1 | IDL 154 | Ioannes DANTISCUS do Sigismund I Jagiellon, Wiener Neustadt, 1522-07-04 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: łacina, autograf, BNW, BOZ, 2053, TG 4, Nr 351, k. 71-72
| 2 | kopia język: łacina, XVI w., BJ, 6557, k. 19r-21r
| 3 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 46, s. 177-184
| 4 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 274, Nr 14, s. 16-18
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 3-4
|
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Pervenit huc tandem pridie ⌊reverendissimus dominus Strigoniensis archiepiscopus⌋, cui ⌊serenissimus ⌊Austriae⌋ dux⌋ et alii oratores, cum quibus ego fui, ivit in campum usque obviam et eundem honestissime suscepit. Sequenti die ⌊illius dominatio reverendissima⌋ ad honorem Sacrae Maiestatis Vestrae, quam summe in omnibus observat, cum quadam pompa praefectum curiae suae pro me misit, et quia aliquantulum valetudine laborat, a duobus ductus processit contra me et honorifice excepit.
Deinde in conclavi solus cum ⌊illius dominatione reverendissima⌋ occlusus, praefatus prius multa de benevolentia, qua illius dominationem Maiestas Vestra Regia prosequitur, exposui ⌊illi⌋ causam, cur ad serenissimum ⌊archiducem Austriae⌋ atque alios arbitros in causa Prutena essem missus, et quid ad illius dominationem reverendissimam potissimum spectaret. Ob eam fiduciam, quam de eo Maiestas Vestra concepisset, rogabam ⌊dominationem eius reverendissimam⌋, ut cum ceteris arbitris, praesertim cum serenissimo ⌊Ungariae rege⌋ et ⌊archiduce Austriae⌋, cum eam sors huc obtulisset, demum ageret, ut huic tragoediae finis imponeretur. Explicui illi etiam omnia, quae mihi dominus ⌊archidux Austriae⌋ respondisset, quod de loco et tempore cum serenissimo ⌊Hungariae rege⌋, quantum posset celerius, vellet convenire et singula alia, quae in prioribus meis litteris sunt descripta.
Quae postquam diligenter audisset, ut est vir magnae experientiae et in magnis rebus ab unguiculis versatus, in primis super benevolentia, quam apud Sacram Maiestatem Vestram habet, et de sua observantia ac fide, qua Maiestati Vestrae est addictus, commoda oratione respondit. De rebus vero Prutenicis, quasi haerens in quadam deliberatione, sic est exorsus, quod dum perpenderet, in quibus nunc rebus ⌊Ungariae⌋ et ⌊Poloniae⌋ regna constituerentur, et quod ab utrisque Germana natio pro ferendis suppetiis esset rogata, unde nunc erexisset cristas, cum videret, quod illius ope egerent haec regna. Non videretur, neque consultum neque hoc tempore oportunum, quod cum causae Prutenicae decisione deberet accelerari, tamen adhuc indutiarum tres anni restarent, posset interea res istorum duorum regnorum fieri melior, quod Germanae nationis nihil egeret fierentque viribus non inferiora Germanis. Tunc primum negotium Prutenicum commode posset tractari et ad meliores condiciones, quam istis temporibus, perduci. Et quod sibi non placeret, quod ⌊princeps Austriae⌋ cum serenissimo ⌊Ungariae rege⌋ iam de tempore et loco constituisset convenire, quia ⌊magister⌋ ⌊Prussiae⌋ iam haberet in his turbinibus oportunitatem, urgeret et instaret apud omnes, ut hoc tempore in his rebus fierent tractatus. Haec pro sua fide, qua Sacrae Maiestati Vestrae devincitur, se dicere testabatur. Nihilominus quaecumque posse in hac causa, quae commodo et ornamento Maiestati Vestrae cederent, omnem conatum, omnem operam et studium, ut fidelis capellanus Sacrae Maiestatis Vestrae, impendere vellet. Addidit insuper multa alia de ⌊magistro⌋, de ⌊ordine⌋, de ⌊marchionibus⌋, de serenissimo ⌊Ungariae rege⌋, de quo conclusit, quod paulo post oporteret eum aliam pellem induere. In summa videtur mihi Maiestati Vestrae velle plurimum prodesse.
BNW BOZ 2053, TG 4, No. 351, f. f. 71v
Serenissime Rex, postquam haec ad duas horas super his rebus cum ⌊illius dominatione reverendissima⌋ colloquendo intellexissem, licet sim ingenio et iudicio ut iuvenis hebes et rudis, videbatur mihi non inoportunum consilium, coepi dominationem illius reverendissimam plurimum rogare, ut hoc et alia, quae rebus Sacrae Maiestatis Vestrae viderentur expedire, Sacrae Maiestati Vestrae describeret. Considerans, quod in hoc potissimus punctus legationis meae ad ⌊caesarem⌋ penderet, ad quem est via longa et non bene sine magnis impensis Sacrae Maiestatis Vestrae potest confici. Non quod ego pro Sacra Maiestate Vestra timerem tam spatiosum iter et tot maris et terrae subire discrimina, immo ut prius scripsi, ex quo Deus et Maiestas Vestra vult, quod in his rebus verser, si etiam vita sit ponenda, impigre et fideliter omnia, quae mihi Sacra Maiestas Vestra iniunxit, acturus sum. Nolle tamen pro mea fide, quam ut subditus et servus Maiestati Vestrae debeo, quod Sacra Maiestas Vestra inutiles deberet facere expensas. Possent forte esse tales, qui hoc libenter susciperent, ut quanto possent diutius in hoc honore et in talibus Sacrae Maiestatis Vestrae gravibus expensis cuperent manere, neque ego fortassis ab hoc proposito essem alienus, si fides mihi non esset carior. Proinde Sacra Maiestas Vestra tamen haec omnia pro sua incomparabili prudentia et in dirigendis rebus peritia, perpendat, si sit necessarium, ut ad ⌊caesarem⌋ me conferam.
Reliquum quod est in legatione mea, utpote de vi infidelium et ⌊Turcarum⌋ et de ferendis auxiliis rebus Christianis sic inclinatis credo iam satis ⌊caesari⌋ esse nota, ad quem hinc cotidie per postas litterae mittuntur.
De hereditate Neapolitana: credo, quod nihil vel parum ibi possit per me fieri. Necessarium mihi videtur, quod illic etiam ⌊illustrissimae dominae ducis Barii⌋ nuntii pro petitorio agendo constituantur.
De evocatione ⌊Gdanensium⌋ et ⌊Elbingensium⌋: potest, ut reor, per litteras Sacrae Maiestatis Vestrae ad ⌊caesaream maiestatem⌋ expediri.
Ultimum, quod est de confirmatione istius inscriptionis ⌊Viennae⌋ factae inter divum olim ⌊Maximilianum caesarem⌋ et Maiestatem Vestram, est ponderosius, in dubio tamen erit, si expediam, licet mihi in ⌊Hispania⌋ maiestas hodierna caesarea promiserit. Quicquid sit, ista omnia Maiestatem Vestram Sacram latere nolui, colligat ex his meis ineptiis, quod videbitur commodius. Ego paratus sum cf. Verg. A. 6 794-795 super et Garamantas et Indos proferet imperium ⌊ire ultra Garamantes et Indoscf. Verg. A. 6 794-795 super et Garamantas et Indos proferet imperium ⌋, si Maiestas Vestra iusserit, et pro Sacra Maiestate Vestra nihil est, quod mihi difficile vel periculosum videri poterit.
Hac nunc hora versus ⌊Salczburgam⌋ vado et iuxta instructionem mihi datam mandata Sacrae Maiestatis Vestrae fideliter exsequor. Inde me recta ⌊Antverpiam⌋ conferam et ulteriorem Maiestatis Vestrae informationem ibidem vel inveniam vel praestolabor, nam hinc ad ⌊Angliam⌋ sine ulteriori viatico me conferre non visum est mihi fore integrum. Quapropter Sacrae Maiestati Vestrae humiliter supplico, dignetur cum primis ⌊Antverpiam⌋ versus me de omnibus et praesertim de voluntate reddere certiorem.
BNW BOZ 2053, TG 4, No. 351, f. f. 72r
Nova, quae se interea post primas litteras obtulerunt, haec sunt. Postquam huc advenit ⌊reverendissimus dominus Strigoniensis⌋, unam habuit audientiam, velit his diebus habere alias ad meam requisitionem, ut huius hic principis mentem de rebus Sacrae Maiestatis Vestrae latius exploraret et Maiestati Vestrae significaret, sed ⌊princeps⌋ non vult inveniri, donec alii ⌊commissarii et mandatarii de rebus Ungaricis et Germanicis⌋ huc veniant. Hinc
cotidie summo mane exit venatum, suo autem tempore, postquam ab ⌊illius serenitate⌋ aliquid expiscabitur, ⌊reverendissimus dominus Strigoniensis⌋ pollicitus est omnia Sacrae Maiestati Vestrae describere.
Heri, dum absolverer ab ⌊illius dominatione reverendissima⌋, pro novis mihi retulit, sed, ne hic Germanis referrem, prohibuit, quod ⌊Turcus⌋ cum omnibus suis viribus et potioribus copiis sit in mari, sed incertum est, si contra Christianos vel contra ⌊Sophi⌋ proficiscitur. Et quod reliquiae
⌊Turcarum⌋ sint ex ⌊Muldavia⌋ expulsae et multi interfecti, inter illos potiores capite plexi.
Hesterna etiam nocte venit ad me dominus ⌊Sigismundus de Herberstein⌋, qui pridie ex ⌊Praga⌋ a ⌊rege⌋ rediit, et dixit, quod ⌊principi⌋ allatum esset per postas gentes caesareas et ⌊regis Angliae⌋ in ⌊Francia⌋ maiorem civitatem, quam est ⌊Vienna⌋, intercepisse, et quod ⌊Gallis⌋ in omnibus infeliciter succedat. Petiitque dominus ⌊Sigismundus⌋ se humiliter Sacrae Regiae Maiestati Vestrae commendari, ego eum profecto res Maiestatis Vestrae curae habere atque illis favere cognovi.
Alia non habentur. Quae inter eundum habebuntur, omnia praescribam, modo non sit morosum, quod in scribendo sum longior. Ut ita fieret, ⌊reverendissimus dominus Posnaniensis⌋[1] iniunxit. Commendo me iterum iterumque acratissimae
Maiestati Vestrae humillime.
Ex ⌊Nova Civitate Austriae⌋, 4 Iulii 1522.
[1] between words Dominus and Posnaniensis a mark of inserting from the margin the gloss in another hand: P(etrus) Tomicius ep(iscopu)s
| |
2 | IDL 155 | Ioannes DANTISCUS do Sigmund von HERBERSTEIN, Klamm, 1522-07-06 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: łacina, autograf, ONB, Cod. 13.597, k. 37r-v
|
Publikacje: 1 | CEID 2/1 (96-97) Nr 12 (in extenso; angielski regest) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
ONB Cod. 13.597, f. 37v
Magnifico et generoso domino ⌊Sigismundo de
Erberstein⌋, consiliario potissimo serenissimi ⌊arciducis Austriae⌋ etc. domino et amico plurimum mihi observando ad manus proprias. Cito, cito, cito, quia summe necessarium.
ONB Cod. 13.597, f. 37r
Magnifice Domine, amice omnium amicorum observandissime, salutem et prosperrimorum successuum perpetuum incrementum.
Litteras,[1] quas mihi Tua Magnificentia dedit nuper in ⌊Nova Civitate⌋, reddidi ⌊Clam⌋,[2] sed non clam, immo manifeste.[3] Ultro hoc, quod antea expertus sum de Tua Magnificentia, uberiorem repperi fidem, quae non fuisset necessaria inter necessarios. Necessarium me dico Magnificentiae Tuae plurimis argumentis, quae nunc recensere esset supervacaneum. Venit ad me ⌊praefectus Magnificentiae Tuae⌋ mane, dum abire decrevissem, et mihi obtulit eam Tuae Magnificentiae benevolentiam, quam semper re ipsa sum expertus. Fecit mihi nomine Vestro eum honorem, quem debuit, et in omnibus me optime habuit. Et ob illam consuetudinem, quam cum Tua Magnificentia contraxi a multis annis, non potui mihi temperare, quin castrum ascenderem et pro mea curiositate ibidem omnia viderem, prout ipse praefectus Magnificentiae Vestrae aliquando coram latius referet. Ibidem me novis affecit honoribus, qui mihi eo gratiores erant, quo illos sciebam mihi esse a meo desideratissimo esse profectas. Et qualis fuit honor, ipsae litterae et calamus ostendunt. Quapropter pro sua dudum in me concepta benevolentia nunc eas, quas possum, accipiat gratias. Aliquando, dum res meae melius habebunt, sum redditurus. Plura scriberem, obstat mihi ingens pelagus, vinum, quod mihi hoc tempore carius est quam calamus. Summa summarum vestrissimus sum et rogo, in his punctis maneat, in quibus fuit antiquitus. Commendo me Magnificentiae Vestrae plurimum.
