Letter #5771
Ioannes DANTISCUS to [Alfonso] de VALDÉSValladolid, 1529-02-01
English register:
Dantiscus is replying to Valdés’ letter of January 16, sent to him with a whole packet of letters from his other friends [preserved letters from Johann Albrecht von Brandenburg-Ansbach, Maximiliaan van Egmond-Buren, Juan Antonio Marliano, Nicolas Perrenot de Granvelle]. He read it several times with great joy. He’s glad Valdés doesn’t attach importance to ceremony. He comments on the Lalemand affair that Valdés described to him. He thinks it would be very bad if the man avoided punishment. He encloses an epicedium and epitaph he has written for Lalemand, not that he wishes him death, but to fulfill his friends’ request. He promises to send Pasquillus and other [texts] when he leaves Spain, all of it is not ready for printing yet. He wants Valdés to send him his dialogue, of which rumors in Valladolid say it was written by the admiral [of Castile, Fadrique Enríquez de Velasco]. He also asks for Valdés’ Latin piece about the duel – he values it for its historical veracity and the final act featuring the emperor’s envoy to France. He wonders why the text hasn’t been printed yet even though everything has been described in detail in Spanish. He doesn’t know why the emperor needs to look through it or how he will do it, unless it is translated to him by the bishop of Osma [Juan García de Loaysa y Mendoza]. He cites an anecdote about the bishop of Osma and his lover, Maria de la Torre. At the time when the bishop of Osma was the general of the [Dominican] Order, his lover lived at a convent and enjoyed the reputation of a saint, but when she died it turned out she had 2 sons with the general. Being ironic, Dantiscus praises the bishop of Osma for his natural drive to father children and for the grand wedding he gave a [female] cousin of his who was married in Burgos. He thinks the stories about the bishop of Osma are excellent material for Pasquillus. Dantiscus is happy that the chancellor [Mercurino Gattinara] is back, but he would be more pleased if he had regained his health. He is writing to him briefly and asks Valdés to supplement the letter with any necessary comments himself, and to give his regards to the chancellor. He jokingly accuses Valdés of having aroused his ambition – he is returning the document granting him the title of eques auratus for correction; among other things, he wants to add some details about his birth, and especially to have it emphasized that the title comes from the Spanish court rather than the imperial one, because the Spanish title is valued more in his country. He gives Valdés free rein in editing the corrections. He asks Valdés to transfer any correspondence through the Welsers, who will cover all the costs, to Sarmatia he can send letters through the Fuggers as well, addressing them to their agent in Cracow, Georg Hegel. Dantiscus asks Valdés to issue a new document releasing him from service at the imperial court because when he was leaving Toledo on December 17 [1528] his previous document of release was already 3 months old. Dantiscus is worried that the servant he sent on January 7 to get his diplomatic passport from Bayonne hasn’t returned yet. He won’t leave Valladolid until he receives Valdés’ reply, unless it is Lent by then, in which case he will seek a place more abundant in fish. He repeats after his previous letter that he is getting childish, for nothing gives him pleasure but literary pastimes. Apart from this, every Sunday he listens to the devout and truly Christian sermons of a Benedictine, Alfonso de Virues. He doesn’t know him personally and asks Valdés if he knows anything about him. The news in Valladolid is mostly about the emperor’s planned journey with his court to Italy and the quartermasters having already been sent to Granada. He also received news from the court the day before that the bishop of Seville has imprisoned a pregnant hermaphrodite monk, a member of the chapter. Dantiscus thinks it is a story worth including in Pasquillus and asks Valdés for further details as well as other news, including any about Lalemand. He sends his regards to Giovanni Bartholomeo and Hieronymus Gattinara, A(ntonius) Longus, Valdés’ brother Diego, and also Marliano, whom Valdés is to remind about releasing Dantiscus of the duties of a guarantor towards his family (gentibus suis) in Valladolid. Valdés is to give his regards to Suares as many times as Lalemand will regret his deeds one day. Isis [Isabel Delgada] and the whole family wish Valdés all the best.
