⌋ serenissimi ⌊regis Angliae⌋ oratorem, qui ante duos annos etiam hic fuerat, et cum quo mihi fuit singularis consuetudo. Audivi eum tam bene conquerentem de hospitiis atque ego sum conquestus. Stetit etiam octo diebus antequam commodum habere potuit in villa hic vicina. Neque ordo neque respectus hac in re hic habetur. Bis cum illo fui in ⌊Tordesillis⌋ et quia diversorium habere nequivimus, semper versus noctem redire cogebamur.
Est nunc quaedam displicentia inter caesarem et regem Angliae, quod ille non ingressus sit Gallias, ut forsan promisit. Anglici conqueruntur rursus, quod caesar illorum auxilio multa accepit et occupavit, de quibus non aequa datur portio.
cf. Hor. Carm. II 16.27-28 ⌊Sic nihil ab omni parte beatum est.cf. Hor. Carm. II 16.27-28 ⌋
Sed, ut redeam de hospitio, datum est tandem mihi cum ⌊collega⌋ satis commodum. Et ms. Ut(!)
⌈EtEt ms. Ut(!)
⌉ ubi illud eum ad modum instruximus, ut voluimus, iterum discedere compellimur. Misimus pro alio versus ⌊Madrillis⌋, quale id futurum est, experiemur. Creditur a superinscribed⌈aa superinscribed⌉ plerisque de nostris, quod in summis hic vivatur deliciis; gaudeo plurimum me testem hic nactum, qui aliquando exponet, quales sint. Videtur mihi multum fortunis meis accessisse, quod illum Deus et Maiestas Vestra Serenissima huc miserit, quo mihi facilius credetur. Aliud est esse oratorem apud Maiestatem Vestram Serenissimam, aliud hic. Apud nos ducuntur, conducuntur, reducuntur, ab omnibus honorantur oratores, et nemo est, qui talis esse non cuperet. Hic est currendum, sollicitandum, exspectandum et ante fores standum, et interdum sine admissione redeundum, praesertim in odiosis, quae mihi fatalia sunt. Sed de his hactenus.
Aula ista ab ea, quam novissime videram, multum decrevit. Hinc fit, quod marchio ⌊Ioannes Brandenburgensis⌋ cum ⌊uxore⌋ sua totus uxorius agit ⌊Valentiae⌋⌊⌋ neque hic verbum quidem de eo auditur.
De rebus nostris Prutenis nihil hic intelligere potui. Dominus ⌊Ioannes Hannard⌋, qui, ut a ⌊cancellario⌋ intellexi, Maiestati Vestrae Serenissimae vellus aureum portare debuerat, nondum rediit. Ille res Germanicas cum ⌊Maximiliano Transsilvano⌋, qui etiam, quod in curia vivere non potuit, discessit, dirigere solebat. In locum illorum dominus ⌊praepositus de Valtkirchen
⌋
BJ, 6557, f. 118v
assumptus est. Nihil hic aliud de magistro Prussiae intelligere potui, quam quod inter principes Germaniae pro ⌊Luthero⌋ ligam fecisset, et quod uxorem ducturus esset. Haec a ⌊magno cancellario⌋ habui, et quod se ⌊Ioannes Hannard⌋ excusasset non potuisse ad Maiestatem Vestram Serenissimam pervenire, quam pro mense Iulio in finibus remotissimis Tartarorum agere scribebat, quo vellus hoc aureum illi praesentasset, et quod ea de re caesar non esset contentus mandassetque denuo, ut per alium ad Maiestatem Vestram Serenissimam perferretur. Ad ea, cum nihil in mandatis habui, tantum respondi. Aliud fortasse subest, cur perlatum non sit, eo enim tempore Maiestas Vestra Serenissima, quod etiam cancellario dixi, Cracoviae agebat: reliquiae adhuc sunt Germanicarum machinarum.
Utque semel finiam, si in tam longo scribendo volumine fui morosior, peto veniam et me humillime, ut domino meo clementissimo, Maiestati Vestrae Serenissimae commendo quaesoque, cum me hinc revocare dignabitur, mihi ad serenissimum ⌊Galliae regem⌋ litteras mittat, quibus redeundi salvum conductum impetrare possim. Ille ms. Illum(!)
⌈IlleIlle ms. Illum(!)
⌉, quem pro tribus mensibus habui, dudum exspiravit.
Ex ⌊Valle Oleti⌋ ⌊Castiliae⌋, XII Novembris anno M-o D-o XXIIII-o.
Postscript:
BJ, 6557, f. 113r
Serenissime Rex, antequam has claudam, non abs re censui Maiestatem Vestram Serenissimam, quomodo maiestas caesarea in sua aegritudine habeat, certiorem reddere. Fuit quidam Siculus, qui illius curam susceperat et qui multos eadem aegritudine suis pharmacis liberaverat. Ille admissus maiestatem caesaream quodam oleo in spina dorsi ungere consueverat, unde melius habere coepit, et non tantis horis, ut prius, cruciari. Tamen morbus ille abigi nequit et adhuc statis temporibus maiestas sua eo impetitur; miranturque hic plurimi, quod Siculus iste, ut compertum est, tot curaverit, et maiestatem caesaream sua arte iuvare non potest.
Hoc volumen, quod Maiestati Vestrae Serenissimae descripsi, quaeso maiestati reginali cum primis mittatur, nam illi de rebus istis scripsi in compendio; essetque non incommodum, quod etiam illustri domino Henrico comiti de Nassau et marchioni de Zenete et cetera nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae scriberetur, et, si fieri posset, aliquot sobellorum quadragenae bonae mitterentur, quibus ad castrum Barense scalas admoveremus, ut cum tempore intercipi possit.
De relevio a cancellario dominus doctor Bork et ego intelleximus, quod illud maiestas caesarea nulli umquam remiserit, et quod mallet dare ex aliis proventibus triplum, quam id quod iure superioritatis ad eum spectat. Dabimus nihilominus operam et temptabimus ms. tentabimus(!)
⌈temptabimustemptabimus ms. tentabimus(!)
⌉ omnia. Si illud impetrare non poterimus, dilatio solutionis per unum annum, ut spero, nobis non negabitur.
Alia hoc tempore non restant. Deus
BJ, 6557, f. 113v
Optimus Maximus per sanctissimi patroni nostri sancti Stanislai intercessionem det Maiestati Vestrae Serenissimae prosperam et longaevam valetudinem atque contra atrocissimos nostros hostes suam divinam protectionem et felicitatem.
