» CORPUS of Ioannes Dantiscus' Texts & Correspondence
Copyright © Laboratory for Source Editing and Digital Humanities AL UW

All Rights Reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopy, recording or any other information storage and retrieval system, without prior permission in writing from the publisher.

A-Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z


SEARCH

Other texts: full text

List Database Full text

Results found: 4

preserved: 4 + lost: 0

1 IDT  589 Stanisław HOZJUSZ (HOSIUS) to Samuel MACIEJOWSKI    Cracow (Kraków)    1548-07-10

Prints:
1DANTISCUS 1548 p. A iij + 3 pp. not numbered (in extenso)
2DANTISCUS 1571 p. [A9r]-[A10]v (in extenso)
3DANTISCUS 1576 p. [A9r]-[A10]v (in extenso)
4DANTISCUS 1764 p. 181-184 (in extenso)
5HIPLER 1857 p. 293-295 (in extenso)
6HE 1 No. 292, p. 263-264 (in extenso)
7Dantisci Carmina Appendix, No. 9, p. 310-311 (in extenso)

 

Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus

 

Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Samueli Dei gratia episcopo Cracoviensi, Regni Poloniae cancellario, domino suo et patrono beneficentissimo, Stanislaus Hosius salutem dicit.

Pervenit in manus meas Libellus hic Hymnorum ad imitationem Prudentii conscriptus, a viro quodam pio et docto, qui modestiae causa nomen suum edi noluit. Quem ego cum legissem, dignum iudicavi, qui manibus omnium versaretur, quibus pietas cordi est, ad quam vehementer libellus hic excitare videtur.

In quo memoria Christi beneficiorum omnium ita sub oculos subicitur, ut quisquis legerit diligentius, non possit eius amore singulari non accendi, a quo se tantis beneficiis immerentem (quid dicam immerentem?) immo vero extrema quaeque supplicia merentem affectum esse recolit. Est autem haec admirabilis et stupenda quaedam mutatio dexterae excelsi , quod qui Libelli huius auctor est, is eadem aliquando fuit infirmitate praeditus, qua sumus nos. Nam et iuvenis ab iis, quae aetas illa fert, non abhorruit, et bonam aetatis suae partem in aula consumpsit, cuiusvis rei potius, quam virtutis, magistra, ita ut longe tum ab illo distaret, quem eum nunc esse videmus.

Dicas: ex Saulo Paulum, ex persecutore factum apostolum. Nam ut nos vita nunc nostra persequimur Ecclesiam Dei, sic et ille persecutus est olim. Tandem vero, misericordia Dei non postremum honoris gradum in ea consecutus, exuit veterem hominem, novum induit, et quanto saeculi quondam, tanto nunc Christi amore exarsit, ut non alia magis in re affecta in hac et aetate, et valetudine sua, quam in iugi Christi beneficiorum meditatione versetur. Quod non ex iis, quae scribit modo, verum etiam ex eo colligere licet, quod nullum prorsus diem intermittere dicitur, quo sacris non operetur, quo tremendum illud sacrificium non peragat, in quo simul omnia Christi beneficia repraesentantur.

Quis ergo est, qui iudicare deinceps audeat servum alienum, cum quem certum etiam sit multis nunc esse peccatis obnoxium, qualis ad vesperam sit futurus, certum esse queat nemini. Sed, ut ad Libellum redeam, de quo mihi fuit initio sermo institutus, cum nihil in eo repertum esset, quod non pie, sancte, catholice scriptum videretur, quamvis auctoris nomen edi maluissem, quando tamen sic illi visum est, ut anonymus in lucem prodiret, feci satis voluntati eius ac suppresso auctoris nomine typis libellum excudendum curavi.

Quoniam vero summa Celsitudini Tuae cum auctore libelli necessitudo intercedit, cum hac de causa tibi potissimum eum dicandum putavi, tum, quod solus tu esse videris in republica ecclesiastica regni huius, cui hoc genus scripta merito dicari debeant. Quandoquidem tibi prae ceteris curae est, ut sana in ecclesia doctrina retineatur. Quam etiam ob causam e superiore loco, non raro Dei voluntatem in domo Dei nobis explicas ac pro virili tua contendis et elaboras, ut propagetur Christi Evangelium, quod non in verbis scripturarum, sed in sensu, non in superficie, sed in medulla, non in sermonum est foliis, sed in radice rationis.

