Wiersze – pełny tekst
Znaleziono: 126
zachowanych: 113 + zaginionych: 13
| 1 | IDP 1 |   De virtutis et fortunae differentia somnium. Argumentum | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Incluta succumbit Virtus, Fortuna triumphat
Lubrica, nunc orbis sceptra corusca tenet. | ||||||||||||||
| 2 | IDP 2 | De virtutis et fortunae differentia somnium. Ad Drevicium epigramma | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Dives Arabs Rubro quas colligit aequore gemmas,
Munera dat domino, debita dona, suo; Purpuream Tyrius dat tinctam murice lanam; Dat ferus e pharetra tela minuta Getes; 5 Rusticus assiduo quae donat quaerit aratroEt quae spicifero crescere rure solent. Ast inopes, venerande pater, dant munera vates, Quae labor ingenii crebraque cura facit. Si mihi regna forent, si Croesi gaza beati, 10 Si mihi divitiae divitis inde Midae,Donarem pateras auro calicesque nitentes, Quae vel Erythraeis invenit Indus aquis. His ego cum careo, tibi do, dignissime praesul, Quae modo dat numeris pulcher Apollo meis. 15 Quantum Virtutem Fortuna volubilis almamNostro praecedit tempore, condidimus, Et nuper fueras quae de Virtute locutus, Spernitur a stolidis quae modo ubique viris. Sic, ut quisque vir est, loquitur. Tu sedulo claram 20 Virtutem divo pectore et ore refersFortunaeque minas, quondam quis saepius actus, Nil metuis; tibi plus illa nocere nequit. Primitias has ergo meas grato accipe vultu Indeque Danitisci sis memor, oro, tui! 25 Carmina divitiae mihi sunt et carmina gemmae.Credo, satisfaciet, qui dederit, quod habet. | ||||||||||||||
| 3 | IDP 3 | De virtutis et fortunae differentia somnium | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
cf. Hor. Epod. 15.1; Verg. A. 3.147 ⌊Nox eratcf. Hor. Epod. 15.1; Verg. A. 3.147 ⌋
: in celso radiabant sidera caelo
Et Phoebe cf. Ov. Am. 2.1.24; Ov. Rem. 258; Ov. Fast. 4.374 ⌊niveis undique fulsit equiscf. Ov. Am. 2.1.24; Ov. Rem. 258; Ov. Fast. 4.374 ⌋ . Solus multa meo iacui meditando cubili, Discernens vitae gesta peracta meae, 5 Fortunae anfractus varios et flabra notabamNubila, multiplices mutat ut illa vices. Pensabam varias structuras, quae modo surgunt, Quae modo et in nihilum paene redacta iacent. Cuncta revolvebam praesentis temporis acta 10 Quaeque a praeteritis gesta fuere viris.Inde soporiferi feriens me culmine rami cf. Verg. G. 1.78; Ov. Met. 11.602-604 ⌊Somnus Lethaeis tempora tinxit aquiscf. Verg. G. 1.78; Ov. Met. 11.602-604 ⌋ . Iam sensi cf. Verg. A. 1.691; Verg. A. 5.836 ⌊placidam per membra repanda quietemcf. Verg. A. 1.691; Verg. A. 5.836 ⌋ Et sopor in toto corpore dulcis erat. 15 Sollicitus campo spatiari rebar aprico,Dum venit cf. Prop. 1.16.26 ⌊Eoum, cana pruina, gelucf. Prop. 1.16.26 ⌋ . Illic respexi per odora rosaria et hortos Multiiugos vitrei germina multa soli. Frondibus in densis audivi dulce canentes 20 Pennigeras vario carmine mille feras.Scire, ubi eram, nulla potui ratione, videbam Herbosam praeter nil stupefactus humum. Processi ulterius, diffundo lumina late, Invenio nullam, quae pede facta, viam. 25 Tendo tamen nostros, quo se dat Phoebus, ad AustrumGressus; hinc tritum cerno profectus iter. Prosequor hoc stupidus nullo comitatus Achate, Confidens hominum non procul esse casas. Ecce procul structis exurgunt moenia muris, 30 Visa oculis fuerant non prius illa meis.Quae vigilando solet quis crebro revolvere mente, Haec animo reddit nocte benigna quies. Orbis, quae toties legi, miracula vidi, Ut vatum scripsit non moritura cohors. 35 Pyramides aderant, spectacula celsa, vetustae,Quas meretrix struxit claraque Memphis habet. Quam posuit vidi Babylona Semiramis urbem, Quae nati petiit, stupra nefanda, torum. Pergaeae vidi hinc insignia templa Dianae, 40 Aris et centum grandia sacra Iovis.Spectabam Mausoleum, sublime sepulcrum, Quod struxit caro fida marita viro. Et Labyrintheos quos Daedalus arte labores Fecit, perpetuus sub quibus error erat. 45 Aeraque Phoebei vidi memoranda colossi,Quo fuerat quondam facta superba Rhodos. Cernebam multas tandem procul inde ruinas, Quis subito visis immaduere genae. Hic Danao misere speculabar ab igne cremata 50 Pergama, quae in cineres versa fuere leves.Gentibus invisis ibi Graecia facta gemebat Subdita maestisonis increpuitque modis. Post alia fuerant ex parte videnda Gradivi Moenia sacrorum sub dicione virum. 55 Ante oculos stabant nova condita multa superbeOppida, quae novi non bene cuncta tamen. Lustrabam cupidus visendi singula certe Nec volui tremulos vertere retro pedes. In Casio clarus fuerat iam vertice Titan 60 Et nitidam terris lampada rite dedit.Ulterius vado, licuit dum cuncta tueri, Respexi multos ordine stare viros, Heroas, proceres et fulgida sceptra tenentes Hic vidi clausas ante manere fores. 