[1] ⌊Charles V⌋ left for ⌊Medina del Campo⌋ on November, 5, after the meal, see ⌊⌋, p. 160.
| |
| 48 | IDL 224 | Ioannes DANTISCUS to Krzysztof SZYDŁOWIECKI, Valladolid, 1524-11-12 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 530, f. 168
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 201-202
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 120r-v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 158v-159r
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 95, p. 297-298
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 113, p. 144-145
| | 7 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 137v-138r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 287
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 150, p. 130 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 899, p. 110 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Cum certo sciam ea in notitiam Magnificentiae Vestrae ventura, quae ad longum serenissimae regiae maiestati descripsi, nolui prolixis meis litteris Magnificentiae Vestrae esse morosior, sed illa in compendium conferre, in quibus gratia et adminiculo Magnificentiae Vestrae plurimum egeo. Cum adhuc totus essem caesarianus, nulla mihi cum domino Antonio Rincone potuit esse consuetudo, qua de re cum nuper in curia christianissimi regis Franciae cum ipso domino Antonio multa sum locutus, obtinui ab eo, ne hanc meam inofficiositatem, si dici potest, aegre ferret. Rogavitque me cum aliquando ad Magnificentiam Vestram scriberem, illi eum summopere commendarem. Unde postquam hac in aula mihi est immorandum et salvus conductus, quem a ⌊rege christianissimo⌋ habui, evanuit, alius mihi pro reditu erit impetrandus, pro quo a ⌊maiestate regia⌋ ad illum regem litteras petii et a Magnificentia Vestra alias ad dominum Antonium peto, quibus ille facilius operam suam apud maiestatem christianissimam impenderet, ut liber mihi transitus per ⌊Galliam⌋ in reditu daretur. Dominus Antonius de mea erga illum excusatione fuit contentus, quae haec fuit. Eo tempore cum esset apud nos, mihi fuit incognitum, quid nomine regis sui apud serenissimum regem nostrum tractaret, cum autem postea mihi res haec in notitiam venisset, praesertim de ista coniunctione et affinitate utrimque composita, non potui nisi illi favere, cui serenissimus dominus meus bene vellet, quo fieret, si prius illi fortassis fuissem adversus, nunc velim deinceps illi semper esse addictus. Collaudavit hanc purgationem meam et se posthac ea de re numquam mecum expostulaturum promisit. Quomodo a christianissimo ⌊Galliarum rege⌋ fuerim e written over s⌈see written over s⌉xceptus et quam humaniter ab illius maiestate in ⌊Lugduno⌋ habitus aliquando coram referam. Interea me Dominationi Vestrae Magnificae, ut domino meo gratiosissimo commendo et rogo rebus et fortunis meis post tam longam et duram servitutem, ubi occasio se offeret, coram serenissima maiestate regia favere velit.
Magnificentiae Vestrae deditissimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
[1] Written on piece of maper which is now lost
| |
| 49 | IDL 222 | Ioannes DANTISCUS to Mikołaj SZYDŁOWIECKI, Valladolid, 1524-11-12 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 529, f. 167
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 198-199
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 107r-v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 156v-157r
| | 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 79, p. 237-238
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 108, p. 128-129
| | 7 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 135v-136r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 285
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 148, p. 127-128 (in extenso) | | 2 | Españoles part II, No. 17, p. 160 (excerpt in Spanish translation) | | 3 | Sumariusz No. 881, p. 108 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BNW BOZ 2053 nr 529 f. 167v
Magnifico Domino ⌊Nicolao de Schidlowiecz⌋ Castellano Sandomiriensi etc. Regni Poloniae Thesaurario, Domino meo gratiosissimo.
In discessu meo nescio quem gravem animum Magnificentia Vestra contra me conceperat ob importunam fortassis expeditionis meae sollicitationem. Dolui profecto vehementer hoc accidisse petiique subito veniam et domino ⌊Nibschicz⌋ postquam ⌊Cracoviam⌋ exiveram, iniunxi, cum mihi sit in aula ⌊maiestatis regiae⌋ singularissimus amicus et Magnificentia Vestra eum libenter sua gratia prosequitur, ut me illi modis quibus posset commodioribus reconciliaret. Quod quamvis factum non dubitem, cum Magnificentia Vestra sit praeter alias virtutes, quibus praedita est, humanissima mente apud omnes, nobilis tamen et in praesentia per tam longam inter nos intercapedinem, si umquam deliqui, quaeso fasso ignoscat, nihil enim gratia et favore Magnificentiae Vestrae mihi potest esse iucundius et in illo me velim oblectare semper. Non potui igitur mihi temperare, licet tam procul absim, quin saltem hunc meum affectum per tantam distantiam, quae inter nos est, Magnificentiae Vestrae significarem et is mihi ad illam scribendi praebuit materiam.
De negotiis mihi commissis, quo sint in cardine et quae hic aguntur, abunde, ut reor, Magnificentia Vestra ex ⌊⌋ ad ⌊maiestatem regiam⌋ intelliget, hoc tamen addendum censui. Magnificentia Vestra me favente<m> partibus ⌊caesaris⌋ semper cognovit; hinc fuit, quod nulla inter me et dominum ⌊Antonium Rinconem⌋ erat consuetudo, cum aut<em> nunc video mutari auram, et ego vela contraham. Placuit mihi mirum in modum christianissimus ⌊rex Galliae⌋, cum propter illius personae praestantiam et humanissimos mores, tum etiam, quod illum res ⌊serenissimi domini mei⌋ summopere cord<i> habere agnovi, et si secus evenerit quam speramus, et ego capiti meo cristas imponam. Alia non restant.
Commendo me Magnificentiae Vestrae et dedo totum quaesoque gratia sua, qua olim consuevit, me prosequatur, et ubi per occasionem poterit, rebus meis apud ⌊maiestatem regiam⌋ faveat.
Magnificentiae Vestrae deditissimus ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
| |
| 50 | IDL 223 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Valladolid, 1524-11-12 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 531, f. 169-170
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 199-201
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 118v-119v
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 157r-158v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 156, p. 242-244
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 112, p. 143-144
| | 7 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 136r-137r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 34-35