Deum precor, ut pios et sanctos conatus tuos provehat, quo possis motus concitatos et fluctus, quibus operta propemodum est Ecclesiae navicula, sedare. Illius virtute, qui dormiens excitatus, comminatus est vento et dixit mari: Tace, obmutesce. Et cessavit ventus, et facta est tranquillitas magna.

Quam nobis non pro nostris meritis, sed pro gratia sua et misericordia concedere dignetur, qui solus imperat ventis et mari, et oboediunt ei. Qui te nobis diu servet incolumem et felicem.

Cracovia, sexto Idus Iulii, anno Domini 1548.

2 IDT  425 [Matthias SCHUMANNUS Thorunensis] to [Tiedemann GIESE]    [Leipzig]    1548-09-23

Manuscript sources:
1fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 70, f. 364, 406

 

Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus

 

IDL 3308

Promptissima sua obsequia in omni officiorum genere in gratiam Reverendissimae Vestrae Celsitudinis studiosissime devovet ac commendat. Recte et vere sentiunt illi, Reverendissime Praesul, qui sua sententia, quam sine dubio ratam habent, putant homines studiosos non defuturos, modo sint maecenates, qui illorum curam suscipiant. Rectius et verius illi sentiunt, qui arbitrantur ingenium vehi ingenio, et ingenia quasi mutuo inter se ali atque delectari. Rectissime autem et verissime illi iudicant, qui credunt magnis ingeniis inferiora tamquam divina quadam vi ad maxima quaeque incitari ac provocari. Vestra igitur Celsitudo, quando omnium studiosorum singularis sit maecenas, merito ergo omnes studiosi ad Vestram Amplitudinem confugiunt, non aliter atque extreme hodie deserti ac infimo contemptui expositi, nullus enim hodie neque artium, neque studiosorum honos est, ingenii nomine omnes studiosi iustis de causis ad Reverendissimam Vestram Celsitudinem confugiunt et catervatim quidem, non pauciores, quam olim consuevit Deus ille suo numeroso concomitatu relicta Lycia Delum maternam reinvisere, Cretensibus Driopibusque, pictisque Agathyrsis stipatus, ingenii inquam nomine, quo non est aliud acutius neque sublimius, cum in sapiendo, tum in iudicando. Et cum Vestrae Reverendissimae Paternitatis ingenium omnium maximum sit, quid ergo mirum omnes studiosos Vestrae Celsitudinis ingenio et ali et delectari tamquam illo, quod vicissim et singulari amore erga omnes bonas artes ac studiosos bonarum artium aestuet et quasi divina aliqua virgula correptum flagret, simulque inferiora ingenia ad maxima quaeque tentanda provocet. Haec atque huiusmodi, Reverendissime Praesul, cum passim de Vestra Amplitudine affirmentur, spes mihi non mediocris porrigebatur ab insigni Vestrae Paternitatis benignitate, qua soleat etiam ignotis et indignis opitulari et ab eximia ingenii bonitate ad sublevandas olim miserias propensi, diu haerens et dubitans perfricui tandem frontem videns, quam inutilis pudor sit viro egenti et cupienti benemereri de quamplurimis, ad Vestram Reverendissimam Paternitatem data nunc ansa et occasione putavi confugiendum esse. Quare, Reverendissime in Christo Princeps ac Domine, domine clementissime gratiosissimeque, cum publica sit fama (imo certissimum, nam a Prudentissimo domino Cunrado Hitfelt, Consule Thorunensi, mihi certo relatum est) Vestram Reverendissimam Paternitatem praeposituram, quae in suburbio patriae meae Thorunii est ad Sanctum Georgium diutius nolle concedere Guolphgango Hitfelt eiusdem prudentissimi domini Cunradi Hitfelt filio, qui ea fere ad annos decem et octo usus, immo verius abusus est, propterea quod in litteris nihil promoverit, aedificia autem et quae ad praeposituram illam pertinent (uti manifestum est) in tantum destrui passus est, ut iam cotidie ruinam minentur et vix magnis sumptibus resarciri et reparari possunt, mei muneris esse putabam, cum ab ineunte aetate mirifico semper sacrarum litterarum amore arsissem et ad maiorem illarum cognitionem adipiscendam me Lypsiam contulissem, prosequi autem studia minime iam possem propter allatum paucis elapsis diebus acerbissimum et tristissimum nuntium de obitu parentis mei carissimi et dulcissimi, qui me suis durissimis laboribus hic fovebat et