1 | IDL 275 | Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS, Piotrków, 1526-01-01 |
received Seville, [1526]-05-01
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 247, p. 43-46
| 2 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 465
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 367
|
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 247, p. 46
Magnifico domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, secretario et oratori regio, amico carissimo
Longe abinvicem distamus et ob hoc et nostrae ad vos, et ad nos vestrae litterae cito pervenire non possunt nec solent, quaecumque vero perveniunt, sunt et maiestati regiae et nobis longe gratissimae. Significare enim illis soles multa et scitu digna et paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉ iucunda. Quod ut perpetue facias, te hortor et plurimum rogo. Doleo plurimum, quod non mittitur tibi provisio debita, si tamen certo scio, quod ⌊maiestas reginalis⌋ commisit dudum ⌊domino Ludovico⌋, ut te sufficienter pecuniis istic provideret, quo cum honore illius et ⌊maiestatis regiae⌋ stare in ista curia et negotia tibi commissa obire possis, faciamque omnem meam operam, quod tu istic non egeas. Ubi autem defuerint tibi pecuniae et provisiones Neapolitanae tibi non afferrentur, accipias apud ⌊Fucaros⌋ id, quod fuerit tibi necessarium. Scito enim, quod ⌊maiestas regia⌋ omne debitum, quod istic contraxeris, liberaliter exsolvi faciet. Apud nos res omnes, Deo sit gratia, bene se habent. ⌊Gedanenses⌋ tamen et ⌊Elbingenses⌋ Luteranam haeresim sequuntur et ab ea divelli se non permittunt, exspectantes, quid facient alii in ⌊Germania⌋, qui hac labe sunt infecti. Utcumque autem principes ⌊Germaniae⌋ coniventer agere videntur contra hoc tantum et periculosum malum. ⌊Maiestas tamen domini nostri⌋, ut Christianum principem decet, decrevit et armis et omni potentia sua cohibere insolentiam ⌊Gedanensium⌋ et aliorum subditorum suorum de ⌊Prussia⌋, qui contraveniunt institutis universalis ecclesiae, tot saeculis, tot miraculis, tot regum et principum Christianorum auctoritate confirmatis. Citavitque ipsos ⌊Gedanenses⌋ ad hunc conventum maiestas sua nolens eos inauditos condemnare, et ubi non
BCz, 247, p. 44
resipuerint, declarare illos decrevit incidisse poenas legibus nostris et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ imperialibus contentas, easque exsequi rigidissime curabit. Ad quod omnes regnicolae maiestatem suam co[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ illi volunt omnibus viribus et facultatibus paper damaged⌈[ibus]ibus paper damaged⌉ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ respondemus nuntiis eorundem Gedane[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ excessus citati sunt huc, ex schedulis praesentibus [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ plene cognosces. Niptzitz sodalis tuus missus est nuper in ⌊Ungariam⌋ in causa dominorum ⌊Fucarorum⌋, quibus ⌊maiestas regia⌋ omni ope sua adesse vult et facit omnem suam operam, quo damna, quae illis illata sunt, eis resarciantur. Bene vale.
Ex ⌊Pyotrkow⌋, die prima Ianuarii anno Domini M-o D-o XXVI-o.
⌊Petrus episcopus Cracoviensis⌋ et vicecancellarius subscripsit
| |
2 | IDL 7007 | Ioannes DANTISCUS to Bona Sforza, Toledo, 1526-01-10 Letter lost |
received 1526-04-05 Letter lost, mentioned in IDL 285: Hac die accepimus suas litteras nobis et regiae maiestati scriptas Toleti ad Fagum X Ianuarii |
| |
3 | IDL 276 | Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon, Toledo, 1526-01-10 |
received [1526-04-05]
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, address in Dantiscus' own hand, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 140-149
| 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 171r-178r
| 3 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 257, p. 563-581
| 4 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12547, f. 228v-236r
| 5 | excerpt in Latin, 16th-century, B. Ossol., 199/II, f. 4
| 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 144, p. 210-220
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1526, f. 1r-3v
|
Prints: 1 | AT 8 No. 227, p. 295-303 (in extenso) | 2 | RDHD 1889 No. 11723, p. 1388 (Latin register, selective - only Danish matters) | 3 | PAZ Y MELIA 1924, 1925 p. 306-309 (Spanish translation) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
⌊⌋ Maiestati Vestrae Serenissimae brevibus 1525-11-01⌊prima Novembris praeteriti1525-11-01⌋, quae ⌊hic⌋ agebantur: praesertim de aegritudine ⌊regis christianissimi⌋ et quomodo rursus convaluit, de adventu item cardinalis ⌊Salviatis⌋, legati ⌊pontificis⌋, qui huc paenultima Septembris applicuit et quomodo illum convenerim, et de ingressu huc 3 Octobris ⌊dominae on the margin⌈dominaedominae on the margin⌉ ducis de Alenczon⌋, sororis ⌊regis Franciae⌋, ac de matrimonio inter ⌊caesarem⌋ et ⌊sororem⌋ ⌊regis Portugaliae⌋ confirmato deque commissione a caesare mihi data ad Maiestatem Vestram Serenissimam in favorem domini ⌊Iacobi Fugger⌋ et de aliis plerisque rebus, quae eo tempore se offerebant.
Scripsi iterum ⌊⌋ 1525-11-16⌊16 Novembris1525-11-16⌋ etiam postquam mihi ⌊⌋ Maiestatis Vestrae Serenissimae 1525-09-11⌊11 Septembris1525-09-11⌋ ⌊Cracoviae⌋ datae, redditae fuerant, quibus respondi, quantum pro illa tempestate licuit, moliminaque ⌊viceregis⌋, quae hic passim aperte feruntur, inserui, et quomodo ⌊dux Borbonensis⌋ eodem die huc ingressus fuerat, cum aliis novis, quae hic habebantur, annotavi. Supervenerunt tandem etiam duplicatae priorum litterarum Maiestatis Vestrae Serenissimae, cum quibus ⌊reverendissimus dominus Cracoviensis⌋ episcopus mihi scripserat, quas 1525-11-28⌊28 Novembris1525-11-28⌋ accepi, unde a tempore perlectionis illarum, licet dominus ⌊magnus cancellarius⌋ male per podagram habuit, usque ad hunc diem laborare. In commissionibus Maiestatis Vestrae Serenissimae et curiam cotidie fere frequentare non destiti ⌊caesarique⌋ et domino ⌊comiti de Nassau⌋ litteras Maiestatis Vestrae Serenissimae reddidi et mandata mihi iniuncta exposui illaque caesari pro memoriali, ut hic vocant, in scriptis dedi. Sed omnia, donec dominus ⌊cancellarius⌋ convaleret, suspendebantur. ⌊Ille⌋, cum iam salvus ex ea aegritudine factus esset, litteras a me Maiestatis Vestrae Serenissimae libenter accepit operamque in his omnibus, de quibus illi scriptum et per me dictum fuit, pollicebatur, tam cito BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 141v tamen ⌊caesarem⌋ his rebus intendere non posse asseruit, propter haec pacis tractandae cum ⌊Gallis⌋ negotia, qua de re per duos aut tres dies, quousque nescio quid de istius pacis conclusione canebatur, me continui et rursus aratrum hoc prosecutus sum fuique singulis diebus usque in hodiernum mane apud ⌊cancellarium⌋ et post prandium apud ⌊caesarem⌋, et, quo iustius illum urgere viderer, pridie ei litteras duplicatas Maiestatis Vestrae Serenissimae quasi nuperrime mihi redditas, iterum praesentavi et eadem, quae prius, mandata illi exposui. Nihil aliud pro responso obtinui, quam quod brevi negotiis his informatus in consilio de illis intendere vellet et mihi desuper benignum dare ... illegible⌈...... illegible⌉ responsum. Intellexi interim, quod heri ⌊maiestas sua⌋ debuit ire venatum per aliquot fortassis dies non redituras, quapropter me illico rursus ad curiam contuli et caesarem subsequente ⌊vicerege⌋ inter eundum conveni, rogans illius maiestatem, ut dignaretur binis Maiestatis Vestrae Serenissimae litteris, per me illi redditis, respondere aut mihi desuper mentem suam committere, ne tam diu Maiestas Vestra Serenissima, quae in magna esset exspectatione, in tam longa incertitudine versaretur, utque illi tandem plane mentem suam declararet, quo illius fraternum amorem et benevolentiam in re iusta liquidius experiri possit. Ad quod subintulit, ut paulisper adhuc exspectarem, brevi se responsum daturum.
Contuli me igitur iterum 1526-01-10⌊hodie1526-01-10⌋ ad ⌊cancellarium⌋ et illi responsum hoc ⌊caesaris⌋ rettuli hocque etiam, quod ⌊vicerex⌋, quia illum etiam post caesarem alloquebar, responderat, utpote quomodo a me quaesivisset: si adhuc officiales Maiestatis Vestrae Serenissimae non essent in ⌊status Barensis⌋ pacifica possessione? Ad quod ego respondissem, quod sine castro istius ⌊status⌋ pacifica possessio haberi non posset. Ad quod ⌊ille⌋: “quomodo? Nonne debuit esse castel
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 142r
lanus, qui ⌊caesari⌋ placeret?” Verum, inquam ego, sed debuit a ⌊serenissimis principibus meis⌋ constitui, in quo illis derogatum est et ⌊ille⌋ intrusus in iurisdictiones serenissimorum principum meorum se temere ingerit, condemnamurque et nemo nos accusat. Unde ⌊ille⌋ rubore ex bile suffusus: sit, inquit, castellanus quisquis velit, quid ad me? Mihi perinde est. Rogo, inquam ego, ⌊dominatio vestra illustris⌋ in hac sententia maneat, nullas deinceps habituri sumus difficultates. Haec cum ⌊cancellario⌋ rettulissem, prorupit in risum. Alibi, inquit, aliter dicit. Cumque ulterius quaererem, quid ⌊sibi⌋ ista vellent, contraxit humeros: ⌊Lucifer⌋, inquit, est et vult se aequare altissimo. Ad quod ego: spero quod altius decidet. Domino ⌊cancellario⌋ male cum eo superinscribed⌈cum ⌊eo⌋cum eo superinscribed⌉, ut prius scripsi, convenit, neque immerito. Neminem adhuc in hac aula audivi, qui de ⌊illo⌋ bene sentiret aut loqueretur. Dominus ⌊cancellarius⌋ iocando mecum ⌊illum⌋ vocare solet sollicitatorem meum, interdum etiam pro vicerege novum regem, et apud neminem, quam apud ⌊caesarem⌋ et ⌊comitem de Nassau⌋ habet gratiam, suis etiam propriis servitoribus exosus est.
Ante 3 horas, cum haec scribo, redditae mihi sunt de illo Regiae Vestrae et ⌊reginalis Maiestatis⌋ ⌊⌋ ⌊Cracoviae⌋ 5 Octobris datae, in quibus ea est sententia, quam iam crebris litteris ad Maiestatem Vestram Serenissimam perscripsi; nescitur tamen certo, quomodo haec habeant. Hic ea opinio est passim apud omnes dicunturque mihi mira a meis delatoribus, hocque fere est apud aulicos hic frequens, quod ⌊vicerex⌋ pro conficienda hac pace a ⌊rege Franciae⌋ ducenta milia ducatorum cum scientia ⌊caesaris⌋ habere debeat et cum his pecuniis pro ⌊statu Barensi⌋ Maiestati Vestrae Serenissimae satisfacere debere perhibetur. Et cum nuper domino ⌊cancellario⌋
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 142v
haec on the margin⌈haechaec on the margin⌉ rettulissem, quaesivit a me istius dicti auctorem, quem, cum ex camera ⌊caesaris⌋ est, designare non licuit, sed mihi sic relatum, asserui, fuisse. ⌊Ille⌋ admiratus dixit: se hoc nequaquam credere ⌊caesarem⌋que in negotio Maiestatis Vestrae Serenissimae non aliter facturum, quam iustitiae ac iusto principi convenit. Respondi ego: si istiusmodi technae inter homines fierent privatos, valde indignum fore, quid inter principes et praecipue hanc ob causam; quod in aliis rebus ⌊caesar⌋ Maiestati Vestrae Serenissimae non rogatus aut requisitus amorem suum fraternum et singularem benevolentiam exhiberet, ut in missione velleris aurei et in compositione cum ⌊duce Moscoviae⌋, ad quem tam insignes oratores mitterentur, quod Maiestas Vestra Serenissima numquam postulaverit, et si postularet, vix se impetraturum speraret; in causa vero iustissima, quae hereditatem claram serenissimae ⌊coniugis⌋ suae et ⌊liberorum⌋ spectat, ad decursum ferme duorum annorum habitis tot difficultatibus, nullum finem habere posset. Respondit mihi ⌊ille⌋ ⌊caesaris⌋ culpam non esse, innuens in ⌊illum⌋ supra descriptum ⌊Luciferum⌋, promisitque, se omnem daturum operam, quantum esset illi possibile, ut semel haec res transigeretur, quodque hactenus nihil fieri potuit propter tot negotia et occupationes, paulo post vero tempus esse, quo commode causa haec tractari posset.
Haec est usque in hunc diem omnium rerum summa, de quibus etiam ad longum, quantum ego intelligere potui, ad magnificum dominum ⌊Ludovicum Aliphium⌋, collegam meum, binas ⌊⌋ et ⌊⌋ praeteriti perscripsi. Aliud omni diligentia et cura mea etiam aliquando cum importunitate efficere non potui, quam quod mihi responsum de die in diem differtur, neque ullam
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 143r
resolutionem sum habiturus, sic enim certo opinor, antequam negotium hoc pacis cum ⌊Gallis⌋ omnimode sit confectum, inde hic capient consilium, quod quale futurum est, tanti ingenii non sum, ut divinare possim, suspicor tamen aliquid.