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 149, p. 128-129 (in extenso) | | 2 | Españoles part II, No. 18, p. 160-161 (excerpt in Spanish translation) | | 3 | Sumariusz No. 799, p. 100 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Dominum doctorem Bork et litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae ita libenter vidi et excepi, ut umquam aliquid quod in hoc mundo mihi fuit gratum. Ea omnia, quae cum ⌊illo⌋ hic egerim, ex litteris meis satis prolixis ad ⌊maiestatem regiam⌋ intelleget. Intelleget etiam difficultates meas, in quibus hic versor, cum mihi neque redire neque manere satis sit integrum; potuisset mihi saltem Dominatio Vestra Reverendissima pro solita sua in me gratia aliquid significasse, si aliqua difficultas se in his rebus offerret, praesertim de mora hic facienda, quid mihi sequendum foret. Numquam profecto in animo meo sic fui turbatus et perplexus, et quemadmodum hanc profectionem huc non ambivi, ut Dominationi Vestrae Reverendissimae cognitum est, sic etiam ferre potuissem, ut quisquam alius, qui largitionibus id quaerebant, hic pro me fuisset. Hoc, quod ego semper timui, et cum Dominatione Vestra Reverendissima locutus sum aliquoties, evenit: omnes enim has difficultates per dominum Ferdinandum archiducem encrypted ⌈dominum Ferdinandum archiducemdominum Ferdinandum archiducem encrypted ⌉ habemus, omnes tractatus hic passim a pueris canuntur encrypted ⌈a pueris canuntura pueris canuntur encrypted ⌉ — ulterius itaque caute erit ingrediendum, ne vel hunc regem Franciae vel caesarem offendamus encrypted ⌈regem Franciae vel caesarem offendamusregem Franciae vel caesarem offendamus encrypted ⌉. Adhuc written over Ad hoc(?)⌈Ad hoc(?)AdhucAdhuc written over Ad hoc(?)⌉ nondum est finis. Dominus Ferdinandus archidux encrypted ⌈Dominus Ferdinandus archiduxDominus Ferdinandus archidux encrypted ⌉ apud Gallum encrypted ⌈GallumGallum encrypted ⌉ se dixit ad summum pontificem esse missum encrypted ⌈ad summum pontificem esse missumad summum pontificem esse missum encrypted ⌉, ut tanto melius etc. expediretur encrypted ⌈melius etc. expedireturmelius etc. expediretur encrypted ⌉, et multa ibidem promisit encrypted ⌈promisitpromisit encrypted ⌉, et cum hoc non eveniet, novae erunt suspiciones, et timendum est ne postea utrumque amittamus encrypted ⌈ne postea utrumque amittamusne postea utrumque amittamus encrypted ⌉. Quod pro sua prudentia incomparabili Dominatio Vestra Reverendissima melius quam ego describere possum intelleget. Nusquam tuta fides. Ego hic, cum sic mihi est in superinscribed⌈inin superinscribed⌉ fatis, manebo, velim tamen, si cum gratia regiae et reginalis maiestatis fieri possit, ut cito revocarer et alius etiam periculum faceret, quid hic agitur; non tamen ut ego volo, sed fiat voluntas Domini. Quaeruntur mirabiles viae, ut reor, a principibus quibusdam Germanis, hoc potissimum tempore, quibus amicitia et benevolentia inter maiestatem caesaream et serenissimum dominum nostrum infici et penitus tolli possit, quo factum est, quod hactenus ... vellus aureum encrypted ⌈vellus aureumvellus aureum encrypted ⌉ non est perlatum encrypted ⌈perlatumperlatum encrypted ⌉. Nuper etiam audivi in symposio una cum domino ⌊doctore Borgk⌋ a praeposito de Waltkirchen, qui hic nunc omnia imperii et Germana negotia derigit, quomodo huc fuissent missae hidden by binding⌈[ae]ae hidden by binding⌉ litterae serenissimi domini nostri, quas ad regem Hungariae scripserat, et ipse dominus praepositus gloriabatur se eas legisse, in quibus continebatur,
BNW BOZ 2053 nr 531 f. 169v
quomodo serenissimus dominus noster regem Hungariae hortabatur ut pacem faceret cum Thurcis, si viribus suis diffideret modis quibuscumque encrypted ⌈ut pacem faceret cum Thurcis, si viribus suis diffideret modis quibuscumqueut pacem faceret cum Thurcis, si viribus suis diffideret modis quibuscumque encrypted ⌉, quod hic factum contra caesarem sunt interpretati. Hinc perpendat Dominatio Vestra Reverendissima, quam secreto res nostrae apud illum bonum regem servantur, et qui sint, qui haec secretiora partium nostrarum huc mittant. Tales tractatus, meo rudi iudicio, per litteras fieri non deberent, cum sic periculosum sit et haec curia boni regis tot malis hominibus regatur. Amisimus nostra incuria castrum Barense, unde omnes has difficultates habemus, fuit in eo cum quadraginta suis conductis stipendiariis, potuit deponere castellanum et non fecit, certe culpa carere nequit encrypted ⌈fuit in eo cum quadraginta suis conductis stipendiariis, potuit deponere castellanum et non fecit, certe culpa carere nequitfuit in eo cum quadraginta suis conductis stipendiariis, potuit deponere castellanum et non fecit, certe culpa carere nequit encrypted ⌉. Hoc non scribo, ut illi nocerem, sed fides mea et veritas mecum vi impellunt encrypted ⌈illi nocerem, sed fides mea et veritas mecum vi impelluntilli nocerem, sed fides mea et veritas mecum vi impellunt encrypted ⌉. Sed de his aliquando coram latius. Haec summa fuit caesarianorum practica, ut castrum hoc mox post mortem illustrissimae dominae ducis haberent. Dubito valde de restitutione. Hinc nos fortassis cogent, si iure statum hunc habere nequiverint, ut per huiusmodi difficultates eum vendamus. Intellexi etiam ⌊Neapoli⌋ a domino secretario ⌊Ludovico⌋, quod illustrissima domina dux nullum super castrum ius encrypted ⌈nullum super castrum iusnullum super castrum ius encrypted ⌉ habuerat. Bene fuit instructum et optimis machinis munitum etc.
Status Italiae mutatus est vehementer, postquam dux Burbonensis nervo carens secedere fuit coactus; aliqui hic dicunt, quod pontifex sentiat cum Gallo encrypted ⌈pontifex sentiat cum Gallopontifex sentiat cum Gallo encrypted ⌉. Quod sic si fuerit, actum est. Alia hoc tempore hic non habentur, ea, quae postea se offerent, cum hic remanere debeo, scribam copiose et sedulo. Interea Dominatio Vestra Reverendissima mei dignetur habere rationem, ut cum viatico mihi provideatur. Eos trecentos ducatos, quos ex dispositione ⌊Georgii Hegel⌋ ad fidem Dominationis Vestrae Reverendissimae et meam accepi, quaeso superinscribed in place of crossed-out quaeso(?)⌈quaeso(?)quaesoquaeso superinscribed in place of crossed-out quaeso(?)⌉ apud ⌊maiestatem regiam⌋ efficiat, ut solvantur, illos habeo in deposito pro meo reditu, nam hic nihil spero. Cum reverendo domino doctore Bork latius de omnibus. Commendo me et sacellum meum humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae. Deus Optimus Maximus faxit, ut illam brevi salvam et incolumem videre possim et ab illa neque latum unguem dimoveri amplius.
Ex ⌊Valle Oleti⌋ Castiliae, XII Novembris anno 1524.
Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋.[2]
[1] Written on piece of paper which is now lost
[2] The signature is also written below in enciphered form
| |
| 51 | IDL 7149 | Ioannes DANTISCUS to Jan ZAMBOCKI, Madrid, 1524-12-17 Letter lost |
received Cracow (Kraków), 1525-03-13
Letter lost, mentioned in IDL 237: Litterae tuae Madri[llis], nescio quibus (neque enim in catalogo nostro uspiam sunt), 17 die X-bris datae, redditae mihi sunt Craccoviae ab aegritudine decumbenti III Idus Martii. Eas attulit doctor Borg... |
| |
| 52 | IDL 226 | Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza, Madrid, 1524-12-18 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 533, f. 172-175
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 205-214
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 122r-126r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 160v-165v
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 157, p. 244-254
| | 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 103, p. 317-332
| | 7 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 115, p. 147-154
| | 8 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 140v-145v
| | 9 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8617, f. 1-14
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 44-45v
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 154, p. 132-138 (in extenso) | | 2 | RDHD 1889 No. 11426, p. 1354 (Latin register, selective - only Danish matters) | | 3 | Españoles part II, No. 21, p. 163-165 (excerpt in Spanish translation) | | 4 | Sumariusz No. 904, p. 110 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 172r
Serenissima Maiestas Regia et Domine, Domine clementissime. Post humillimam perpetuae meae servitutis commendationem.
