Letter #1737
[Ioannes DANTISCUS] to [Jan CHOJEŃSKI]Graudenz (Grudziądz), 1537-10-01
English register: Dantiscus is replying to Chojeński’s letter. He thanks him for the prompt sending of the documents from Rome. He informs Chojeński that these documents concerned (Dantiscus’) coadjutorship (in the Warmia bishopric). Following Chojeński’s request, Dantiscus encloses the document of resignation from the Warmia canonry in favor of Stanisław Hozjusz, but points out that his own election to the office of bishop has not been approved yet, so formally the canonry is not vacant. Dantiscus is also worried that his resignation in favor of Hozjusz could enrage the queen, whose request that he resign in favor of Rafał Konopacki he turned down, arguing that he had earlier promised to resign in favor of Fabian Wojanowski. Dantiscus assures Chojeński that he is in favor of Hozjusz’s candidacy, but fears that by supporting Hozjusz at this point he will gain the reputation of a changeable and deceitful person. He trusts that Chojeński can find a way out that will impair neither Dantiscus’ position at the court nor his good name. Above all, though, Dantiscus does not want to go against Chojeński’s will in any way. Dantiscus points out to Chojeński that Fabian Wojanowski is an ideal future candidate for one of the Prussian bishoprics. He describes the dangers and hardships suffered by Wojanowski in the course of his diplomatic service. Dantiscus asks that the documents and the king’s letters to Rome concerning his provision in the Warmia bishopric and Tiedemann Giese’s in the Chełmno bishopric be drawn up in two copies. Georg Hegel should send one copy immediately from Cracow to Rome to the proxies, so that they can deal with the matter at once. Chojeński should send the other copy (the original) back to Dantiscus and Giese, and they will post it to Rome after attaching the other necessary documents and money. Dantiscus asks that the king issue a letter to the Chapter and the faithful of the Chełmno diocese, with Giese’s nomination for Chełmno bishop. He informs Chojeński that the payment for issuing the documents will be made by Hegel. Dantiscus had no difficulty with recognizing Chojeński as the anonymous high-ranking official whose advice and admonitions royal envoy Nipszyc recounted to him. Dantiscus promises to follow this advice and is very grateful to Chojeński for giving it. He asks him for further support, and would be particularly obliged for admonitions related to the salvation of the soul. Dantiscus is worried about Nipszyc’s health. He is pleased that Chojeński has obtained a new appointment for him. Dantiscus asks Chojeński to appeal to the king that he free his aging friend, tired of court life and diplomatic activity, from service. Dantiscus promises to send Chojeński further news through Nipszyc, when Nipszyc departs from the Prussian assembly to return to Cracow.
Manuscript sources:
Prints:
| ||||||||||||||||||
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine mi colendissime. Salutem et mei commendationem plurimam.
Pauloante cum cubiculario serenissimae maiestatis regiae gratias Dominationi Vestrae Reverendissimae agens, quod iterum atque iterum facio, quae tum se offerebant, scripsi, cum hoc meo nuntio pollicitus copiosius scripturum me de omnibus. Cum novissimis Dominationis Vestrae Reverendissimae litteris Cracoviae XVI Septembris praeteriti datis fasciculum illum litterarum ex urbe missum XXIII eiusdem mensis accepi, habeoque Dominationi Vestrae Reverendissimae, quod tam cito eum fasciculum ad me mitti curaverit, magnas gratias. In eo quae me spectabant non erant alia, quam quibus modis coadiutoriae negotium infectum Romae manserit etc.
De domino doctore Hosio in eis, quas cubicularius attulit, respondi me Dominationi Vestrae Reverendissimae, cui nihil negare vel debeo, vel possum, instrumentum cessionis missurum, quod iis adiunxi. Verum quomodo summus pontifex ad intercessionem serenissimae maiestatis regiae ius meum, quod nondum vacat, alteri conservare potuerit, non satis intelligo, cum nondum postulatio per capitulum Varmiense in me facta confirmationem sit nacta. Ego quidem Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut scripsi, neque velim, neque audeo quicquam negare, modo id fiat praeter indignationem serenissimae reginalis maiestatis, quae prius ex me edocta est, cum pro palatinide Pomeraniae me urgeret, quod canonicatum meum servitori eius maiestatis a me iam pridem promissum domino Fabiano Woynowski reservarem. A quo promisso si declinarem, quam iterum turbam mihi excitarem facile Dominatio Vestra Reverendissima potest coniicere. Accedit, quod etiam me angit, non solitum me mutare quod semel dixi. Neque satis bene sine meo posset fieri dedecore, adnixus enim sum semper, vel teste Dominatione Vestra Reverendissima, ne qua verbi a me tenacitas desiderari posset. Utcumque res habet, mitto cessionis instrumentum, quo, ut certam in Dominationem Vestram Reverendissimam fiduciam habeo, sic utetur, ne bene conservatae existimationi meae obsit, atque ne gravius aliquod odium rerumque mearum detrimentum conflare mihi possit. Non est Dominationi Vestrae Reverendissimae incognitum dominum doctorem Hosium ad ecclesiam Varmiensem habere nominationem; non incommode ut eius eventum expectaret consulerem. Ubi se is casus aliquando offeret, sancta fide Dominationi Vestrae Reverendissimae polliceor, cum et alias homini a primis annis mihi noto ob optimas eius naturae dotes et cum paucis compensandam eruditionem sim benevolentissimus, illi operam et favorem meum non defuturum. Haec omnia in summam Dominationis Vestrae Reverendissimae prudentiam et in eam, qua me prosequitur, benignitatem immensam repono: fiat omne id, quod Dominatio Vestra Reverendissima voluerit.