Superiori die solacii causa in campo obequitando, offendi dominum ⌊Sigismundum Loffredum⌋, qui me viso applicuit. Cum ⌊illo⌋ longo sermone de rebus nostris contuli, et de hac mora pollicitus est me aliquando certiorem reddere, cum illi liceret, quam ob rem fieret et hactenus facta esset. Aliud ab ⌊eo⌋ neque habere potui neque possum; inde quid coniectari debeam, certe me praeterit; timeo adhuc anguem in herba. Qualiscumque ⌊ille⌋ sit, quantum totis viribus eniti possum, ut tandem, quid istis sycophantiis sibi velint, agnoscere possimus, nihil operae praetermittam. Ego credo certe, si ⌊caesar⌋ honesto modo ⌊viceregem⌋ in ⌊statum Barensem⌋ intrudere posset, sic illi addictus est, quod omnino faceret; non possum tamen mihi persuadere, quod ea in re quicquam contra Maiestatem Vestram Serenissimam aut sine illius assensu sit attemptaturus. Spero quod brevi ex omni hoc dubio absolvemur; res enim haec diutius sub nive, sole appropinquante, latere non poterit.
Accepi ⌊hic⌋ 1525-12-10⌊10 Decembris1525-12-10⌋ a domino ⌊collega meo⌋ ⌊⌋ ⌊Neapoli⌋ 1525-11-16⌊16 Novembris1525-11-16⌋ datas, in quibus mihi scribit, ⌊Pantaleonem⌋ nondum advenisse, quem ego hinc 1525-09-10⌊10 Septembris1525-09-10⌋ cum omnium rerum expeditione et longo ⌊⌋ et subito istam metamorphosim de ⌊castellano Barensi⌋ ad Maiestatem Vestram Serenissimam transmisisse iniunx
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 143v
itque mihi quaedam alia, quae ad iustitiam ⌊status Barensis⌋ spectant, expedienda; cum quibus quia adhuc de castro, quod principale negotium est, nondum sumus expediti, me continere cogor. In illis suo tempore nihil omittetur, modo id, quod istius corporis caput est, habeamus. Misit mihi etiam dominus ⌊collega⌋ litteras cambii ad ⌊Welzeros⌋ super 300 ducat(os), qui mihi ab illis 1525-12-14⌊14 Decembris novissime praeteriti1525-12-14⌋, sunt dati, cum quibus, iunctis istis 200, quos 1525-11-16⌊16 Novembris1525-11-16⌋ a ⌊Fuggaris⌋ accepi, usque ad medium Aprilis h futuri hic vivere possum. De his vestivi familiam et exposui 30 duc(atos). Et coactus fui dare strenas pro hoc novo anno officialibus huius aulae et aliis, ut hic usu receptum est, quas etiam vix 40 duc(atis) redemi. Anno praeterito pro illis 30 exposui, sed hoc anno maior inopia et audacia petendi officialibus crevit, cum ab alio anno illis stipendium non est solutum, et nemo hic vult servire neque ianuam quidem inferiorem ad aulam gratis aperire, nisi aliquid detur. Quae omnia ex calculo meo cognoscentur, quem aperta fronte Maiestati Vestrae Serenissimae seu illis, quibus commiserit, postquam, Deo bene favente, aliquando incolumis rediero, sum exhibiturus. Utque Maiestas Vestra Serenissima, unde reliqua conicere potest, cognoscat, quomodo hic vivitur: pro aqua tantum quamdiu hic sum 36 ducat(os) dispensator meus exposuit, quid pro lignis et aliis rebus, quae ferme gratis apud nos habentur? Haec igitur toties in litteris meis inculco, cum apud nos sunt extranea, ne suspicione fidei meae non convenienti fiam obnoxius, quam Deo duce apud minimos etiam incorruptam hactenus conservavi eamque Maiestati Vestrae Serenissimae, cui et ⌊praedecessoribus⌋ eius a 25 iam annis servio, sine labe integram repraesentabo.
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 144r
Quae hic de pace aguntur, adhuc clare scribi non possunt, hodie enim cum apud ⌊cancellarium⌋ essem in prandio et post illud de rebus nostris, ut supra scripsi, contulissem, rogavi eum, ut, quantum liceret scire, ne Maiestati Vestrae Serenissimae his de rebus fabulas, quae hic passim feruntur, scriberem, mihi certi aliquid de hac pace communicaret, quam inter omnes alios christianos principes nemo cupidius, quam Maiestas Vestra Serenissima desideraret. Respondit mihi: quod adhuc certi parum haberetur, sed quod omnino spes esset, brevi pacem, quae iam in extremis tractatibus versatur, futuram, condiciones tamen adhuc dici non possent. Cumque interrogarem, si in condicionibus, quas prius mihi dixerat, pax haec confici deberet: erunt, inquit, istae condiciones, sed non omnes. Has igitur quemadmodum eas domino ⌊collegae meo⌋ Maiestati Vestrae Serenissimae perscribendas descripsi, ad praesens etiam annotare non supervacaneum censui.
Imprimis ⌊rex Franciae⌋ sororem ⌊caesaris⌋ ⌊Leonoram⌋ habere in coniugem et ⌊filia Leonorae⌋ ex ⌊rege Portugaliae⌋ suscepta ⌊Delphino⌋, primogenito regis Franciae, iungi matrimonio deberet, item ut ⌊Burgundia⌋ restitueretur ⌊caesari⌋ praeter 3 quosdam comitatus, qui regi Franciae cum Leonora in dotem darentur hoc pacto, quod si cum illa haberet liberos, illis in hereditatem perpetuam praedicti 3 comitatus cederent, quod si liberi non essent, rursus ad caesarem devolverentur.
Item quod ⌊rex Franciae⌋ renuntiaret omnibus iuribus suis, quae super ⌊regno Neapolitano⌋, ⌊ducatu Mediolani⌋, ⌊Germania⌋ inferiore et ⌊Tornaco⌋, atque super omnibus
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 144v
aliis on the margin⌈aliisaliis on the margin⌉ terris et dominiis haberet, de quibus umquam lis fuerat, esset etiam obligatus ⌊caesari⌋, cum in ⌊Italiam⌋ pro coronatione proficisceretur, concedere omnem suam classem et 6 milia peditum cum quingentis equitibus gravis armaturae ad eam profectionem, soluto 6 mensium stipendio, mittere. Et quando ⌊caesar⌋ contra quoscumque infideles in propria persona expeditionem faceret, ipse etiam ⌊rex Franciae⌋ in propria persona cum illo proficisci astringeretur.
Et quod omnes querelae et causae dissensionum, quae umquam inter eos fuerant, sub hac pace et concordia sopitae et remotae esse perpetuo et numquam amplius in memoriam reduci deberent.
⌊Dux Borbonensis⌋ deberet etiam restitui et ablata illi reddi. Pro quorum omnium fide atque firmamento ⌊rex Franciae⌋ ⌊Delphinum⌋ primogenitum suum cum 12 primis regni primoribus vel illorum filiis huc in ⌊Hispaniam⌋ pro obsidibus mittere obligaretur. Qui cum in ⌊Hispania⌋ iam essent, ⌊rex Franciae⌋ pro istarum rerum et tractatuum conclusione et observatione liber in ⌊Franciam⌋ abire et omnes istos tractatus per sententiam definitivam a parlamento cum litteris suis desuper sub suo et 12 primorum regni ac 12 potissimarum on the margin in place of crossed-out potentissimarum⌈potentissimarum potissimarum potissimarum on the margin in place of crossed-out potentissimarum⌉ civitatum sigillis munire et confirmare deberet, hac adiecta condicione, quod si tractatus isti modis quibuscumque etiam infringerentur et non observarentur, totum Franciae regnum in dicionem ⌊caesaris⌋ omni iure et cum pleno dominio absolutum ab omnibus iuramentis, regi praestitis, cedere ac devolvi deberet perpetuo.
Si sub istis condicionibus pax fiet nec ne, adhuc incertum est. Ego quidem credo, quod inter ⌊caesarem⌋ et ⌊regem Galliae⌋ captivum, qui modis omnibus quaerit liberari,
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 145r
huiusmodi condiciones possint concludi, sed in ambiguo est, si ⌊Regnum Franciae⌋ consentiet quo adscribed⌈quoquo adscribed⌉usque mitiores fiant condiciones quam superinscribed⌈quamquam superinscribed⌉ istae hic confectae, propter quas superinscribed⌈propter quaspropter quas superinscribed⌉ suspicor in ⌊Italia⌋ tumultus excitatos, quibus ut obviam iri possit cum nervi et omnium rerum penuria hic laboratur, faciliorem hoc ingenio pacem futuram spero. Sine dubio pax ista brevi fiet, cum ⌊vicerex⌋, ut fertur, ducentena milia inde ducatorum habere debeat et illam prout vult tractat, sed si diu durabit, magnum est dubium.
⌊Dux Borbonensis⌋ spe et promissis frustratus diu noluit consolari intelligens ex ⌊vicerege⌋ provenisse, qui alias illi infestissimus est, quod pacta cum eo facta non sunt observata. Unde adhuc in dies cum ⌊eo⌋ tractatur promissaque hunc habent praetextum: Ferunt ⌊ipsum⌋ imprudenter fecisse, cum ⌊Leonorae⌋ coniugium haberet sibi pollicitum, quod non subito etiam ab illa petivisset assensum; ⌊caesar⌋ ei promisisset, quantum ea in re praestare potuisset, Leonoram tamen, sororem suam, quae regina et vidua esset, cogi non posse, quae iam sui iuris et arbitrii foret. Nihilominus magna cura apud ⌊illam⌋ egisset, ut in matrimonium cum ⌊duce⌋ consentiret, ad quod nequaquam induci potuisset: malle enim in monasterium secedere aut duriorem condicionem suscipere, quam duci Borbonensi iungi, quo hic volunt legitime causari, quod promissis ⌊caesaris⌋ nihil sit derogatum, de quo non est meum disputare. Dicunt aliqui, quod ⌊caesar⌋ ⌊illi⌋ in recompensam ⌊ducatum Mediolani⌋, ubi adhuc castrum obsidetur, dare statuerit, et nescio quae alia fabulantur, sed unum hoc scio, ducem Borbonensem male in omnibus contentum et dissimulare, quantum potest. Omnia ea fide hic tractantur etc.
Mortuus est superiore die ⌊marchio Piscariae⌋, qui ⌊caesari⌋ in ⌊Italia⌋ iam longo tempore servivit, quod etiam in ipso mortis fine testatus est. ⌊Illi⌋ etiam cum ⌊vicerege⌋ non bene conveniebat.
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 145v
Post ⌊illius⌋ mortem ⌊princeps Navarrae⌋, qui ⌊Ticini seu Papiae⌋ cap<t>us habebatur, corruptis ⌊Hispanis⌋ custodibus, fugit in ⌊Galliam⌋. Qui certe non dormiet.
Ante 3 dies venit huc secreta posta, quae ferebat ⌊ducem Mediolani Franciscum⌋ esse mortuum, quod adhuc abditum servatur. Ab illo amplius nihil est metuendum. Iuribus suis, quae numquam habuit super ⌊statu Barensi⌋ hic certo renuntiavit, sed nulli cessit, unde cum illius mors fiet manifestior, manifestius et acrius in rebus nostris urgebo ⌊caesarem⌋, hoc obice remoto. Alter frater ⌊Maximilianus⌋ fertur ex ⌊Gallia⌋ fugisse ad ⌊Helvecios⌋, ut ⌊ducatum Mediolani⌋ recuperaret; sed ut est in adagio, ad Calendas Graecas.
Matrimonium ⌊caesaris⌋, de quo aliquoties scripsi, firmum est, vidi nuper ⌊sponsam⌋ depictam apud ⌊magnum cancellarium⌋. Quod si ⌊illa⌋ picturae respondet, certe formosissima est. Suffusca parum, qui color ⌊illi⌋ valde decori est. Eo tempore dominus ⌊cancellarius⌋ a me quaesivit, si a Maiestate Vestra Serenissima haberem litteras de vellere aureo praesentato. Cum mihi de ea re nihil esse scriptum assererem, quasi me fortassis dubium vellet confirmare: certo, inquit, Maiestati Vestrae Serenissimae iam esse missum, quasi diceret, post tam longam deliberationem tandem esse negotium confectum.
Missi sunt hinc pridie versus ⌊Portugaliam⌋ ad excipiendam ⌊sponsam⌋ ⌊archiepiscopus Toletanus⌋, ⌊dux Calabriae⌋ et ⌊dux de Vezera⌋ cum ⌊almirante de Castilia⌋ celebrabunturque nuptiae hic prope in quodam oppidulo, et propter minores expensas et quod non sit necessarium ⌊civibus Toletanis⌋ hic omnium exactionum et vectigalium dari immunitatem. Est enim in more positum: ubicumque rex ⌊Castiliae⌋ celebrat nuptias, illic istiusmodi immunitatem concedi. De dote prius scripsi, quam ampla sit et quantum hic illa sit necessaria.
Dicitur etiam, quod ⌊rex Franciae⌋ ante hinc suum exitum cum ⌊Leonora⌋
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 146r
matrimonium sit consummaturus, et quod iam sint insignes aliquot ex ducibus oratores designati, qui ⌊Delphinum⌋ cum aliis obsidibus in oris ⌊Hispaniae⌋ excipere debeant, crediturque, quod Pascha hic simus celebraturi, donec omnia haec perficiantur.
⌊Archiepiscopus Lundensis⌋ electus, de quo et illius domino ⌊rege Daciae⌋ 10 Septembris cum ⌊Pantaleone⌋ ad longum ⌊⌋, mecum hic est in cotidiano commercio, vir profecto bonus et bene industrius. ⌊Is⌋ mihi secreto retulit et fidei meae commisit, ne in notitiam hostium ⌊domini sui⌋ id perveniret, quod ⌊caesar⌋ illi dixerit regem Daciae in condiciones pacis cum ⌊rege Galliae⌋ esse inclusum, sic quod ab utrisque omnino restitui debet. Quod igitur Maiestati Vestrae Serenissimae scribo, ut pro sua incomparabili prudentia ⌊illi⌋ non solum vicinitatis verum etiam affinitatis causa, quae inter utriusque liberos contrahi possit, faveret. Omnia sors versat, melior semper est amor et benevolentia, quam qualecumque odium. Si aliquando bonus iste ⌊rex⌋ fortassis seductus deliquit, tot calamitatibus castigatus, resipiet.