65 E quorum numero multi sua stemmata secumPortarunt pictis debite imaginibus. Hic multi torques, multi cervice catenas Gestarunt, illas non meruere licet. Hic vidi Arabio vestes bombyce micantes, 70 Hic Tyrio tinctas murice saepe togas.Purpuream chlamydem, petasum, thoraca, machaeram Hic gessit mollis non cataphractus eques. Dura pro galea capiti coma torta pependit, Quae gessit spirans florida serta crocum. 75 Stabant his mixti pullati et compede vincti,Luminibus quorum lympha perennis erat. Magnaque femineae stetit inde caterva cohortis, Illis non idem vultus in ore fuit. Pars gemitus fudit, pars limis risit ocellis, 80 Pullas pars tunicas, serica parsque tulit.Hinc aderant aliqui, decorat quos infula sancta, In nostra primi religione patres. Hos certi comitabantur, qui singula carpunt Et spernunt doctos, nescia turba, viros. 85 His ego me iunxi comitem; spernebar ab illis,Ridebant nostras, numina sancta, deas. Ex his innumeri, gressu fastuque tumentes, Ad superos stolidas fronte tulere faces. Cognovi multos, sed erat mihi notior unus, 90 Qui me respiciens lumina torva dedit,Verba per ampullas haec sesquipedalia fudit, Turgebant multo labra referta Noto: “Sicine reginae penetralia diva potentis Fortunae tentas ista subire, miser? 95 Atratos repetas, nervis et compede vinctos,Hic tibi non dabitur, vane poeta, locus. Non tibi concessum est dare plebi iussa tremenda, Nec nova tu populo condere iura potes. Et simulata loqui nescis, versutia tecum 100 Nulla manet, fraudes mente parare nequis.Qui vult Fortunae laetos invisere vultus, Dedecus, omne nefas et scelus omne sciat! Haec, quae clara vides, palatia, moenia celsa Subdita sunt nostrae, cunctaque structa deae. 105 Regna, urbes, terrae, capitolia, castra, theatra,Templa, Lares, circi, iugera, prata, lacus, Omnia Fortunae subsunt. Haec cuncta gubernat, Est inter cunctas prima colenda deas. Ingenium facit illa, ducum regumque favores, 110 Nil steriles curat Bellerophontis aquas”.Ipsaque adhuc tumidis vox stridula faucibus haesit; Panditur educta ianua firma sera. Nec mora, concurrunt ad aperta palatia cuncti Et properat primum quisquis habere locum. 115 Quos inter mixtus fueram simul ire coactus.Intravi, clausae concrepuere fores. Ut circumspexi, timidus tremor ivit in artus; Est similis nusquam regia visa mihi. Spectavi vario formas ibi marmore comptas, 120 Quod Paros, Aegyptus quodque Carystos habet.His asarota novis suberant depicta figuris, Quae pede vix ausi tangere posse levi. Suspexi celsa testudine mille per artes Tecta fabre variis facta magisteriis. 125 Defertur placidi qui per phantasmata somni,Non siquidem vigilans cuncta referre potest. Quae memini, exponam. Veniunt si somnia mane, Pondus habent; animus fortius illa tenet. Sic oculos tandem dum verto ad singula nostros 130 Cernere dumque fuit singula cura mihi,Fortunam solio vidi residere bifrontem Aurato, varia quod fuit arte nitens. In capite ex auro gessit diadema coruscum, In laeva gessit regia sceptra manu. 135 Ex umeris Cous tenuis pendebat amictus,Auro qui fuerat textus ubique labor. Prima fuit facies, qua me respexit, amica, Arridens, hilaris, laeta, serena, procax. Talis erat, qualem profert Tithonia coniunx, 140 Dum linquit cani basia cara senis.Aemula sideribus radiabant lumina celsis Et porphyriacis aequa labella genis. Efflabant fulvi per eburnea colla capilli, Spirabant niveis pectora iuncta rosis. 145 Aureus in dextra cyathus fuit; inde bibebat,Cui voluit fautrix pocula larga dare. Gyrabant illam torques et equestria signa Gestantes, tumido pectore, mente vaga. His aliqui mixti fuerant, qui vertice rasi 150 Incedunt, doctis gens inimica viris.Potabant multi, quamvis ientacula nondum Cepissent, quos hic non numerare licet. Spectavi multos qui dumque haurire volebant, Illorum calicem traxit ab ore dea. 155 Mensque mihi fuerat, sitiebam fessus eundo,Sorbere ac constans turba negabat iter. Multos spe vidi frustratos, spes tamen illos Detinuit, stabant nemoque terga dabat. Aurea sub pedibus Fortunae dona iacebant, 160 Hermum, Pactolum pressit et illa Tagum.Distribuit potis haec munera magna ministris: Imperium, fasces, stemmata, signa, genus. Interea dum me placidis inspexit ocellis, Sperabam vitae commoda multa meae. 165 Gratus eram sociis, dominis et carus amicis,His nostrae semper complacuere deae. Non tamen accessus mihi praestabatur ad illam, Nam circumstantes impedimenta dabant. Illius dum non spectabam sedulo vultus, 170 Avertit laetas perfida facta faces.In me crudelem coepit diffundere frontem, Extiterat numquam quae mihi visa prius. Mutabar subito; dolor intima pectora pressit, Ex oculis stillans sponte cadebat aqua. 175 Illius ante pedes tormenta acere videbam,Aerumnas, curas exsilium, lacrimas. Huius erat facies eadem, qua dira Megaera Umbras sub Stygio territat amne leves. Terribiles oculi fuerant, cutis inde genarum 180 Pendula fronsque minax obtuitusque ferox.Dum specto socios, dominos, carosque propinquos Et quibus ante fui carus ubique comes, Nemo fuit tristi simulacra videre coacto Tristia; mens facta est paene aliena mihi. 185 Pallor in ora venit, meditatio crebra cerebroIntonuit, pressit pectora maesta dolor. Hinc partes verti stillantia lumina in omnes, Territus infelix sic novitate loci. Agnovi quosdam, qui fastidire solebant 190 Me quondam, tristes imbre notare genas.Ignoti multi fuerant, titulus tamen illos Expressit. Memini quos, recitare libet. Hic Pharii, Persi, Phrygii Macedumque tyranni, Ausoniae fuerat magnaque turba ducum. 