1524-11-12⌊Duodecima mensis Novembris superinscribed in place of crossed-out praeteriti⌈praeteriti Novembris Novembris superinscribed in place of crossed-out praeteriti⌉1524-11-12⌋ per postam, quae ad ⌊Urbem⌋ hinc derigebatur, ⌊⌋ ad longum omnia, quae eo tempore per me et dominum doctorem ⌊Borg⌋, collegam meum, erant acta. Interea nos ⌊huc⌋ ⌊caesarem⌋ secuti 1524-11-25⌊25 praedicti mensis Novembris on the margin⌈NovembrisNovembris on the margin⌉1524-11-25⌋ venimus duobus diebus priusquam ⌊magnus cancellarius⌋ applicuisse, in amplum et magnificum hospitium locati, in quo nihil aliud quam nudos habuimus parietes, erant nobis mensae, scamna, lecti, et praeterea quicquid ad usum domesticum spectat, emendum. Paulo post etiam advenit archiepiscopus Capuanus, ille de Schenbergk. Et cum apud magnum cancellarium et comitem de Nassau de castrorum recuperatione ad statum Barensem spectantium multa egissemus, ad illum etiam fratrem, si ea in re a pontifice quicquam in commissis haberet, nos contulimus. Qui in primo congressu statim de rebus illius status quaesivit dicens se habere mandata desuper pontificis. Et cum illi rem in compendio retulissemus et quod castra in sequestro essent retenta, subiunxit: non bene posse aliter fieri, cum castra illa essent in limitibus regni, sequi necessario, castellanos illis debere praefici, qui caesari grati et fidi atque iurati essent. Omneque id quod nobis erat adversum proposuit perinde atque ab alia parte ad tractandum fuisset institutus, addens etiam, quod hic res aliter quam apud nos in Polonia superinscribed⌈in Poloniain Polonia superinscribed⌉ ageretur, et non omnia, quae sunt de iure, posse fieri, aliter etiam ageretur in Anglia, alludens ad hoc, quod frater eius Ioannes ibidem fuisset, cum ego eram. Respondimus: si quid in commissis haberet rebus nostris commodum, id nomine pontificis maiestati caesareae referret si postea de castellanis res in tractatus deveniret, nos haec suscepturos, quod necessitas doceret, ipse modo negotium nostrum sic haberet commendatum, quemadmodum de pontifice Maiestas Vestra Serenissima sibi polliceretur. Promisit, ut fieri solet.
Nos desuper sedulo ex consilio domini comitis de Nassau, ut in colloquium apud maiestatem caesaream admitteremur, sollicitavimus. Tandem 1524-12-02⌊2 istius1524-12-02⌋ in nocte misit ad nos ⌊cancellarius⌋, quod mane ad missam ⌊caesaris⌋ venire deberemus, homagium praestaturi et de omnibus audientiam habituri. BNW BOZ 2053 nr 533 f. 172v Quod cum fecissemus, ⌊caesar⌋ post missam in sede residens, praesentibus multis et oratore ⌊regis Angliae⌋, circumstantibus aliis consiliariis et genuflexis ⌊magno cancellario⌋ et secretario, ⌊Petro Garcia⌋, proposito ms. proposita(!)
⌈propositoproposito ms. proposita(!)
⌉ ad partem libro Evangeliorum et cruce, nos coram se ad flectendum admisit. Et cum homagii iuramentum fecissemus, cuius exemplum praesentibus cum aliis adiunxi et ad ea verba oribus et manibus pervenissemus, caesar digitos in pectine iunctos utraque manu exhibuit, inter quas quilibet nostrum seorsum manus suas sic etiam coniunctas inclusit et tandem ultimum articulum postquam ter legissem, dominus collega omnia per me lecta rata habuit; desuper dictus secretarius ut notarius publicus instrumentum per testium vocationem confecit, acceptis a nobis prius mandatis et facultatibus nostris. Inde surgentes, pauca propter tumultus (⌊caesar⌋ enim venatum ire debuit) cum illo loqui potuimus; sed nos de omnibus ad cancellarium remisit, cui singula, quae adhuc erant expedienda, praesertim de cautione praestanda et castrorum custodia in scriptis per modum supplicationis dedimus, quae, ut hic mos est, ex commissione caesaris ad quemlibet articulum subscripsit et decretavit ac nobis reddidit.
Cum autem in illis invenissemus, quod tam de cautione, quam etiam de castris ad collaterale consilium Neapolitanum essemus remissi, quod alias his in rebus nobis non parum fuit suspectum, iterum sera nocte ⌊cancellarium⌋ convenimus et super his, quae nobis suscipienda non erant, satis plane contulimus, unde motus hanc decretationem cassavit et tertiam addidit, sic videlicet, quod reginalis maiestas statuere potest suum castellanum, caesari tamen gratum, qui iurare debebit, si iuridice decretum fuerit, statum hunc ad reginalem maiestatem non pertinere, de illo cedere: sicut hoc latius ex nostris supplicationibus et illis desuper decretationibus videbitur, quarum exemplum etiam praesentibus addidi. Rem ulterius promovere nequivimus. Fertur aliter fuisse superioribus diebus in hoc negotio in Burgos civitate decretum, multique putant nos non parum in hac causa obtinuisse cum quadam etiam admiratione. Haec rerum et temporum mutatio non vulgariter written over ...⌈...vulgaritervulgariter written over ...⌉ istis negotiis profuit; caute tamen utendum etc.
Praesentibus omnium litterarum exempla sunt addita utpote investiturae, confirmationis observatoriae, assecurationis vasallorum cum aliis publicis et privatis litteris ad collaterale consilium.
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 173r
Quae quantum constiterint et quid pro eis expositum est in cancellaria, ex litteris domini doctoris habebitur, qui cum his recta Neapolim contendet, habiturus profecto, hoc praecipue belli tempore, longum satis durum et periculosum iter. Hinc quomodo omnia ibidem suscipientur et tractabuntur, liquido describere poterit.
Ego hic, sicut in novissimis scripsi, negotiis id exigentibus maneo, quod consultum et commodum nobis utrisque visum est: si fortassis in istis expeditis apud hoc collaterale consilium aut alibi emergeret obiter aliqua difficultas, quod novis expensis et legationibus non foret necessarium, non, quod hanc moram sumptibus non parvis Maiestatis Vestrae Serenissimae libenter hic facerem. Deum testor, cui nihil abditum, testabitur etiam dominus ⌊doctor⌋ ea de re mentem meam, nihil tamen in servitio Serenissimae Maiestatis Vestrae, modo[2] bene servire possem, mihi durum aut difficile est futurum, cum mihi illius desuper certa voluntas nota fuerit, quam humillime supplico mihi cum primis significare dignetur.
Reliquit mihi hic dominus doctor usque ad ulteriorem informationem Maiestatis Vestrae Serenissimae trecentos ducatos et de aliis omnibus adhuc mihi ducenti ducati restant, cum quibus hic, ut reor, tribus mensibus vivere possum, servato viatico pro reditu, si me intra hoc tempus Maiestas Vestra Serenissima revocare dignabitur. Quodcumque ulterius per me fieri volet, usque ad extremum halitum fideliter et quantum se meus intellectus extendit exsequar et non gravate suscipiam, dummodo certo edocear, quid factu sit opus.
Adiunxi his duplicatas hoc est copias mearum litterarum et omnium scripturarum, quas 21 praeteriti versus urbem misi, si forte interceptae ad Maiestatem Vestram Serenissimam non pervenissent. Ex his istius aulae historiam totam intellexit, in qua adhuc versatur.
Maiestas caesarea quartana, ut prius, laborat, in expeditionibus morosas et difficilis, quo factum est, quod dominus doctor citius expediri non potuit; si fuisset sana et liber ad illam ut quondam aditus permitteretur, pro veteri mea hic practica, ut reor, omnia commodius et magis ex sententia fuissent expedita.
Nescio, quis modus in litteris Maiestatis Vestrae Serenissimae mittendis inconveniens servatur. Redditae mihi sunt ⌊hic⌋ paulo ante 1524-11-28⌊28 praeteriti1524-11-28⌋ ⌊⌋ Maiestatis Vestrae Serenissimae 1524-06-10⌊101524-06-10⌋ et ⌊⌋ 1524-06-28⌊28(!) Iunii1524-06-28⌋ ⌊Crac(oviae)⌋ datae; quae si huc tempestivius ad me fuissent perlatae, non parum his negotiis commodassent. Inter illas, quae erant ⌊maiestati caesareae⌋ inscriptae, non sunt per me redditae, neque erant expeditionibus nostris aptae. ⌊⌋ vero scriptae erant ad me de ⌊magno cancellario⌋, qui tunc in ⌊Italiam⌋ dicebatur venturus, ut me inter eundum ad eum conferrem, pro ea confidentia, quam de illo Maiestas Vestra Serenissima haberet, eas illi legi. Quantum ad hunc punctum videbatur valde gratus, quod illi tantum Maiestas Vestra Serenissima tribueret, et obtulit se plurimum et deinceps etiam mitius et planius nobiscum loquebatur. Deinceps quaeso, si mittendae sunt litterae, faciat eum ordinem, ne tam diu sint in itinere.