[1] Probably a letter of recommendation, supposedly written in ⌊Wiener Neustadt⌋ before June 18, 1522, when Herberstein
went to ⌊Prague⌋, to King ⌊Ludwig Jagiellon⌋, to complete his mission about June 29 (cf. Herberstein 1855, p. 256; Herberstein 1560, f. C3r).
[2] Klamm Castle was placed under Herberstein’s administration ( die Phleg ) in 1518 by ⌊Emperor Maximilian I⌋, as a sort of reward for completing the mission to ⌊Muscovy⌋ in the previous year. The castle became Herberstein’s main residence. During the 1529 campaign, the castle fell temporarily into Turkish hands. After that, Herberstein expanded and fortified it (see Herberstein 1855, p. 132-133; Picard 1967, p. 40; Plates No.11-12).
[3] reddidi Clam, sed non clam, immo manifeste (I gave it back in ⌊Klamm⌋, not secretly however, but openly) – wordplay impossible to translate based on homonymy.
| |
3 | IDL 156 | Sigismund I Jagiellon do Ioannes DANTISCUS, Vilnius, 1522-07-25 |
odebrano [1522-09-12]
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: łacina, ręką pisarza, AGAD, AZ, 2999, k. 45
| 2 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 49, s. 195-196
| 3 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 262, s. 79
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), k. 166
| 2 | regest język: angielski, XX w., CBKUL, R.III, 32, Nr 454
|
Publikacje: 1 | AT 6 Nr 79, s. 99 (in extenso) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Nobilis fidelis nobis dilecte.
Fecisti recte et nobis rem non vulgariter gratam, quod ea, quae tecum et serenissimus princeps dominus Ferdinandus archidux Austriae et reverendissimus dominus archiepiscopus Strigoniensis sunt locuti, nobis accurate perscripseris, ac intelleximus quidem abunde sententiam ipsius domini archiepiscopi de negotio Prutenico. Verum nobis neutiquam consultum videtur non denuntiare saltem maiestati caesareae studium nostrum ad conficiendum negotium, uti eius opera et auspicio sit conventum, ne quid postea per nos stetisse videretur, quasi diffidentes causae nostrae et cognitionem subterfugiente text damaged⌈[ugiente]ugiente text damaged⌉s. Itaque cum illius ⌊caesarea maiestas⌋ sit praeter opinionem nostram in ⌊Hispanias⌋ profecta, sequaris illam bonis avibus agasque omnia tam de hoc ipso negotio Prutenico quam hereditate Neapolitana ac aliis rebus iuxta instructionem nostram ac tuam fidem et industriam.
Commisimus autem ⌊Ioanni Boner⌋, uti via text damaged⌈[via]via text damaged⌉ticum tibi augeat et super id, quod tibi ante dari iussimus, faciat adhuc trecentos aureos text damaged⌈[ureos]ureos text damaged⌉ tibi ⌊Antwerpii⌋ numerari. Tu vero curabis, ut quam celerius et, ut magis ex sententia nostra fieri poterit, te apud illius ⌊caesaream maiestatem⌋ absolvas ac ad nos redeas, quod in diligentia et dexteritate ingenii tui erit situm.
Ad mandatum maiestatis regiae proprium
| |
4 | IDL 7033 | Ioannes DANTISCUS do Andrzej KRZYCKI (CRICIUS), Nuremberg, ca. 1522-07-28 List zaginiony |
odebrano Vilnius?, 1522-09 List zaginiony, mentioned in IDL 162: Si ad dominum Posnaniensem episcopum scribens mihi salutem adscribere dedignabaris, saltem in Cricii litteris id facere debuisti. |
| |
5 | IDL 157 | [Ioannes DANTISCUS] do Sigismund I Jagiellon, Nuremberg, 1522-07-28 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: łacina, autograf, BNW, BOZ, 2053, TG 4, Nr 352, k. 73-74
| 2 | kopia język: łacina, XVI w., BJ, 6557, k. 21r-23r
| 3 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 47, s. 185-192
| 4 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 274, Nr 15, s. 18-21
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 5-6
| 2 | koncept język: łacina, autograf, XVI w., BCz, 1598, s. 535-536
|
Publikacje: 1 | Españoles part II, Nr 6, s. 145 (ekscerpt język: hiszpański przekład) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Superioribus diebus binas litteras, quarum
dat(a) or dat(um)⌈dat(a)dat(a) or dat(um)⌉
prima et quarta Iulii fuit, de rebus omnibus, quas apud serenissimum ⌊archiducem Austriae⌋ egi, Sacratissimae Maiestati Vestrae satis copiose descripsi, illa etiam, quae ⌊reverendissimus dominus archiepiscopus Strigoniensis⌋ negotiis Maiestati Vestrae consuluit. Non ambigo iam, quin Sacra Maiestas Vestra omnia ad amussim intellexit et pro sua incomparabili prudentia, quae ulterius mihi erunt facienda ⌊Antverpiam⌋ versus me certiorem reddet.
⌊Caesarea maiestas⌋ per ⌊Angliam⌋ traiecit in ⌊Hispaniam⌋, quod etiam hic in certis novitatibus habetur. Si Maiestas Vestra Serenissima ita constituit, quod sequi debeam, quemadmodum in prioribus meis litteris supplicavi, humillime rogo, ut et de ulteriori viatico et de omnibus aliis rebus agendis reddar instructior.
Perveni ⌊Salczburgam⌋ 1522-07-12⌊12 Iulii1522-07-12⌋ et fui per ⌊reverendissimum dominum cardinalem⌋ honorifice susceptus. Exposui illi desiderium et mentem Serenissimae Maiestatis Vestrae, sicut instructio mea continet. Unde tertia die, postquam me in prandio habuisset, et me pro honore Serenissimae Maiestatis Vestrae humaniter tractasset his verbis et in hunc effectum respondit: „Magnifice domine orator. Salutationem, quam mihi nomine ⌊serenissimi domini vestri⌋ exposuistis, animo gratissimo suscepi habeoque illius maiestati, non quas debeo, sed quas possum gratias pro illa benevolentia, qua me prosequitur. Quod vero spectat hoc bellum, quod ⌊illius maiestas⌋ cum ⌊illustri domino magistro Prussiae⌋, quemadmodum dominatio vestra exposuit, gravissime lacessita gessit, et quomodo omnia, quae ad hoc negotium pertinent, habeant, diffuse a secretario meo ⌊Sperancio⌋, qui nunc est episcopus Brixinensis, intellexi plurimumque sum laetatus, quod res haec Reipublicae Christianae non parum perniciosa per indutias ad cognitionem arbitrorum devenit. De quibus me unum electum esse mihi dudum est declaratum et, licet onus sit umeris meis impar impositum, cum tamen partes me in hoc numero habere decreverint, pro communi bono totiusque Christianitatis non fuit conveniens, ut recusarem. Et nihil aliud, quam commissio ⌊caesareae maiestatis⌋, quam in dies exspecto, facit moram, quod cum ceteris adiunctis principibus de tempore et loco nondum conveni. Quantum igitur possum celerius habita ⌊maiestatis caesareae⌋ commissione ad hoc conficiendum negotium omnes vires et studium impendam. Et cum id aggrediemur pro serenissimo domino vestro ⌊Poloniae rege⌋ et illius benevolentia, qua me prosequitur, quantum pro conscientia et ratione mea possum et quantum iustitiae convenit, iura et privilegia serenissimi domini vestri et illius ⌊Regni⌋ atque dominiorum tuebor. Cumque adiunctis arbitris, quae ad utramque partem iusta esse videbuntur, quantum ratio et conscientia mea admittit, ut huic tragoediae finis imponatur, non omittam et in quibuscumque ⌊illius maiestati⌋ pro veteri mea servitute, qua illi devincor, honori et commodo esse possum, operam et studium meum indefessum, ut domino meo observandissimo, impartiam. Cui semper in omnibus prosperrimos faveo atque exopto successus et peto me ⌊illius maiestati⌋ plurimum commendari”.
Haec fuit summa responsi. Replicavi tamen non ex commissione Serenissimae Maiestatis Vestrae, sed tamquam ex me ipso, ad ea, quae ⌊illius dominatio reverendissima⌋ de commissione ⌊caesareae
maiestatis⌋,
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 352, f. 73v
quam in dies exspectaret, exposuit. Non esse, meo iudicio, huiusmodi ⌊caesareae maiestatis⌋ commissio necessaria, cum in tractatibus Prutenis non sit expressa, et quod in absentia caesareae maiestatis serenissimus ⌊archidux Austriae Ferdinandus⌋ debeat succedere et nulla alia exspectari commissio, quemadmodum tractatus planis verbis sonant; posset ex huiusmodi commissione aliqua inter partes oriri difficultas, quod ne fieret, rebus sic incomposite stantibus ⌊illius dominatio reverendissima⌋ accurate cavere deberet. Respondebat, quod talis commissio non obesset tractatibus, immo tractatus promoveret. Sed tamen, quantum
ego conicio, ipsi velint auctoritate ⌊caesaris⌋ uti in omnibus, quod non parum rebus Sacrae Maiestatis Vestrae detrimenti ferre possit. Proinde Sacra Maiestas Vestra omnia pro sua prudentia metiatur et, quid futurum est, si cognitio haec sub ⌊caesaris⌋ auctoritate fieri deberet, perpendat. Inveni ⌊reverendissimum cardinalem⌋ plus ⌊ordini⌋ in hac parte, quam Serenissimae Maiestati Vestrae faventem; nihilominus nitebatur apud me expiscari, si quid illi nomine Sacrae Maiestatis velim polliceri. Quod cum me fingerem non intelligere, ad alios sermones divertit, et ut est in quaestionibus
cf. Pl. Epid. 371 Vorsutior es quam rota figularis ⌊versutior, quam rota figulariscf. Pl. Epid. 371 Vorsutior es quam rota figularis ⌋, multa super ⌊Moscos⌋ et ⌊Tartaros⌋ quaesivit, et si ⌊Turcus⌋ etiam Sacrae Maiestati Vestrae hoc anno possit nocere. Inter alia, quae videbantur expedire, respondi, quod contra hostes infideles Sacrae Maiestati Vestrae bene conveniret ⌊crucisignatorum⌋ exercitus, qualis superiori anno contra Sacram Maiestatem Vestram cum illis, qui religione contra infideles essent devincti, profectus ex ⌊Germana natione⌋ fuerat, et quod hoc ipso Sacra Maiestas Vestra binos contra infideles cogeretur alere exercitus, et quod totum ⌊regnum⌋ Maiestatis Vestrae, ne sic vis infidelium passim grassaretur, esset in armis. De Germano exercitu contracto vultu obticuit et ad alios iterum sermones de ⌊serenissima domina regina⌋ et ⌊liberis⌋ Sacrae Maiestatis Vestrae se applicuit. Et sic tandem cf. Pl. Men. 779 loquere, uter meruistis culpam? paucis, non longos logos ⌊longis logiscf. Pl. Men. 779 loquere, uter meruistis culpam? paucis, non longos logos ⌋ absumptis per integrum fere diem me dimisit et vale mihi dixit. Ab hospite me etiam decem florenis Renensibus absolvit.
Sic me demum ad ⌊Ratisbonam⌋ contuli, unde sub salvo conductu et ductoribus, ut hic in ⌊Germania⌋ mos est, ⌊Nurn paper damaged⌈[n]n paper damaged⌉bergam⌋ 1522-07-25⌊25 Iulii1522-07-25⌋ perveni. Et quosdam capitaneos exspecto, qui mecum hinc
cras superinscribed⌈1522-07-29⌊cras1522-07-29⌋cras superinscribed⌉ usque ad ⌊Magunciam⌋ ire debent, alias propter insecuritatem illorum, qui de salvo conductu nullam curam habent, non possem ire sine aperto periculo. Et licet sim habiturus societatem, tamen hanc viam sine metu non possum conficere. Multi equites latrones passim vagantur propter ligam Suevicam, quae illos nititur exstirpare. Et, ut ab istis capitaneis intellexi, liga ista equites et pedites decrevit suscipere et castra ista, in quibus hi latrones foventur, obsidere atque expugnare. Ego vado in omnem eventum accinctus. Dei voluntas fiat.