Scripsit mihi XXVIII Iulii ex Genua Fabianus, quibus in periculis eousque appulerit, in periculis viarum, fluminum atque etiam latronum, qui spoliatum et male affectum dimiserunt, et quod tum in Hispanias per mille discrimina difficillimis itineribus conferre se debebat. Et, cum ego multa experientia didicerim, quibus in malis is versatur, qui eiusmodi profectionibus intentus est, non possum non compati ac condolere in iis turbinibus et difficultatibus fluctuanti rebusque cum regiis tum etiam serenissimae reginalis maiestatis fideliter neque inutiliter inservienti. Rogavitque suis a me litteris, ne se deserere et a spe, quam de canonicatu meo concepit, decidere permitterem. Si aliquando, post tot aerumnas exanclatosque labores, sospes, quod spero, redierit, longe erit ad omnia regia atque item Reipublicae Regni et nostrae servitia aptior atque commodior. Ausim et hoc addere: si iterum aliquam hic sedium episcopalium, ut omnes mortales sumus, vacare contingeret, me neminem scire inter nostrates, qui ad praeficiendum illo magis foret idoneus. Haec non abs re scrib[o], ut Dominatio Vestra Reverendissima pro sua de futuris singulari dispicientia {ut} ista apud se providenter reputet, et, si visum fuerit, etiam principibus nostris suggerat, maiorem in modum oro, etc.
Misi hinc decretum postulationis ad manus domini Georgii Hegel, et simile exemplum retinui, quousque reverendissimus dominus electus et ego aliquem ex nostris ad urbem mittamus cum auro et rebus aliis necessariis, addidique iis formam, qua serenissima maiestas regia summo pontifici et cardinali protectori pro nobis ut scribat, oranda est. Impense itaque oro Dominatio Vestra Reverendissima dignetur intercedere, quo istiusmodi litterarum binas seu, ut vocant, duplicatas habere possimus. Unas cum hoc decreto postulationis procuratoribus nostris Georgius Hegel Romam mittet, ut, ne iacturam temporis faciamus, interea tractare rem et formare incipiant, alteras cum auro et nostro nuntio mittemus. Ut igitur eas meo huic tabellario ad me perferendas tradat, precor, aliis apud Georgium Hegel relictis, qui, quicquid cancellariae erit persolvendum, impendet. Opus praeterea habet litteris regiis dominus electus Tidemannus Gise ad capitulum meum et ecclesiae meae subditos ac ad totam Culmensem dioecesim, quibus serenissima maiestas regia significet ipsum in electum et futurum meum successorem constituisse. Et pro illis Georgius Hegel satisfaciet, ipse vero dominus electus et ego perpetuo Dominationi Vestrae Reverendissimae gratias sumus habituri, quantumque possumus relaturi.