Manuscript sources:
Auxiliary sources:
Prints:
| ||||||||||||||||||
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Salutem plurimam.
Neque dici neque scribi potest, quam mirifice me tuae litterae delectarunt, quas ad me 16 Ianuarii praeteriti dedisti, easque primas in fasciculo inter multas amicorum alias inventas et legi primum avidissime, atque iterum, priusquam alias attingerem, relegi non sine singulari gaudio. Gratum mihi fuit plurimum, quod etiam antea mihi de te persuaseram, tantum te a nostri temporis abhorrere caeremoniis, quae revera praeter se ipsas nihil in se habent aliud, quamvis tanti a vulgo aestimentur, quod sicut est incertum, ita in diversa studia scinditur. Tu velim, mi Valdesi, sic existimes tibique de me polliceare te mihi multo esse cariorem, quam tibi umquam istiusmodi caeremoniis demonstraverim. Quarum, quantum sim studiosus aut negligens cultor, non est tibi incognitum.
Historiam Lalemanti accepi libens. Exclamare libet: o tempora, o mores! Apud tantum orbis principem, ubi aequitas summa esse debet, inveniuntur, qui homini adeo de omnibus malemerito patrocinentur, sed dignum patella operculum. Vereor, ne eiusdem sint farinae, licet scribas, non quod ei bene velint, sed quod quemvis sua trahit factio. Admisissem bonum virum in hunc cum Turino et Zotico triumviratum, sed anteit et longe suis artibus excellit utrumque. Si tamen Ronquiglus praetor bovem Perilli Atheniensis adhibuisset, cum ab eo, quae cum Gallis habuisset, exquirebat, eboasset quippiam magis, quam fecit, licet in hoc uno crimine falsi, quod fatetur, satis videatur approbare reliqua. Cor perditorum hominum, qui talibus technis solent imponere, latebras habet infinitas , unde difficulter uno actu aliquid ab eis extorqueri potest. Qui enim animum induxerunt, ut a fide deficerent, in omnem etiam eventum animum desponderunt. Si evaserit, ut fieri potest, quandoquidem non deerunt, qui se religiosos iactant, quo nimium fortassis pio principi imponant, erit novissimus error peior priori . Ceterum, cum meum non est in his consulere neque ad me spectat, receptui cano, vos videritis.
Quod tibi et amicis epigramma placuit, non potuit mihi non placere, cum mihipsi nihil gratius facere possim, quam ut tibi gratificer. Mitto itaque, si aliquando futurum est, et epicedium et epitaphium, non quo hominem traducam, quod nulli mortalium velim facere iamque etiam abunde hoc illius vitiis effectum est, sed quo tibi et amicis, qui soletis meas esse aliquid putare nugas, morem geram. Pasquillum et alia, cum Hispania mihi relinquenda est, accipies, sunt enim adhuc in massa, nondum satis incudere experta. Dialogum tuum mihi velim mitti. Hic rumor est almirantum, ut vocant, eius esse auctorem. Illa etiam, quae Latine de hoc certamine seu monomachia iam paene oblitterata conscripsisti, ob veritatem historiae et actum illum ultimum cum fetiali caesaris in Gallia habitum mihi da cumprimis. Non possum satis mirari, cur typis non excudantur, cum vernacula vestra adeo omnia ad longum sunt expressa, neque scio, cur caesar haec videre debeat aut possit, nisi vestro Osmensi interprete, scilicet hoc superis labor est. Audivi hic de eo fabulam publicam, prius tamen mihi ignotam, quomodo, dum ordinis sui esset, ut vocant, generalis, habuisset hic in deliciis quandam donnam Mariam de la Torre, quae cohabitabat prope monasterium Sancti Pauli eiusdem erroris – lapsus sum – ordinis volui dicere credebaturque hic ab omnibus passim indigenis mulier singularis sanctimoniae, adeo etiam, quod plerique fimbrias vestium eius exosculari fuerint soliti et quod suavis quaedam fragrantia atque insolita in cubili eius, cum moreretur, fuisset exorta, et campanae coenobii per se nullo movente insonuissent, etiam nescio quae signa visa. Tandem post mortem subinde compertum peperisse sanctam hanc feminam sancto patri duos filios, qui octo ab hinc leucis usque in hodiernum in quodam oppidulo nutriuntur. Qua in re illum non vitupero, immo plurimum collaudo, nam, ut Aristotelicis verbis utar, optimum in natura est generare sibi simile. Hinc non obscure liquet, quod non abs re bene voluit consanguineae suae, quam adeo sollemniter ac tanta cum pompa in Burgos marito locavit. Haec in tuam notitiam non ideo perduxi, ut omnes a me emanata scirent, sunt etenim ista hic non occulta, sed si hucusque nesciveris, ut cognoscas, quantum ea aliquando Pasquillo nostro placebunt.