Sunt hic hoc tempore illustrissimi principes, ⌊Fredericus dux Saxoniae⌋, ⌊Fredericus comes palatinus Rheni et locum tenens caesareae maiestatis⌋, reverendissimus ⌊episcopus Spirensis comes
palatinus⌋, comes ⌊Ulricus de Helffenstain⌋, langrabius de
Pleuchtenberg or Plenchtenberg⌈PleuchtenbergPleuchtenberg or Plenchtenberg⌉, comes ⌊Georgius de Werten⌋. Cotidie sunt consilia et tractatur, quomodo ligam Suevicam contineant, ne contra praedones, ut supra scriptum est, quicquam incipiant. Revocarunt etiam hic ⌊locum tenens⌋ cum ceteris regentibus pedites, quos miserant in ⌊Croatiam⌋. De certis praesidiis praestandis ex imperio ⌊regnis ⌊Hungariae⌋ et Serenissimae Maiestatis Vestrae⌋ nihil certi auditur.
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 352, f. 74r
Omnia more solito contentiosa feruntur, alii sunt ⌊Lutherani⌋, praesertim equites, vel potius praedones, et primi nobilium, qui summe spiritualibus insidiantur. Et a comitibus quibusdam et primis hominibus, qui 1522-07-28⌊hodie1522-07-28⌋ mecum sede text damaged⌈[sede]sede text damaged⌉runt ad tabulam in hospitio, ut hic fieri est consuetum, audivi, quod non esset necessarium regnis ⌊Poloniae⌋ et ⌊Hungariae⌋ ferri suppetias, quam diu tot sacerdotes et in choris ululatores foverentur tam magnis impensis, quibus multa hominum milia contra infideles possent sustentari. Licet ego multa opponerem, vicerunt tamen impetu, qui rationi non dedit locum. Et nemo iam hic est, qui non ⌊sanctum Paulum⌋ et Actus Apostolorum in cunctis fere locis sciret allegare, tantum hic libri Lutheriani, praesertim in ⌊Franconia⌋, creverunt.
Habuit me ⌊hic⌋ etiam in prandio illustrissimus dominus Fredericus comes palatinus Rheni et ⌊caesareae maiestatis⌋ locumtenens et in longam noctem me variis sermonibus et quaestionibus, ut est in omnibus satis industrius, detinuit. De ⌊magistro vero Prussiae⌋ et hoc bello praeterito nulla fuit mentio, de aliis autem hostibus infidelibus interrogare non cessabat. Non potui me tandem continere, quin hoc emitterem, si talis exercitus contra infideles ex ⌊Germania⌋, ut contra Maiestatem Vestram Serenissimam, quae omnem vim et molem infidelium in suis fert humeris et ab aliis vicinis regnis et dominiis arcet, expediretur, quid possit fieri rectius et laudabilius, et Germanae nationi, quae in militia primum cupit locum, accommodatius. Respondit mihi, quod dicerem aliquid, sed non esset datum desuper, et subinde ⌊Lutheri⌋ meminit et me interrogavit, quam apud nos de illo opinionem haberemus. Ego nos adhuc bonos esse Christianos respondi, subiunxit illius illustritas „Et nos non secus de nobis opinamur, sed rei exitus omnia probabit”. Et tandem ad hoc deventum est, quod illius illustritas voluit, quod ego in illius loco essem ⌊caesareae maiestatis⌋ locum tenens, et ille Serenissimae Maiestatis Vestrae orator, at deinde relictis quaestionibus cf. Pers. 5 151 indulge genio, carpamus dulcia, nostrum est quod vivis, cinis et manes et fabula fies, vive memor leti, fugit hora, hoc quod loquor inde est; SERV. A. 1 302 genialis hiems voluptuosa, convivalis: nam quotiens voluptati operam damus indulgere dicimur genio, unde e contrario habemus in Terentio suum defraudans genium ⌊indulsimus geniocf. Pers. 5 151 indulge genio, carpamus dulcia, nostrum est quod vivis, cinis et manes et fabula fies, vive memor leti, fugit hora, hoc quod loquor inde est; SERV. A. 1 302 genialis hiems voluptuosa, convivalis: nam quotiens voluptati operam damus indulgere dicimur genio, unde e contrario habemus in Terentio suum defraudans genium ⌋, ut consuetudo est ⌊Germanorum⌋.
Hoc tamen nunc hic et undique, ubi hoc tempore fui, experior, quod post hanc Germani exercitus ex terris Serenissimae Maiestatis Vestrae fugam maior, quam umquam antea, de Maiestate Vestra Serenissima habetur aestimatio et magna ubique laus Maiestati Vestrae tribuitur et offertur mihi undique in civitatibus et oppidis a principibus et communitatibus nomine Serenissimae Maiestatis Vestrae ingens honor et benevolentia; sed in silvis et campis mihi summe est cavendum, licet habeam undique gratis salvos conductus, cogor tamen illis impendere, qui me ducunt et respicere interdum in omnes partes. Alia hic nova, quae vera et digna essent scriptione, non habentur.
Commendo me humillime Serenissimae Maiestati Vestrae ut domino meo clementissimo.
Ex ⌊Nurnberga⌋ 28 Iulii anno 1522.
| |
6 | IDL 7032 | Ioannes DANTISCUS do Piotr TOMICKI, Nuremberg, ca. 1522-07-28 List zaginiony |
odebrano Vilnius?, 1528-09 List zaginiony, mentioned in IDL 162: Si ad dominum Posnaniensem episcopum scribens mihi salutem adscribere dedignabaris, saltem in Cricii litteris id facere debuisti.; IDL 153: Binas parvo i[ntervallo] a vobis accepi litteras , alteras Viennae Austriae, alteras Norimber[gae] scriptas. |
| |
7 | IDL 158 | Iustus Lodvicus DECIUS (DECJUSZ, DIETZ) do Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1522-08-11 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 262, s. 81-82
| 2 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 48, s. 194-193(!)
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), k. 168
|
Publikacje: 1 | AT 6 Nr 87, s. 105-106 (in extenso) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
BCz, 262, p. 82
Excellentissimo domino ⌊Ioanni Dantisco⌋ iuris utriusque doctori, serenissimi ⌊Poloniae regis⌋ secretario et ad caesaream sacram maiestatem oratori, domino et amico optimo
Redii ego domum 4 huius mensis. Quod licet Norimbergae ms. Norimbergi(!)
⌈NorimbergaeNorimbergae ms. Norimbergi(!)
⌉ intellexeram longe peregrinationis tibi provinciam esse demandatam, sperabam tamen, quia caesar in Hispanias concedere statuisset atque omne in Germania imperium principibus, qui Nurmbergae agunt, reiecisset, futurum esse, ut tua legatio interciperetur, quod et ex re tua et summe tibi gratum credebam, sed dum huc venissem, alia ex aula commissio facta, qua longum iter tuum confirmatur. Mittuntur igitur tibi litterae regiae, pecuniae item, aurei videlicet trecenti Hungaricales, ego vero pro observantia, qua te semper colebam, amicis scripsi, ut te amice excipiant faveantque. Intercedit enim mihi cum Fuggaris singularis quaedam consuetudo. Dedissem et in aulam epistolas, nisi scirem, te in ea curia maximos multosque habere amicos. Scripsi tamen huic, qui Fuggarorum rebus praeest, ut ad tuam postulationem, quatenus necesse erit, benevolentiam exhibeat singularem et ad eos, quos inter carissimos in aula habet, tibi litteras assignet. Proximis ex urbe mihi litteris significatum est, in re tua nihil fieri posse, nisi praesente pontifice, hae etenim causae per signaturam expediuntur, quando vero tibi nunc pontifex ad manum erit, facilius expedies, videbitur enim ad oculum praesens legitima tua excusatio.
Novi apud nos nihil, nisi quod Tartarorum eruptio exclamatur, eam reprimendi publica expeditio decreta est. Qualis illa sit, tu novisti, quae si antea umquam segnis et periculosa fuerit, iam pessima censenda. Moldaviae palatinum, a Turca proxime pulsum, caesis mille septingentis ex Tracia militibus, restitutum asserunt. Haec ad te nunc habeo, mi Dantisce, multi dum ego peregrinarem et in ipsa aula caesaris essem, te saluta
BCz, 262, p. 81
runt, omnes enim <de> te loquuntur, tuas virtutes et eruditionem testantur atque commendant. Et accessit etiam mihi aliquid gloriolae, cum te mihi amicum assererem, ita enim mihi a te persuasum vel ob id, quod te veneror atque diligo, et quod in rem tuam pertinet, non invitus facio. Agam etiam nunc, ut salve sint res tuae. Vale et ex Antwerpia nobis aliquid novi rescribe.
| |
8 | IDL 3678 | Jan BONER do Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1522-08-13 |
odebrano Lier, 1522-09-09
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: niemiecki, BCz, 1595, s. 3-4
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), k. 169
|
|
| |
9 | IDL 160 | Isabella d'Aragona do Ioannes DANTISCUS, Naples, 1522-09-11 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: włoski, ręką pisarza, podpis własnoręczny, BCz, 243, s. 13-16
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 7-8
|
|
| |
10 | IDL 7095 | Sigismund I Jagiellon do Ioannes DANTISCUS, Vilnius, 1522-09-16 List zaginiony |
odebrano Valladolid, 1523-03-03 List zaginiony, reconstructed on the basis of IDL 180: possum nunc plenius, cum sim ab omni parte expeditus, de iis, quae adhuc restant, scribere et litteris Serenissimae Maiestatis Vestrae datis Vilnae XVI Novembris, quas hic 3 Martii accepi, respondere |
| |
11 | IDL 162 | Jan ZAMBOCKI do Ioannes DANTISCUS, Orany, 1522-09-17 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: łacina, autograf, BCz, 243, s. 7-8
| 2 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 68, s. [1-2] missed in numbering after p. 302
| 3 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 69, s. 303-304
| 4 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 262, s. 83-84
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), k. 173
|
Publikacje: 1 | AT 6 Nr 90, s. 107-108 (in extenso) | 2 | RDHD 1889 Nr 10692, s. 1272 (łacina regest, selective - only Danish matters) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Nam paucis ante diebus valuisse te ex ⌊⌋ tuis, quas ⌊Nurimberga⌋ huc misisti, satis constat, sed tu, cf. Ov. Ep. 1.41 ⌊o nimium nimiumque oblite tuorumcf. Ov. Ep. 1.41 ⌋ etc. de amantissimis et cupidissimis tui ne iota quidem etc. cum tamen probe scias omnium tuorum scriptorum, quae ex provinciis tuis huc mittere soles, mihi copiam legendi fieri, quorum tamen ego, humilis fortasse et sine auctoritate et pondere, fidissimus tamen et faventissimus laudator atque applausor fieri soleo. Si ad ⌊dominum Posnaniensem⌋ episcopum ⌊⌋ mihi salutem adscribere dedignabaris, saltem in ⌊Cricii⌋ ⌊⌋ id facere debuisti.
Si ad me seorsum litteras scribi a te contenderem, posses fortasse occupationes, negligentiae veteres excusatrices, causari, nunc nolo litteras (superbum enim esset mihi contendere id a te, tanto oratore) memoriolam mei qualemcumque, cum ad ceteros scribis, volo. Quod si ne id quidem impetrare potero, saltem ubi ubi es, illud ne tibi excidat, oro, Szamboczky eum esse et fore, qui te praecipue colat et observet, tua dignitate et commodis non minus gaudeat ac propriis. Sed nescio, an in commendando me tibi modum non excesserim, qui ista blandiloquentia ne ad ⌊Ioves quidem nostros⌋ uti solebam, quare de hoc satis, illud nisi ratione cognita mirari non desinam, cur utrisque litteris tuis, quas ex itinere hoc tuo huc misisti, me praeterieris.
Et de ceteris quidem nostris rebus ex ⌊⌋ domini ⌊episcopi Posnaniensis⌋ intelliges, nam eas vidi. ⌊Gdanum⌋ tuum tumultuari coeperat mense (ni fallor) Iunio, ita ut ⌊Ebrehardus Verber⌋ tuus XL virorum metu ⌊Derschowiam⌋ secedere cogeretur, tandem reconciliatus plebi, praefectus classis ⌊Gdanensium⌋, quam cum nonnullis aliis civitatibus ⌊Ansae⌋ contra ⌊Danorum regem⌋ paraverunt, est designatus. Certum est classem iam solvisse, sed quomodo cum eodem ⌊rege⌋ res successerit, quidve istuc gestum fuerit, adhuc nihil est significatum.
Quod ad ceteras res nostras attinet, tu ipse etiam ultra ⌊Oceanum⌋ et ⌊Orcadas⌋ esses, nemine scribente conicere potes.
Dum haec scribebam nonus dies agebatur, quam ⌊Vilna⌋ venatum secesseramus ad proximum Sabbatum istuc redituri. Ego interea in illo meo veteri proposito agri colendi persto cupioque secedere hinc, modo sine dedecore possem. Vale et in me amando utere iudicio tuo, hoc est si dignus sum, redama, amor enim cogi non potest: genötte Lib thut seldem gutt etc., nisi forte mihi. Id quadam fatorum iniquitate contigit, ut numquam adhuc amarim, ubi in amore mihi par pari referretur.
Iterum vale.