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 173v
Et si maiestati caesareae vel cuicumque alteri a Maiestate Vestra Serenissima scribetur, exempla ad me mittantur, ut sermo habendus cum litteris conveniat, quod expedire videtur igitur, quia vox viva plus quam scripta penetrare soleat.
In eisdem litteris Serenissimae Maiestatis Vestrae inclusa erant pacta et tractatus matrimonii in simplici carta descripti, mandavitque Maiestas Vestra Serenissima ut desuper a maiestate caesarea confirmationem peterem. Cum autem dominus ⌊doctor⌋ duobus mensibus post datam ⌊⌋ a Maiestate Vestra Serenissima huc cum ampla omnium negotiorum informatione fuerat expeditus et de istiusmodi confirmatione nullam haberet commissionem cartaque mihi missa non esset in forma publica, cui credi possit, descripta, et ne adhuc hic liquido cognosceretur, matrimonium non esse confirmatum, me continui usque ad aliam Maiestatis Vestrae Serenissimae deliberationem, hac potissimum de causa, quod maiestas caesarea illustrissimae dominae ducis testamentum non confirmavit, neque aliquem super legatis consensum dedit et deinceps, nisi de iure cognitum fuerit prius, est confirmatura, ut ex decretationibus desuper latius habetur. Proinde, quodcumque ea in re Maiestati Vestrae Serenissimae visum fuerit, significare dignetur, omnia experiar.
Ceterum ut redeam ad Ulyssem illum vel potius Sinonem de Schonberg, in novissimis Maiestati Vestrae Serenissimae descripsi, quanto cum desiderio illius hic adventus exspectabatur, sed retentus a Gallis donec Alpes transirent et rursus Mediolano potirentur, aliquamdiu venire non potuit. Venit tandem ultima mensis praeteriti, versus noctem. Illico magnus cancellarius ad eum se contulit et ex deversorio, in quo erat, illum mettertium, ut in postis venerat, in domum suam secum abduxit. Mane dominus comes de Nassau eum in palatium accepit. Ibi cum illo cotidie fere primores caesaris consiliarii convenerunt et nescio quid tractarunt. Hoc tamen scio, rogavi dominum cancellarium, cum mihi esset scribendum et domino collegae redeundum ad Maiestatem Vestram Serenissimam, ut si qua spes tandem pacis esset, quam Maiestas Vestra inter istos principes maximopere cuperet, velit nobis impartiri, Maiestatem Vestram Serenissimam certiorem faciendam. Ille respondit: dominus Capuanus huc venit a pontifice et proposuit caesari, si forsan maiestas caesarea per istam mutationem Gallis in Italia existentibus sibi timeret, pontificem operam daturum, ut aliqua pax vel indutiae saltem confici possent et de mediis opportunis tractaturum. Ad quod maiestas sua inquit: „Timere non possum, cum omnia mea sint integra. Ille, qui tot accepit damna et detrimenta potius timeat, pacem tamen cupio semper et nihil est, de quo magis cogito, modo aequis et mihi dignis condicionibus offeratur. Quod si pontifex pro suo debito et officio de huiusmodi mediis tractare decrevit, non potest mihi esse nisi gratum.” Cum hac expeditione remissus est Capuanus. Haec fuerunt, quantum ipse memini, ex ordine cancellarii verba, ex quibus Maiestas Vestra Serenissima pro sua incomparabili prudentia metiri potest, quanta adhuc
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 174r
ad istam pacem restet intercapedo. Sic iste bonus frater hinc quintum post diem, quo advenit, non omnino perfectis ex sententia negotiis, relicta etiam, ut ferunt aliqui, quadam suspicione pontifici discessit. Et ut est versutior quam rota figularis, cum apud illum essemus post quaestionem de statu Barensi, mox intulit: „quomodo habent res Pruthenicae? quomodo indutiae? Audio magistrum uxorem ducturum. Nonne cum apud vos essem, tibi hoc bellum futurum praedixi?” et alia quaedam per scommata. Respondi ego: „dominus collega meus nuper advenit, ille scit fortassis, quid in his fiat, magistrum vero uxorem ducturum hic a magno cancellario audivi. Certum etiam habeo, quod isti vestri fratres et sacerdotes in Konigsberg idem faciunt. Omnes aras et sanctorum imagines ex ecclesiis eiecerunt. Ecce quam pia haec religio”. Subinde inquit: „igitur subditi illorum et plebs tanto citius ad dominum vestrum deficiet.” Et ne illi ad haec et de bello Pruteno responderem, coepit mecum de me et familiaritate nostra Cracoviae contracta loqui et tandem cum magnis caerimoniis et inclinationibus hunc honorem Maiestati Vestrae competere, dicens et plurimis laudibus, ut astantes audire possent, illam extollens usque extra ianuam habitationis suae nos conduxit. Postea, quia clam discessit, apud illum non fuimus. Ego, quod ipse rebus nostris favere deberet, illi non credo et tamen, ut spero, salvabor.
Quae alias hic aguntur, sic fere habent, uti scripsi in novissimis.
⌊⌋
⌊Mediolano⌋ civitate dumtaxat potitur. Facta fuit obsidio et impetus in ⌊Papiam⌋, sed re infecta, et, ut ferunt, cum detrimento discessum. Vicerex cum duce Burbonensi de industria, ut hic dicunt, Mediolanum urbem ob commeatus inopiam et saevitiam pestis reliquerunt, facta de omnibus castri munitione et abducto in Cremonam ipso Francisco, titulo tenus Mediolani duce. Timuerunt fortassis et non immerito, ne id faceret, quod illius egit frater, qui nunc est in Gallia hidden by binding⌈[ia]ia hidden by binding⌉. Utinam ille etiam ibi esset. Non satisfecit magnificis verbis, quae mihi hic Camillus, illius agens, retulit: se vivo hoc castrum non deserturum. Deus vindex et iustus est iudex, cuius iudicium in exitu huius[3] tragoediae patebit.
Scriptum est etiam huc, quod Galli per eorum incuriam per eas gentes, quas adhuc Burbonensis habet in Italia nescio quo in loco cladem quandam accepissent; sed timeo, ne rumor iste ex castro proveniat aerio, quae hic saepius struuntur. Raro aliquid certi hic habetur de his rebus et hoc ex neglegentia vel quod dicere nolo etc.
De his omnibus suprascriptis, quid hinc nobis suppetiarum sit sperandum, nulli est obscurum. Utinam Maiestas Vestra Serenissima pacem haberet modis etiam quibuscumque et hic isti, qui hoc cupiunt bellum perpetuum. Fertur hic etiam, quod dux Moscoviae insignes nuntios suos huc mittit, qui per regnum Maiestatis Vestrae Serenissimae sub salvo conductu huc sunt venturi. Hic aliqui sibi de illis aureos montes pollicentur. Velim si ita visum fuerit Maiestati Vestrae Serenissimae,
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 174v
ut mihi scriberetur, quomodo me erga illos gerere debeam, si forte, ut hic fieri solet inter oratores, cum illis esset conveniendum, aut si apud caesarem aut illius officiales, me praesente, de illis et eorum negotiis sermo haberetur.