Dominum nostrum communem cancellarium rediisse gratum mihi est, multo tamen mihi esset gratius eum convaluisse. Id quantum velim, non possum exprimere. Scribo ei laconice, tu hoc, quod forsan longius a me scribi voluisses, tua coram commendatione compleas et ei meo nomine multam salutem precare.
Vide, quantum hominem alias non ambitiosum tuis scriptis in novam ambitionem induxeris cum testimonio dignitatis, quod mihi a caesare misisti amplissimum. Pro quo non possum enumerare, quantum tibi debeam. Et, cum scribas inter caecos esse quandoque caecutiendum, movisti me, ut exemplum privilegii remitterem, quod, si ad eum modum novum potest conscribi, ut ego annotavi, praesertim ut ista dignitas magis ex Hispania, quam ex imperio videatur provenisse, multum desiderio meo satisfacies, quandoquidem memini apud nos equites auratos in Hispania factos in magna aestimatione fuisse. Tu haec et reliqua, quae adieci de natalibus meis, ut fieri possunt, dispone. Quam malus sim privilegista, ex additionibus meis intelliges. Extendantur et contrahantur, ut stilo vestro commodius videbitur, et cum mittere volueris, dabis hoc in manus Velserorum, quibus scribo, ut omnia impendant, quae taxam vestram concernunt. Per illos etiam et per Fuccaros tuto ad me litteras dare semper poteris in Sarmatiam, dummodo Georgio Hegel civi Cracoviensi, qui ibidem factor est Fuccarorum, inscribantur, per eam viam vicissim a me litteras habiturus quam plurimas.
Velim etiam, si fieri posset, ut aliae litterae remissoriales a caesare ad regem meum fierent, quae se ad eas referrent, quas mihi in Madril dedisti propter tempus profectionis meae a curia, nam post illas tribus mensibus vobiscum sum commoratus, quodque datum scriberetur decima septima Decembris, quo die Toletum exivi. Hoc si effeceris et istiusmodi litteras cum exemplis ad me cum primis transmiseris, multum rebus meis commodabis et me tibi non vulgariter reddes devinctiorem.
Familiaris meus, quem misi septima Ianuarii Baionam pro salvo conductu, nondum rediit. Haec me mora male habet neque scio, quid suspicari debeam. Ego tamen hinc non abibo, donec ad istas mihi non responderis, alias me in Quadraqesimae initio ad loca piscibus aptiora conferrem. Proinde te rogo, quam primum poteris, me hinc expedi. Velseri suis impensis, quaecumque illis ad me dabis, evestigio trasmittent.
Scripsi tibi in novissimis, quomodo hic repuerasco. Aliud praeter litteras non est, quod me delectet. Accedit etiam, quod qualibet Dominica audio concionem vere piam et Christianam fratris benedictini Alphonsi de Virues. Hominem non novi, nisi ex suggestu, quod si tibi aliqua cum eo intercedit consuetudo, fac me etiam illius participem.