Venit hic superioribus diebus post mortem ⌊fratris⌋ sui illustris dominus ⌊Ioannes Albertus, marchio Brandeburgensis⌋, quem ut decuit nepotem Maiestatis Vestrae Serenissimae ante cameram ⌊caesaris⌋ nuper excepi, inveni adhuc reliquias quasdam ob repulsam in episcopatu Plocensi, nihilominus satis humanum se mihi exhibuit, dicens se aliquando uberiorem familiaritatem mecum contracturum. Manebit hic in aula habiturus a ⌊caesare⌋ condicionem et pensionem quolibet anno duorum milium ducatorum, sed eam aestimationem et auctoritatem, quam hic ⌊marchio Ioannes⌋ habuit apud omnes, vix meo iudicio consequetur.
Quomodo hic ⌊ducis Moscoviae⌋ nuntii habiti sunt et quibus
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 146v
modis expediti, ad longum prius scripsi. Scribet etiam fortassis dominus ⌊collega meus⌋, cui superinscribed in place of crossed-out cui(?)⌈cui(?)cuicui superinscribed in place of crossed-out cui(?)⌉, cum propter temporis brevitatem Maiestati Vestrae Serenissimae scribere non licuit, illa praescripsi. Mittuntur hinc a ⌊caesare⌋ mandata et instructiones ad oratores, qui ab ⌊archiduce⌋ nomine caesaris in ⌊Moscoviam⌋ proficiscuntur. Intellexi, omnia illis ad vota Maiestatis Vestrae Serenissimae committi et quod prius omnia dominus ⌊archidux⌋ cum Maiestate Vestra Serenissima communicaverit; proposui nihilominus ea, quae superinscribed⌈quaequae superinscribed⌉ de <> his negotiis ⌊⌋ Maiestas Vestra Serenissima ad me perscribere dignata est, ⌊magno cancellario⌋, qui etiam paene mihi fassus est, fumum esse tam longinquas legationes, et illas magis pro fama quam ex usu aliquo fieri.
Discedunt hinc a superinscribed⌈aa superinscribed⌉ curia ⌊episcopus Londinensis⌋, qui cum domino reverendissimo ⌊Cracoviensi episcopo⌋ ⌊Bononiae⌋ se studuisse dicit, cum collega suo doctore ⌊Samson⌋; et in locum eorum ⌊Edwardus Leus⌋, qui contra ⌊Erasmum Roterodamum⌋ aliquando scripsit, a serenissimo ⌊Angliae rege⌋ pro oratore huc mittitur. Quid ex frustrato matrimonio cum regis Angliae superinscribed in place of crossed-out illius matrimonio⌈illius matrimonio ⌊regis Angliae⌋ regis Angliae superinscribed in place of crossed-out illius matrimonio⌉ ⌊filia⌋ legitima ante 3 annos contracto nascetur, aliquando res ipsa docebit.
Habentur hic variae et graves suspitiones contra ⌊pontificem⌋ et ⌊Venetos⌋ de his tumultibus in ⌊Italia⌋ excitatis, nihilominus ⌊legatus⌋ nuntius pontificis et Venetorum orator adhuc hic agunt negantque et tegunt, quomodocumque possunt, stratagemata sua. Sic transit orbis.
Scripseram Maiestati Vestrae Serenissimae, quomodo secretarius ⌊caesaris⌋ ⌊Philippus Nicola⌋ et orator ipse ⌊ducis Mediolani⌋ mecum de matrimonio cum serenissima ⌊reginula⌋, primogenita Maiestatis Vestrae Serenissimae, locuti erant: iam haec res
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 147r
penitus evanuit. ⌊Dux⌋ mortuus est, iste bonus ⌊secretarius⌋ correptus cardiaca passione sibi ipsi mortem asciscere voluit cum forpice, qua vulnera duo in collo, inoffenso tamen gutture, sibi inflixerat, ex quo furore sanus evasit, sed officium suum apud ⌊caesarem⌋ amisit.
Et ne quicquam intactum relinquam, cum Maiestas Vestra Serenissima minimarum etiam rerum scientiam habere vult, scripseram, quod duo famuli mei[1] ab ⌊inquisitoribus haereticorum⌋ capti praeter culpam fuerant, quos Marrani isti contra ⌊caesaris⌋ tot promissa mihi facta in quintum usque mensem in carcere detinuerunt. Unde ⌊caesar⌋ toties a me impulsus magno labore tandem effecit, uni ⌊inquisitorum⌋ episcopatum dando, quod 4 Decembris emittebantur. Quo factum est, cum amanuensem non haberem, cui fidere audebam, quod tanto tempore duplicatas non feci.
Scriptum est huc nuper ex ⌊insulis Balearibus⌋, quod centum biremes, quas „fustas” vocant, ⌊Turcarum⌋ visae sint in mari, alia maiora navigia exspectantes. Quorsum illae divertent, cum in isto mari sint et propinquae ⌊Siciliae⌋, ⌊Sardiniae⌋ et ipsi ⌊Italiae⌋, levis est coniectura; hic tamen talia non creduntur, quamdiu ad vivum non penetraverint.
Alia hic hoc tempore digna scientia Maiestatis Vestrae Serenissimae non habentur. Ego quidem ⌊hic⌋ digna pariter atque indigna aliquando ferendo non possum esse sine magno taedio, quod written over quod⌈quodquod(?)quod written over quod⌉ tamen, cum superinscribed in place of crossed-out cum⌈cum cum cum superinscribed in place of crossed-out cum⌉ sic Maiestati Vestrae Serenissimae visum est, animo aequo, quamdiu illa voluerit, etiam si extrema omnino sint perferenda, tolerabo, nihilque est, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 147v quod me magis affligat, quam quod tantas adscribed⌈ss adscribed⌉ pecunias adscribed⌈ss adscribed⌉ Maiestatis Vestrae Serenissimae hic effundo, sine quibus cum illius decore ac digna aestimatione pro oratore subsistere non possum sine expensis, largitionibus etiam erga subarratos meos delatores, iuris peritos etc. Id genus hominibus uti cogor, quod igitur, licet aliquoties scripseram, replico, ne fidem meam erga Maiestatem Vestram Serenissimam integerrimam quisquam malus suggillare posset; sub Maiestate enim superinscribed⌈enimenim superinscribed⌉ Vestra Serenissima et illius servitio quamdiu sum, vivere et mori decrevi. Cui me suppliciter, ut domino meo clementissimo, commendo.
Ex ⌊Toleto ad Tagum⌋, 10 Ianuarii anno Domini 1526.
Serenissimae Maiestatis Vestrae regiae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
Postscript No. 1:
Inter scribendum allata est huc alia novitas: ⌊ducem Mediolani⌋ non mortuum, sed veneno nescio a quo accepto gravissime, sic quod non crederetur victurus, laborasse rursusque ad se redisse esseque spem eum convaliturum. Superiori die mecum locutus est ⌊illius⌋ secretarius ⌊Camillus⌋, cui anno praeterito in ⌊Valleoleti⌋ praedixeram haec omnia, quae ad praesens cum illo duce fiunt. ⌊Is⌋ me verum vatem fuisse asseruit, sed tamen adhuc omnia non eo modo agi, quemadmodum adversarii cuperent, castrum ⌊Mediolani⌋ munitissimum esse in eoque milites et fortes et constantes, qui impetus istius obsidionis non magni penderent multaque inter os et offam intervenire posse, estque mihi fassus ⌊ducem⌋ suum non tam acriter pro ⌊statu Barensi⌋ institisse, ut multi suspicarentur, immo parum aut nihil et nisi inductus, de quo adhuc mecum, cum inter spem et metum apud ⌊caesarem⌋ penderent, plane loqui non auderet, promisitque se aliquando ad me venturum. Ex eo fortassis omne partis adversae studium expiscabor.
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 148r
Constans hic rumor est, quod ⌊dux Borbonensis⌋ ante nuptias ⌊caesaris⌋ in ⌊Italiam⌋ sit rediturus et quod in recompensam matrimonii et aliorum promissorum ⌊ducatum Mediolani⌋ habere debeat, ex quo centum et quinquaginta caesari et ⌊archiduci Austriae⌋ quinquaginta milia ducatorum singulis annis solvere tenebitur. Quam firmitatem haec pacta sunt habitura, cum ⌊castrum Mediolanense⌋, rebus desperatis, vel in ⌊pontificis⌋ aut ⌊Venetorum⌋, seu ⌊Helvetiorum⌋ manus tradi possit, ipse viderit. Iste bonus ⌊dux⌋ patriam et omnia bona sua deficiendo ad ⌊caesarem⌋ amisit, caput suum manifestis aliquoties obiectavit periculis et cum labe honoris sui apud fere omnes suspicionem non levem reliquit. Haec illi refertur gratia.
cf. Verg. A. IV 373 ⌊Nusquam tuta fidescf. Verg. A. IV 373 ⌋, ut ⌊Dido⌋ inquit, hic vero minime, sed de his aliquando coram, Deo favente, latius.
Postquam ⌊comes de Nassau⌋ rediit a ⌊Leonora⌋, ⌊caesaris⌋ sorore, quae ab hinc 12 leugis diversatur et forsan ab illa matrimonium cum ⌊rege Franciae⌋, cum illud cum ⌊duce Borbonensi⌋ omnino fastidivit, impetrare non potuit, caesar ipse ad eam se contulit. Impetrabit, si dis placet. Tantae molis haec res est. Credunt has technas neminem intelligere, cum passim ab omnibus rideantur. Mutato proposito, quod scripsi, hic debere fieri, in ⌊Gallia⌋ futurum est, cum ⌊rex Franciae⌋, relictis his obsidibus, omnia hic conclusa in regno suo exsequetur, tum demum illi post postulationem cum caeremoniis factam in Galliam sponsa mittetur. Non miretur Maiestas Vestra Serenissima, quod diversa plerumque prioribus scribo, omnia enim ad eum modum hic tractantur et retractantur.
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 148v
Significavit mihi nuntius illustris domini ⌊ducis de Hatri⌋ hic agens, quod accepisset litteras, quibus illi responsum est ad eas, quas cum ⌊Pantaleone⌋ hinc dederat, et quod Pantaleon incolumis ⌊Neapolim⌋ venisset, unde non mediocri gaudio affectus sum, cum quod illi reditum ad dominum ⌊collegam meum⌋ et sospitatem faveo, tum etiam, quod Maiestas Vestra Serenissima ex hoc longo volumine, quod cum illo scripsi, multa de negotio Barensi et ⌊viceregis⌋ moliminibus intelleget. Dudum enim conatus ⌊illius⌋ percepi, de quibus tamen hucusque nihil certi scire potui, cum neque ⌊caesar⌋ neque ⌊magnus cancellarius⌋ aut quisquam alius ex consilio ea de re aperte quicquam meminit. Omnes obscure loquuntur, ab aulicis multa tamen clare dicuntur, immo mihi nuper dixit unus, quod ex ⌊Italia⌋ vidisset litteras ad ⌊viceregem⌋, quarum suprascriptio illum ducem Barensem vocabat. Quodcumque id est, quod sub his tricis adhuc latet, ut scripsi, brevi experiar; sed huius rei exitum, sic omnino suspicor, non sumus habituri, donec cum ⌊Gallis⌋ et fortassis cum ⌊Italia⌋ omnia componantur. Inde consilium in rem suam et partis adversae ⌊caesar⌋ capiet, expeditionemque istarum rerum daturus est; scit apprime moras nectere ac procrastinare et obaudire, si quid durius aut vehementius illi dicatur. Plerumque ego veritus sum, ne aegrius importunitatem meam et ea, quae per illam dicta sunt, ferret, sed totiens impulsus obcalluit et permittit sibi dici ac exprobrari quodammodo, ipse tamen in sententia, quam concepit, perseverat. Iam fere duo praeteriere menses, quo responsum de ⌊castro Barensi⌋
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 149r
cotidie efflagito, et nihil aliud quam „cras” et „brevi” pro responso hactenus obtinui. Quod igitur Maiestati Vestrae Serenissimae scribendum duxi, ne mihi quicquam de his moris, quae hic fiunt, impungi possit, cum hic nihil aliud cupiam, quam absolvi et esse quantocius cum Maiestate Vestra Serenissima, cui me iterum atque iterum suppliciter commendo. Datum ut supra in litteris.
Postscript No. 2:
Fertur mihi, dum hanc cartam insero, aliud novum, quod faustum sit et felix diuque duraturum: pacem iam omnimode conclusam, quae hactenus inter ⌊caesarem⌋ et ⌊regem Galliae⌋ variis mediis et condicionibus tractata est, et per ⌊Franciae parlamentum⌋, sufficientibus mandatis, firmata, qualiscumque per regis consensum conficeretur, postaque haec, qua novum hoc allatum est, venantem caesarem ac ad ⌊sororem⌋ properantem subito consequitur. Condiciones vero pacis praeter eas, quas descripsi recenti hac in prima fama, hae feruntur: ⌊Burgundia⌋ praeter 3 comitatus debet restitui, matrimonium per verba de praesenti cum ⌊Leonora⌋ firmari. Duo regis filii, ⌊Delphinus⌋ et ⌊dux de Orliens⌋ cum ⌊duce Albaniae⌋ et ⌊Lotoringiae⌋ in obsides dari, pro quibus excipiendis ⌊comestabilis Castiliae⌋ et ⌊dux de Alva⌋ usque ad oppidum ⌊Victoriam⌋ sunt deputati. Decem adscribed⌈cemcem adscribed⌉ centena milia ducatorum, de quibus duo centena milia pro dote quitantur seu dimittuntur, ⌊caesari⌋ a ⌊Gallis⌋ debent solvi, ⌊rex Galliae⌋ post obsidum adventum dimitti. Pro condicionum exsecutione, cum ⌊Burgundia⌋ fuerit restituta, pecuniae persolutae ac pro sponsa missum, obsides rursus cum illa redibunt in ⌊Franciam⌋, pace, ut speratur, perpetua permanente. Haec ex tempore
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 627, f. 149v
tumultuario calamo conscripta Maiestas Vestra Serenissima ad praesens clementer suscipiat, paulo post omnia verius et abundius habitura.