195 Omnes pullato stabant circumdati amictuEt gemitus imo pectore saepe dabant. Inter piratas Caesar stetit ille, triumphos Qui gessit crebros et tulit ille necem. Hic Croesum vidi, quem dicta diserta Solonis 200 Ex structo Cyri corripuere rogo.Sardonychatus ibi est Samius cruce fixus in alta. Luminibus misere visus adesse meis. Spectavi Syphacem vinctum cervice catenis, Qui quondam manibus regia sceptra tulit. 205 Huncque penes sorbens rex Ponti toxica stabat,Qui potuit vario strenuus ore loqui. Hic Xerxesque fuit, tumido super aequore victus, Cum victore suo visus adesse mihi. Thesea, Miltiadem vidi, Cimona, Solonem; 210 Iustus Aristides, Phocion hicque fuit.Pompeius Magnus, superatus Caesare, iunctus His stetit et mortis signa cruenta tulit. Hicque videbatur Siculus dare prima tyrannus Grammata, qui quondam iussa tremenda dedit. 215 Hic Crassus locuples de divite factus egenusA cunctis risus, probra scelesta tulit. Quintus Gemoniis ut tractus Caepio scalis, Prospexi, patria dictus in urbe pater. Et Catilina suis iunctus stetit inde Cethegis, 220 Quis merito finis mors violenta fuit.Demisso stabant duo, Poeni, fulmina belli Vultu, quos timuit Martia Roma diu. Hic Priamusque senex fuit et Priameia proles, Tractus et adiunctis hic fuit Hector equis. 225 Illis mixta stetit pudibunda Polyxena, cuiusAeacidis roseo sanguine busta madent. Hac coniuncta tenens hausit Sophoniba venenum, A caro cepit quod nova nupta viro. Hic steterat Cleopatra feris dans anguibus artus, 230 Quae stupri voluit praemia Martis opes.Hic fuerat Dido mihi visa Sychaeia coniunx, Ensis adhuc niveo pectore fixus erat. Impatiens Phyllis, quae finxit se fore spretam, In collo gessit vincula stricta suo. 235 Cum laqueo stetit hic, quae quondam vicit amoremOptans privigni Phaedra petulca torum. Hicque Clytaemestra, excidium quae saeva marito Struxit, erat, nati iure necata manu. Inde fuit geniti lasciva Semiramis igne 240 Ardescens, cuius cepit ab ense necem.Respexi ulterius, volui nam visere cunctos, Stabat in atratis magna caterva togis. His mixiti fuerant, quorum nunc iugera lugent, Est quorum multo sanguine tinctus ager. 245 Dextra Sigismundi domuit quos incluta regis,Cuius adhoc hodie tela cruenta timent. Hos quidem Mysos vel Dacos nomine dicunt, Sunt docti numquam posse tenere fidem. Hi varios luctus et singultantia verba 250 Eundebant, victis condicione pares.Praeterea vidi, quos sic Fortuna fefellit, Innumeros planctus fundere ab ore graves. Hinc aliqui fuerant ausi fastigia celsa Scandere, lubrica quos trusit ad ima dea. 255 Cum lacrimis multi convicia crebra dederunt,Verba per ampullas qui modo facta dabant. Anxius astabam vultum sperando priorem, Sperabam laetum, quod fuit ante, iubar. Hibernae veniunt post frigora tempora brumae 260 Candida cum niveis lilia mixta rosis.Imbres non semper spargit pluviosus Orion Nec semper nebulae sidera clara premunt. Post tenebras lux saepe redit, post nubila clarus Aether, post tristes saepe serena dies. 265 Haec fuit in tumidis spes sola retenta procellis,Haec fovit mentem sola relicta meam. Dum sic ambiguis versarer sedulo rebus, Audivi strepitus multaque verba loqui. Hinc reserabantur postes; circumtulit illa 270 Vultum, purpereis fulsit ut ante genis.Respexit, limis ut quondam risit ocellis, Hinc periit pallor, qui fuit ante mihi. Ostendens frontis laetum radiantis honorem, Inde mihi rediit, qui fuit ante vigor, 275 Dulcia melliflua deprompsit verbula voce;Dulcior Hyblaeis vox erat illa favis, Interea expansis aderat Cyllenius alis, In manibus gessit Cynthia dona suis. Vertice portabat petasum, talaria plantis 280 — Inde deum novi — nexa fuere sacris.Constitit et media divum legatus in aula Haec dedit ad geminam verba verenda deam: “Incluta, quae coleris magnum, Fortuna, per orbem Turicremis capiens mascula tura focis, 285 Et nunc pro votis mundi moderaris habenas,Dirigis arbitrio res hominesque tuo, Ardua dis superis tractanda negotia restant; Consilium supiunt, est opus arte, tuum Te sine nulla valet sapientia, te sine nullum 290 Ingenium, sine te dique deaeque nihil.Te sine nil valeo, citharae licet ipse repertor Exstiterim, docto doctus et ore loqui. Tolle moras igitur, socius comitabor euntem, Ocius et sanctos visere vade choros! 