Venit huc etiam paulo ante per Flandriam et Angliam magistri Prussiae nuntius mettertius, sed de illis rebus mihi aeque nulla est notitia; si videbitur expedire, non esset incommodum, ut certior fierem, quo in puncto haererent; numquam enim nisi questum veniunt illius nuntii, et hoc, quod ille nobis facit aut machinatur, in nos retorquere solet, quemadmodum ante duos annos apud regem Angliae confinxerat.
Incidit mihi de illius complici, rege Daniae expulso, qui hic etiam suum habet agentem, fertur, quod sollicitet apud caesarem, ut huc una cum uxore et liberis possit venire. Et nisi classis ex Flandria eo nesciente solvisset, quod data opera factum est, iam illum hic haberemus essetque caesari, hoc praesertim tempore, perinde gratus atque aqua maris, ut dici solet nautis, quae per rimas penetrans naves mergit.
Soror maiestatis caesareae Catharina, quae Portugaliae regi est desponsata, adhuc est in Tordesillis apud matrem. Cur tam diu tenetur et non transmittitur, incognitum est; multi multa suspicantur.
Leonora regina continuo est cum caesare, mavult esse apud aulam, quam cum matre. Maiestas caesarea non diu hic est immoratura, conferet se Valentiam, ubi marchio Ioannes est, sororius Maiestatis Vestrae Serenissimae, qui et in Valleoleti et hic passim mortuus fuisse dicebatur; sed hodie ab eo venerunt litterae, quae huic rumori sunt contrariae.
Aliud hic nihil habetur dignum scientia Maiestatis Vestrae Serenissimae, quam id, quod latius scripsi in novissimis, quarum ultimam clausulam ut repetam, ex re mea censui. Supplico humillime Maiestati Vestrae Serenissimae, cum me revocare dignabitur, ut mihi litteras ad ⌊regem christianissimum Franciae⌋ mittat, quibus salvum conductum pro reditu ad Maiestatem Vestram Serenissimam impetrare possim, similes etiam ad ⌊regem Angliae⌋, si forsan commodo et opportuno tempore mari me committerem. Mandet mihi item, per quod iter redire debeo, et quid ulterius per me fieri velit;
cf. Verg. A. II 708 ⌊ipse subibo humeris, nec me labor iste gravabit dum memor ipse mei, dum spiritus hos regit artus. Et nihil praetermittam, quod fidelis servicf. Verg. A. II 708 ⌋
et subditi fidei convenit. Dignetur itaque Maiestas Vestra Serenissima mei de reditu clementem habere rationem, ne forte deficiam in via; experietur Maiestas Vestra Serenissima me de omnibus expositis aperta fronte iustum calculum daturum, si qui fortassis sunt, qui me calumniari velint, pluris ego facio fidem et gratiam Maiestatis Vestrae Serenissimae, quam omnia emolumenta, quae totus orbis ferre possit.
Postremum et hoc necessarium rogo: Maiestas Vestra Serenissima velit committere, ut in litteris mittendis alius servetur ordo et impensis non parceretur, si quid huc erit scribendum, quod sit magni momenti et quod moram ferre nequit,
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 175r
utque de omnibus hic agendis plane et late edocear; nollem enim divinare vel plus sapere quam oportet, neque solitus sum ingenio meo, quod satis rude est, multum fidere in propriis, quid in commissis gravioribus et arduis. Est in adagio: mitte sapientem et nihil dic! Mihi videtur contrarium, quod etiam nostris his temporibus, sapiens bene sit instruendus et bene instructus caveat, ne labatur mandataque frangat.
Ex ⌊Neapoli⌋ a domino ⌊Ludovico⌋, collega meo, de sequestro interposito in ⌊Valleoleti⌋ binas accepi, de ⌊⌋ et ⌊⌋, in mense praeterito, ⌊hic⌋ rursus binas, ⌊⌋ et ⌊⌋ scriptas, et cum iam has occludere vellem, ternae iterum ex ⌊Barchinone⌋ de ⌊⌋, ⌊⌋ et ⌊⌋ mihi sunt redditae, omnes fere eiusdem tenoris. Diligentiam hanc laudo, velim tamen, ut supra scripsi, quod in litteris mittendis certior ordo fieret. Ipse profecto, ut ex illius litteris intellexi, nullam omisit apud hoc collaterale consilium operam. Nunc illic habebit omnia et homines novit, novit etiam omnia ibi esse venalia. Et cum iam dux Mediolani exutus est regno, victoriam certo spero, quam ut consequamur, cum adversarius deficiat in nervo, remis et velis esset incumbendum neque respirandi locus relinquendus.
De relevio[4] maiestati caesareae modis quibus potuimus dignioribus Maiestatibus Vestris Serenissimis supplicavimus, ut ex copiis annexis videbitur, sed timeo, quod vix aliquid obtinebimus. Remissa est quaestio ad collaterale consilium, si ad hoc persolvendum re hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉gio sanguine prognati tenentur nec ne; tributum quidem, ut a magno hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉ cancellario accepi, non solvunt; quicquid erit, a tempore investiturae annus integer solutionis restabit.
De salvo conductu pro barone de hidden by binding⌈[de]de hidden by binding⌉ Casalecto etiam illic reiecta est quaestio, quemadmodum ex copia litterarum maiestatis caesareae patebit. Aliud hoc tempore non potui. Et ne quicquam praetermisisse videar, innitens mandatis Maiestatis Vestrae Serenissimae, quae etiam de minimis huius aulae rebus vult habere scientiam: venerunt huc duo reverendissimi domini cardinalis Moguntini oratores, qui maiestati caesareae exposuerunt ea gra hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉vamina, quae per haeresin Luteranam et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ per subditos eorum domino inferun hidden by binding⌈[un]un hidden by binding⌉tur, et hoc facinus, quod Magdeburgenses commiserunt, expediuntque hic hidden by binding⌈[ic]ic hidden by binding⌉ mandata et nescio quas poenas contra illos. Si suscipientur, bene res haberet.
Hic de Lutero neque loqui permittitur, statim Vulcanus est ad manum, qui ora comprimit.
Sollicitatur etiam hic pro liga confirmanda, a caesare inter archiducem Austriae, cardinalem Salczburgensem et alios facta(m).
Dii bene vertant, quo haec Luterana superinscribed⌈LuteranaLuterana superinscribed⌉ pestis, quae omnes ordines inficit, rursus elidi possit. Aliud non restat. Commendo me suppliciter Serenissimis Maiestatibus Vestris ut dominis meis clementissimis et rogo humillime: dignentur per occasionem longae et durae meae servitutis aliquando habere clementem rationem.
Ex ⌊Madrillis⌋, oppido regni Toleti, 18 Decembris anno Domini 1524.
Serenissimarum Maiestatum Vestrarum ⌊humillimus⌋.