[1] One of them was ⌊Fabian Wojanowski⌋.
| |
4 | IDL 277 | Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI, Toledo, 1526-01-10 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 628, f. 150-151
| 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 170v-171r
| 3 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12547, f. 236r
| 4 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 257, p. 581-582
| 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 38 (TN), No. 1, p. 1-2
| 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 143, p. 210
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 369
|
Prints: 1 | AT 8 No. 228, p. 303 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Sperabam mihi plus temporis superesse, cum ⌊maiestati regiae⌋ ⌊⌋, ut etiam de his superinscribed⌈hishis superinscribed⌉, quae vellem, longior cum Dominatione Vestra esse potuissem, sed fefellit me opinio, iam enim ad postam a me expetuntur litterae, dabit igitur brevitati veniam.
Habeo gratias immortales, quod cum duplicatis XI Septembris datis[1] ⌊Cracoviae⌋ Dominatio Vestra Reverendissima de rebus nostris ad me perscribere dignata fuit. Maiores gratias et quas tenuitas mea potest Dominationi Vestrae Reverendissimae habeo, quod fratrem meum ⌊Georgium⌋, quem unice diligo, Dominatio Vestra Reverendissima suorum numero ascripsit me illum et omnes meos perpetuos servos habitura.
Ex ⌊⌋ ad ⌊maiestatem regiam⌋ intelliget Dominatio Vestra Reverendissima omnia, quae hic fiunt. Magnifico domino meo ⌊palatino Cracoviensi⌋ scribere propter temporis angustiam non potui; illi me humiliter commendo. Reverendissimo domino ⌊Premisliensi episcopo⌋ omnia fausta precor et me totum Dominationi Vestrae Reverendissimae trado atque pro mancipio dedo.
Ex ⌊Toleto ad Tagum⌋, celerrime, 10 Ianuarii anno Domini 1526
Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
[1] We know only a letter of Tomicki to Dantiscus of ⌊⌋, which was probably sent together with the letters of Sigismund I and Bona dated ⌊⌋.
| |
5 | IDL 6559 | Ioannes DANTISCUS to Lodovico ALIFIO, Toledo, 1526-01-24 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 182: Quas ad Ludovicum Aliphium secretarium nostrum et in eius absentia ad Nicolaum Anthonium Carminianum thesaurarium Ducatus nostri Barensis ultima Decembris, XXIIII Ianuarii, prima et XII Februarii ex Toledo ad Tagum dedisti litteras, has sub absentia Ludovici ab ipso Nicolao Anthonio accepimus |
| |
6 | IDL 6534 | Ioannes DANTISCUS to Cornelis DE SCHEPPER, ca. 1526-01-07 Letter lost |
received 1526-03-07 Letter lost, mentioned in IDL 282: Accepi litteras tuas, in quibus me Oedipum esse iubes. – – Hodie primum ad me delatae sunt litterae tuae qui dies est Martii septimus, plus minus duobus mensibus in itinere detentae |
| |
7 | IDL 7008 | Ioannes DANTISCUS to Lodovico ALIFIO, Toledo, 1526-02-01 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 286: Quas ad Ludovicum Aliphium secretarium nostrum et in eius absentia ad Nicolaum Anthonium Carminianum thesaurarium Ducatus nostri Barensis ultima Decembris, XXIIII Ianuarii, prima et XII Februarii ex Toledo ad Tagum dedisti litteras, has sub absentia Ludovici ab ipso Nicolao Anthonio accepimus |
| |
8 | IDL 6868 | Ioannes DANTISCUS to Jan Benedyktowicz SOLFA, Toledo, 1526-02-01 Letter lost |
received Gdańsk (Danzig), 1526-07-05 Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 295: Incredibili me affecerunt laetitia litterae tuae prima Februarii ex Toleto scriptae et hic mihi in adventu domini Nipsicz 5 huius redditae |
| |
9 | IDL 52 | Sigismund I Jagiellon to Ioannes DANTISCUS, s.l., [ca. 1526-02-08] |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, in secretary's hand, BNW, BOZ, 2053, TG 29, No. 3834, f. 227r-v
| 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 168v-169r
| 3 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 257, p. 561-562
| 4 | copy in Latin, BNW, 12547, f. 228r-v
| 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 39 (TN), No. 91, p. 435-436
| 6 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 142, p. 209-210
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 365-6
|
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Accepimus ⌊⌋ tuas datas ⌊Toleti ad Tagum⌋ [1525]-11-01⌊prima die Novembris praeteriti[1525]-11-01⌋, quibus etsi plurima perscripseris, quae nobis erat iucundum intellexisse, quia tamen in multis, quae scire apprime cupimus, refers te ad alias tuas litteras decima Septembris a te scriptas, exspectamus adhuc illas cum desiderio, ad quas deinde, quae visa fuerint necessaria, tibi perscribemus. Interim vero agas pro virili tua apud ⌊caesaream maiestatem⌋, ut possessio arcis Barensis nobis restituatur utque nos cum serenissima ⌊coniuge nostra⌋ habeamus liberam facultatem constituendi castellanum pro beneplacito nostro, et si aliter fieri non possit, ut saltem constitueremus castellanum gratum ⌊maiestati suae superinscribed⌈suaesuae superinscribed⌉ caesareae⌋. Et si superinscribed in place of crossed-out Ubi⌈Ubi Et si Et si superinscribed in place of crossed-out Ubi⌉ etiam ⌊illius maiestas⌋ declararet et cuperet, ut is, qui modo est castellanus Barensis, relinqueretur in praefectura illa, poteris ad hoc nomine nostro consentire, ita tamen, ut idem castellanus superinscribed⌈castellanuscastellanus superinscribed⌉ absolutus a iuramento ⌊caesari⌋ praestito, super ⌊castro Barensi⌋ fideliter construando et gubernando, denuo nobis et serenissimae ⌊coniugi nostrae⌋ praestet iuramentum et homagium. Cetera ut melius intelligis curabo et nos de omnibus semper reddas certiores. Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉
Miramur plurimum, quod pecunia, quae ex ⌊Neapoli⌋ ad te tibi missa est, hactenus ad te non pervenerit. Scripsit enim nobis magnificus ⌊Ludovicus Aliphius⌋, quod miserit tibi illinc quingentos decem aureos, quos non dubitamus te ad hoc tempus vel iam accepisse vel brevi accepturum esse habemus et habere semper volmus. Debitam tui rationem BNW, BOZ, 2053, TG 29, No. 383, f. 227v curabimusque, ut habeas semper bonam provissionem, quo cum nostra dignitate istic durare et negotia nostra diligenter agere possis. Quae volumus, ut cures diligenter, ut melius intelligis et nos de omnibus reddas certiores.
| |
10 | IDL 278 | Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS, Niepołomice, 1526-02-08 |
received Granada, [1526]-06-01
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 3465, p. 161-168
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 38 (TN), No. 16, p. 79-84
| 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 262, p. 241-245
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1526, f. 5r-v
|
Prints: 1 | AT 8 No. 229, p. 304-306 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 3465, p. 161
Bona Dei gratia regina Poloniae, magna dux Lythuaniae, Russiae Prussiaeque etc. domina
Magnifice et egregie vir sincere nobis dilecte.
Ex ⌊⌋ sacrae regiae maiestatis domini et consortis nostri clementissimi sub data ⌊Toleti ad Tagum⌋ 1525-11-16⌊XVI Novembris1525-11-16⌋ per Tuam S(trenuita)tem or S(incerita)tem⌈S(trenuita)temS(trenuita)tem or S(incerita)tem⌉
scriptis, intelleximus, quo in ordine istuc pendeant res nostrae, quoad castellum nostrum Barense et eius castellanum. Circa castellum prout S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉
Tua intimavit caesaream maiestatem cavisse Alarconem castellanum, per dominum viceregem impositum, ibi in arce nostra moraturum usque ad decisionem litium inter nos et ducem Mediolani, affirmareque istam decretationem non contravenire illi priori decretationi etc.
Nobis contrarium videtur, cum prius caesarea maiestas decreverat in arce nostra Barensi ponendum esse castellanum fidum et gratum caesari, ad electionem tamen nostram et per nos nominandum. In ultima vero decretatione pronuntietur Alarconem futurum castellanum, quem nos nec elegimus nec nominavimus, et ita non ad electionem nostram est ille gratus caesari. Sed ad caesaris opt(i)o(ne)m cogimur gratum caesari acceptare, licet prius ad illustris viceregis optionem elegeramus et nominaveramus quinque viros patricios regni Neapolitani et dites et bene meritos, de quibus gratiorem caesari virum acceptare poterat et iam elegerat, videlicet magnificum Ludovicum Poczotum, et quid obfuerit, quod haec non sint sortita effectum, ignoramus.
Quantum autem hoc nobis statuique nostro Barensi detrimenti et nocumenti afferat, ex his, quae sequuntur, S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉
tua dignoscat.
Cum enim delinquentes carcere aut compedibus coercere volumus et ad arcem nostram Barensem relegamus, castellanus ille
BCz, 3465, p. 162
sive eius locumtenens aut amicitia vel potius pecunia corruptus a gubernatore nostro liberationem carceratorum petit, quae si negatur, seditiones in populo excitat, murmurat et eos, si placet ... illegible⌈...... illegible⌉, liberare potest in contumeliam et levitatem nostram. Qui si ad electionem nostram ordinaretur, minime auderet in talia facinora, cum eum facile et alienare et privare possemus, quando foret in potestate nostra, sed cum auctoritate caesarea electus et impositus est, eum minime castigare aut amovere valemus, quo fit, ut alio in castro ad cohibendos errores vasalorum nostrorum cogamur carceres et tenere et reformare, vel cum ex impunitate vel facilitate veniae sequitur audacia delinquendi.
Nec illud omittimus, licet sciamus S(trenuita)tem or S(incerita)tem⌈S(trenuita)temS(trenuita)tem or S(incerita)tem⌉ Tuam non latere Alarconem habuisse in mandatis a caesarea maiestate in decretatione per Borck delata, quod nobis castrum Barense cederet, qui minime consere(?)t consensit affirmans hoc ex consuetudine Hispanica esse, nisi ad tertium regis mandatum et per proprios hostiarios nuntiatum non posse salvo suo honore arcem restituere et ita nil obtinere potuimus. Ortae postea sunt difficultates, quas supra Tuae S(trenuita)ti or S(incerita)ti⌈S(trenuita)tiS(trenuita)ti or S(incerita)ti⌉ scripsimus, quas illi etiam certo explicare non possumus, cum ad hunc usque diem expeditionem cum Pantaleone missam videre nobis non concessum est, verum per litteras S(trenuita)tis or S(incerita)tis⌈S(trenuita)tisS(trenuita)tis or S(incerita)tis⌉ Tuae moniti Ludovico nostro scripsimus, ut arcem omni, qua offerretur, condicione acceptare non renuat, procuraturi tandem apud caesaream maiestatem, ut illa, prout decet, nobis libere restituatur. Ideo nunc per has nostras S(trenuita)ti or S(incerita)ti⌈S(trenuita)tiS(trenuita)ti or S(incerita)ti⌉ Tuae nil novi desuper agendum aut tractandum cum caesarea maiestate committimus, donec sit nobis significatum
BCz, 3465, p. 163
per Ludovicum nostrum, quae novissime circa hanc arcem Barensem acta fuerint, quae in dies exspectamus. Haec tamen nunc scripsimus pro informatione et documento, ut si contingeret interea coram caesare aliquam desuper fieri mentionem ab illis, qui fortasse fingerent tamquam nos iam essemus contentae de isto castellano per caesaream maiestatem constituto, quem hactenus ignoramus, an nobis aliquam fidem aut oboedientiam praestiterit, et tunc S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉
Tua sciret respondere, quam hoc nobis non solum molestum, sed etiam grave fuerit, quod non credimus processisse de mente caesareae maiestatis, sed ad instigationem et suggestionem aliquorum, quod castellanus per nos nominatus, licet fuerit electus et repraesentatus ac per illustrem viceregem acceptatus, videlicet magnificus Ludovicus Poczotus, attamen, allegata illa consuetudine Hispanica, de qua supra perscripsimus, ad castellum non fuit intromissus cum nostra indignitate, et inde orta est haec turba.
Praeterea scripsit nob
S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉
Tua, qualiter s(acra) or s(erenissima)⌈s(acra)s(acra) or s(erenissima)⌉
caesarea maiestas paratum se obtulit facere nobis iustitiam cum omnibus nos indigne et iniuste super hoc statu Barensi impetentibus, nescimus tamen, quamdiu hoc exspectare debeamus, quandoquidem totiens nulliter et de facto impedite hactenus nil de iure aut de iustitia contra nos deductum sit nec saltem doctum de alicuius legitimo interesse, et iam totiens erat statutus terminus duci Mediolanensi etiam cum intimatione ad docendum de suo interesse et iuribus. Vicerex quoque exspectatus est. Itane ergo perpetuo ventilabitur haec causa nostra in suspenso?
Quapropter, ut et nos aliquid iam certi habeamus et Tuam S(trenuita)tem or S(incerita)tem⌈S(trenuita)temS(trenuita)tem or S(incerita)tem⌉ eo citius huc revocari possimus, volumus, ut haec interea secum mature revolvat et deliberet, BCz, 3465, p. 164 et quando iterum illi scribemus, sciret et sit parata proponere coram caesarea maiestate hoc gravamen nostrum et negligentiam administrandae nobis iustitiae nostrae, et tunc sollicite instabit, quod caesarea maiestas omnibus adversariis nostris, ad hunc statum nostrum Barensem interesse suum praetendentibus, statuerit iam certum, ultimum et peremptorium terminum, infra quem causas asserti iuris sui proponere et terminare debeant sub poena perpetui silentii et repulsionis. Quod si sua asserta iura proposuerint, Tua S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ iam non ignorat, quid pro nobis respondere debeat et quomodo causam nostram defendere cum illa reconventione super aliis bonis, prout ante scripsimus, et quo diligentius egerit S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ Tua, eo citius rebus nostris istuc bene confectis se revocari et remunerari speret ac esxpectet.