295 Iuppiter exspectat solio te summus eburno,Adventum cupiunt numina cuncta tuum”. Aurata dedit haec surgens in cyclade contra Verbula mellitis pauca locuta sonis: “Cuncta Panomphaei peragam mandata Tonantis, 300 A quo, quam profers, gratia tanta data est”.Panditur interea spatiosi valva theatri, Pennigero egreditur Fors dea iuncta deo. Aurigeris sonipes phaleris stetit ante superbus Atria, qui vario murice stratus erat. 305 Ascendit regina suis adiuta ministris;Una fuit, frontes gesserat una duas. Magna sequebatur famulorum turba, notavi Quam paulo brevibus versibus ante meis. Atrati fuerant omnes et compede vincti 310 Multi, pallorem quisquis in ore tulit.Hos facie inspexit, quam post sua terga gerebat, Qua nihil in toto tristius orbe manet. Qui praecedebant, residentis pectore vultum Cernebant hilarem, lumina laeta deae. 315 Inerat hic torques gestans fulvasque catenasIn Tyriis felix compta caterva togis. Hanc propius reliquis incessit aperta mamillis Candidulis, multis Thais amata viris. Hinc Ephyrea suis ivit coniuncta puellis 320 Lais; quas dederat Graecia, gessit opes.Ibat in aurata meretrix Cadmeia veste, Misit amatoribus dulcia signa suis. Rhodopis hinc, celsas meruit quae dives avaro Pyramides femori, non procul ivit equo. 325 Hos comitabantur certi, quos diximus ante,Inflatis, reptans turba superba, genis, Qui longo ronchos de rhinocerote sonoros In me iactabant, his quia mixtus eram. Audivi sacras ibi crebro carpere Musas 330 Et testudineam cum crepitante lyram.“Utile nil sapiunt nisi inania verba poetae” — Haec quidam, nomen non meminisse licet. Non tumidis tantum resonaret vocibus, illi Si facies etiam postera nota foret. 335 Quae sunt ante, videt, sed quae ventura sequuntur,Praeterit, exstincta non videt illa face. Nulli Fors fulsit tam prospera tamque secunda, Cui non interdum lubrica visa fuit. Livor, lis, rabies, furor, ira, libido nocendi 340 Hos inter fuerat, sedulo nulla quies.Ergo procul subitis pedibus iungebar ab illis Carpebam primus, quod dea, solus iter. Ulterius fueram paulisper ut inde profectus Est mihi facta cohors obvia cana senum. 345 Pauci cum senibus iuvenes ivere verendis,Nullus in his fastus nec coma torta fuit. Hos inter rarus fulgebat miles in armis, Qui generis gessit stemmata clara sui. Femineae venit hinc his iuncta caterva cohortis 350 Casta, verecundus fulsit in ore rubor.Inde sacerdotum processit turba sacrorum, In populo quorum vita probata nitet. Incessit demum facie matrona decenti Pannosa, in laceris dedecorata togis. 355 Ore dedit questus, canis dispersa capillis,Figens caeruleo lumina maesta solo. Numen erat vultu, vultus quoque numine dignus Et fuit omnigeno dignus honore coli. Obstupui, fateor, venerandae frontis amore 360 Captus, nescivi, quae tamen illa foret.Huc illuc oculos direxi, offendere notum Optabam; notus tu mihi solus eras. Tu mihi solus eras, praesul dignissime, notus Inter pontifices, gloria magna, sacros. 365 Non procul ivisti domina, quam vidimus, imoQuae longos gemitus pectore saepe dabat. Audax accessi, reverenter et oscula dextrae Rite dedi, supplex orsus et ista loqui: “Alme pater”, dixi, memini si singula recte, 370 “Doctorum tutus portus et aura virum,Ad te confugio stupidus, tremor occupat artus, Edoceas, quae sit contio tanta senum! Quae dea, qui comites, quid singultantia verba, Quid lacera haec vestis, quam gemebunda gerit? 375 Respiciens hilari tum me, pater inclute, vultu,Doctiloquis dederas haec mihi verba modis: “Pectore solve metum, curas depone, timendum Ulterius non est, hic bene tutus eris. Hic non Fortunae metuas adversa bifrontis 380 Flamina, nil tetricas, quas gerit illa, faces!Non risum timeas, convicia, probra, cachinnos, Hic nemo nasum rhinocerotis habet. Haec est, quam cernis, Virtus regina, per orbem Quae fuerat priscis incluta temporibus, 385 Quae gessit toties victricia signa, triumphos,Quae toties claros fecit in orbe viros. Non amat illecebras aut munera blanda Diones Haecque voluptatis marcida castra fugit. Haec fert ingenium, sensus dat sola profundos, 390 Haec caelo dignos seque suosque facit.Post cineres meritos haec cunctis reddit honores, Haec dat perpetuos vivere sola dies. Haec quos dat fasces, quae dat loca prima merenti, Non sunt instabilis sub dicione rotae, 395 Haec homines facit esse deos per strenua facta,Hos iungit superis per sua gesta choris. Omne nefas, scelus omne fugit, non utitur illa Fraudibus, insidiis, calliditate, dolo. Simplicitas sed vera placet rectique cupido 400 Huicque placet sanctae religionis amor.Qui vult Virtutis sublimes scandere colles, Omne nefas fugiat, dedecus omne, scelus. Desine mirari, lacera quod veste videtur, Quod gemitus imo pectore saepe trahat. 