[2] Abbreviated and over it spelt in full
[3] Abbreviated in the text and superinscribed in full
[4] Over relevio there is a sign of unknown meaning, with a corresponding one on the margin
[1] ⌊Sigismund I Jagiellon⌋ and ⌊Bona Sforza d’Aragona⌋.
| |
| 53 | IDL 227 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Madrid, 1524-12-19 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, address in Dantiscus' own hand, BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 534, f. 176-177
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 202-205
| | 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 120v-122r
| | 4 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 126v-128r
| | 5 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 169r-170v
| | 6 | copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1524, No. 158, p. 255-258
| | 7 | copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 159v-160r
| | 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 36 (TN), No. 104, p. 333-338
| | 9 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 114, p. 145-147
| | 10 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 116, p. 154-156
| | 11 | copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 138v-140r
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1524, f. 46r-v
|
Prints: | 1 | AT 7 a.1524, No. 155, p. 138-140 (in extenso) | | 2 | Sumariusz No. 95, p. 110 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 177v
⌊Reverendissimo Domino Cracoviensi et Posnaniensi Episcopo Rei Publicae Vicecancellario⌋ etc. datum ex Madrillis oppido regni Toleti 19 Decembris 1524.
Superiori die 12 Novembris superinscribed⌈NovembrisNovembris superinscribed⌉ praeteriti maiestati regiae ... omnem stain⌈[... omnem]... omnem stain⌉ histo stain⌈[histo]histo stain⌉riam, quae eo tempore habebatur, per multam stain⌈[ultam]ultam stain⌉ papyrum stain⌈[papyrum]papyrum stain⌉ descripsi et Dominationi Vestrae Reverendissimae seorsum aliqua stain⌈[qua]qua stain⌉ in stain⌈[in]in stain⌉ cyphris stain⌈[cyphris]cyphris stain⌉, quarum stain⌈[quarum]quarum stain⌉ scriba meus exemplum non fecit, quae stain⌈[quae]quae stain⌉ omnia stain⌈[omnia]omnia stain⌉ per stain⌈[per]per stain⌉ postam on the margin⌈postampostam on the margin⌉ ad urbem expeditam transmisi, et illarum stain⌈[illarum]illarum stain⌉ litterarum stain⌈[litterarum]litterarum stain⌉, si stain⌈[si]si stain⌉ forsan stain⌈[forsan]forsan stain⌉ non essent perlatae, iterum copias stain⌈[pias]pias stain⌉ mitto stain⌈[mitto]mitto stain⌉, ex stain⌈[ex]ex stain⌉ quibus stain⌈[quibus]quibus stain⌉ inte on the margin⌈inteinte on the margin⌉lleget Dominatio Vestra Reverendissima in quibus hactenus stain⌈[ctenus]ctenus stain⌉ cum stain⌈[cum]cum stain⌉ domino stain⌈[domino]domino stain⌉ doctore stain⌈[doctore]doctore stain⌉ Bork stain⌈[Bork]Bork stain⌉ difficultatibus versati sumus et stain⌈[et]et stain⌉ quo stain⌈[quo]quo stain⌉ tandem stain⌈[tandem]tandem stain⌉ rem stain⌈[rem]rem stain⌉ perdux stain⌈[perdux]perdux stain⌉imus. Si dux Mediolani iam in Cremona stain⌈[Cremona]Cremona stain⌉ quodammodo stain⌈[quodammodo]quodammodo stain⌉ cap stain⌈[cap]cap stain⌉tus, iuridice contra hunc statum stain⌈[atum]atum stain⌉ serenissimae stain⌈[serenissimae]serenissimae stain⌉ reginae stain⌈[reginae]reginae stain⌉ dominae stain⌈[dominae]dominae stain⌉ nostrae agere non poterit, praesertim stain⌈[raesertim]raesertim stain⌉ si standum stain⌈[um]um stain⌉ erit stain⌈[erit]erit stain⌉ pri stain⌈[pri]pri stain⌉vilegiis serenissimi Friderici, regi stain⌈[regi]regi stain⌉s. Status iste iam stain⌈[iam]iam stain⌉ sic stain⌈[sic]sic stain⌉ per stain⌈[per]per stain⌉ maiestatem caesaream confirmatus, deinceps reginali maiestati stain⌈[maiestati]maiestati stain⌉ erit stain⌈[erit]erit stain⌉ pa stain⌈[pa]pa stain⌉cificus, quemadmodum illum illustrissima stain⌈[a]a stain⌉ dux stain⌈[x]x stain⌉ mater stain⌈[mater]mater stain⌉ tenuit stain⌈[tenuit]tenuit stain⌉ et possedit. Cum autem aliquando inter os et stain⌈[et]et stain⌉ of stain⌈[of]of stain⌉fam aliquid stain⌈[aliquid]aliquid stain⌉ inter stain⌈[inter]inter stain⌉cidere solet, dominus ⌊doctor⌋ et ego commodum censuimus stain⌈[censuimus]censuimus stain⌉, ut stain⌈[ut]ut stain⌉ u stain⌈[u]u stain⌉nus stain⌈[s]s stain⌉ hic nostrum, donec omnia per nos expedita firmarentur, maneret, sors autem super me cecidit, non tamen eo modo, quod me ultro ingesserim, ut dominus doctor testabitur; sed ne quicquam per me stetisse videretur, unde cum aliter fieri non potuit, ⌊hic⌋ maneo et pro solita mea fide, donec maiestati regiae visum fuerit, manebo, modo ista mansio non ex me ipso provenisse censeatur. Iam ego ferre possem, ab omni ambitione liber, quod alicubi in angulo non procul a Dominatione Vestra Reverendissima inglorius delitescerem, quod nemo mihi post Deum quam Dominatio Vestra Reverendissima efficere potest, in quam hic in terris omnis mea spes sita est. Nihil est, quod magis me ⌊hic⌋ angit, quam quod multas pecunias exposui et in dies expono, ne mihi aliorsum, quam fidei meae convenit, ascriberetur. Qua de re pauca annotare libuit, ex quibus praeter expensas non parva summa exposita dinoscetur. Postquam cum domino ⌊Ludovico Aliphio⌋, collega meo, ⌊Venetiis⌋ primum applicuissemus, illi visum fuit, ut in vestibus luctus illic alloqueremur BNW BOZ 2053 nr 534 f. 176v ducem, unde quisque nostrum eiusdem valoris pannum pro superiore veste, et subtus de serico raso, quod atlas vocant, pro saione emimus, constabat enim 33 ducatis. Quae vestis adhuc est ⌊Neapoli⌋ apud dominum ⌊Ludovicum⌋. Si meminit Dominatio Vestra Reverendissima antequam ⌊Cracovia⌋ exirem, dixi, me pro expeditione de pecuniis mihi pro expensis datis ... 