Quantum est de capitulis matrimonii nostri, Tua superinscribed⌈TuaTua superinscribed⌉ S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ omnem eam adhibeat operam et diligentiam, ut quicquid, quod favori nostro accedere adhuc poterit, obtinere valeat praesertim in eo articulo, quo cogi videmur ad legatorum satisfactionem contra capitula matrimonii nostri et illorum confirmationem, super quorum tractatu scripsimus ac commisimus Ludovico nostro nonnulla, quae adhuc nescimus ob temporis angustiam, quomodo perfecerit, illis autem intellectis S(trenuita)tem or S(incerita)tem⌈S(trenuita)temS(trenuita)tem or S(incerita)tem⌉ Tuam certiorem reddemus et tunc ibi necessarias petemus provisiones, quas noverimus opportunas et efficaces.
Licet nos ordinaverimus modum capiendi nummos Tuae S(trenuita)ti or S(incerita)ti⌈S(trenuita)tiS(trenuita)ti or S(incerita)ti⌉ ad contentationem et provisionem suam per illam viam a ⌊Ludovico⌋, qua via, ut scripsit nobis Ludovicus noster, Tua iam S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ dederat quietantiam de ducentis et decem ducatis et s, quam Ludovicus redemit et satisfecit et, BCz, 3465, p. 165 tunc ante decem dies miserat Tuae S(trenuita)ti or S(incerita)ti⌈S(trenuita)tiS(trenuita)ti or S(incerita)ti⌉ trecentos, nos mirari non sufficimus, quod Tua S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ non per illam viam, qua incepit, receptionem pecuniarum prosequitur, idque nobis molestum est, quod duplicata procedat via, volumus, ut deinceps illa via Ludovici provisionem suam habeat et non alia via, nihilominus soluti iam sunt illi ducenti dominis ⌊Fuggaris⌋ et quietantia repetita. Hactenus Tua S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ illa via ⌊Ludovici⌋ habeat provisionem suam et non hac vel alia.
De novitatibus, quae ibi aguntur, de quibus s(acrae) or s(erenissimae)⌈s(acrae)s(acrae) or s(erenissimae)⌉
regiae maiestati satis perficienter perscripsit, fuimus et nos ms. non(!)
⌈nosnos ms. non(!)
⌉ contentae et, ut ita frequenter faciat, hortamur. Et bene valeat.
Ad mandatum serenissimae reginalis maiestatis
Postscript:
Iam dudum est, quod nos scripsimus et misimus ill(ustri) or ill(ustrissimo)⌈ill(ustri)ill(ustri) or ill(ustrissimo)⌉
domino comiti de Nassau tres quadragenas sabellorum, hactenus nescimus, si habuit. Scribat nobis S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ Tua.
⌊Bona regina⌋ subscripsit
| |
11 | IDL 279 | Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1526-02-09 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 3465, p. 121-124
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 262, p. 246-248
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1526, f. 6r-6v
|
Prints: 1 | AT 8 No. 230, p. 306-307 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCK, 3465, p. 121
⌊Bona Dei gratia regina Poloniae⌋, magna dux Lythuaniae, Russiae Prussiaeque etc. domina
Magnifice et egregie sincere nobis dilecte.
Heri scripsimus Tuae S(trenuita)ti or S(incerita)ti⌈S(trenuita)tiS(trenuita)ti or S(incerita)ti⌉
litteras, hodie tamen replicare voluimus hoc maxime recensentes, quod hactenus nec litteras nec aliquas expeditiones per illum Pantaleonem tanto tempore missas, de quibus in his ultimis suis commemorat, litteras videre potuimus, nec vidimus et quid causae sit ignoramus, minus etiam scimus, quas expeditiones in negotiis nostris illi reportarunt a caesare, Tua S(trenuita)te or S(incerita)te⌈S(trenuita)teS(trenuita)te or S(incerita)te⌉
procurante, et nec ipse Ludovicus habuit, quod mirari non sufficimus et aliud credere non possumus, quam quod illi nuntio aliquis casus accidit, propter quem aut impeditus fuit aut periit in mari vel in terra, nosque magno tenemur taedio, quod nesciamus, in quo puncto pendeant negotia nostra, maxime quoad castellanum, quem immutare cuperemus ex causis in ultimis litteris Tuae S(trenuita)ti or S(incerita)ti⌈S(trenuita)tiS(trenuita)ti or S(incerita)ti⌉
descriptis, sed expectamus prius informationem a Ludovico nostro, tum et de legatariis, cum quibus nonnulla tractare commiseramus, si contenti esse voluerint.
Et propterea hoc inquirat ibi diligenter S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉
Tua, ut intelligat, qua via, an marina vel terrestri ille nuntius currebat et si intelligere poterit, quorsum diversus sit et ubi periit, ac in omnem eventum omnia replicare debebit, quae et scripserat et miserat nobis vel Ludovico nostro per eundem, tum in negotiis nostris Barensibus tum in aliis rebus, et si aliquid ibi emerserit aut innovatum fuerit in causis nostris post recessum Pantaleonis, omnia illa replicabit et innovabit, et de post quae acta aut tentata fuerint, continuabit.
BCK, 3465, p. 122
Hoc etiam sacrae regiae maiestati, nobis quoque molestum est, quod nesciamus, quid velint isti nuntii caesarei, qui proficiscuntur ad ducem Moscorum cum nuntio illorum, qui his diebus hinc iam versus Moscoviam diversi sunt, et hoc Tua S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ fortasse in illis litteris per Pantaleonem ad, ut solet, descripserat, quas nos hactenus non vidimus et hoc nos scire multum iuvaret.
Illud quoque nescimus nec nobis scripsit S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ Tua, quo pacto reverendissimus dominus cardinalis Salviati, legatus apostolicus apud caesarem, cui adeo commendatum fuit per pontificem et cardinales negotium nostrum, se in nostris habuerit negotiis, et si ex corde illud egerit et Tuam S(trenuita)tem or S(incerita)tem⌈S(trenuita)temS(trenuita)tem or S(incerita)tem⌉
relevaverit, ut sciamus, quales illi gratias referre debeamus et quantum illi confidere ac de eo nobis in reliquis et adhuc in istis negotiis nostris persuadere ac polliceri possemus, bene enim eum intellexit S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ Tua, si nobis ille ibi profuit, vel si medium tenuit aut si non nocuit.
Scripsimus etiam heri Tuae S(trenuita)ti or S(incerita)ti⌈S(trenuita)tiS(trenuita)ti or S(incerita)ti⌉, quod iam hic soluti sunt illi ducenti ducati dominis Fuggaris et quietantia ab eis repetita, verum tamen molestum est nobis, quod Tua S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ in his pecuniis capiendis duplicata procedit via, aut enim Illa utatur Neapolitana, per quam, ut nobis Ludovicus noster scripserat, iam ceperat ducentos et decem ducatos, et tunc ante decem dies miserat Tuae S(trenuita)ti or S(incerita)ti⌈S(trenuita)tiS(trenuita)ti or S(incerita)ti⌉
idem Ludovicus trecentos, ita nobis nunc scripsit. Eligat itaque Tua S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ sibi unam viam, quam maluerit et quae sibi magis commodior ac pro voto fuerit, vel illam Neapolitanam vel hanc per dominos Fuggaros, et una via procedat in recuperando salario suo. Nos mallemus, quod procederet via Neapolitana, si eidem aeque commoda et pro voto fuerit, ac tum damus in arbitrium suum, dummodo una et eadem via semper procedat.
BCK, 3465, p. 123
Non ignorat Tua S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ nos hic diligenter curare, ut sit canonicus quam primum in ecclesia Cracoviensi ac etiam in Varmiensi, habentes rationem suae virtutis ac fidelium servitiorum.
In Cracoviensi enim primam habet nominationem nostram S(trenui)tas Tua on the margin⌈S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ TuaS(trenui)tas Tua on the margin⌉ in mensibus apostolicis alternativis, et favet hoc Tuae S(trenuita)ti or S(incerita)ti⌈S(trenuita)tiS(trenuita)ti or S(incerita)ti⌉
reverendissimus dominus episcopus Cracoviensis. In Warmiensi vero ecclesia promisit nobis reverendissimus dominus episcopus Warmiensis verbo et scriptis cum suo capitulo in suis mensibus de primo vacaturo, quidquid erit, Tuam S(trenuita)tem or S(incerita)tem⌈S(trenuita)temS(trenuita)tem or S(incerita)tem⌉
providere. Nuper tamen vacat unus ibi canonicatus, sed in mensibus apostolicis, ad quem licet Tua S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉
recepta fuerit et possessio eidem assignata, quia tamen absque canonico titulo nil iuris tribuit ipsa possessio, et propterea hic bene consulte voluimus, ut intraret virtute nostrae primae nominationis Plotowski et futurum ibidem canonicatum prebendatum vel etiam Tua S(trenui)tas or S(inceri)tas⌈S(trenui)tasS(trenui)tas or S(inceri)tas⌉ futurum ibidem canonicatum prehendatur vel etiam ipsam dignitatem exspectaret, qui si vacabit in mense ordinario, habemus firmam promissionem eius, si autem in mensibus apostolicis, curabimus, quantum poterimus, quod nominatus noster secundus Carolus Antonius faveret ius suum Tuae S(trenuita)ti or S(incerita)ti⌈S(trenuita)tiS(trenuita)ti or S(incerita)ti⌉, modo mittat huc mandata sufficientia ad acceptandum et provideri petendum vigore nominationum nostrarum etc. in personam venerabilis Stanislai Borgk vel cui alteri placuerit, nam asserti procuratores sui vix aliquid perficere poterint.
Ad mandatum sacrae ⌊reginalis maiestatis⌋ scripsimus
| |
12 | IDL 7009 | Ioannes DANTISCUS to Lodovico ALIFIO, Toledo, 1526-02-12 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 286: Quas ad Ludovicum Aliphium secretarium nostrum et in eius absentia ad Nicolaum Anthonium Carminianum thesaurarium Ducatus nostri Barensis ultima Decembris, XXIIII Ianuarii, prima et XII Februarii ex Toledo ad Tagum dedisti litteras, has sub absentia Ludovici ab ipso Nicolao Anthonio accepimus |
| |
13 | IDL 7107 | Ioannes DANTISCUS to Jan ZAMBOCKI, Toledo, 1526-02-20 Letter lost |
received 1526-07-05 Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 294: Post scriptam obsignatamque, et in manus fratris tui (qui eo ipso die, hoc est hesterno V Iulii regi valedixit navigaturusque erat) traditam priorem epistulam, venit Nypszicz una cum Iarando adolescente ex Hungaria hora quasi X. Is attulit mihi aliisque tuis litteras tuas a Georgio Hegel missas, Toleti 20 die Februarii scriptas |
| |
14 | IDL 46 | [Ioannes DANTISCUS] to Bona Sforza, [Toledo], [1526-02-24] |
Manuscript sources: 1 | copy in Latin, 16th-century, BNW, BOZ, 2053, TG 26, No. 3226, f. 31r-v
| 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 188r-v
| 3 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12547, f. 245r-245v
| 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 39 (TN), No. 165, p. 621-623
| 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 148, p. 234-235
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 370
|
Prints: 1 | AT 8 No. 231, p. 315-316 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Dignata fuit mihi novissime Maiestas Vestra Serenissima scribere, quod fratrem meum ⌊Georgium⌋, quem aegrum ⌊Neapoli⌋ apud dominum ⌊Ludovicum⌋ reliqueram, ⌊reverendissimo domino meo Cracoviensi⌋ commendavit et quod in mea absentia amicorum meorum curam suscepit, quo hic tanto liberius et vigilantius negotiis Maiestatis Vestrae Serenissimae intenderem; pro qua singulari Maiestatis Vestrae Serenissimae gratia eas quas potui gratias habui habiturusque sum
cf. Verg. A. 4 336 ⌊dum memor ipse mei, dum spiritus hos regit artuscf. Verg. A. 4 336 ⌋. Fretus itaque tam clementi Maiestatis Vestrae Serenissimae propensione audentius ad illam scribo. Est mihi soror, quam una cum ⌊parentibus meis⌋ cum dote pro nostra condicione satis ampla marito cuidam in ⌊Lituaniam⌋ dederamus, qui nobis insciis multis debitis erat oberatus. Ille non diu supervixit. Venerunt post eius mortem creditores et pro debitis suis quicquid ille reliquerat, utpote curiam seu domum et omnia, quae in eo erant, acceperunt; sic quod vix cum vestibus suis soror mea manus eorum effugerat, amissa dote et aliis bonis, quae adintulerat, fuitque postea circiter IV annos vidua. Et cum nulla calamitas sola venire soleat, cum sic spoliata rursus ad ⌊parentes meos⌋ ex ⌊Lituania⌋ in ⌊Prussiam⌋ contenderet, stante bello novissimo in ⌊Konigsperg seu Monteregio⌋ id, quod illi fuit reliquum, per officiales ⌊domini magistri⌋ fuit receptum. Qua de re ad preces dominorum, qui ⌊Thorunii⌋ a me permoti pro eo intercesserant, ⌊maiestas regia⌋ de bonis hostium, quae ⌊Gedani⌋ habebantur, illi recompensam quandam fecit, cum qua meoque ac ⌊parentum meorum⌋ subsidio iterum illam marito, quem nunc habet, dedimus, et quia manifestum fuit, quod istiusmodi debita prior maritus mortuus ante sex annos, priusquam eam habuisset, contraxerat, et quod illa etiam dotem suam amiserat, nemo creditorum illam impetiit neque molestavit; cum id etiam de iure illis non licuit. Ad praesens vero, cum
BNW, BOZ, 2053, TG 26, No. 3226, f. 31v
⌊Gedanenses⌋ a religione nostra et oboedientia erga ⌊maiestatem regiam⌋ atque ab omni divino et humano iure defecerunt, meque hic tam procul in servitiis Maiestatis Vestrae Serenissimae agente sororem hanc meam mihi certe in ignominiam turbare iuridice,
cf. Vulg. Ecl 3.16 Vidi sub sole in loco iudicii impietatem, et in loco iustitiae iniquitatem ⌊si iniquitas ius estcf. Vulg. Ecl 3.16 Vidi sub sole in loco iudicii impietatem, et in loco iustitiae iniquitatem ⌋, et minus iuste molestare permiserunt sententiamque contra eam, quod debita haec, quibus numquam est usa, persolveret, tulerunt. Ab ea sententia per maritum eius, ut ibi in more positum est, ad ⌊consules⌋ est appellatum, quae forsan appellatio adhuc illic in praetorio pendet. Quapropter Maiestati Vestrae Serenissimae humillime supplico: dignetur ad ⌊maiestatem regiam⌋ intercedere, ut pro incomparabili in omnes iustitia sua ⌊Gedanensibus⌋ in hac causa silentium imponat causamque hanc usque ad meum reditum ad suum tribunal ex vi suae superioritatis avocet. Rem Deo gratam et gratiae suae erga me convenientem factura.