405 Causa subest: mundi domina haec fuit incluta quondam,Pro! gemina impenum Fors modo fronte tenet. Pro votis haec nunc orbis moderatur habenas Et cepit nostrae sceptra corusca deae. Haec colitur cunctis, contemnitur undique Virtus; 410 Ut paucos comites nunc habet illa, vides.Iam vadit superis et summo cuncta Tonati Dicere, sub querulis collacrimando modis. Nos sequimur comites. Si quos non noscis abunde, Efficiam, quisquis quod tibi notus erit. 415 Haec, quae cana gradu procedit turba modesto,Philosophis plena est Socraticisque viris. Cecropios Samiosque patres ire ordine cernis Longo, quos Latium, Graecia quosque tulit. Magnus Aristoteles, divus Plato, Zeno, Cleanthes, 420 Chrysippus, Thales, Pittacus, inde Bias.Cetera, quamque vides, delecta caterva sophorum Consequitur nostram semper in orbe deam. Noscis ter ternas gradientes parte sorores Ex alia, quae sunt numina magna tibi. 425 Agminis hinc princeps cithara procedit eburna,A quo divino saepe furore cales. Pascua qui cecinit, qui rura et grandia bella, Subsequitur, primus laurea serta gerit. Hunc sacri longo comitantur in ordine vates, 430 Quos noscis; frustra nota referre velim.Quos vero aurato cernis diademate claros, Hos inter noster rex modo maior adest. Multus excellit procero corpore, vultu Illustri, forti pectore corde, manu. 435 Rettulit a domitis modo quae victricia Moscis,Signa gerit, victor notus ad astra potens. Infidum stravit quo Mysum, cingitur ense; Ulterius cernis, gestat ut ille minas. Hunc penes incedit Macedum rex magnus in armis, 440 Cui quondam totus subditus orbis erat.Hinc Numa, qui leges et religionis honores Instituit, primus Martis in urbe pater. Est Hostilius hic, qui parva tuguria rexit Providus et patriae post modo rector erat. 445 Tarquinius venit hinc de mercatore CorinthoProgenitus, cuius commoda Roma tulit. Tullius et tandem procedit Servius ille, Qui patriae rexit fulgida sceptra suae. Vertit in excelsas pulchrae Carthaginis arces 450 Scipio, Romulidum gloria prima ducum.Hic est, quem cernis, claro spectabilis ore, Primus Romano Marcus in eloquio. Inde venit consul de patris Varro macello Susceptus, patriae splendor honosque togae. 455 Haec sit femineae quae casta caterva cohortis,Scire cupis; paucis, accipe, doctus eris. Prima pudicitiae specimen Lucretia sanctae It gestans manibus signa cruenta suis. Candida Dulichii coniunx procedit Ulixis, 460 Inter quae mansit tot sine labe procos.Inde venit leni coniunx Capaneia gressu, Quae dederat structo pectora fida rogo. Hinc est, magnanima quae vadit Cloelia fronte, Transiit haec Tiberis, casta virago, minas. 465 Ista ratem traxit sic suspicione solutaClaudia, virginei fulgida stella chori”. Plura loqui cupiens, praesul dignissime, coeptum Turbavit, qui post terga tumultus erat. Namque venit magno residens Fortuna caballo, 470 Quam comitabatur maxima turba virum.Huic Virtus, certe visu miserabile, cessit, Virtutis comites huicque dedere locum. Quam penitus spretam famuli trusere superbi, Laetas Fortunae qui tenuere faces. 475 Probra dabant crebro, convicia crebra, cacchinnosRonchisons, quisquis rhinocerota tulit. Praeteriit stolida Fors sic malefida cohorte, Deridens sanctam, verba perampla, deam. Incluta constanti Virtus haec pectore passa 480 Ediderat querulis ista locuta sonis:“Ne moveant, comites, quae mecum probra tulistis, Nam mala nil potis est lingua nocere bonis! Quae modo Fortunae vidistis dona, caduca Sunt siquidem, pereunt singula more nivis. 485 Nil habet aeternum, nil fert dea lubrica firmum,Instabilis, bona nunc, nunc mala nomen habet, Est merito bifrons, vultum fert namque gemellum, Nunc hilaris multis indeque tristis adest. Nunc adimit fasces, nunc captos reddit honores, 490 Sic crebro primum dat recipitque locum.Quis etiam nuper laetis arrisit ocellis, Hi post viderunt triste supercilium. Sic variat Fortuna vices: quem tollit in altum, Deprimit, et quem nunc presserat, inde levat. 495 Est indignorum fautrix, inimica virisqueFortibus, Aoniis est inimica deis. Praemia non aequa moderatur lance nec umquam Pro meritis dignis praemia digna refert. Ignavis donat torquea et equestria signa, 500 Terrarum dominos hos Mariumque facit.Praeponit stolidos sapientibus hosque decorat, Felices paucos sed sinit esse diu. Sit liceat praedo, sacras qui laeserit aedes, Publicus hinc notus sitque homicida licet, 505 Sit liceat leno, parasitus, fur vel adulter,Proditor aut turpis ganeo, mimo levis, Si fautrix fuerit, nota nulla nocere valebit, Illustres, claros ingenuosque facit. Ad vos, o superi, iustas volo ferre querelas: 510 Quae gens, qui mores, quae modo saecla vigent!Est vitio verum, placet assentatio fallax, Lex modo sub pedibus dexteritasque iacet, Omnia versa quidem, magnis elisa ruinis Cunctaque Fortunae succubuere