Nova hic non habemus alia, quam vos cum caesare ituros non versus Italiam, sed Aphricam, iamque distributores hospitiorum praemissos Granatam. Scriptum est mihi etiam superiori die ex curia episcopum Hispalensem cepisse monachum quendam praegnantem, quem ferunt esse istius capituli, omnis utriusque sexus, seu hermaphroditum, quod, si Pasquillo gratum facere volueris, id quod in hac fabula compertum habes, perscribe, et quid de Lalemanto sperandum, aliaque, quae in novis apud vos sunt et quorsum tenditis, non omitte. Dominum Ioannem Bartholomaeum et Hieronimum a Gattinaria cum Antonio Longo et fratre tuo Iacobo cum toto amicorum nostrorum collegio meo nomine plurima salute imparti, item et dominum Marlianum, cui dices, eum hic esse plurimum gentibus suis desideratum, utque fidem meam redimat, quam pro eo dedi, ne fiat necesse monomachiam cum eo ingredi, nam hic, quae pro eo pollicitus sum, a me postulantur. Rem ipse latius intelliget, et tu facili coniectura sine Oedipo assequeris. Nostrum Suares toties salvere iubeo, quoties aliquando Lalemantum facti sui poeniteb[it], poenituit velim dicere. Isis cum tota familia manus tuas exosculatur atque omnia tibi fausta precatur. Vale.
Ex Valleoleti, prima Februarii 1529.
Tuus Ioannes Dantiscus
Ad Lalemantum
Quod fortuna brevis magni solet esse favoris,Hoc Lalemante tuus casus et acta docent.
Surgebas pauloante miser de stercore in aula
Tam subito dives factus es, unde, refer?
Forsan respondes: Id gratia caesaris egit
Coniuge qui mihi cum divite multa dedit.
Esto, sed indigno caesar dedit ante nec umquam
Sat noto, qui sis, nunc tua facta probant.
Per fas perque nefas per fraudes mille per artes
Es tot et in parvo tempore nactus opes.
Hinc te de Bouclans iactabas esse baronem
Quis nescit generis stigmata nota tui?
Scis pater ille tuus scabies mala quem male torsit
In leprosorum est mortuus hospitio
Tu tamen aulaeis pictis insignia profers
Ac si de Persis regibus ortum habeas.
Perfricta fronte o nebulo, posuisse pudorem
Non satis est! Audes ferre sub astra caput?
Teque aequare viris virtute fideque probatis
Cum tibi sit virtus nulla nec ulla fides
Si socios quaeris! Fumosus Zoticus unus
Et tibi Turinus par simul esse potest.
Tu tamen hos superas peioribus artibus usus,
Ut tibi conferri vix queat ipse Sinon.
Ipse Sinon Troiam qui quondam fraude Pelasgis
Tradidit immisso proditionis equo.
Saepius hoc muros vastasti caesaris altos
Arcani pandens intima consilii
Per quae rex Gallus pactis post terga relictis
Evasit, quorum Dedalus unus eras.
Alter erat Mingoual pestis mala raptus ad Orcum
Et Moncada ictus nuper ab hoste globo.
Solus adhuc restas, dabit et tibi sors quoque funem.
Ad restim siquidem te tua fata trahunt.
Innumeras alias meruisti crimine mortes.
Cum laqueo fiet gratia magna tibi
Et cum deducta pendebis ab arbore truncus.
Quo nosci possis hoc tibi carmen erit:
Pendeo Ioannes furca Lalemantus in ista
Sublimis, merui sic ego iure mori.
Me vehemens supra multos sitis extulit auri,
Qua duce prorupi pronus in omne scelus.
Prodere consuevi corrumpere publica scripta
Venalis calamus lingua fidesque fuit.
Corpus et in partes hoc scindi debuit ergo
Integrum corvis caesar ad esse dedit.
Hocque malis dedit exemplum cessare favorem
Principis illorum deficiente fide.
Gratia, quam virtus facit haec, Lalemante, manebit
Ex aliis causis, non manet ulla diu.
Vivendum est recte, cum propter plurima, tumque
Supplicium meritum, qui male vivit, habet.
Extollit plerumque malos fortuna, sed inde
Quos sic evexit, trudit ad ima brevi.
Nec moveat quemquam crebro florere nocentes
Nam fit, ut hinc paena cum graviore cadant.
Sic visum fatis