| |
15 | IDL 6869 | Ioannes DANTISCUS to Paweł Sebastian KRASSOWSKI, Toledo, 1526-02-24 Letter lost |
received Gdańsk (Danzig), 1526-07-05 Letter lost, mentioned in IDL 409: Gratissimae mihi tuae litterae fuerunt, iucundissime simul ac doctissime Ioannes, quas ex Toleto supra Tagum ad XXIIII Februarii ad me dedisti.[...] Ex civitate Gedanensi, eo momento, quo litterae mihi tuae redditae sunt, quibus respondeo, et qua hora frater tuus Bernardus navim ad te profecturus ascendebat, die 5 Iulii 1526. |
| |
16 | IDL 281 | Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon, Toledo, 1526-02-24 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 630, f. 154-159
| 2 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 178r-186r
| 3 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 257, p. 585-603
| 4 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12547, f. 237v-245r
| 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 146, p. 221-231
| 6 | excerpt in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8239 (TK 1), part 2, f. 28v
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1526, f. 7r-8v
| 2 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 92
|
Prints: 1 | AT 8 No. 231, p. 307-315 (in extenso) | 2 | PAZ Y MELIA 1924, 1925 p. 309-313 (Spanish translation) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Scripsi ⌊⌋ Maiestati Vestrae Serenissimae decima Ianuarii praeteriti, quarum his duplicatas si forsan non sint redditae, adiunxi, ex quibus per ordinem omnia, quae in negotio Barensi ac aliis in rebus acta sunt, abunde intellexit. Addidi praeterea exemplum ⌊⌋, quas ad magnificum dominum ⌊Ludovicum Aliphium⌋ ⌊hinc⌋ 1526-01-24⌊24 praeteriti mensis1526-01-24⌋ scripsi, unde etiam de his, quae cum ⌊caesare⌋ et ⌊magno cancellario⌋ in re Barensi egi, certior fiet. Quae interea se obtulerunt, per modum ephemeridum sic habent.
Cum pax inter ⌊caesarem⌋ et ⌊regem christianissimum⌋ 14 Ianuarii in ⌊Madrillis⌋ ab omni parte esset conclusa, ut ex articulis eiusdem videbitur, suborta fuit iterum inter ⌊magnum cancellarium⌋ et ⌊viceregem⌋ quaedam gravis dissensio ratione veritatis, quam bonus iste senex quantum potest libenter tuetur caesaremque ad eam amplectendam ducit ac impellit. Sed dum vidit se nihil proficere et adversariis suis plus fidei quam sibi adhiberi, rursus in priorem suam sententiam, de qua prius 10 Septembris ⌊⌋[1], incidit et bonis modis a ⌊caesare⌋, ut a curia cum gratia dimitteretur, rogavit, se iam postremo senio confectum domique res suas et amicorum suorum indispositas habere laboresque aulicos pertaesus et his fessus amplius se ferre non posse plusque in ⌊Italia⌋ se rebus suae maiestatis quam in curia commodum ac utilem futurum. Haec fuerunt verba, ut ipse mihi ⌊cancellarius⌋ retulit, quibus abitionem suam postulavit. Sed ⌊caesar⌋ haec in deliberationem accepit effecitque, quod usque ad ⌊Hispalim⌋ adhuc proficisci debeat, illic ea de re consilium cum eo habiturus. Unde cum sic ⌊cancellarium⌋ turbatum cognovi, nolui illi esse importunior, ipse nihilominus mihi consuluit, ut apud ⌊caesarem⌋ instarem et sollicitarem sedulo. Quod a me non fuit omissum, sed nihil aliud obtinere potui, quam hoc corvi carmen: cras, cras!
Interea exitus versus ⌊Madrill⌋ hinc a ⌊caesare⌋ parabatur, ut illic cum ⌊rege christianissimo⌋ conveniret illumque et omnia alia, quae in confecta pace superinscribed⌈pacepace superinscribed⌉ agenda restabant, absolveret et inde recta versus Hispalim contenderet on the margin⌈et inde recta versus ⌊Hispalim⌋ contenderetet inde recta versus Hispalim contenderet on the margin⌉. Quod ubi compertum habui, velis et remis incubui, non veritus etiam, ut in agendo taedulus ⌊caesari⌋ fierem omnibusque modis et blandis et durioribus verbis promissum toties responsum postulavi. Hoc cum incassum aliquoties cessisset, tandem adegi eum, quod mihi pollicebatur: BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 630, f. 154v se in ⌊consilio statuum⌋ (Consultam hoc vocant) quod post prandium haberi debuit, negotii Barensis mentionem facturum operamque se, ut absolveretur, daturum. Rogavi summopere, ut sic fieret et subinde me ad ⌊cancellarium⌋ rursus contuli illique ⌊caesaris⌋ hoc responsum exposui orabamque, ut cum res haec tractaretur, benevolentiam suam, quam ad negotia Maiestatis Vestrae Serenissimae habet semper, illic etiam impartiret. Quod se facturum promisit, ut illius verbis utar, quantum esset possibile.
⌊Consulta⌋ haec habita fuit usque ad quartam horam noctis. Mane cum primum opportunum videbatur, iterum conveni ⌊cancellarium⌋, sed ille tum litteris legendis ex ⌊Italia⌋ occupatus rogavit, ut cum eo essem in prandio, quo facto mecum liberius posset conferre. Unde cum in conclave cum eo divertissem, consedimus, ⌊ille⌋, ut solet, subrisit. “Heri”, inquit, “longam ⌊Consultam⌋ habuimus, ex qua multis rebus infectis et vestra etiam discessimus; habemus unum diabolum — ⌊viceregem⌋ significando — qui non solum vestras, verum etiam ipsius ⌊caesaris⌋ omniumque statuum ⌊Italiae⌋ res turbat, et quamdiu ille praesens est, nulla in re quicquam boni fieri potest. Quapropter ego suadeo, ne in hoc exitu ⌊caesarem⌋ in negotiis vestris amplius molestetis, sed usque ad ⌊Hispalim⌋ deferatis, ubi omnia commodius expediri possunt. ⌊Iste⌋ enim
cf. Vulg. Is 14. 12-14 Quomodo cecidisti de caelo, Lucifer, qui mane oriebaris? corruisti in terram, qui vulnerabas gentes? Qui dicebas in corde tuo: In caelum conscendam, super astra Dei exaltabo solium meum; sedebo in monte testamenti, in lateribus aquilonis; ascendam super altitudinem nubium, similis ero Altissimo? ⌊daemon ⌊Luciper⌋, qui se vult aequare Altissimocf. Vulg. Is 14. 12-14 Quomodo cecidisti de caelo, Lucifer, qui mane oriebaris? corruisti in terram, qui vulnerabas gentes? Qui dicebas in corde tuo: In caelum conscendam, super astra Dei exaltabo solium meum; sedebo in monte testamenti, in lateribus aquilonis; ascendam super altitudinem nubium, similis ero Altissimo? ⌋, cum ⌊rege Galliae⌋ discedit, forte absente illo omnia melius dirigentur, ⌊ego⌋que id faciam, quod mihi est possibile.” Dixit etiam inter alia, quod omnes consiliarii adhuc in prima sententia persisterent: ⌊caesarem⌋ non debere hoc mutare, quod semel decrevit, sed permittere Maiestati Vestrae Serenissimae, quod ⌊castro Barensi⌋ castellanum praeficiat, quemadmodum in litteris remotionis sequestri fuit expressum. Multaque alia mihi retulit, quae in exemplo ⌊⌋ mearum ad dominum ⌊Ludovicum Aliphium⌋ videbuntur. Inde Maiestas Vestra Serenissima cognoscet, quo ⌊vicerex⌋ ⌊caesarem⌋ ducebat et quid ille, si potuisset honesto modo, in mente habuit, quae certe nemo, quam ⌊cancellarius⌋ hactenus impedivit.
Dixit mihi etiam eodem tempore ⌊cancellarius⌋, qua de re licentiam, ut vocant, a ⌊caesare⌋ domum eundi a curia petivisset, quod omnia videret sine ordine et perverse dirigi ac saniora consilia sperni, perperamque multa tractari, quod rebus caesaris nequaquam bene cedere posset servitiorumque et fidei suae rationem nullam haberi, implicatumque se esse multis debitis, ex quibus sub his expensis, quas in curia facere cogitur, difficulter se explicare posset. Nihilominus se adhuc esse a ⌊caesare⌋ inductum, ut ad ⌊Hispalim⌋ proficisceretur, quod negare non potuisset. Si tamen illic etiam hunc transversum agendi ordinem non superinscribed⌈nonnon superinscribed⌉ immutari cognosceret, ulterius nequaquam ⌊se⌋ in curia mansurum. Cum ego interrogarem: quando ⌊caesar⌋ hinc certo abire deberet, nam per decem fere dies illius exitus in crastinum semper ducebatur, ille mihi ⌊Salomonis⌋ hoc
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 630, f. 155r
respondit: cf. Vulg. Prv 30. 18-19 Tria sunt difficilia mihi, et quartum penitus ignoro: viam aquilae in caelo, viam colubri super petram, viam navis in medio mari, et viam viri in adolescentia ⌊tria esse investigabilia et quartum, quod penitus ignoraret: viam volantis aquilae in aere, viam navis in mari, viam serpentis super petram et viam iuvenis in adolescentia suacf. Vulg. Prv 30. 18-19 Tria sunt difficilia mihi, et quartum penitus ignoro: viam aquilae in caelo, viam colubri super petram, viam navis in medio mari, et viam viri in adolescentia ⌋, quod ultimum cum accentu et affectu quodam pronuntiavit, subestque aliquid. Cum, quid de pace hac conclusa sentiret, quaererem: „⌊Ego⌋,” inquit, „postquam omnes desperabant, ego solus bene speravi, nunc cum omnes bene sperant, ego despero. Videbit, inquam, ⌊caesar⌋ in istarum rerum fine, quis illi fidelius consuluit. Utinam sim vanus vates.” Haec et multa alia, quae longum esset recensere, inter nos habita sunt et conclusum, ⌊caesarem⌋ in exitu me alloqui magis non debere illumque usque ad ⌊Hispalim⌋ sequi.
Ex his Maiestas Vestra Serenissima, quomodo huc usque omnia habeant, liquido cognoscet. Accingo me igitur ad hoc iter et cogor me denuo cum equis iterum instruere novosque sumptus facere. Cum ⌊hic⌋ omnia in exitu, quae viam spectant, pretiosiora sunt, quam antea fuerunt, vix 50 ducatis me expediam, quo fit, ut prius in novissimis scripsi, quod usque ad medium Aprilis cum pecuniis mihi a domino ⌊Ludovico Aliphio⌋ missis, trecentis videlicet ducatis, me sustinere non potero. Qua propter ad hanc viam in omnem eventum a ⌊Welzeris⌋, datis litteris cambii ad dominum ⌊Nicolaum Antonium Carminianum⌋, quem dominus ⌊Ludovicus⌋ thesaurarium ⌊status Barensis⌋ reliquit, alios iterum trecentos ducatos accepi. Multae ⌊hic⌋ profecto pecuniae expenduntur, quibus in stuporem aliquando vertor et timeo, ne mihi suspicionem aliquam fidei meae non convenientem et inde indignationem pro gratia, quam a Maiestate Vestra Serenissima spero, pariant, fretus tamen fide et innocentia mea, prudentia item incomparabili Maiestatis Vestrae Serenissimae, quae cum calculum meum aliquando videbit, non aliud de me superinscribed⌈meme superinscribed⌉, quam quod fideli subdito et servo convenit, experietur. Cum istis 300 ducatis usque ad Iunium futurum me sustinebo, aliter enim hic et necessitate et honore Maiestatis Vestrae Serenissimae exigente pro oratore sustinere me hic non possum.
Iam fere sextus mensis agitur quod neque post ⌊⌋, quas 10 Septembris[2] cum ⌊Pantaleone⌋, neque post alias meas in ⌊⌋ et ⌊⌋ ad Maiestatem Vestram Serenissimam datas, responsum aliquod accepi, habeo igitur certam fiduciam, quod brevi Maiestatis Vestrae Serenissimae litteras sum habiturus, quae mihi laetum reditus mei nuntium sint allaturae priusquam isti hic aestus excandescent, quos non parum metuo, non oblitus, quid superiori aestate sum perpessus, quandoquidem causam non video, propter quam Maiestas Vestra Serenissima amplius hic mecum tantas expensas facere debeat. Negotium de ⌊castro Barensi⌋ iam prope finem est, quod credo in ⌊Hispali⌋ perficietur. Quod si ⌊caesar⌋ ⌊castrum hoc⌋ ex instituto in regno observato, vel ob quoscumque alios respectus retinere seu occupare voluerit, quod tamen mihi non persuadeo, necessario sequi opportet, quod etiam impendat, quo conservetur. Hoc ex usu et re ⌊illi⌋ esse
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 630, f. 155v
nequit, quocirca spem de recuperatione non levem concipio. Quae cum facta et ea, quae hunc statum spectant, certo ordine firmata fuerint, supervacanea hic mora mea ulterior esset. Quae Maiestas Vestra Serenissima et alia, quae adhuc expedire videbuntur, pro summa sua sapientia bene perpendet. Ego me ex mandatis Maiestatis Vestrae Serenissimae cf. Pl. Aul. 56-57 si hercle tu ex istoc loco digitum transvorsum aut unguem latum excesseris; Adagia 406 ⌊ne latum quidem unguem movebocf. Pl. Aul. 56-57 si hercle tu ex istoc loco digitum transvorsum aut unguem latum excesseris; Adagia 406 ⌋, quicquid Maiestas Vestra Serenissima de me statuerit, modo illius cum gratia servire possim, perferam libenter.