manu. 515 Nunc ego contemnor, quae quondam rite colebar,Nunc trudor, laceror, spernor, ubique premor Omnes Fortunae venerantur mobile numen, Et nostris pauci dant modo tura focis. Vidistis, qui nunc illius terga sequuntur, 520 Hi quondam reges exstiterantque duces,lam varios luctus et largos lumine fletus Fundunt, his quoniam sedulo spreta fui. Vos, qui me colitis vestigia nostra sequentes, Non inconstantis flabra timete deae! 525 Fortunae adversos superat patientia flatus;Hos quisquis vincit, qui patienter habet“. Dixerat. Hinc subito discessit pectore somnus Et caeli medio Phoebus in axe fuit. Pectora tollebam viduo lassata cubili 530 Et scripsi teneris haec mihi visa modis.A te materies, a te mihi causa dabatur Et data sunt numeris te duce cuncta meis. Haec igitur grata legito, pater inclute, fronte, Somnia non frustra mane venire solent. | ||||||||||||||
| 4 | IDP 4 | De tauro, Drevicii insigni 1 | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Germina dum tellus, dum lymphas pontus habebit,
Dum Phoebus radios, dum feret astra polus, Igneus interea sua tollet ad aethera Taurus Cornua, Dreviciae tutor in orbe domus. 5 Hanc Fortuna comes, dux hanc fovet incluta Virtus,Aedibus haec claris semper amica favet. | ||||||||||||||
| 5 | IDP 5 | De tauro, Drevicii insigni 2 | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Non fugit hic magnos elephantes Taurus et ursos,
Non metuit tigres, non timet acer apros. Non fortes valida formidat fronte leones, Vulnifico cornu monstra inimica ferit. 5 Divus supremi Lucas hunc scriba TonantisDreviciam quondam iussit inire domum. Hinc est nunc regni supremus scriba Poloni, Qui modo pontificis fungitur officio. Iuppiter Europam rapuit sub imagine tauri, 10 Crede, sub hoc etiam numina magna latent. | ||||||||||||||
| 6 | IDP 6 | Ad Drevicium strena | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Mos fuit quondam, venerande praesul,
Qui manet nostrum celebris per aevum, Ut, novum cum curriculo referret Delius annum 5 Cumque bifrontis nova sacra IaniVenerant, quisquis dominis, patronis Et daret caris sociis, amatis Donaque amicis.
Hunc ego ritum cuperem vetustum
10 Insequi, stipata foret cruminaNummulis fulvis mea si, sed illam Torquet egestas.
Ergo, quid donem, tibi quid dicamve,
Nescio. Qui nil habet, is nihil dat, 15 Multa qui clausa retinet sub arca,Multa det ille.
Dona demulcent superos, Tonantem
Dona placarunt Erebique regem Dona flexerunt, homines deosque 20 Munera vincunt.
Si darem fulvo pateras ab auro
Aut Erythraeis lapides sub undis Arte collectos Tyriove tinctam Murice lanam, 25 Plus tibi certe et merito placerent,Quam meas quod do steriles Camenas, Quae mihi somnos adimunt meamque Saepe quietem.
Ast soli desunt mihi magna culti
30 Iugera et desunt rutili metalliVasa, sub Rubro latitant nitentes Aequore gemmae.
Qui suo donat, quod habet, patrono,
Qui suis mittit, quod habet, propinquis 35 Quique dat caro, quod habet, sodali,Sat, puto, fecit.
Sit tibi felix novus, annus iste,
Faustior semper redeat, senectam Afferat sanam, Pylii senisque 40 Saecula praestet.
Di tuis coeptis faveant deaeque,
Ianus aspiret geminus secunde Iam tuis votis, pater alme, vatum Portus et aura. | ||||||||||||||
| 7 | IDP 7 | Ad Drevicium epicedium | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Parthus equum deflet saeva inter bella peremptum,
Arcum flet ruptum sparsaque tela Getes Velocesque canes tristes flevere Molossi, Deflentur cervi saepeque flentur aves. 5 Quis iustos gemitus aut quis, pater alme, reprendet,Si multo teneat vultus ab imbre notam? Perdisti siquidem crudeli sidere fratrem, Qui domui fuerat firma columna tuae, Indole qui magna mentis, virtutis alumnus, 10 Inter praestantes fulsit ubique viros,Praecoqua et ingenii fuerat cui vena diserti, Qui vario doctus noverat ore loqui, Cui dederat formam et numeros formosus Apollo, Mellifluos Pallas Mercuriusque modos, 15 Dignus amicitias procerum regisque favoresQui sensit, coepit crescere cuius honor. Crevisset certe, longo durabilis aevo, Si non mors coeptum corripuisset iter. Fletibus est merito lacrimis quoque flendus obortis, 20 Et dignus fletu, dignus et est lacrimis.Humanus, prudens et amatus ab omnibus unus Fraudibus hic caruit, calliditate, dolo. Sincerus cunctis, hilaris, dilectus ubique, Facetus, comis, fidus amicus erat. 25 Non gessit tumidos, ut multi, ad sidera vultus,Implebat multo nec sua labra Noto. Quos sed ei superi tribuebant pronus honores Cepit, dans dignis comia verba viris. Si redimi lacrimis illius vita daretur, 30 Nemo foret, qui non saepe daret lacrimas.Ast modo nil prosunt, praesul dignissime, questus, Nil prosunt, quae dat, flumina larga, dolor. Omnibus invisi scandenda est cumba Charonis Et sunt tergemini colla videnda canis. 