40 ducatos exposuisse. Immorati ⌊Venetiis⌋ et ⌊Ferrariae⌋ pro pompis nostris illis, qui nos curarunt, nomine istorum principum et cymbarum ductoribus pro parte mea 21 ducatos. Voluimus lucrari in equis, antequam triremem ascenderemus, postea vix nobis tantum pro eis solutum est, quantum in hospitio consumpserant. Pro triremi et itinere ⌊Venetiis⌋ emi lectum portabilem ligneum pro 3 ducatis et, quae ad lectum spectant, 6 ducatis. Dominus ⌊Ludovicus⌋ solvit pro naulo patrono. Postquam ⌊Barium⌋ venimus et dominus Ludovicus ⌊Neapolim⌋ inisset meque ad se vocasset, pro conductis equis usque Neapolim exposui ducatos 16, quando illinc erat exeundum versus ⌊Hispaniam⌋, relicto lecto, uti voluit dominus Ludovicus, pro aliis equis dedi ducatos 50, per ⌊Italiam⌋ et ulterius pro bolletinis et conductoribus viarum expertis exposui ducatos 30. Huc veniens pro alio lecto ducatos 5, pro apparamentis et duabus aulaeis pro usu camerae et quibus equi, qui portant sarcinas, teguntur, ducatos 10, pro scutellis, discis mensalibus et aliis ad cotidianum usum necessariis ducatos 12, pro quattuor petiis argenti, vase, quo aqua funditur et 3 pateris 45 ducatos, pro panno, quo famulos ad hiemem et me vestivi 24 ducatos. Pro pellibus ovinis, quibus 3 vestes subduxi, 26 ducatos. Alia, quae minora sunt et quae ad cotidianum usum emuntur, omitto, hic enim in hospitiis et inter eundum nihil reperitur quam id, quod quisque secum portat. Summa istorum expositorum facit 318 ducatos. De expensis, nisi esset morosum, etiam dari ratio posset, sed haec, Deo bene favente, aliquando coram, ne cuiquam ansa calumniandi me relinqui possit. Haec ideo Dominationi Vestrae Reverendissimae deBNW BOZ 2053 nr 534 f. 177rscripsi et ingenue in superinscribed in place of crossed-out cum(?)⌈cum(?)inin superinscribed in place of crossed-out cum(?)⌉ illius notitiam pervenire volui, si forsan alia de me apud ⌊principes nostros⌋ haberetur suspicio, ut illam diluere possit. Nollem enim, donec spiritus iste in hoc est corpore, quod Dominatio Vestra Reverendissima propter me ruborem aliquem habere deberet, potius mallem me numquam esse natum, scio etiam, quod non mihi, sed Dominationi Vestrae creditur, quae, ut fortunis meis aliqua accessio fieri possit, in has legationes me struxit, in quibus, Deo bene favente, cum sic mihi est in fatis, ita me geram, quod nec mihi, nec Dominationi Vestrae Reverendissimae quicquam honesto contrarium impigi possit, cum hoc semper utili proponere consueverim. Proinde Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut domino meo unico et clementissimo, humiliter supplico, si cognoverit, quod hoc duro et fideli meo servitio per nescio quas delationes, quas non metuo, vel in principum meorum indignationem, aut aliquam suspicionem, fidei meae non convenientem, incidere deberem, velit efficere, ut cum primis revocarer, ut me inde exonerare possem. Nullus est, cui non hunc honorem faveo, in quo sum hic, et certo etiam per salutem animae meae mihi credat Dominatio Vestra Reverendissima, quod mallem esse minimus apud Dominationem Vestram Reverendissimam scriba vel stabularius, quam hic agere et sinistrae suspicioni esse obnoxius scripsi. Scripsi on the margin⌈ScripsiScripsi on the margin⌉ in litteris ad ⌊principes meos⌋, quod mihi restarent de omnibus hic et a domino ⌊doctore⌋ acceptis pecuniis quingenti ducati, de quibus, ut dominus doctor scit, quinquaginta iam desunt; accepi igitur ad fidem meam ab illo in mutuum centum ducatos, prius etiam centum de meis exposui, illos libenter impendam, saltem ut aliqua iniqua nota caream. De omnibus me ad dominum ⌊doctorem⌋ refero, qui, ut vir profecto bonus et integer est, quicquid de me dixerit, oraculum esse volo. Ille etiam aliquando referet, quam ego ex mandato Dominationis Vestrae Reverendissimae cum Aliphio superinscribed⌈AliphioAliphio superinscribed⌉ collega meo patientiam habui etc. Non scripsi neque scribam, sed coram, ut in Deum spero, intelliget. cf. Hor. Carm. II.16.28 ⌊Nihil est ab omni parte beatumcf. Hor. Carm. II.16.28 ⌋. Alia non restant. Commendo me humillime favori et gratiae Dominationis Vestrae Reverendissimae, et rogo me magnifico domino Christofero Szidlovicio adscribed⌈Christofero SzidlovicioChristofero Szidlovicio adscribed⌉ palatino Cracoviensi excuset, quod non scripsi,
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 177v
tot enim in domini doctoris expeditione se obtulerunt agenda, quae mihi fuerunt impedimento. Reverendissimo domino meo Praemisliensi omnia fausta precor et me illi et Dominationi Vestrae Reverendissimae iterum atque iterum commendo.
Ex ⌊Madrillis⌋, oppido regni Toleti, 19 Decembris anno Domini 1524.
Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋.
| |
BCz, 249, p. 68
BCz, 249, p. 67
BCz, 247, p. 14
BCz, 247, p. 13
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 3490, f. 148r
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 33505, f. 163r
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 33505, f. 163v
BCz, 247, p. 8
BCz, 247, p. 7
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 475, f. 90v
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 475, f. 90r
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 476, f. 92v
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 476, f. 92r
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 477, f. 93v
BNW, BOZ, 2053, TG 5, No. 477, f. 93r
BNW BOZ 2053 nr 478 f. 94v
BNW BOZ 2053 nr 478 f. 94r
BNW BOZ 2053 nr 481 f. 97v.
BNW BOZ 2053 nr 481 f. 97r.
BCz, 1601, p. 538
BCz, 1601, p. 537
BCz, 3465, p. 116
BCz, 3465, p. 115
BNW BOZ 2053 nr 487 f. 104v
BNW BOZ 2053 nr 487 f. 103r
BNW BOZ 2053 nr 487 f. 103v
BNW BOZ 2053 nr 487 f. 104r
BCz, 1601, p. 540
BCz, 1601, p. 539
BNW, BOZ, 953, f. 50v
BNW, BOZ, 953, f. 50r
BCz, 247, p. 20
BCz, 247, p. 17
BCz, 247, p. 18
BNW, BOZ, 953, f. 49v
BNW, BOZ, 953, f. 49r
BCz, 1601, p. 544
BCz, 1601, p. 541
BCz, 1601, p. 542
BCz, 1601, p. 543
BNW, BOZ, 953, f. 53v
BNW, BOZ, 953, f. 53r
AAWO, AB., D. 9, f. 6v
AAWO, AB., D. 9, f. 6r
UUB, H. 154, f. 2v
UUB, H. 154, f. 2r
UUB, H. 154, f. 3v
UUB, H. 154, f. 3r
BNW BOZ 2053 nr 524 f. 160v
BNW BOZ 2053 nr 524 f. 160r
BNW BOZ 2053 nr 525 f. 161v
BNW BOZ 2053 nr 525 f. 161r
UUB, H. 154, f. 5v
UUB, H. 154, f. 5r
UUB, H. 154, f. 4v
UUB, H. 154, f. 4r
UUB, H. 154, f. 6v
UUB, H. 154, f. 6r
UUB, H. 154, f. 7v
UUB, H. 154, f. 7r
BJ, 6557, f. 113v
BJ, 6557, f. 114r
BJ, 6557, f. 114v
BJ, 6557, f. 115r
BJ, 6557, f. 115v
BJ, 6557, f. 116r
BJ, 6557, f. 116v
BJ, 6557, f. 117r
BJ, 6557, f. 117v
BJ, 6557, f. 118r
BJ, 6557, f. 118v
BJ, 6557, f. 113r
BNW BOZ 2053 nr 530 f. 168v
BNW BOZ 2053 nr 530 f. 168r
BNW BOZ 2053 nr 529 f. 167v
BNW BOZ 2053 nr 529 f. 167r
BNW BOZ 2053 nr 531 f. 170r
BNW BOZ 2053 nr 531 f. 169r
BNW BOZ 2053 nr 531 f. 169v
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 175v
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 172r
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 172v
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 173r
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 173v
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 174r
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 174v
BNW BOZ 2053 nr 533 f. 175r
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 177v
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 176r
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 176v
BNW BOZ 2053 nr 534 f. 177r