⌊Caesar⌋ ⌊hinc⌋ 1526-02-12⌊12 istius1526-02-12⌋ versus ⌊Madrill⌋ solvit tota curia hic relicta et cum ⌊rege christianissimo⌋ inter quintam et sextam horam vesperi cum multis caeremoniis convenit. ⌊Rex⌋ ⌊illi⌋ usque extra portam oppidi ivit obviam. ⌊Quem⌋ cum ⌊caesar⌋ supra mulam tardius progredientem vidisset, ipse equo vectus alacri cursu ad eum contendit et, ut ferunt, humanissime excepit adegitque illum ut hospitem in ⌊Hispania⌋ et futurum sororium, quod dextrum inter eundum latus acciperet diuque reluctantem hoc modo in castrum illic comitatus est; multis officiis amoris et benevolentiae plenis erga eum usus, non sine spectatorum summa admiratione. Fuerunt ibidem una per tres dies, genio, ut haec tempora exposcebant, et familiaribus colloquiis indulgentes. ⌊Caesar⌋ neminem oratorum, ut ⌊regem⌋ compellarent hinc secum proficisci permisit, licet hoc omnes postulassemus. Cur hoc factum sit, varii multifariam interpretantur. Ego certe ⌊regem⌋ libenter convenissem, cum, ut illi de hac confecta pace nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae fuissem congratulatus, tum etiam, ut illi superinscribed⌈illiilli superinscribed⌉ mandata novissima de ⌊castro et statu Barensi⌋ Maiestatis Vestrae Serenissimae exponere potuissem, utpote si ei expedire visum fuisset, pro mutua cum Maiestate Vestra Serenissima coniunctione ⌊caesarem⌋ alloqueretur ac intercederet, quo castrum Barense, quod a statu illo iure avelli nequit, rursus in potestatem Maiestatis Vestrae Serenissimae perveniret. Sed cum illac nemo de oratoribus fuerat admissus, et ego me continui, nihilominus unum de meis, nobilem ⌊Fabianum Woyanowski⌋, famulum ⌊reverendissimi domini Cracoviensis⌋, iuvenem satis industrium, ad illum conventum misi dedique ei litteras ad dominum ⌊Stanislaum Laski⌋, fratrem magnifici ⌊palatini Siradiensis⌋, quem apud ⌊regem⌋, cum oratorem istic ageret, reliquerat, ut per medium illius id, quod mihi Maiestas Vestra Serenissima iniunxerat, in notitiam regis perveniret. Sed sors aliter vertit, nam domina ⌊dux de Alenzon⌋, soror ⌊regis⌋, cum ex ⌊Hispania⌋ discederet, illum secum cum quibusdam aliis nobilibus in ⌊Galliam⌋ abduxerat, unde ob acrem et occultam custodiam, quae de rege et eius comitibus habebatur, ea in re ⌊nuntius meus⌋ nihil efficere potuit. Et sic, uno equo iterum destructo, quem ex ⌊Neapoli⌋ hucusque fovi, rediit et omnes caeremonias illic habitas mihi retulit, quas cum sint rarae et vix multis saeculis eveniunt, praesertim inter duos tantos ⌊principes⌋, annotare non supervacaneum censui.
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 630, f. 156r
Post tres dies, ut scripsi, cum simul in ⌊Madrillis⌋ fuissent, dispositum erat, ad ⌊regis⌋, ut fertur, postulata, quod ⌊regina Leonora⌋ ad ⌊Ilescus⌋, oppidum abhinc sex miliaria nostra, diverteret, magno videndi regem desiderio flagrans, quod de rege, ut eam videret, etiam creditum est. Qua de re 16 istius ex ⌊Madrillis⌋ solverunt et 4 miliaria progressi, in ⌊Torison⌋ oppidum diverterunt, illic in una pariter domo hospitio suscepti, dulci familiaritate et consuetudine iuncti, pernoctarunt. Sequenti die ⌊Ilescus⌋, cum prioribus caeremoniis, ⌊rege⌋ ad dextrum latus obequitante, intrarunt et paulo post domum simul, ubi ⌊regina⌋ deversabatur accesserunt, quae cum puellis suis et mundo muliebri descensis gradibus usque ad portam domus illis ivit obviam exceptique utrimque per oscula, ut in ⌊Gallia⌋ usu receptum est, in aulam ad id peripetasmatis exornatam devenerunt. Consessum est illic. Erant ibi de primoribus heroinis istarum regionum plurimae, inter quas fuit ⌊regina Germana⌋ relicta vidua olim nepotis Maiestatis Vestrae Serenissimae marchionis ⌊Ioannis Brandeburgensis⌋ et ⌊comitis de Nassau⌋ coniunx ⌊marchesa de Zenete⌋. Dici nequit, quam alacrem et hilarem se ⌊rex⌋ vultu omnibus ostenderit perinde atque in ⌊Gallia⌋ in consuetis suis symposiis, visus est saepius ipse ibi blandiri iocari omnes et praecipue ⌊reginam⌋ ambire alloqui choreas ducere omnibus denique placere satagebat adeo, ut cunctis, qui prius eum norint, admirationi fuerit. Transactis sic tribus et ultra horis, postquam valedictum fuit, ⌊caesar⌋ cum ⌊rege⌋ per duo miliaria nostra rursus ad ⌊Torison⌋ retrocesserunt et ea nocte multa feruntur mutuo contulisse; et licet, ut scripsi, ⌊reginae⌋ vale iam dictum fuerat, nihilominus mane facto iterum ad eam concesserunt, et ut prius plures horas mutuis colloquiis ac tripudiis absumpserunt. Inde item valedictione facta ad ⌊Torison⌋ sunt reversi et postero die, qui fuit 19 huius, cum laute simul epulati fuissent et quam familiarissime satis longo tempore inter se de plurimis contulissent, classicum ad abitionem insonuit. Unde iterum conscensis equis ⌊caesar⌋ ⌊regi⌋ ultimum vale dicere statuit, quod eo in loco rex recusavit per longius illum prosecutus spatium et tandem, quasi ab eo invitus avelleretur, per mutuos amplexus fuit discessum. ⌊Caesar⌋ recta versus ⌊Hispalim⌋ et ⌊rex⌋ cum ⌊vicerege⌋ ad ⌊Burgos⌋, obsides illic exspectantes, iturus. Iste est istius congressus finis; utinam ex eo ⌊Orbi Christiano⌋ haec, quae sperantur commoda eveniant, sed
cf. Ov. Ep. 17 263-264 sed nimium properas, et adhuc tua messis in herba est / et mora sit voto forsan amica tuo; Adagia 1189 in herba esse ⌊adhuc haec messis in herba estcf. Ov. Ep. 17 263-264 sed nimium properas, et adhuc tua messis in herba est / et mora sit voto forsan amica tuo; Adagia 1189 in herba esse ⌋.
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 630, f. 156v
⌊Regina Leonora⌋ huc rursus concessit praestolarique hic debebit, donec omnia, quae in pace tractata sunt, perficiantur. Timeo, ne bona ista ⌊princeps⌋ diutius, quam velit, exspectet. Multum est mutata ab illa, qualem ego eam ante annos decem apud divum olim ⌊Maximilianum caesarem⌋ in ⌊Brabantia⌋ ⌊Brussellis⌋ videram, plurimum formae et decori per tam breve spatium est derogatum, pinguis non parum facta, vultu crassiore, pustulis rubris ad elephantia(sim) fere declinantibus infecto. Certe minimum aut nihil picturae, quam Maiestas Vestra Serenissima habet, ad praesens respondet. Agit hic non omnimode de ⌊fratre⌋ contenta, qui discedens, cum ipse egeret, ⌊illi⌋ etiam non abunde providit. Quapropter hic ⌊illius⌋ officiales sycophantias seu, ut hic vocant, finantias pro conquisitione pecuniarum struunt, idque quod anno futuro de dote sua ex ⌊Portugalia⌋ habere deberet, foeneratoribus, non parva summa relicta, accipere cogitur et pro hoc tempore impendere. Cum hoc fit ⌊sorori⌋, facilis est coniectura, quid cum aulicis fiat superinscribed⌈fiatfiat superinscribed⌉, quorum hic adhuc magna pars est, qui a creditoribus nondum sunt absoluti.
⌊Dux Borbonensis⌋ etiam hinc 16 istius versus ⌊Caesaraugustam⌋ cessit superinscribed⌈cessitcessit superinscribed⌉, cuius comites, ne de ipso dicam, aestive in ⌊Italiam⌋ viaticati, quod umquam huc venerint imprecantes discesserunt. Intelligo tamen ⌊eum⌋ ante consumptum ⌊caesaris⌋ matrimonium mari se non crediturum, hinc ulteriorem, ut alii omnes provisionem, exspectabit. Quocirca ⌊caesar⌋ in hoc itinere parum cunctabitur, ut ante ⌊Hispalim⌋ ⌊sponsam⌋ suam cum tam ampla, ut prius scripsi, dote conveniat. Postquam hymenaeum cum ⌊illa⌋ magna pompa, quemadmodum hic passim fertur, ⌊Hispalim⌋ ingredietur. Ubi non diu est immoraturus, inde ⌊Cordubam⌋ ⌊Granatam⌋ ⌊Valentiam⌋ et tandem ⌊Barzalonam⌋ concessurus, et habita classe ⌊regis Galliae⌋, ut in articulis pacis est conclusum, versus ⌊Neapolim⌋, quod pro festo Ioannis 25 Iunii, fertur, futurum, et inde pro coronatione ⌊Romam⌋ iturus. Longa haec erit peregrinatio et in aestibus non parum taediosa. Quod si me interim Maiestas Vestra Serenissima revocare dignabitur, nihil mihi fieri potest commodius et gratius, si etiam aliter visum fuerit, omnia mihi pro Maiestate Vestra Serenissima non gravate sunt perferenda. Fiat voluntas Domini.
⌊Magnus cancellarius⌋ 17 istius hinc solvit. Iterum podagra, quam hic guttam vocant, correptus, cum ultra solitum morem cum ⌊duce Borbonensi⌋, cui bene vult summopere, cenasset. In lectica itaque versus ⌊Hispalim⌋ defertur, ipse ⌊dux⌋ ⌊caesarem⌋ in ⌊Italiam⌋ praecedet, ⌊statum Mediolani⌋, ut constans fama est, habiturus; utque ⌊Franciscus⌋ bonis modis ex castro protrahatur, fertur, quod caesar superinscribed⌈⌊caesar⌋caesar superinscribed⌉ ex eo per medium ⌊pontificis Romanorum⌋ cardinalem facere intendat, quae vita illi melius competet, cum alias ignaviae ventri et luxui deditus perhibeatur mavultque confessor quam martyr mori etc.
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 630, f. 157r
⌊Rex Franciae⌋, postquam obsides, ut in articulis pacis continetur, in ⌊Hispaniam⌋ venerint decima die futuri Martii postliminio in ⌊Galliam⌋ revertetur, ut ea, quae pro pacis conservatione hic tractata sunt, exsequatur. Et ne quicquam de his tractatibus Maiestatem Vestram Serenissimam lateat, impendi omnem operam, qua articulos confectos et Gallice summatim descriptos obtinui; quos utcumque Latine versos his annexis Maiestati Vestrae Serenissimae cum meis scholiis mitto. Ex quibus omnia hic conclusa cognoscet. Qui ⌊regem Galliae⌋ melius quam ego norunt, dicunt illum licet libere plerumque loquatur,
cf. Cic. Marc. 22 Sed tamen cum in animis hominum tantae latebrae sint et tanti recessus, augeamus sane suspicionem tuam ⌊profundissimi esse cordis et in eo multas habere latebrascf. Cic. Marc. 22 Sed tamen cum in animis hominum tantae latebrae sint et tanti recessus, augeamus sane suspicionem tuam ⌋
mirisque modis omnia dissimulare posse perinde atque non dissimularet, unde licet, ut fertur, ⌊caesar⌋ totus in eum confidat neque sibi permittat quicquam illi contrarium dici, nihilominus hic suspicio non levis et ingens dubium, donec 47 isti articuli perficiantur, apud plurimos manebit, non obstante etiam, quod caesar illi vellus aureum reddiderit, quod in principio belli ei rex remiserat; Deus tamen,
cf. Vulg. Prv 21. 1 sicut divisiones aquarum ita cor regis in manu Domini ⌊qui corda regum in manu sua habetcf. Vulg. Prv 21. 1 sicut divisiones aquarum ita cor regis in manu Domini ⌋, omnia in meliorem finem, quam creditur, derigere potest.