sustentabat, et nihil aliud a me expetebat, quam ut initiarer sacris et agerem praeconem verbi Dei, atque ita quamplurimis inservirem talentumque mihi a Domino traditum multo cum faenore Eidem redderem. Cuius pulcherrimmae piae et honestissimae voluntati ut, tamquam obediens filius, respondere m , mei, inquam, muneris esse putabam eam voluntatem parentis mei piae memoriae, votum item et desiderium meum indicare Vestrae Reverendissimae Amplitudini, ut si me iudicaret dignum exitio, Vestra Paternitate iudice peream aequiore animo. Quod futurum est, nisi mihi subveniatur. Verum cum minime dubitarem de magnifica et vero maecenate digna liberalitate in omnes studiosos, de ingenio item omnibus studiosis familiari et amico atque ad nihil non percipiendum et agendum acuto et sublimi, ac denique de flagranti illo ac vehementi amore erga synceram religionem, quam Vestra Reverendissima Paternitas, ut verus catholicae ecclesiae defensor, protegit tuetur servatque incolumem, ad Vestram quoque Reverendissimam Celsitudinem mihi confugiendum esse putavi. Et quemadmodum in summa rerum desperatione nautae solent sacram iacere ancoram, ita ego, dispectis omnibus hisce praesentibus, ad Vestram paternitatem velut ad propitium quoddam numen confugio orans et obsecrans eam praeposituram, non maximam quidem illam, sed meo consilio commodissimam, quia hac ratione offertur occasio benemerendi de patria, cui omnes plurimum debemus, a Vestra Celsitudine mihi tribui, dari et concedi, ex cuius Celsitudinis unius benignitate et liberalitate iam, quantus sum, pendeo, in una Vestra Reverendissima Paternitate omnes spes fortunaeque meae sunt sitae, ad cuius unius nutum et voluntatem omnem meam vitam instituam. Ac si dignabitur Vestra Reverendissima Celsitudo unico verbo significare, statim advolabo suscepturus etiam conditionem et officium vel ministerium ecclesiasticum ubicumque et quodcumque iusserit, etiamsi non sit in patria, nam diutius hic perseverare non possum. Quam vero facile factu hoc sit Vestrae Amplitudini, nemo est, qui nesciat, nimirum cum id solum in Vestrae Paternitatis manu sit. Utilius autem et magis pium quid esse potest, quam adiuvare conatus multorum et adsciscere quamplurimos, et eos probatos doctos et idoneos ministerio verbi Dei, qui pascant gregem sibi comissum pabulo Euangelii et doctrina salutis aeternae, qui annuntient hominibus laetum Evangelii nuntium et perducant in viam salutis aeternae? Nam et hoc inter cetera veri episcopi et pastoris gregis dominici est officium oppidatim constituere presbyteros, praecipiente Paulo ad Titum. Et qui bene praesunt presbyteri, duplici honore digni habendi sunt, maxime ii, qui laborant in sermone et doctrina, inquit ad Timotheum idem apostolus. Porro hoc ut fiat, necessitas ipsa postulat et praecipue hoc nostro pervessissimo saeculo in Vestrae Reverendissimae Celsitudinis dioecesi. Videmus enim hodie Satanam nihil nisi verbi ruinam minitare, propterea quod pauci sunt, qui sacris litteris navant operam. Nec me latet, quam potentes sim competitores habiturus, quam hoc honore indignos, et quam mihi malevolentes. Nihil me terret, modo Vestra velit Celsitudo, quae una plus ceteris omnibus potest. Quare, si me non temere iam suscepit in numerum clericorum Vestra Paternitas, data prima (ut vocant) tonsura et concesso ad studia prosequenda beneficio sub titulo Divi Guolphgangi secundi ministerii in aede parochiali Sancti Ioannis in patria (quod quidem tenuius est, quam quod sufficiat) faciat, ut et haec praepositura … mihi tribuatur, quo ita Deo dante et concedente, adiutus Spiritu Domini annuntiare possim verbum dominicum, quo nihil magis in votis est. Ego vicissim modis omnibus enitar ita me eo honore dignum praestare, ut…

3

3 IDT  383 Bernhard von HÖFEN (FLACHSBINDER) & Georg von HÖFEN (FLACHSBINDER) & Ursula von HÖFEN (FLACHSBINDER) & Catherina von HÖFEN to Achatius TRENCK        [after 1548-10-27]

Manuscript sources:
1copy, BCz, 1598, p. 779-780
2excerpt,

Prints:
1BIRKENMAJER 1924 p. 287-288

 

Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus

 