35 Vultus Hylam non exemit, non Hectora virtus,Nec Croesum gazae divitiaeve Midam. Debentur morti, quaecumque sub aequore vivunt Et quae terra parit, quae polus altus alit. Nil homini firmum est, nihil est nece certius atra, 40 Aequa falce senes haec metit et iuvenes.Umbra fugit, nisi fama manet, quam candida virtus Efficit; ardentes non timet illa rogos. Nil prodest, quod quis sit regum sanguine cretus, Quod generis gestet stemmata parta sui. 45 Fulvi nil prosunt Pactoli ad vota liquores,Nec, quae consequitur, magna caterva iuvat. Nil aurum, nil regna valent, nil pulchra iuventus, Imperium, tituli nobilitasque nihil. Occidimus, tumidis est vita simillima bullis, 50 Et cinis, et gelidis vermibus esca sumus.Nulla potest saevas res mites reddere Parcas, Lacrima textrices nullaque flectit anus. Quare magnanimo de pectore pone querelas Atque roges, superos ut petat ille choros. 55 Umbra, semel Stygias est quae transvecta per undas,Non ad terrenos est reditura Lares. | ||||||||||||||
| 8 | IDP 8 | Epitaphium Valeriani Drevicii 1 | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Hic iacet in viridi, ferventi febre, iuventa
Consumptus, gelida Valerianus humo. Dreviciae spes magna domus specimenque futurum Exstitit et rubri tutor in orbe Bovis. 5 Pieridum fuerat studiis imbutus opimis,Suetus Castalio pellere fonte sitim; Moribus et lingua Ausoniis instructus et ore Facundo, doctus verba Latina loqui. Si non lanificae rupissent fila sorores, 10 Crevisset patriae firma columna suae.Fata regunt homines, sub fatis volvitur orbis, Praeteriit nemo, quem statuere, diem. | ||||||||||||||
| 9 | IDP 9 | Epitaphium Valeriani Drevicii 2 | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Valeriana sub hoc requiescunt ossa sepulcro,
Est animus campos raptus ad Elysios. Carus erat, facilis, doctus nec noxius ulli, Spes patriae, domui gloria Dreviciae. 5 Prima genas iuveni teneras lanugo rigebat,Dum dedit hunc saevae febris acerba neci. Nemo iuventutis confidat viribus ergo, Sic recipit iuvenes mors ut in orbe senes. | ||||||||||||||
| 10 | IDP 10 | Ad Ianum Ianuarii mensis deum | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Iane, novi bifrons pater et qui claviger anni
Diceris, et solus qui tua terga vides, Qui fasces renovas redeuntis temporis altos Et per quem clarus rite novatur honos, 5 Agricolae reparas qui curvum laetus aratrumEt cogis fortes sub iuga panda boves, Ad nos duplatum paulisper flectito vultum, Auribus has patulis suscipe, quaeso, preces! Effice, venturus felicem proferat annus 10 Ortum, fac, fiat fertilis omnis ager!Terra ferax Cereris ne sit mentita colono, Rusticus ut segetes ditior inde metat! Pelle procul rigidos imbres flatusque furentes, Saxea fac numquam grandine gutta cadat! 15 Pelle procul pestem, quam nobis astra minantur,Fac, salubris cunctis fiat et aura levis! Regem longaeva Sigismundum, Iane, quiete Defendas, placidus regna Polona petas! Infido est nuper devictus pectore Mysus, 20 Est domitus iusto telifer ense Scytha.Claude tuas portas, sanctae da tempora pacis Et procul hostiles armaque pelle manus! Praeclaro pulchram de sanguine, quaeso, puellam Progenitam regi da dominoque meo, 25 Fonticolas vincet quae pulchritudine nymphas,Quae facie aetherias vincet in orbe deas! Illius Phoebi superet coma longa capillos, Sidereas vincant lumina bina faces! Aemula sint roseis mellita labella quadrigis 30 Aurorae, Siculi plena liquore favi!Pectora Riphaeis sint candidiora pruinis Et cervix niveum candida vincat ebur! Pulchrior illa tuo fiat, Venus alma, decore, Cepisti Martis quo fera corda trucis! 35 Haec sit formosis formosior heroinis,Quas veterum vatum carmina docta canunt! Incluta iungatur regi regina potenti, Iungatur pulchro femina pulchra viro! Haec faciat clarum praeclara prole parentem, 40 Axem quae fama tangat utrumque poli!Et vivant parili coniunx cum coniuge flamma, Iliaci sperent tempora longa senis! Gaudia pro clipeis et pro thorace choreas Et da pro Martis turbine, Iane, iocos! 45 Ex gladiis falces fiant, ex ense ligones,Vertatur solito vomere pinguis humus! Procedat tutus nullo insidiante viator, Navita tranquillum per freta carpat iter! Undivagus curvo piscis capiatur ab hamo, 50 Crebra canum pavidus sit quoque praeda lepusEt calamis capiantur aves, et retia cervos Involvant, pedicae decipiantque feras! Libere ut herbosis vadant in montibus agni, Non avidos timeat grex et ovile lupos 55 Sitque solum divi Sigismundi fertile regis!Huic annus felix sit novus iste, precor. Ad nos si flectes iam vultum, Iane, bifrontem Et nostras surdas non sinis esse preces, Victima crebra tuis sacratis procidet aris 60 Figenturque tuo debita dona tholo. | ||||||||||||||
| 11 | IDP 11 | Ad iuventutem adhoratatio | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Desidiam fugias, moneo, studiosa iuventus.