In ⌊Worani⌋, ex horreo, ubi ego et ⌊Nipczicz⌋ ex uno atramento nugantes scribebamus, mox venatum hui(?) dormitum vel lusum, dicere volui, profecturi, XVII die 7-mbris 1522.
Tuus ⌊Ioannes Szamboczski⌋
| |
12 | IDL 163 | Ioannes DANTISCUS do [Sigismund I Jagiellon], Antwerp, 1522-09-18 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: łacina, autograf, BNW, BOZ, 2053, TG 4, Nr 356, k. 78-81
| 2 | kopia język: łacina, XVI w., BJ, 6557, k. 23v-29v
| 3 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 53, s. 225-247
| 4 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 274, Nr 16-17, s. 21-29
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 9-10
|
Publikacje: 1 | Españoles part II, Nr 7, s. 145-146 (ekscerpt język: hiszpański przekład) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Novissime ex ⌊Nurnberga⌋ 1522-07-28⌊28 Iulii1522-07-28⌋ Sacratissimae Maiestati Vestrae omnia, quae apud reverendissimum dominum ⌊cardinalem Salczburgensem⌋ egi, ⌊⌋. Cuius ille mentis et sententiae sit,
ex responso mihi dato intelliget.
Tandem me versus ⌊Ulmam⌋ XX miliaria extra rectum iter contuli, quod sic accidit. Fuerunt mecum in hospitio, et unus solitus erat in eodem cubili excubias facere, qui me ⌊Argi⌋ oculis semper custodiebant, ne illorum manus evaderem. Habebant cum quibusdam praedonibus, ut postea edoctus sum, intelligentiam, qui agunt in terris ⌊marchionis Casimiri⌋, et sperabant me posse consequi. Quod liquidissimis coniecturis considerabam, neminem tamen impetere audebam. Tanta libertas ⌊Nurnbergae⌋ numquam antea est equitibus praemissa hac illac obequitandi, ut hoc tempore, nam principes ibi agunt, qui sunt regentes, est ibi etiam ⌊iudicium camerae imperialis⌋. Quilibet equitum se vel ad principem aliquem, vel ad res suas agendas coram ⌊iudicio⌋ venisse fingit. Ille, qui mecum in cubili versabatur, adiunxerat se mihi socium et consuluit mihi, quo itinere commodius ⌊Maguntiam⌋ possem attingere. Ego dissimulabam omnia et quasi secreto illi credidi, ne alicui diceret me recta stain⌈[a]a stain⌉ versus ⌊Francfordiam⌋ iturum, quod ipsi summe placuit, credebat enim, quod omnem mentem meam expiscatam haberet. Deinde ob maiorem securitatem accepi a ⌊Nurnbergensibus⌋ 4 equites armatos per ⌊marchionis⌋ provinciam et una hora ante solis occasum parabam me ad iter, et illos 4 equites praemisi, ut me in silva versus ⌊Ulmam⌋ exspectarent. Ego vero exivi per portam, qua itur ⌊Francfordiam⌋ et tandem per alias ambages circa muros civitatis perveni ad illos equites, quos praemiseram, et ivi tota nocte per 8 miliaria usque extra terras ⌊marchionis Casimiri⌋ incolumisque perveni ⌊Ulmam⌋. Paulo post ⌊Ulmae⌋ audivi, quod in via, quae ducit ⌊Francfordiam⌋, per quam me finxeram iturum, tribus mercatoribus manus fuissent amputatae, ut suspicor, ab illis, qui me forsan per insidias captare studebant.
Me existente ⌊Ulmae⌋ venit illac dominus ⌊Georgius de Els⌋, ⌊ordinis⌋ procurator generalis et devertit ms. divertit(!)
⌈devertitdevertit ms. divertit(!)
⌉ in meum hospitium. Habuit equites 30 et a ⌊Nurnbergensibus⌋ 10. Cogitur sibi bene de securitate providere propter stipendia, quae adhuc ⌊ordo⌋ equitibus hic et peditibus debet. Hoc bellum contra Maiestatem Vestram Serenissimam gestum, ut intellexi, numquam ⌊illi⌋ placuit. Domino ⌊magistro generali⌋ imprecatur, qui ⌊ei⌋ non parum de proventibus, quos habuit in ⌊Germania⌋ et ⌊Prussia⌋, abstulit. Debebat cum ceteris fratribus ⌊Ulmae⌋ habere conventum pro reliqua militum solutione.
Ab ⌊Ulmensibus⌋ iterum de oppido ad oppidum per ⌊terras ⌊quondam expulsi ducis Wirtembergensis⌋⌋ acceptis conductoribus perveni, non tamen sine discrimine, usque ⌊Spiram⌋. Multi sunt una cum eorum duce exules, quorum bona liga Suevica occupavit, qui hic inde latrocinia exercent, cogebar ergo interdum equites conductores habere sex, pedites decem, ubi constabat de BNW BOZ 2053 TG 4, No. 356, f. 78v manifesto periculo.
Ex ⌊Spira⌋ nequaquam sine praedonum incursione ⌊Magunciam⌋ terra pervenissem. Grassantur ibidem passim ⌊Francisci de Szikingen(n)⌋
equites, qui aliud stipendium non habent, quam communem praedam, et paulo ante bonum patrem abbatem satis divitem sunt depraedati, illo bene caeso et semivivo relicto.
Commisi me igitur navigio et datis XI florenis Renensibus securus per ⌊Rhenum⌋ attigi ⌊Magunciam⌋. Et sors me iterum in hospitium impulit, in quo erat quidam ⌊ordinis⌋ commendator de Hassia ex ⌊Marburg⌋. Ille in primis, antequam me nosceret, strenue volebat mecum habere consuetudinem, sed ubi exploratum habuit me esse servum Sacratissimae Maiestatis Vestrae, non comparuit amplius. Neque ego diutius illic immoratus sequenti die conduxi aliud navigium et commode perveni ⌊Coloniam⌋ 1522-08-14⌊14 Augusti1522-08-14⌋. Inde iterum novas habui difficultates propter ⌊Geldrenses⌋ et ⌊Iuliacenses⌋ equites, quos hic snabhaneken vocant. Usus itaque consilio dominorum ⌊consulum Coloniensium⌋, qui se honestissime erga Sacram Maiestatem Vestram obtulerunt, accepi ab eis usque ad ⌊Iuliacum⌋ 4 armatos equites et veni securus usque ad ⌊Aquisgranum⌋. Ibi repperi orig. reperi⌈repperirepperi orig. reperi⌉ capitaneum, quem Germanus exercitus in ⌊Dirsovia⌋ reliquerat et qui se Sacratissimae Maiestati Vestrae ⌊Bidgostiae⌋ cum 60 peditibus statuit. Ille me magno cum gaudio excepit et publice coram omnibus Sacratissimae Maiestati Vestrae gratias ingentes et laudes vocalissimas tribuit, et nullum regem similem vivere Sacratissimae Maiestati Vestrae clementia, benignitate et munificentia testabatur proferens, quam clementer et bono viatico donatum eum Sacratissima Maiestas Vestra una cum suis sociis dimiserit. ⌊Hinc⌋ iterum acceptis conductoribus traiectum intravi, unde securius iam iter est ad ⌊Brabanciam⌋, tandem omni deposita formidine in has terras, ubi nil magis, quam pax colitur, me contuli, et 1522-08-22⌊22 Augusti1522-08-22⌋ ⌊Antverpiae⌋ constiti.
Hoc iter meum ob hanc rem sic diffuse Sacratissimae Maiestati Vestrae descripsi, ut intelligat, in quibus hactenus sim versatus incommoditatibus et discriminibus, et quas impensas facere fuerim coactus, ne aliqua ignominia et levitas negotii Sacratissimae Maiestatis Vestrae, quae mecum porto, inferretur. De me ipso minima mihi fuit cura. Hoc ingenue Sacratissimae Maiestati Vestrae, ut domino meo clementissimo, ausim scribere, quod solis conductoribus et pro navigiis in hoc meo itinere, non taxando expensas plus quam sexaginta ducatos in auro solvi. De aliis meis expensis, iam in quintum mensem, facilis est coniectura.
Iam hic sum fere per integrum mensem exspectando litteras et ulteriorem Sacratissimae Maiestatis Vestrae instructionem. In quantis autem curis et taedio hic hactenus fuerim, quod nihil hic a Sacratissima Maiestate Vestra invenerim, scribi non potest. Variae me infestabant cogitationes, timebam partim litteras meas ad Sacratissimam Maiestatem Vestram fore interceptas, partim verebar, ne quid tale admiserim in actionibus mihi commissis, quo non diligenter commissiones curasse viderer. Et dum animus in dubio est, ut ⌊Terentius⌋ inquit, cf. Ter. An. 266 ⌊paulo momento huc vel illuc impelliturcf. Ter. An. 266 ⌋. Multa timui ab aemulis, multa suspicabar alias. Nihilominus me semper cf. Verg. A. 1 603-605 di tibi, si qua pios respectant numina, si quid / usquam iustitiae est et mens sibi conscia recti, / praemia digna ferant ⌊mens recti consciacf. Verg. A. 1 603-605 di tibi, si qua pios respectant numina, si quid / usquam iustitiae est et mens sibi conscia recti, / praemia digna ferant ⌋ confirmabat et quasi praescia litteras Sacratissimae Maiestatis Vestrae iam esse in propinquo vaticinabatur. Quod evenit, miseram famulum meum ad factorem ⌊Fuggarorum⌋, si quid haberet novi ex nostris
partibus. Qui postquam a me abiret, in proximo illum revocabam. Nam ⌊Fuggarorum⌋ unus ferens ⌊⌋ me salutabat et me ea affecit laetitia, qua feruntur affecti patres sancti in limbo inferni viso Domino; solutusque
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 356, f. 79r
sum omni dubio, taedio et sollicitudinibus, quibus hucusque affligebar. Et nihil umquam tam avidis a me lectum est oculis, ut h{e}ae ⌊⌋ Sacratissimae Maiestatis Vestrae, quae sunt datae ⌊Vilnae⌋ 25 Iulii et mihi ⌊hic⌋ redditae 1522-09-12⌊12 Septembris1522-09-12⌋. Atque ex his mentem et mandata Sacratissimae Maiestatis Vestrae abunde intellexi. Quae omnia Deo bene favente pro solita mea fide, quantum viribus totis eniti possum, diligenter et fideliter exsequi contendo.
Pridie reddi curavi litteras serenissimi domini ⌊Ferdinandi archiducis Austriae⌋, quas pro me serenissimae dominae ⌊Margaretae harum terrarum gubernatrici⌋ scripsit. Quae in omnibus mihi se obtulit, in quibus Sacratissimae Maiestati Vestrae placere possit, et ut commodius in ⌊Angliam⌋ traicere possim, decrevit unum de suis cubiculariis cum litteris ad serenissimum ⌊regem Angliae⌋ transmittere, qui usque ad illius maiestatem mihi erit comes. Inde habitis litteris passus, sine quibus nemo ex ⌊Anglia⌋ dimittitur, ⌊ingens aequor⌋ usque in ⌊Hispaniam⌋ mihi erit arandum iam sub his duris temporibus. Et quam celerius possum ad ⌊caesaream maiestatem⌋, quae nunc ⌊Burgis⌋ agit et conventum istorum regnorum ibi celebrare debet, me conferam et ab illa me, quantum erit possibile citius, absolvam.
Per quod vero iter stantibus his bellis redire debeam, adhuc mihi est incognitum, ex re capiendum erit consilium. Terra non possum nisi per ⌊Galliam⌋, per quam iter nunc est clausum. Mari[1] multo minus (sive ⌊Neapolim⌋, sive rursus ad ⌊Angliam⌋) me conferre velim propter instantis hiemis vigorem. Unde iterum commode non potest navigari, nisi pro futuro Martio, ad quem adhuc sex restant menses.