Achtpar wierdige herrn. Dieweil aus E A W rath vnd gunstlichen befell der Achtpar wiedrig her Achacius von der Trencke jetzt des Bischtumbs zu Ermlandt Stathalter etc. vns des verstorbnen unsers gnedigen herrns etc. (dem got gnad) nachgelasznen Bruedern vnd Schwestern, hat aussgeben vnd zuhannden gestelt, das gröste tail der aigen gewunnen vnd in diss Löblich Bischtumb eingebrachten guettern so latteinisch peculium genannt werden, Thun wir vor solche gunst vnd erzaigte wolthat, alle sampt nach unserm vermugen, E. A. W. aufs hochst danncken, Vnd dargegen wider vnsern dienst vnd vleis stets willig erpieten. Nun aber so auch nach erfullung des alten Inventarii nicht wenig hinder stollig ist von guetern vnd dingen so auch in das genante pecullium des verstorbnen herrns zuhorn geacht wiert, von welchen hie vnden etlich seint angezaigt vnd biss auf E. A. W. weitters bedencken vorbehalten, Ist vnser vleissiges vnnd dienstlichs bitten wolten vns auch noch dieselbigen gunstigelich zukommen, oder daruor eine billiche erstattung geschehen lassen, das wir (wie billich) mit dest grösserm danck wellen annemen vnd alweg gegen E. A. W. vnd das wyrdig Capitel mit aller dienstperkeit wissen zuverschulden Die guetter aber umb welche wir noch bitten seint diese:

Ins erst ist etlich schön messgwandt vnd pontificalia die der verstorbnen s. g. Von villen herrn vnd freunden geschannckt sein worden, auch sonst in diss Bischtumb gebracht.

Item ein guldin Creutz, mit einer guldenen kettin damit s. g. Der Bischof von krackaw verehrt hat.

Item eine gegossene abcontersehung Gattinarii Cesarii Mt. Gros Canntzler von gold , darneben auch vil ander alte silberne numismata .

Item die Biblioteck, oder Biecher, welche nicht hie gezeuget, sonder in diss Bischtumb gebracht seint, vnd darneben etzliche globes vnd anndere Instrument, in der Astronomei auch eine Indianische beschribene mappa .

Item drei horolegien oder haiger als Nemlich der greste vnd ein ander mit vier vberguldten seulen vnnd der kleinste in einem disem knopff .

Item so E. A. W. wolten das von dem gemell vnd Bildern , welchs nagelfest ist, alda zu hilsperg pleiben solte, Bitten wir noch vmb etlich, welche zwischen denen sein, vnd alda zwar wenig nutz, oder zier geben, an welche doch das Remter gnugsam wiert geziert pleiben.

Item so ist auch sonnst vil ander haussgeraid , von mancherlei dingen , durcheinannder , dei zwar nicht sonderlich nutz werden oder konnen sein, einem zukunftigen hern, der gemeinlich sein gered, vnd des nicht wenig, mit sich pfleget zubringen, Derhalben vmb solchs wir auch noch bittenn.

Doch so E. A. W. villeicht wolten, das alle die oben gemel[...] ding zum peculio geherend, oder Ihrer ein teil soltenn zu hilsperg pleibenn, Bitten wir nichts weniger vmb eine gleich wyrdige vnd billiche derselben erstattung, Vber das dieweil es wol wissentlich ist, das der oftgenannte verstorbene herr, bei funfftzig guter Pferdt mit sich gen hilsperg, In das Bischtumb gebracht, Bitten wir E. A. W. wolten vnns wider, etzlicher geniessen, vnd zum tail werden lassen.

Auff diss alles wolten sich E. A. W. gunstlich bedenckenn, vnd vns ein guetlich antwurt geben, dan wir, was furn Achtpar, wyrdenn, wiert recht, vnd guet duncken. Wellen vnns auch nach aller billigkeit gefallen lassenn, vnd dauor aufs hechst danckenn,

A. W.

Willige

Bernhart, Jerg, Vrsula, vnd Catherina

von höuen, des versterbnen herrns

Bruedern vnnd Schwesternn

2

4 IDT  772 note about the death of IOANNES DANTISCUS    [Heilsberg (Lidzbark Warmiński)]    [1548]-10-27 or shortly after

Manuscript sources:
1fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 70, f. 388v

 

Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus

 

October

Vigesimaseptima huius mensis reverendissimus in Christo pater et dominus, dominus Ioannes de Curiis Dantiscus episcopus Varmiensis inter quintam et sextam horam ante ortum solis hanc miseram vitam relinquens, ad beatiorem migravit et in Domino obdormivit. Cui aeternam praecor beatitudinem etc.