Quae hic nova habemus, dominus Nibschicz orator noster a maiestate regia cum cubiculario scripsit. Is mihi multa amicissime retulit, hocque inter alia potissimum, quod quidam de primis Regni praelatis mihi bene maxime volens (nomen reticuit, quod tamen certa coniectura Dominationis Vestrae Reverendissimae esse deprehendi) cum eo de me rebusque meis plurima contulisset favens mihi, cum iam pinguiorem essem fortunam assecutus, ut omnia mihi prospere et ex dignitate succederent. Quo tamen successus eiusmodi faciliores fierent, admonitiones quasdam multum benevolas ad me dedisse, quas, ut est dicendi non imperitus, verbis satis luculentis sententiisque vere philozophicis mihi est concionatus, functus vice cotis, acutum reddere quae ferrum solet expers ipsa secandi , cumque finem fecisset, praeclare cognovi ex prioribus ad me descriptis Dominationis Vestrae Reverendissimae adhortationibus eas de mente et propensissima voluntate Dominationis Vestrae Reverendissimae processisse, neque id victus a me dignis rationibus inficiari potuit. Quid illi responderim? Primum fuit hoc, quod licet vix umquam magis pecuniarum quam hoc tempore indigus fuerim, quo et ex urbe postulatio, et nescio quae alia mihi sint redimenda ac comparanda, tamen mille aureis adeo salutiferae benevolentissimaeque Dominationis Vestrae Reverendissimae commonitiones longe mihi essent gratiores atque cariores. Reliqua ipse dicet – in summa colophon fuit. Sic me Deo optimo duce gessurum in omnibus, ut, quam maxime a me fieri potest, istiusmodi Dominationis Vestrae Reverendissimae doctrinae in me cognoscantur fructiferae fuisse et proficuae. Habeoque, si quibus umquam aliis in rebus, pro quibus plurimum debeo, tum praecipue pro iis paternis, piis amicissimisque com monitionibus Dominationi Vestrae Reverendissimae gratias supra quam mortales, rogoque intentissime, ut numquam me eo paterno affectu et caritate prosequi desinat, sed semper ad me, si quid sciverit aut audierit, quod vel statui, vel professioni meae non conveniret, id mihi suggerat ob idque paterne me castiget emendatumque dimittat. Quibus pro rebus in animae meae salutem tendentibus multo plus quam pro iis, quae corpori et fortunis meis conducunt, quas habunde opera sua Dominatio Vestra Reverendissima mihi contulit, debebo eroque perpetuo astrictus.
Incidimus insuper in sermonem cum domino Nibschicz de vita eius et, quomodo iam non solum aetate, quae in dies fit grandior, sed etiam multis aulicis negotiis et otiis, quibus aula suo more solet abuti, sit attritus paeneque hinc corporis et animi viribus exhaustus. Unde, ut tandem alicubi de quiete sibi prospiceret, qua id, quod reliquum senectutis est, sustinere posset, summopere opus sibi esse aiebat. Ad idque iam Dominationem Vestram Reverendissimam adminiculum quoddam dedisse et ad eam villam, quam habet, aliam ex mensa episcopali addidisse, pro qua beneficentia ingentes Dominationi Vestrae Reverendissimae habebat gratias. Habeoque et ego pro amico non minores. Ex iis et longe amplioribus eius verbis liquido cognovi ipsum quietem velis et remis quaerere totoque pectore desiderare. Obtuli ei ut fratri, si mecum vitam agere non gravaretur seque apud me habitare, me cum eo mea omnia partiturum. Atqui magna, ut Ciceronis utar verbis, consuetudinis vis et fere altera natura . Non procul ab aula, in qua coaluit et vixit hactenus, sed non auctoratus et devinctus aulae vitam vivere delegit, modo id cum bona serenissimae maiestatis regiae et Dominationis Vestrae Reverendissimae gratia concederetur. Quod eius institutum, cum ei plurimum iam tandem convenire expedireque cognosco et iudico, ut Dominatio Vestra Reverendissima promoveat in effectumque deducat pro sua in illum et me gratia ac benevolentia, quantum eniti possum oro atque obtestor diligentissime, fiduciam habens fore, ut hoc eius summum desiderium per serenissimam maiestatem regiam opera accurataque intercessione Dominationis Vestrae Reverendissimae admittetur. Quicquid hac in re effecerit et a serenissima maiestate regia obtinuerit, quaeso cum hoc mihi nuntio rescribi. Ceterum, si Dominatio Vestra Reverendissima huius viri mores, ingenium, vitam, virtutes denique et vitia comperta non haberet, longiore battologia Dominationem Vestram Reverendissimam molestarem, sed, quia omnia illius notiora sunt Dominationi Vestrae Reverendissimae, quam ut a me describi debeant, soli lumen addere nolui. Ideoque, si nobis ut ille diutius vivat volumus, omnino ex aula quieti est tradendus, sin minus – utinam vanus sim vates – non diu eum nobis aula et ii, qui illa buliunt, superstitem esse permittent. Rescribat oro Dominatio Vestra Reverendissima, quid de huius amici, quem fratris loco habeo, et non ingrati servitoris Dominationis Vestrae Reverendissimae salute sperare me iubet. Nihil illi quiete et segregatione ab aulico sodalicio tam ad corpus, quam etiam ad animam esse potest utilius et commodius. Det, quaeso, veniam, quod sim prolixior, quam occupationes perpetuae Dominationis Vestrae Reverendissimae ferre aequum est: amor calamum impulit et aegre a scriptione dimisit, quamvis me functiones huius conventus publicae avocent et negotiis paene obruant. Si quid erit omissum, cum ipso amico domino Nibschicz, quem hinc brevi dimittemus, Dominationi Vestrae Reverendissimae scribam compendiosius. Cuius paterno amori et favori me maximopere commendo.
Ex conventu Graudnicensi, prima die Octobris anno Domini M-oDXXXVII