Igitur dignetur Sacratissima Maiestas Vestra clementer perpendere, ex quo constituit mihi esse eundum, si cum hoc viatico trecentorum et centum ducatorum, qui mihi ex priori quadringentorum viatico sunt reliqui, sex mensibus in ⌊Hispania⌋ oratorem agere sit possibile, et quid mihi restabit pro reditu, quem etiam in tribus aliis mensibus usque ad Sacratissimam Maiestatem Vestram vix conficere possum. Velim equidem sine tam magnis impensis in hoc mihi iniuncto munere libenter servire, si fieri possit, Maiestati Vestrae Sacratissimae, quae pro sua incomparabili prudentia facili coniectura potest assequi nequaquam posse hoc superinscribed⌈hochoc superinscribed⌉ fieri. Abstrahuntur mihi etiam ex his trecentis ducatis Hungaricalibus, quos mihi hic Sacratissima Maiestas Vestra numerari commisit, 34, et pro quadringentis florenis Renensibus, quos dominus ⌊zupparius Bonar⌋ hic mihi a ⌊Fuggaris⌋ dari iussit, saltem mihi ducenti et sexaginta sex ducati Hungaricales numerantur. Non sunt mihi usui floreni Renenses in ⌊Hispania⌋, itaque cogebar accipere ducatos et ⌊Fuggari⌋ hic ultra commissionem domini ⌊zupparii⌋ nihil mihi dare audent, hoc est, nisi valorem quadringentorum florenorum Renensium, qui faciunt 266 ducatos Hungaricales cum tertia parte unius ducati. Nihilominus ego hic egi cum ⌊Fuggarorum⌋ factore ⌊Wolfgango Haller⌋, cum quo ante tres annos in ⌊Hispania⌋ mihi fuit singularis consuetudo, quod ad meam fidem mihi residuum trecentorum ducatorum, 34 ducatos, daret in mutuum, pro quibus me illi inscripsi et syngraphum meum reliqui. Proinde Sacratissimae Maiestati Vestrae humillime supplico, cum prius mihi trecentos Hungaricales numerari iussit, dignetur domino ⌊zuppario⌋ committere, ut cum residuis 34 ducatis iuxta priorem ducatorum calculum cum ipso ⌊Wolfgango Haller⌋ componat et chirographum meum redimat. De ista mora mea in ⌊Hispania⌋, Serenissime Rex, quemadmodum scripsi, si fieri potest, quod citius redire possim, etiam cum manifesto periculo vitae, modo sint homines, qui navigent et hiemi se credere audeant,
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 356, f. 79v
cum illis me in primis Deo et pro fide mea, quam Sacratissimae Maiestati Vestrae debeo, hiemi et quibuscumque tempestatibus me committam. Utcumque eveniet, tamen hoc nulla ratione consequi possum, quod sub hoc viatico, nisi velim esse ⌊Irus⌋, redire valeam. Posui iam cum his 400 ducatis, quos adhuc habeo, mirabilibus modis calculum, sed non extendunt se, ut me illac, unde veni, referant. Quare Sacratissimae Maiestati Vestrae humillime, ut domino meo clementissimo, supplico, dignetur istarum rerum et futurae penuriae clementem habere rationem et domino ⌊zuppario⌋ committere, ut mihi in omnem eventum ad bancum ⌊Fuggarorum⌋ daret litteras, si quibus egerem, ut adminicula mihi pecuniis fierent. Nihil aliud, quam quod necessitas postulabit, sum exacturus. Non sunt mihi tales maiores, qui idonei essent Sacratissimae Maiestati Vestrae pro me dare fidem, cum sim ex humilibus, sed tamen honestis et fide dignis, natus ⌊parentibus⌋, una mecum subditis Sacratissimae Maiestatis Vestrae. Tamen mihi hactenus est creditum. Et ne de me ipso multa praesumam, noscit me tota aula Sacratissimae Maiestatis Vestrae. Credat mihi, quaeso, has banci litteras, quas diligenter et fideliter observabo et utinam se talis offerat occasio, quod illis uti non sit necessarium, nihil mihi gratius accidere poterit. Sed haec de meis itineribus et necessitatibus hactenus.
Nova, quae hic habentur, haec sunt. ⌊Pontifex⌋, antequam
⌊Romam⌋ est ingressus, constitit extra Urbem prima nocte apud sanctum Paulum. Sequenti die facta missa et oratione permisit cardinalibus, ut illi sanctos pedes oscularentur. Deinde, postquam intellexisset, quod ex ⌊Urbe⌋ magna pompa et aliquot milibus armatorum decretum fuisset ei iri obviam, fertur plurimum rogasse, ne tales impensae fierent, sed ea pecunia, quae pro huiusmodi triumpho deberet expendi, conservaretur, ubi aliqua necessitas ingrueret. Et quod deinde cum omnium summo gaudio in ⌊Urbem⌋ sit introductus et publice cum caeremoniis consuetis coronatus exclamatumque ab omnibus „Vivat ⌊Adrianus papa sextus⌋ Urbis et orbis restaurator”. Et quod paulo post coronationem constitutionem in ⌊Urbe⌋ fecerit, quod nemo cum armis ire audeat, nisi sit de his officialibus et eorum servis unus, quibus est permissum, quodque omnes clerici et beneficiis addicti vestibus huiusmodi inceda<n>t, quae in sacris constitutos specta<n>t. Et quod nemo clericorum, cuiuscumque status sit, barbatus deinceps videatur. Prohibuit etiam sub gravibus poenis, ne quisquam clericorum puellam in masculinis
vestibus incedentem habeat. Nam ut hoc scriptum est ex ⌊Urbe⌋, erant plurimae puellulae, quae a primis de statu spirituali et ab aliis
etiam hoc vestitu in deliciis habebantur. In summa, quod omnibus modis nitatur ecclesiae catholicae prodesse bonos rursum mores inducere et malos funditus exstirpare, sed in his partibus, quae iure conterraneo illi sunt devinctae ms. devincti(!)
⌈devinctaedevinctae ms. devincti(!)
⌉, de eo sentitur, si in hoc proposito perseveraverit, quod non diu in hac sede regnabit.
De ⌊caesare⌋ nihil aliud, quam quod prius scripsi, auditur. In ⌊Burgis⌋ est et omnium suorum regnorum ⌊Hispaniae⌋ ibidem ⌊conventum⌋ descripsit, ubi satis longo tempore fertur immoraturus. Hoc, quod illic potissimum tractabitur, erit de conquirendis pecuniis et gentibus pro futuro vere, ubi toto conatu contra ⌊regem Galliae⌋ proficisci statuit, et arma sua prius non deponere, nisi a ⌊Gallis⌋ solidam pacem habeat. In oris istarum terrarum habet satis validum exercitum contra ⌊Gallum⌋, qui passim nunc in ⌊Gallia⌋ igne et ferro magna damna infert, ⌊Anglicorum⌋ dicitur habere decem milia, ⌊Hispanorum⌋ tria milia, quatuor milia peditum ex ⌊Germania⌋ superiore, et iterum quatuor milia ex ⌊Germania⌋ bassa. Quinque milia habet hominum istarum terrarum et ter mille quingentos equites.
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 356, f. 80r
Quem exercitum ⌊caesarea maiestas⌋ magis ad propulsandum hoc tempore, quam ad inferendum bellum in his superinscribed⌈hishis superinscribed⌉ partibus fovet, hocque solum pro hac vice cum ⌊rege Angliae⌋ agit, ut ⌊regem Galliae⌋ continuis impensis, quas etiam suis militibus cogitur impendere, enervet, et quod pro futuro vere novis copiis et hominibus ab omni parte illum adoriantur.
⌊Rex etiam Galliae⌋ habet exercitum suorum equitum et peditum ⌊Germanorum⌋, ut fertur, viginti milium, et exspectat quosdam ⌊Helvetios⌋; timeturque hic, ne se uno impetu, postquam tanto tempore cum suis militibus nihil effecit, vel in ⌊Burgundiam⌋ vel in has terras conferat. Ex omnibus suis ecclesiis quicquid adhuc auri, argenti et cetera id genus fuit reliquum, rapuit. Omnes mercatores et suos subditos, quos ditiores co text damaged⌈[co]co text damaged⌉gnovit, in ⌊Parisio⌋, ⌊Lugduno⌋ et aliis civitatibus et oppidis taxavit et depactavit conflavitque sibi non parum odii apud omnes suos huiusmodi tyrannide ms. tirannide(!)
⌈tyrannidetyrannide ms. tirannide(!)
⌉; et reiecit omnes pacis condiciones satis honestas per ⌊regem Angliae⌋ propositas et omnes tractatus, quibus post ⌊Mediolanensem urbem⌋ receptam ⌊maiestas caesarea⌋ apud eum pacem quaesivit. Testataque est publice ⌊maiestas caesarea⌋, quod nihil magis cupiat, quam pacem, velitque stare cognitioni iudicum non suspectorum de omnibus rebus, ut ⌊Mediolano⌋, ⌊regno Navarrae⌋ et aliis, de quibus controversia haec bellica agitur. Sed ⌊rex Galliae⌋, postquam se frustatum videt, imperia deinde pontificem non habere, quem ipse voluisset, nihil aliud, quam bellum sitit. Speratur hic a multis, quod brevi haec sitis sedabitur. Induxitque paulo ante ⌊regem Scotiae⌋ contra ⌊Angliae regem⌋ missa illi, ut hic dicitur, cum duabus magnis navibus non parva pecuniarum summa. Una tamen illarum navium per ⌊Anglos⌋ fuit intercepta, sed illa cum pecuniis fertur ad ⌊Scotiam⌋ pervenisse. Unde ⌊rex Scotiae⌋ cum omni s text damaged⌈[s]s text damaged⌉ua potentia iacet in castris. ⌊Rex Angliae⌋ etiam omnibus suis viribus collectis, illas Scotis opposuit. Sic omnia hic undique armis fervent.
Ante aliquot dies pervenit huc fama, quod gentes caesarianae in ⌊Gallia⌋ quoddam castellum satis munitum in Gallia intercepissent et relictis ibidem praesidiis 80 peditum ulterius per Galliam igne et ferro saeviebant. Unde de tam levi praesidio ⌊Galli⌋
edocti expediverunt ducentos equites vestibus, signis et armis ut ⌊Burgundiones⌋, qui venientes ante castellum clamabant eorum more „⌊Burgundia⌋” et rogarunt, quod intromitterentur, nam prope
essent Gallicani equites mille, qui illos insectarentur, ne sic misere trucidarentur, et quod nuper ex Burgundia venissent ad ampliandum ⌊caesaris⌋ exercitum. Illi in castello fraudis inscii, videbantur enim lingua et omnibus habitibus ⌊Burgundiones⌋, illorum miserti intromiserunt pro amicis hostes et ab illis hoc strategemate ms. stratagemmate(!)
⌈strategematestrategemate ms. stratagemmate(!)
⌉ omnes sunt interfecti, et castellum rursus validis praesidiis firmatum a ⌊Gallis⌋ tenetur. Haec de his terris.
Allatae sunt heri ⌊Fuggaris⌋ litterae, ubi scribitur, quod ⌊Turcus⌋ centum et quinquaginta milibus armatorum ⌊Rodianos milites sancti Iohannis⌋ durissima cinxisset obsidione, et quod constructis prius multis ingentibus propugnaculis, quibus civitatem et castrum ⌊Rodianorum⌋ circumvallarat, misit magno impetu magnam gentium, praesertim Christianorum et suorum de primis militibus multitudinem,
ut vi et insultu subito muros et fossas occuparent. Quod ⌊Rodiani⌋ animadvertentes intra munitiones animose se continebant et primum
illis permiserunt aditum, disposuerant enim omnia tormenta, quorum ego ibi vidi innumerabilem copiam, contra hostes, et cum se illi fere victores putarent, iaculabantur
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 356, f. 80v
⌊Rhodienses⌋ recta, proinde atque ad scopum, in hostes et post iaculationem ascensis moenibus ms. meniis(!)
⌈moenibusmoenibus ms. meniis(!)
⌉, quos adhuc superinscribed⌈huchuc superinscribed⌉ vivos et semimortuos offenderunt, interemerunt, et omnia hostium propugnacula crebris iaculationibus et multos in illis funditus deleverunt. Amisit ⌊Turcus⌋ in ista oppugnatione, ut scribitur, quinquaginta milia hominum et fere omnes Christianos, qui ad eum defecerant, et plures pedites ⌊Germanos⌋, sicque obsidionem solvit et vix creditur rediturus.
Quid cum ⌊rege Daciae⌋ ⌊Lubecenses⌋ et ⌊gentiles mei⌋ cum ceteris ⌊ligae⌋ civitatibus agant, credo Sacratissimae Maiestati Vestrae non fore incognitum. In his partibus et inter eundum neminem audivi, qui non male de ⌊hoc rege⌋ loqueretur. Nihil hic post se laudis reliquit, praesertim in hospitiis nemo est, qui non illi ut saevissimo tyranno conviciaretur. ⌊Maiestatis caesareae⌋ istarum regionum oratores in ⌊Dacia⌋ duro carcere tenet captivos, hic rursus illius oratores tres, de quibus unum ⌊Antonium de Mech(...?)⌋ novi in ⌊Hispania⌋, tenentur vincti, neque de illis ullam habet curam. Fertur dixisse, quod tales rusticos haberet plurimos.
De serenissimo ⌊archiduce Austriae Ferdinando⌋ suspicor, quod Sacratissima Maiestas Vestra, quae illi propior est, omnia eo modo intellexit, ut ⌊⌋. Laudatur et amatur hic ab omnibus.