Vivere si cupies post tua fata diu! Dum facies vernat, tenerae lanugine malae Dumque carent et dum fervidus humor adest, 5 Incipe sacrorum venerari numina vatum,Celsa Medusaei quae iuga montis habent! Disce bonas artes, sophiae documenta profundae Et quae sunt penitis abdita sensa libris! Utere, dum Lachesis, iuvenilia stamina ducit, 10 Tempore, quo restat carius orbe nihil!Cypriacae illecebras et munera blanda Diones Et fugias caeci dulce furoris opus! Sperne merum, Nysaea procul fuge festa bimatris, Cum scyphis, cyathis pocula pelle procul! 15 Cerritos homines, insanos menteque captos,Correptos, spaticos turpis Iacchus amat, Ingenium turbat, denervat corporis artus, Absumit vires, orbitat igne faces. Inducit varios morbos variosque tumores 20 Et sensus clara cum ratione rapit.Incitat et venerem, mentis secreta relaxat, Provocat et lites, iurgia, probra, nefas. Multos ante diem nigrum demittit ad Orcum; Non Mars tot gladio, quot necat ille mero. 25 Exemplar tibi sim, teneros sic perdimus annos,Lenaeum colerem donec in orbe deum. Excessi vixdum raptus tria lustra puellis Sum puer Aoniis militiaeque datus. Interea fovit me sacris invida Musis 30 Curia, qua periit prima iuventa mihi.Haec crebro iussit mea turpiter ora Lyaeo Mergere et aequali sumere vina modo. Subdidit haec nostrum crudeli pectus amori, Quod sensit numquam Cypria vincla prius. 35 Hinc mea Perla suis niveis amplexa lacertisMe tenet et vitae dat modo iussa meae. Gratior illa rosis, redolenti est suavior Hybla, Pulchrior Aurora candidiorque nive. Estque mihi cunctis formosior illa puellis, 40 Huius nunc vivo sub dicione miser.Sic iuvenile decus, sic irrevocabile tempus Aligeroque perit sic mea vita pede. Offendes igitur si quid non rite politum, Thyrsigero ascribas arciferoque deo. 45 Pierides si sic adamassem forte sorores,Cinxissent nostrum laurea serta caput. Pocula si pluris Bromii non saepe fuissent Hippocrenaei quam sacra fontis aqua, Iam mea doctiloquis prodirent carmina plantis, 50 In numeris esset dexter Apollo meis.Tabesco, similes hortor periturus Achates, Exemplo discant posse cavere meo. Quisquis ades igitur, qui polles indole clara, Da, precor, aetati vela secunda tuae! 55 Pelle moram, studiis operam da, tempora serva,Edita doctorum volve legendo virum, Prividus exacte Ioannes quae iubet Haller Imprimere et graphicis amplificare notis! Quod te si dederis sophiae sacrisque Camenis, 60 Candida post cineres fama superstes erit. | ||||||||||||||
| 12 | IDP 12 | Ad Drevicium commendatio | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Da veniam viridi, praesul venerande, iuventae
Audacesque pio lumine cerne modos. Lusimus haec teneris nondum matura sub annis, Dum varia in nostro pectore cura fuit. 5 Quam mihi Fortunae fecerunt flabra bifrontisNubila, adhuc nostro condita corde manet. In primo cepit mihi curia flore iuventam, Me miserum doctis iussit abesse scholis. Abstulit haec nummos pretiosaque tempora frustra 10 Multaque, quae vereor dicere, damna tulit.Quare si quidquam fuerit non rite politum Aut minus argutum, consule, quaeso, boni! Quisquis enim scribit Musis et Apolline digna, Pectore tranquillo libera colla gerit. 15 Carmina procedunt hilari de mente poetis,Non maesto laetum provenit ore melos. Ardua dum linquent tua corda negotia, nugis His dare digneris lumina laeta meis! Cui licet Aonio satiare labella liquore, 20 Cuius et exornant laurea serta comas,Te canat, o specimen, praesul dignissime, terrae Arctoae et patriae splendor honosque tuae, Te celebret nomenque tuum generisque refulgens Stemma tui, laudes increpitetque tuas! 25 Parce iuventuti, tenerae, rogo, parce Thaliae,Primitias grata suscipe fronte meas! Quae capit ex pingui, pauper dat rure colonus; Si pius est dominus, sat voluisse putat. | ||||||||||||||
| 13 | IDP 13 | In invidum | ||||||||||||
| napisany before 1510-12-24 pierwodruk 1510-12-24 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Invideas teneris, admittimus, invide, Musis,
Invidia nemo doctus in orbe caret! Inspectes tetricis oculis rugisque severis Et mea, si possis carpere, metra legas! 5 Si quid erit, carpas, non Argi lumina mille,Haec habui binas sed modulando faces! Ista legant proceres, cives et contio plebis, Non nocui, nobis tuque nocere cave! Laesisti quondam nec adhuc desistere curas 10 Si non cessabis, scis, puto, quid faciam.Cave! | ||||||||||||||
| 14 | IDP 14 | Ad lectorem Almanachi | ||||||||||||
| napisany before 1511-03-07 pierwodruk 1511 Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Qui cupies dextros superum laevosque meatus
Scire, breves specta, lector, ephemeridas, Confecit teneris iuvenis quas doctus in annis. Arte sequens priscos ingenioque viros! 5 Certa vetustorum sectans vestigia vatumFastidit sciolos pravaque scripta novos. Nunc iuvenes igitur, senior, non sperne disertos! His solet ingenii praecoqua vena fore. Si quos livor edax inter praecordia vexat, 10 Invideant! Merito laedere sed nequeunt. | ||||||||||||||