Ex hac pace si durabit neminem reor maius commodum et emolumentum, quam ⌊Luciperum⌋ illum, ut ⌊cancellarii⌋ verbis utar, ⌊viceregem⌋ habiturum, quem ut caesar contentum redderet, cum fortassis illi de ⌊statu Barensi⌋ satisfacere non potuit, dedit ei in ⌊regno Nea stain⌈[Nea]Nea stain⌉politano⌋, de quibuscumque proventibus ipse voluerit, supra id, quod prius ratione officii habet, sedecim mille ducatos annuos, fuitque mihi dictum, quod huiusmodi summam ei tamdiu dedisset, donec de statu Barensi Maiestati Vestrae Serenissimae per aliam recompensam satisfieret. Hoc cum ⌊cancellario⌋ retulissem: “hanc”, inquit, “condicionem a ⌊caesare⌋ non audivi, sed bene verum est, quod sedecim milium ducatorum meminit, se ⌊illi⌋ tantum superinscribed⌈tantumtantum superinscribed⌉ annuatim dedisse, sine tamen ista interiectione.” Dixit item mihi eo tempore ⌊cancellarius⌋, quod ⌊caesar⌋ ab ⌊eo⌋ quaesivisset, si non possent inveniri modi, quibus Maiestas Vestra Serenissima contenta redderetur de ⌊statu Barensi⌋, ad quod se respondisse ut prius, quemadmodum in exemplo ⌊⌋ mearum ad dominum ⌊Ludovicum⌋ habetur. Datus est etiam a ⌊caesare⌋ ⌊viceregi⌋ ⌊comitatus de Asti⌋ in ⌊Subaudia⌋, ex quo prope decem et octo mille ducatos annuos percipere poterit. In ⌊Germania⌋ insuper inferiore etiam ⌊illi⌋ non parum datum est, sic quod in summa ex hoc bello et pace a ⌊caesare⌋ plus quam quadraginta milia ducatorum de annuis proventibus acceperit. Quid adhuc a ⌊rege Galliae⌋ est habiturus, dicebatur hic, ut scripsi in novissimis: quod rex ⌊illi⌋ ducentena milia scutorum promiserit, cum quo nunc in ⌊Galliam⌋ proficiscitur et sine magno munere, cum istius liberationis auspex fuerit, ab eo non dimittetur.
cf. Dantisci Carmina l. 493-494 Sic variat Fortuna vices: quem tollit in altum, Deprimit, et quem nunc presserat, inde levat. ⌊Sic mutat fortuna vices, quem tollit in altum, deprimit, et quem nunc presserat, inde levat.cf. Dantisci Carmina l. 493-494 Sic variat Fortuna vices: quem tollit in altum, Deprimit, et quem nunc presserat, inde levat. ⌋
Sed, ut philosophi dicunt: nullum violentum perpetuum, quod cito fit, cito perit.
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 630, f. 157v
Legatus ⌊pontificis⌋ ⌊cardinalis Salviatis⌋, qui, ut ⌊regem⌋ videret, non parum apud ⌊caesarem⌋ institit, unde ad illum in ⌊Madrillis⌋ per breve temporis spatium, sed non sine arbitris, fuit admissus. Venatur hic cruce facultatibus ac indulgentiis suis non pauca, quae tamen statum eius, ut reor, sustinere non possunt, et cum interdum caecultat, ut eius generis est, etiam in ⌊Hispaniam⌋ lectica producitur. Fortassis nuptiis seu copulae ⌊caesaris⌋ intererit, nos alii oratores recta ad ⌊Hispalim⌋ praemittimur. Credo, quod istae nuptiae parva impensa celebrabuntur quodque ad eas pauci etiam vocabuntur. Hic adhuc ea et maiore penuria quam ante laboratur, quo fit, quod in istis futuris ardoribus per haec ⌊regna Gaditana⌋, ut scripsi, pecuniae omnibus modis quaerentur; nam in eis ⌊caesar⌋ numquam fuit prius et, si pro futura aestate in ⌊Italiam⌋ traicere volet, sine nervo illi nequaquam poterit esse integrum. Audivi ⌊magnum cancellarium⌋ dicentem, astantibus quam plurimis, quod si ⌊caesar⌋ hoc anno ⌊Italiam⌋ non attigerit, postea frustra conari; hoc ego etiam, quantum meo iudicio possum assequi, rebus sic stantibus credo certo futurum. Qua de re donec ferrum candet exercebunt et in usus suos vertent, quod si refrixerit, validi incudibus ictus et bracchia multa vi in numerum extensa non proderunt. In hoc itaque ad praesens incumbunt. Missae sunt ad omnes, ut suspicor, reges et principes praesertim in ⌊Germaniam⌋ litterae, quibus ista profectio denuntiatur et ab eis solitae suppetiae postulantur, voluitque hinc ⌊caesar⌋ ⌊comitem de Nassau⌋ ad electores imperii et ad nescio quos alios mittere, sed ille se omnibus quibus potuit, rationibus ab hoc itinere redemit, nam alias in Germania non apud omnes bene audit sique hinc abiisset, caesar hic solus fuisset relictus. Dominus ⌊maiordomus maior⌋ gubernator ⌊Bressae⌋ hodie hinc ivit, ut ⌊Burgundiae⌋ possessionem capiat, dominus ⌊Beulrein de Rois⌋ ivit in ⌊Flandriam⌋, non omnimode contentus, is enim ⌊duci Borbonensi⌋ ⌊sororem⌋ ⌊caesaris⌋ promiserat. ⌊Vicerex⌋ in ⌊Galliam⌋ proficiscitur, ⌊cancellarius⌋ etiam, ut scripsi, ⌊Italiam⌋ petere statuerat. Quo factum est, quod dominus ⌊comes de Nassau⌋ hic remansit, non invitus certe; nunc apud illum erit rerum arbitrium.
Scriptae etiam hinc sunt a ⌊caesare⌋ ad Maiestatem Vestram Serenissimam litterae, quarum cum praesentibus exemplum mitto, significaturque Maiestati Vestrae Serenissimae pacem et foedera haec esse confecta eamque in illa cum reliquis regibus et principibus inclusam. Has ego litteras cum de ⌊statu Barensi⌋ nihil in se continebant, de quo rogaveram, ut Maiestati
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 630, f. 158r
Vestrae Serenissimae responderetur, ad me accipere nolui, nam hoc negotium, de quo scribitur, ego hic non procurabam; missae sunt igitur ad dominum ⌊archiducem Austriae⌋ in ea forma, quemadmodum aliis regibus ac principibus in hac pace et foedere comprehensis scriptum est. Gloriosae tamen sunt, ut videbitur, huicque nationi, cuius illarum fuit auctor, respondent, quandoquidem hic aliter sentimus.
Iam per alias digressiones ⌊viceregem⌋ hunc reliqueram, ne tamen de his, quae hic per me sciri possunt, Maiestatem Vestram Serenissimam, cum de omnibus vult habere scientiam, quicquam praetereat, iterum ⌊Luciperum⌋ illum conveniam, de quo intellexi effecisse eum, quod ⌊granmetter⌋ seu maiordomus maior ad ⌊Burgundiae⌋ possessionem capiendam sit missus. Nam ⌊illi⌋ cum ⌊cancellario⌋ bene convenit egisseque eum tantum apud ⌊caesarem⌋, quod officium hoc domus ei dederit et ipse aliud officium stabuli, quod interim, quo ⌊vicerex⌋ fuit, numquam dimisit, ⌊comiti de Hegmunth⌋ ex ⌊Hannonia⌋, quem ille in gratiam ⌊caesaris⌋ promovit, resignavit, idque sub hoc praetextu fecerit, cum hic passim dicatur ⌊regem Galliae⌋ fidem non observaturum, quod ipse igitur in curia caesaris vult esse concordiamque hanc et amicitiam inter caesarem et
cf. Vulg. Prv 21. 1 sicut divisiones aquarum ita cor regis in manu Domini ⌊regem, cuius ille cor in manibus haberecf. Vulg. Prv 21. 1 sicut divisiones aquarum ita cor regis in manu Domini ⌋
gloriatur, firmiorem in dies et perpetuam facere contra omnium opinionem, qui aliter sentiunt. Et hoc contra ⌊cancellarium⌋ — cf. Ter. An. 126 ⌊hinc illae lacrimaecf. Ter. An. 126 ⌋ — quodque hoc itinere, cum ⌊regem⌋ in ⌊Blais⌋ perduxerit, recta ⌊Neapolim⌋ contendet illicque ex mandato ⌊caesaris⌋ alium viceregem, quem sibi expedire cognoscet, instituet et inde ad officium hoc domus ad caesarem revertetur. Haec est illorum sententia, qui cum ⌊eo⌋ versantur. Aliud tamen ab aliis dicitur: ⌊ipsum⌋ videlicet in ⌊regno Neapolitano⌋ plurimos habere, quos sibi non abs re hostes fecerit; ab illis timere exitium, quod illum certo, si diutius ibi ageret, maneret. Proinde consulens saluti suae, hoc commentum sub specie fidei ⌊caesari⌋ proposuisse, cui bonus iste iuvenis, qui hodie 26 aetatis annum exegit, credens, omnia ⌊illum⌋ agere permittit. Ego tamen etiam non parum in causa fuisse arbitror: quod igitur amplius vicerex esse nolit, cum videt ⌊se⌋ ⌊statum Barensem⌋, in quo satis tutus fuisset, obtinere non posse, nam in eum totam suam fiduciam locaverat, mavultque esse hic, ubi viceregibus et omnibus imperare potest. Sed hoc unum ⌊Lucani⌋ me consolatur:
cf. Luc. 8 21-22 poenas longi Fortuna favoris exigit a misero ⌊⌊Magni⌋ brevis est fortuna favoriscf. Luc. 8 21-22 poenas longi Fortuna favoris exigit a misero ⌋, praesertim cum animus ⌊istius principis⌋ paulo momento huc vel illuc impellitur, quod per non unam iam metamorphosim hic sum expertus.
Venit huc nuper in postis a domino ⌊archiduce⌋ ⌊Salamanca⌋ ⌊thesaurarius⌋,
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 630, f. 158v
qui fertur futurae ⌊imperatrici⌋ torquem viginti milium ducatorum valoris attulisse. Quid ⌊iste⌋ egerit, nam non in itinere a ⌊caesare⌋ est expeditus, adhuc scire non possum, cum tempore tamen, sit etiam quantumvis latens, expiscabor aliquid. Fuit huc scriptum, quod Maiestas Vestra Serenissima cum nepote suo serenissimo Hungariae rege on the margin⌈⌊Hungariae rege⌋Hungariae rege on the margin⌉ in ⌊Moravia⌋ pro Ianuario praeterito convenire debuerat et postea ea de re nihil est innovatum hic, et ne verbum quidem amplius.
Convenit me nuper apud ⌊magnum cancellarium⌋ dominus ⌊Vilhelmus de Rogendorff⌋, cum quo mihi adhuc in aula ⌊caesaris Maximiliani⌋ praeclarissimae memoriae antiqua fuit consuetudo. ⌊Hic⌋ in curia peditum ⌊Germanorum⌋ et aliorum, qui hactenus circa ⌊Perpinianum⌋ in finibus ⌊Cataloniae⌋ excubias servarunt, capitaneus est et non parvae apud ⌊caesarem⌋ ⌊comitem de Nassau⌋ et ⌊dominum cancellarium⌋ auctoritatis, vir certe inter istas nationes pro Germano sagax et industrius. ⌊Ille⌋ mecum ab ovo exorsus, quod semper rebus Maiestatis Vestrae Serenissimae libenter inservivisset, repetens id, quomodo me una cum eo ⌊caesar Maximilianus⌋ ad corrumpendam anum, quae tunc ⌊Leonoram⌋ dirigebat, ut eius animum Maiestati Vestrae Serenissimae afficeret, mississet et ego mille ducatos, quos caesar mihi dare voluit, anui promisissem, ut matrimonium hoc conficeret etc. quodque eo et ab eo tempore libenter Maiestati Vestrae Serenissimae servivisset et ad praesens etiam esset istius animi, ubi illi commodo et honori esse posset, longa istiusmodi pro sua facundia usus praefatione. Qua de re, cum intellexisset matrimonium, quod Maiestati Vestrae Serenissimae propositum fuisse sciret, inter ⌊marchionem Mantuanum⌋ et ⌊primogenitam⌋ Maiestatis Vestrae non successisse, aliud se honestius et commodius scire. Cumque ad haec verba pervenisset, vocatus fui a ⌊cancellario⌋. ⌊Ille⌋ se alio tempore ad me venturum pollicebatur, dicens: si in his quicquam conficeretur, quod etiam operae meae digna ratio haberi deberet. Cumque illa agerentur in exitu ⌊caesaris⌋, ad me non pervenit amplius, oblitus forsan, vel, quod credo potius, de industria omisit, vale tamen per alios, sine aliqua adiectione, mihi denuntiavit. Unde suspicor nihil aliud, quam de ⌊duce Borbonensi⌋ fuisse hoc negotium, apud quem semper esse solebat. Desperat forsan propter coniunctionem Maiestatis Vestrae Serenissimae cum ⌊rege christianissimo⌋ id non posse confici, quod etiam quemadmodum alia leviora in notitiam Maiestatis Vestrae Serenissimae perducendum existimavi.
Et ne quicquam intactum relinquam. Semper nova hic habentur vaticinia, quibus a plerisque creditur. Est hic quidam ⌊episcopus Nicensis⌋, de quo prius aliquoties scripsi, is se ex cuiusdam monialis praedictione summum
BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 630, f. 159r
pontificem Romanorum futurum somniat, captivitatem revera ⌊regis Franciae⌋, quae ut hodie anno praeterito fuit et plura alia, quae evenerunt, praedixit. De eo item novum habet vaticinium, quod passim coram omnibus sub his verbis profert: Surget rex e carcere, fretus ingenio, multa promittet, pauca servabit, plurima exiget et cetera. Hoc et cetera quid sibi velit, nulli vult declarare. Videt etiam, cum ista coram ⌊cancellario⌋ diceret, litteras ⌊Venetorum⌋ ad ⌊caesarem⌋, quarum suprascriptio fuit serenissimo et excellentissimo principi etc. cum toto titulo et in fine sine aliqua adiectione fuit ultimum archiduci Austriae etc. Ad haec ille: Brevi scribent: Domino nostro clementissimo. Quid ex his erit futurum, experientia docebit.
Utque per modum epilogi rerum mihi commissarum adhuc reminiscar. Sum constans in ea qua prius opinione, quam aliquoties descripsi, quod de ⌊statu Barensi⌋ et praesertim quod castrum spectat omnimodam absolutionem et certitudinem Maiestas Vestra Serenissima non est habitura, quousque cum ⌊Gallis⌋ omnia perficiantur; inde fabricato consilio ⌊caesar |