Venerunt etiam heri ad hospitium meum, quod ⌊Fuggarorum⌋ domus est, novitates ex ⌊Germania⌋ superiori. Scribitur, quod ⌊Franciscus de Sicking(en)⌋ non parvo equitum et
peditum exercitu in quodam monasterio ad iactum tormenti, quod serpentem vocant, a ⌊Treveri⌋ iaceat et quod sit ⌊episcopi Treveriensis⌋ et omnium spiritualium publicus hostis. Quodque nemini damnum, quam spiritualibus, inferat et agit libere omnia ad quaecumque eum libido intorquet. Multa audet, prius etiam civitatem imperii ⌊Vormaciam⌋ obsederat. Omnia, quaecumque vult, impune facit. Iamque se pro Christiana libertate et ob amorem ⌊Christi⌋ et eiusdem verae religionis bellaturum dicit. Qualis sit novae theologiae professor et scriptor,
ex copiis ⌊⌋, intelliget. Exercitus ms. Exercitum(!)
⌈ExercitusExercitus ms. Exercitum(!)
⌉, quem habet apud ⌊Treverim⌋, constat decem milibus Germanis peditibus et mille quingentis equitibus accurruntque ad illum cotidie plures habetque in illo exercitu cum multis insignioribus nobilibus novem comites. In auxilium ⌊archiepiscopo Treveriensi⌋ misit ⌊episcopus Coloniensis⌋ ducentos et ⌊civitas Coloniensis⌋ centum equites, unde creditur, quod civitas Coloniensis illi datura est poenas, quod contra illum gentes miserit. Nam parvo sumptu ⌊Coloniensibus⌋ ingentia damna inferre potest, cum in ripis ⌊Rheni⌋ illis studebit insidias struere, efficere potest, quod nulla navis secure ⌊Coloniam⌋ pervenire poterit, et ipse non procul a ⌊Rheno⌋ aliquot castra habet fortissima. Unde citra etiam negotium illis poterit nocere, nulli magis, ut scripsi, quam spiritualibus, et illis, qui ⌊episcopo Treveriensi⌋ sunt addicti, detrimenta inferre. In ⌊Germana natione⌋ numquam est auditum simplicem nobilem tantum ausum aggredi, et cui melius succederet. Confluunt ad eum omnes, qui in militaribus strategematibus potiores sunt, tam equites, quam pedites. Apud ⌊illum⌋ omnium est praesidium et asylum et quemcumque in aliquo ceteris praestare videt, illum fovet et illi omnem impartitur benevolentiam.
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 356, f. 81r
Per totam ⌊Germaniam⌋ sunt undique dissidia
cf. Sen. Ep. 1.144 non hospes ab hospite tutus ⌊nec hospes ab hospite tutuscf. Sen. Ep. 1.144 non hospes ab hospite tutus ⌋. Memini, dum essem in ⌊Austria⌋ apud ⌊principem Ferdinandum⌋, quod illius serenitas mihi dixit, ut caute et late circumspiciendo per ⌊Germaniam⌋ transirem, „Nam”, inquit, „dum ego irem, habui trecentos armatos equites, tamen non fui sine metu, et oculis meis vidi aliquot contra me, qui in insidiis stabant. Numerum eorum nesciebam, timebam etiam, ne quid fraudis lateret. Sic illos, qui stabant intrepidi, praeterii”, et adiunxit „Est mala patria ⌊Germania⌋. Paulo ante in terris ⌊Casimiri marchionis⌋ comitem de Otingen interfecerunt, sibi ipsis non parcunt, quomodo aliis”. Habebanturque verba ab illis, qui sunt de liga Suevica, quod ⌊marchioni Casimiro⌋ hoc possit evenire, quod accidit ⌊duci Wirtembergensi⌋ et eius ⌊filio⌋, qui hic praeter delictum apud ⌊serenissimam dominam Margaretam⌋ exulat. Intellexi patrem, ⌊ducem Ulricum⌋, qui etiam fuit ⌊Viennae⌋, magnis curis et sollicitudinibus continuis maceratum e vivis cessisse[2].
Neque in ⌊Hispania⌋ pax est, licet ibi ⌊caesar⌋ agat, practicatum fuit existente caesare in ⌊Germania⌋ a quibusdam primoribus Hispaniae, ut cum provinciis a caesare defice{ce}rent, et ista fuit causa, cur illius maiestas cum sua profectione sic accelerabat. Nunc quaeruntur capita istius factionis et ultimis afficiuntur suppliciis cum omnium consensu. Et sic se in hoc processu ⌊caesar⌋ exhibet, quod eum omnes ab aequitate et iustitia laudant, et eum iuste omnia facere publice proclamant. Quodque nihilominus apud se habeat decem milia electorum armatorum, quos contra ⌊Gallos⌋, si forsan incursionem facere intenderent, fovere dissimulat. Haec mihi hesterna nocte ⌊Remaclus de Arduenna⌋, vir impense doctus (et est a secretis ⌊serenissimae principis⌋), retulit. Et litteras passus nomine ⌊caesaris⌋ per regentes istarum terrarum signatos cum aliis litteris ad reverendissimum ⌊Angliae cardinalem⌋, mihi reddidit.
Fuit etiam de ⌊rege Daciae⌋ mentio, cui dixit ⌊civitates Vandalas (sic ligam istam Hense vocant)⌋ octo oppida partim concremasse, partim intercepisse, et quod ista ⌊anus Sibericis⌋, quae hactenus regem rexit, a rusticis ⌊Daciae⌋ sit interfecta, et quod ista ⌊civitatum liga⌋ obsedisset ⌊Copenhagem⌋, ubi cum curia rex solitus est agere, et quod illi in omnibus male succedat.
Dixit etiam de ⌊rege Angliae⌋ et ⌊Scotis⌋, quod fere cotidie alterutrum incursiones faciant et habuerunt aliquot particulares conflictus, in quibus ⌊Anglici⌋ semper fuerunt superiores. Haec in his partibus sic aguntur, quae ut mihi relata sunt, in notitiam Sacratissimae Maiestati Vestrae deducenda existimavi. Metuo tamen, ne fuerim tam longa historia morosior, sed cum de omnibus, quae se offerunt, Maiestas Vestra Sacratissima scire cupit, de omnibus, quae scire potui, scripsi. Et ut tandem ad ea, quae me potissimum ad scribendum impulerunt, revertar, humillime Sacratissimae Maiestati Vestrae supplico, dignetur non gravate preculis meis annuere et me in hoc exilio, ex quo vix in novem mensibus egredi datur, regia clementia et consolatione firmiorem in animo reddere. Numquam me alium Sacratissima Maiestas Vestra, quam diligentem et fidelissimum servum, si etiam e vivis sit migrandum, inveniet. Cui me humillime, ut domino meo clementissimo, commendo. Deus Optimus Maximus tribuat Sacratissimae Maiestati Vestrae aetatem cum omni felicitate Nestoream et gloriosam contra omnes suos hostes victoriam.
Ex ⌊Antverpia⌋, 18 Septembris anno Domini 1522.
Sacratissimae Maiestatis Vestrae Regiae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
Postscript:
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 356, f. 81v
Serenissime Rex et Domine, domine clementissime. In istarum litterarum conclusione venerunt certae novitates, quod ⌊caesarea maiestas⌋ ex ⌊Burgis⌋ versus ⌊Caesaraugustam
(vulgari Saragossam)⌋ in ⌊Aragoniam⌋ se receperit. ⌊Quae civitas⌋ a portu
proximo Hispano, ad quem ex ⌊Anglia⌋ applicare debeo, distat centum et quinquaginta miliaria nostra. Hinc non erit possibile, quod ante on the margin⌈anteante on the margin⌉ mensem Novembrem ⌊maiestatem caesaream⌋ convenire possim. Quod igitur Sacratissimam Maiestatem Vestram ignorare nolui, ne videar moras nectere, cum nihil magis cupiam rebus et servitiis Sacratissimae Maiestatis Vestrae bene expeditis, quam agere apud Maiestatem Vestram Sacratissimam, vel in hoc ⌊sacello⌋, quod mihi committere Maiestas Vestra Sacratissima dignata superinscribed⌈tata superinscribed⌉ est. In ⌊quo⌋ ego mallem cucumeribus, quam hic pomis granati, si res
mea ageretur, vesci. Promiserunt mihi etiam hic quendam, ut scripsi, cubicularium, qui mecum usque ad ⌊regem Angliae⌋ concederet. Mittetur
quidem, sed de expensis illi et de fatiga, ut hic vocant, providere debebo. Apud nos a Maiestate Vestra Sacratissima omnia gratis et cum expensarum solutione oratoribus caesaris impenduntur, vices mihi hic longe aliter redduntur. Sine conductore, qui linguam Anglicam
calleat, ire per illas partes nequaquam possum, rursus dum ad ⌊Hispanias⌋ venero, idem mihi erit faciendum. Sic semper magis quam
ante mihi est impendendum. Non aegre ferat, quaeso, Maiestas Vestra Sacratissima, quod de omnibus singillatim scribo, nollem enim, quod de me haberi deberet alia, quam de fideli servo atque subdito Sacratissimae Maiestatis Vestrae aestimatio. Cui me iterum atque iterum humillime commendo.
Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉
ut supra.
[1] ⌊Mediterranean⌋ or ⌊Atlantic⌋.
[2] A rumour concerning the death of Ulrich duke of Württemberg was false, he died in 1550.
| |
13 | IDL 164 | Ioannes DANTISCUS do [Piotr TOMICKI], Antwerp, 1522-09-18 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: łacina, autograf, BNW, BOZ, 2053, TG 4, Nr 357, k. 82-83
| 2 | kopia język: łacina, XVI w., BJ, 6557, k. 30r-33r
| 3 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 52, s. 211-224
| 4 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 274, Nr 18, s. 29-33
| 5 | regest z ekscerptami język: łacina, angielski, XX w., CBKUL, R.III, 32, Nr 588
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 11
|
Publikacje: 1 | DE VOCHT 1961 Nr DE, 8, s. 7 (angielski regest) | 2 | Españoles part II, Nr 8, s. 146-148 (ekscerpt język: hiszpański przekład) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Ex litteris meis, quas superioribus diebus ex ⌊Nurnberga⌋ ad Dominationem Vestram Reverendissimam dedi, intellexit, in quo metu fueram propter praedones, qui summam de me curam, ut me inter eundum caperent, habebant. Quibus modis illorum manus evasi, ex scriptis ad ⌊maiestatem regiam⌋ accipiet. Perveni huc tandem incolumis
Deo Optimo Maximo duce et recta me versus ⌊Calis⌋ civitatem ⌊regis Angliae⌋, quae hinc XXX miliariis distat, conferam. Inde ⌊mari⌋ per VII miliaria traiecturus in ⌊Angliam⌋, cuius maiorem partem terra usque ad portum, ex quo itur in ⌊Hispaniam⌋, peragrare cogor, et inter eundum visurus sum serenissimum ⌊regem Angliae⌋. Quem postquam commendaticiis serenissimi ⌊archiducis Austriae⌋ et ⌊dominae Margaretae⌋ convenerim, illius ope, ut spero, securius in ⌊Hispaniam⌋ perveniam. Fui hic in magna animi turbatione, quod nullas huc veniens inveni litteras, quas hic fere per integrum mensem tribus diebus exceptis cum magno desiderio exspectabam et absumpsi cum equis prope centum Rhenenses. Cumque cognoscerem exspectationem meam sic protrahi, inter spem et metum fluctuans neque ulterius procedere propter viatici defectum, neque redire audebam. Restabant mihi adhuc de ducatis quadringentis centum, cum illis cotidie calculum ponebam, quam diu cum illis hic immorari possim. Venerunt tandem litterae sacratissimae maiestatis regiae et Dominationis Vestrae Reverendissimae,
cf. Vulg. Sir 48 5 qui sustulisti mortuum ab inferis de sorte mortis, in verbo Domini Dei ⌊quae me iam paene mortuum ab inferis resuscitaruntcf. Vulg. Sir 48 5 qui sustulisti mortuum ab inferis de sorte mortis, in verbo Domini Dei ⌋, sed cum usque ad calcem litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae Laconico more scriptas de ⌊Tartarorum⌋ motu legissem, non potui non maxima animi angustia affici, cum sciam, quem ordinem res nostrae habeant, et quid gens haec tam effera possit, cupiebamque summopere, quod mihi de his turbinibus latior fuisset descripta historia, unde et apud ⌊regem Angliae⌋ et apud ⌊caesaream maiestatem⌋ de his motibus et nostris necessitatibus loqui potuissem copiosius. Deus omnipotens et ⌊divus Stanislaus⌋ suos tueatur.
Hic etiam omnia bellis sunt perplexa. ⌊Rex Franciae⌋ cum XX milibus tendit versus Terebanum suam civitatem. ⌊Caesareae maiestatis⌋ et ⌊regis Angliae⌋ gentes numero XXX milia illac etiam se
conferunt, sed, ut fertur, vix erit aliquis conflictus, utraque pars
cunctando rem ducit, ut alter alterum in gravibus expensis teneat.
⌊Rex Daciae⌋ ⌊maiestatis caesareae⌋ oratores cepit et in carcere vinctos
tenet. Rursus in his terris ⌊regis Daciae⌋ oratores captivi habentur. De ⌊isto rege⌋ in his partibus, dum proficiscebatur ad ⌊caesarem⌋, varia exsecranda narrantur. In primis, postquam ⌊Coloniam⌋ venerat, ductus fuit ad sepulcrum sanctorum trium regum, quod cum vidisset non valde pretioso sumptu constructum, fertur dixisse „Non vellem esse rex, si non deberem post mortem meam melius habere sepulcrum, quam isti tres rustici”. Et strata platearum ⌊Coloniae⌋ illi etiam non placebant habensque in prandio primores civitatis dicitur ad illos dixisse „Si ⌊civitas ista⌋ mea esset, nollem habere in stratis
lapides tam glabros et lubricos”. Illi responderunt, quod non
possent habere alios. „Si mea esset”, inquit, „in tribus diebus deberent undique esse alii lapides”, cumque illi quaesivissent, quomodo hoc tam subito possit fieri, respondit „Ego omnibus mandarem, quod quilibet in tribus diebus alios poneret lapides, et qui hoc non faceret, ante domum suam deberet suspendi”. Multa alia, quae non epistulam, sed volumen exigerent, illud tamen adhuc addam. Postquam venisset ad ⌊civitatem Traiectensem⌋, ubi formosae sunt puellae, invitavit pulchriores ad cenam cum matribus et quibusdam civitatis primoribus et post exem(ptam)
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 357, f. 82v
famem et remotas epulas laetior efficiebatur unamque de puellis sibi delegerat, quae ceteris forma praestabat, cum qua sermones et manifesta iunxit oscula. Dumque iam nox appropinquaret et quilibet domuitionem capesseret, puellam, quam sibi delegerat, retinere nitebatur. Quod mater illius animadvertens magno impetu et conviciis ⌊regem⌋ est aggressa minitans se publicum facturam clamorem per totam ⌊civitatem⌋, nisi filiam dimitteret, et si perseverasset in retentione, iam quidam rumor ad vulgus eruperat, fuisset iste optimus rex interfectus. Fertur etiam postquam hospites illius libidinem in domibus suis ferre noluissent, publicas frequentasse lupas. Multae
aliae virtutes, quae hic passim feruntur, ⌊regem⌋ istum hic nobilem fecerunt. Quas non abs re praetereo.
Quid de ⌊Luthero⌋ in his partibus habetur, in compendium conferam. Hic de ⌊Luthero⌋ nemo, neque loqui, neque hiscere audet indicta causa. Qui illius libros etiam probatos, ut de decem praeceptis, de Dominica Oratione imprimunt, in carceres trahuntur, et
quicumque illius libros habent, conquiruntur. Nuper etiam quendam, ut dicunt, doctum Flemingum et in hac lingua optimum contionatorem, ⌊ordinis divi Augustini⌋, quod aliqua cum ⌊Luthero⌋ sensisset, coniecerunt in carcerem, et si noluit a ⌊Vulcano⌋, religionis nostrae tutore, consumi, coactus fuit omnia, etiam aliqua ab ecclesia Romana approbata publice, ex carta illi praescripta revocare et ⌊Lutherum⌋ multis probris et conviciis condemnare.
Alius hic item sacerdos, qui etiam nescio quid per imprudentiam pro ⌊Luthero⌋ dixisset, postquam longo tempore in carcere
poenas dedisset, in ecclesia coram omni populo plura, quam ille umquam dixisset, etiam ex carta illi praescripta revocare et Lutherum haeresiarcham vocare et multis maledictionibus condemnare fuerat coactus. Mandatum ⌊caesaris⌋ in his terris contra ⌊Lutherum⌋
inviolabiliter observatur. In ⌊Germania⌋ superiore nullam habet vim,
immo etiam praedones (equites dicere volebam) pro ⌊Luthero⌋ scribunt, ut scripta ⌊Francisci de Szykingen⌋, quae his inclusi, clare ostendunt. Quid sub isto ⌊pontifice⌋, qui iam in ⌊Italiam⌋ penetravit, de ⌊Luthero⌋ futurum est, brevi experiemur.
⌊Serenissima domina Margaretha⌋ hoc tempore hic agit et omni conatu practicatur pro conquirendis pecuniis ad bellum hoc, quod pro venturo vere contra ⌊regem Galliae⌋ et ⌊maiestatem caesaream⌋ atque ⌊regem Angliae⌋ geri debet.
Alia quaecumque hic habentur, latius ex ⌊⌋ meis ad ⌊sacratissimam maiestatem regiam⌋ Dominatio Vestra Reverendissima
intelliget. Viaticum trecentorum ducatorum Hungaricalium, quod mihi ⌊maiestas regia⌋ hic ⌊Antverpiae⌋ numerari commisit, sic habet: ⌊dominus zupparius⌋ iussit, ut mihi hic darentur quadringenti floreni Renenses pro trecentis Hungaricalibus , hoc vero tempore hic pro trecentis ducatis dantur floreni in auro superinscribed in place of crossed-out ...⌈...floreni in aurofloreni in auro superinscribed in place of crossed-out ...⌉
quadringenti et quinquaginta Renenses. Ne igitur 50 Renenses ex summa
mihi deputata amitterem, conveni cum Fuggarorum factore, ut mihi
trecentos ducatos Hungaricales solveret. Quod ultra commissionem, ut
mihi placeret, fecit. Unde super residuo 50 Renensibus a me accepit
chirographum. Quare Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter
supplico, dignetur apud sacram maiestatem regiam efficere, quod
Fuggaris 266 floreni superinscribed in place of crossed-out ...⌈...266 floreni266 floreni superinscribed in place of crossed-out ...⌉ Hungaricales in auro solverentur cum tertia parte unius floreni, tantum enim pro quadringentis florenis Renensibus ducatorum
Hungaricalium hoc tempore datur. Et quod floreni Renenses 50, qui
written over e⌈ei
i
written over e⌉ mihi
written over .⌈.i
i
written over .⌉
sic in summa trecentorum florenorum Hungaricalium
defalcantur, etiam facto
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 357, f. 83r
ri hic ⌊Fuggarorum⌋ ⌊sacra maiestas regia⌋ per superinscribed⌈perper superinscribed⌉
⌊dominum written over o⌈oumum written over o⌉ zupparium written over o⌈oumum written over o⌉⌋ solvi committeret. Nam me seorsum pro eis chirographo meo inscripsi.
Nullum aurum in ⌊Hispaniam⌋ mihi potest esse accommodatius, quam ducati
vel floreni Hungaricales, satis aestive viaticatus hinc trecentis
Hungaricalibus in Hispaniam solvam, et adhuc de illis deberem 34
amittere. Ex ⌊Hispania⌋ rursus, sive versus ⌊Neapolim⌋ ⌊mari⌋, sive rursus
huc per hoc iter ire statuerem, propter instantem hiemem non possum
nisi in Martio futuro navigare. Per ⌊Gallias⌋ terra via clausa
est omnibus. Quomodo erit possibile, quod trecentis ducatis (sint
etiam, quemadmodum habeo, quadringenti) sex possum in ⌊Hispania⌋
immorari mensibus, et quid mihi restabit pro reditu, quem etiam vix
in tribus mensibus absolvam. Omnia, quae prius timui, mihi eveniunt,
ut illi, qui ante in hac pistrina versatus sum. Proinde Dominationi
Vestrae Reverendissimae, ut domino meo gratiosissimo, quae mihi hanc
provinciam imposuit, humiliter supplico, dignetur haec omnia apud se
metiri et has meas angustias sacratissimae maiestati regiae
diligenter exponere. Ex quo illius maiestas decrevit, quod per tantas
distantias, maris et terrae discrimina me ad ⌊caesaream maiestatem⌋
conferre debeam, ut mihi etiam provideatur on the margin⌈aturatur on the margin⌉,
quod sine ⌊regiae maiestatis⌋ levitate et meo magno incommodo on the margin⌈et meo magno incommodoet meo magno incommodo on the margin⌉ redire possim. Scribit mihi in hoc casu Dominatio Vestra Reverendissima, quod si longius opinione illic immorari contingeret,
possem apud trapezitas ms. trapesitas(!)
⌈trapezitastrapezitas ms. trapesitas(!)
⌉
alicubi adhuc sumere aliquid, pro quo ⌊maiestas regia⌋, cum redirem,
intercederet. Dominatio Vestra Reverendissima pro sua singulari
prudentia consideret, quomodo sine litteris banci apud exteros, ipse
ignotus et exoticus, quicquam ad meam fidem, praesertim de pecuniis,
nancisci valeam, cum in illis terris homines sint oculatas habentes
manus, credunt quod vident. Quapropter iterum atque iterum humiliter
rogo, dignetur Dominatio Vestra Reverendissima ad ⌊sacram maiestatem
regiam⌋ intercedere, quod ⌊dominus zupparius⌋ de litteris banci ad
factorem ⌊Fuggarorum⌋, qui hic agit, mihi provideat. Ille rursus hos,
quos in ⌊Hispania⌋ habet de me potest reddere certos. Ego nihil
accepturus sum aliud, quam id, sine quo vivere non possum et dabitur
a me opera, quod in hoc negotio fides mea erga dominum meum videbitur
clarior written over us⌈usoror written over us⌉,
velim enim, si possem, in hoc mihi iniuncto munere quadam parsimonia
uti et quantum minus possem, expendere. Quod si de huiusmodi banci
litteris mihi non providebitur, quomodo in ⌊Hispania⌋ mihi ante bene
nota usque ad Martium mensem me habiturus sum et quomodo inde
rediturus, non opus est ⌊Oedipode⌋. Quare pro solita sua in me gratia
non permittat me Dominatio Vestra Reverendissima tam misere in
longinquis regionibus exulari et hanc tam longam moram, ex qua me
propter hiemem citius explicare nequaquam possum, clementer perpendat
et sua diligenti apud ⌊maiestatem regiam⌋ intercessione impense roganti
opituletur.
cf. Vulg. Ps (G) 21 10 Quoniam tu es qui extraxisti me de ventre, spes mea ab uberibus matris meae; Vulg. Ps (G) 60 4 quia factus es spes mea: turris fortitudinis a facie inimici; Vulg. Ps (G) 61 8 In Deo salutare meum et gloria mea; Deus auxilii mei, et spes mea in Deo est; Vulg. Ps (G) 70 5 quoniam tu es patientia mea, Domine; Domine, spes mea a iuventute mea; Vulg. Ps (G) 90 9 Quoniam tu es, Domine, spes mea; Altissimum posuisti refugium tuum; Vulg. Ps (G) 141 6 Clamavi ad te, Domine; dixi: Tu es spes mea, portio mea in terra viventium; Vulg. Ier 17 17 Non sis tu mihi formidini: spes mea tu in die afflictionis ⌊Omnis namque spes mea post Deumcf. Vulg. Ps (G) 21 10 Quoniam tu es qui extraxisti me de ventre, spes mea ab uberibus matris meae; Vulg. Ps (G) 60 4 quia factus es spes mea: turris fortitudinis a facie inimici; Vulg. Ps (G) 61 8 In Deo salutare meum et gloria mea; Deus auxilii mei, et spes mea in Deo est; Vulg. Ps (G) 70 5 quoniam tu es patientia mea, Domine; Domine, spes mea a iuventute mea; Vulg. Ps (G) 90 9 Quoniam tu es, Domine, spes mea; Altissimum posuisti refugium tuum; Vulg. Ps (G) 141 6 Clamavi ad te, Domine; dixi: Tu es spes mea, portio mea in terra viventium; Vulg. Ier 17 17 Non sis tu mihi formidini: spes mea tu in die afflictionis ⌋
et summa fiducia in Dominatione Vestra Reverendissima sita est, quae
me adhuc numquam est frustrata, neque, ut spero, frustrabitur. Quod
autem Dominatio Vestra Reverendissima in carta inclusa scripsit, ubi
se contra omnes meos adversarios pollicetur bonum patronum, quanto me
gaudio et voluptate affecerit, scribi nequit. Habeo igitur
Dominationi Vestrae Reverendissimae, quas pectoris mei exiguitas
potest, immortales gratias. Pergat, quemadmodum coepit gratia servum
suum prosequi, numquam timebo, quid faciant omnes, qui mihi
insidiantur.
Inclusi his litteris copiam ⌊⌋, quas ex
⌊Nurnberga⌋ ⌊maiestati regiae scripsi⌋, in quibus habentur omnia, quae
apud reverendissimum dominum ⌊cardinalem Salczburgensem⌋ egi, si forte
essent interceptae. Usus sum amanuensi fratre meo, quem mecum habeo,
cui citra periculum credere possum.
Propter latrocinia, quae nunc passim nunc ubique on the margin⌈nunc ubiquenunc ubique on the margin⌉ grassantur, non bene tutum est
BNW BOZ 2053 TG 4, No. 357, f. 83v
planis litteris, praesertim quae secretiora sunt, perscribere. Excogitavi itaque modos, quibus securius omnia traduci in notitiam ⌊sacratissimae
maiestatis regiae⌋ possint. Mitto itaque inclusas ciphras cum
duplicatis vocalibus, quas, ne facile inveniantur, quod in ista arte
potissimum est, duplices feci, et dum scribam, vicissim illis utar,
et ne hunc inveniendi laborem Dominatio Vestra Reverendissima subeat,
est enim occupatis difficilis, ⌊Martino⌋, aut alicui, qui secretiora in
fide habet, hoc negotium cum descriptis ciphris committat. Addidi
etiam quaedam nomina et negotia, in quibus maior vis inter
scribendum esse mihi esse videtur, quae per nudas litteras et signa notari etc.(?)
curiosos istius artis, si forsan litterae meae interciperentur,
reddent ambiguos, neque se umquam ex his explorare valebunt. Non
ig(itu)r text damaged⌈[r]r text damaged⌉ aegre ferat, quaeso, Dominatio Vestra Reverendissima,
quod hanc difficultatem ingero, visum mihi est hoc tempore, his
bellis stantibus, fore non inutiliter necessaria, possent se talia
offerre in aula ⌊caesaris⌋ et fortassis inter eundum negotia de rebus,
in quibus mittor et aliis occurrentibus, quae nequaquam planis
litteris committere auderem. Etsi forte istae etiam interciperentur,
mittam ciphras istas per primas alias postas, ut si quicquam his
ciphris scriptum ad ⌊maiestatem regiam⌋ perveniret, legi possit.
Reverendo domino ⌊praeposito Cricio⌋, qui mihi ad hoc iter
omnia fausta precatur eaque mihi ex illius animi sententia ventura
spero, summopere cupio, ut felicissime in omnibus succedat, et ut
illum, dum aliquando feliciter rediero, episcopum Posnaniensem cum
sigillo et Dominationem Vestram Reverendissimam primatem regni
archiepiscopum Gneznensem salutare merear, cf. Hor. Carm. 1 1 36 sublimi feriam sidera vertice ⌊sublimi feriam vertice sideracf. Hor. Carm. 1 1 36 sublimi feriam sidera vertice ⌋
Reverendissime Domine, his meis lituris, quae sic
tumultuarie et, ut scribi solet, raptim prodeunt, quaeso veniam
impartiri. Et, si quicquam in eis est, quod non satisfaceret animo
⌊sacratissimae maiestatis regiae⌋, dignetur illa moderare et pro sua
singulari prudentia et gratia, qua me prosequitur, boni consulere.
Non enim ex scholis vel tranquillo otio, sed ex procellosis animi
motibus, in quibus fluctuo, scribitur. ⌊Sacratissima maiestas regia⌋
credebat me omnia in 4 mensibus conficere, utinam in futuro Maio (in
Maio ⌊Vilna⌋ exivi) Dominationem Vestram Reverendissimam salvam et
incolumem in eo statu, quo cupio, videre valeam.
cf. Pl. Mos. 197 Insperata accidunt magis saepe quam quae speres ⌊Insperata magis
saepe accidunt, quam quae speramuscf. Pl. Mos. 197 Insperata accidunt magis saepe quam quae speres ⌋
Commendo me humillime Dominationi Vestrae
Reverendissimae ut domino meo clementissimo et rogo, hos perplexos
animi mei motus, in quibus propter hanc moram agitor, clementer
dignetur perpendere et me brevi consolatum litteris suis reddere.
Quod per dominum ⌊zupparium Bonar⌋ cum hoc ⌊Fuggarorum⌋ factore, qui hic
agit, commode fieri poterit, ille sine cunctatione cotidie fere
potens est ad me in ⌊Hispaniam⌋ transmittere litteras. Deus Optimus
Maximus det aetatem longaevam felicem et diu incolumem pro mea
singulari consolatione Dominationi Vestrae Reverendissime. Cui me
iterum atque iterum humillime commendo.
Datum ex domo ⌊Fuggarorum⌋
⌊Antverpiae⌋ 18 Septembris anno Domini 1522.
Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus ⌊Ioannes Dantiscus⌋
Enclosure:
a b d c d e g f i k l m n o p q r s t u w x z et[1]
5 s(ignifica)t ⌊pontifex⌋
Q s(ignifica)t ⌊caesarem⌋
B s(ignifica)t ⌊regem Franciae⌋
P s(ignifica)t ⌊regem Angliae⌋
R s(ignifica)t ⌊regem Poloniae⌋
M s(ignifica)t ⌊regem Daciae⌋
D s(ignifica)t ⌊Ferdinandus archidux Austriae⌋
E s(ignifica)t ⌊Ioannes marchio Brandeburgensis⌋
V s(ignifica)t ⌊cardinalis Salczburgensis⌋
G s(ignifica)t ⌊Isabella dux Barii⌋
H s(ignifica)t ⌊Mercurinus cancellarius ⌊caesaris⌋⌋
C s(ignifica)t ⌊magister generalis Prussiae⌋
[1] ciphering table, over any letter there is a corresponding sign
| |
14 | IDL 153 | Piotr TOMICKI do Ioannes DANTISCUS, [Vilnius], [1522-09-20] |
odebrano [1523-02-12]
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | brulion język: łacina, ręką pisarza, BNW, BOZ, 2053, TG 4, Nr 375, k. 107r
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), k. 198
|
Publikacje: 1 | AT 6 Nr 109, s. 121 (in extenso) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Generose Domine, amice noster dilecte. Salutem.
Binas parvo intervallo paper damaged⌈[ntervallo]ntervallo paper damaged⌉ a vobis accepi litteras
, alteras ⌊Viennae Austriae⌋, alteras ⌊Norimbergae paper damaged⌈[gae]gae paper damaged⌉⌋ scriptas. Sciatis eas satis celeriter et tempestive huc fuisse perlatas. Recte autem fecistis, quod regiam maiestatem, dominum nostrum, de omnibus rebus istic per vos superinscribed in place of crossed-out a vobis⌈a vobis per vos per vos superinscribed in place of crossed-out a vobis⌉ gestis et de multis aliis ... illegible⌈...... illegible⌉ litteris vestris certiorem reddidistis. Fuit mihi id ... illegible⌈...... illegible⌉ vestrum factum pergratum, quod etiam regia maiestas comprobavit. Censeo itaque, ut quotienscumque vobis nuntiorum ad has oras venientium vel, ut vocant, postarum copia se obtulerit, de omnibus rebus litteras mittatis. Existimabat ⌊regia maiestas⌋ vos ⌊caesaream maiestatem⌋ alicubi in ⌊Germania⌋ Inferiori conventuros or conventuram⌈conventuros ms. conventurum(!)
⌈conventurosconventuros ms. conventurum(!)
⌉conventuros or conventuram⌉, sed, cum sua maiestas eiusdem caesareae maiestatis litteris certior facta est, iam superinscribed in place of crossed-out iam⌈iam iam iam superinscribed in place of crossed-out iam⌉ eius maiestatem usque in Hispaniam cursum tenuisse, necessarium existimavit vobis de (utpote ad tam longinquum iter proficiscenti) de maiori viatico providere atque ita me hortante 300 florenos ⌊Antwerpiae⌋ vobis reponi iussit, quos istic reperietis.
Minabantur nobis Tartari hac aestate gravem incursionem, cuius rei non dubii rumores et indicia extiterant, nam totam pene aestatem apud traiectum Boristenis transigerunt, sed dum tertio edicto regio, quod nos (ut scitis) restes vocamus, ... illegible⌈...... illegible⌉ omnes terrae nostrae ad arma consurrexerunt et in certo et opportuno loco, videlicet in terra Przemisliensi ad expurg excubandum et resistendum locatae sunt adhucque illic maneant, Tartari etiam in stationibus suis se continent nec iam arbitramur excursuros propter adventantem hiemem.
Cum duce Moscorum etiam aut pacem aut saltem indutias speramus, quorum alterutro confecto regia maiestas se hinc ad Poloniam recipiet.
Audivimus praeterea caesaream maiestatem cum rege Galliae adhuc bellum gerere proptereaque dolore afficimur neque enim dubitamus, si Deus immortalis tam magnis tamque potentibus principibus spiritum concordiae inspiraret, eorum vires et opes ad arcendos tam potentes tamque crudeles et inhumanos hostes nostros nobis olim usui futuras. Quanta autem undique barbarie vel potius rabie undique premimur et scitis vos et percontantes id a nobis docere potestis. Valete.
| |
15 | IDL 152 | Sigismund I Jagiellon do Ioannes DANTISCUS, Vilnius, [1522-09-21] |
odebrano [1523-02-12]
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | kopia język: łacina, XVI w., BK, 228, s. 134-136
|
Publikacje: 1 | AT 6 Nr 93, s. 109-110 (in extenso) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Non erat opinionis nostrae, cum te ad ⌊caesaream maiestatem⌋ absolvebamus, quod illam sequi in ⌊Hispaniam⌋ deberes quodque electus ⌊summus pontifex⌋ tamdiu illic immorari deberet. Itaque cum te per litteras nostras ⌊Anthwerpiam⌋ non pridem missas edocuimus, ut illius ⌊caesaream maiestatem⌋ ⌊Hispanias⌋ usque prosequerere, et didicimus nuper ipsum summum ⌊pontificem⌋ adhuc illic subsistere, volumus, ut eius beatitudinem nomine nostro adeas ac illi verbis quam amplissimis de hac eius provectione gratuleris declaresque laetitiam et spem nostram de uniendis Christianorum animis ac de vindicanda communi salute ab hoc summo discrimine, in quod redacta est, cum pontifex nobis tantis, ut fertur, virtutibus praeditus contigit, non qui non quaereret, quae sua sunt, sed, quae illius probatissimis moribus, illius sapientiae ac conceptae omnium bonae spei responderent.
Declares item calamitatem et pericula rei Christianae e text damaged⌈[e]e text damaged⌉t, quanta moles cervicibus nostris impendeat, quantum laboremus assidue in arcendis communibus hostibus, quam praedecessores
BK, 228, p. 135
nostri, quam et nos observatissimi semper fuerimus Sedis Apostolicae et futuri sumus erga illius beatitudinem commendesque nos illi ac regna, dominia et omnem facultatem nostram cohortando illam, ut intercepta Nanderalba et Rodo in obsidionem redacta, duobus praecipuis rei Christianae propugnaculis, efficiat, ut tandem animi principum Christianorum in unum omnium excidium arcendum coeant et nobis laborantibus non desint. Hac sententia obibis munus gratulatorium nostro nomine apud illius beatitudinem pro diligentia ac industria tua.
Ceterum ex litteris tuis, quas nobis e Noremberga scripsisti, intelleximus, quae per illud tempus obieras quidve inter sermones tecum habitos notaveris, et commendamus hanc tuam diligentiam ac industriam probamusque cum alia omnia, quae egisti et locutus es ipse, tum id potissimum, quod reverendissimo domino cardinali Salczburgensi de commissione caesareae maiestatis ad diffiniendum negotium Prutenicum respondisti. Nam neque nos neque regnicolae nostri ullo modo patientur, ut per alios aliove modo negotium ipsum tractetur, quam ut in capitulis indutiarum est expressum.
BK, 228, p. 136
Et quia idem responderunt principes Germani in conventu Viennensi marsalco curiae nostrae de ipsa commissione suae caesareae maiestatis illis data in ipso negotio, prout ex responso illorum, quod cum praesentibus mittimus, clare cognosces. Volumus, ut eam rem istic apud illius maiestatem curae habeas agasque, ne quid ultra submissionem nostram in capitulis committatur, nam nos ad id nullo modo accedemus. De aliis rebus te iam edocuimus et nunc nihil aliud restat.
| |
16 | IDL 5806 | Ioannes DANTISCUS do Sigismund I Jagiellon, London, 1522-10-12 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | kopia język: łacina, XVI w., BJ, 6557, k. 33v-37v
| 2 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 274, Nr 19, s. 33-38
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 13-15
|
Publikacje: 1 | Españoles part II, Nr 9, s. 148-151 (ekscerpt język: hiszpański przekład) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Sacratissima Regia Maiestas et domine, domine clementissime. Post humillimam perpetuae meae servitutis comendationem.
⌊⌋ novissime XVIII Septembris Serenissimae Maiestati Vestrae ex ⌊Antverpia⌋ diffuse de tota mea profectione et de omnibus, quae hoc tempore ibidem audiebantur, et potissimum de mora, quam propter instantem hiemem in ⌊Hispania⌋, dum illic Deo favente
appllicuero, sum habiturus. ⌊⌋ in manus factoris ⌊Fuggarorum⌋
dedi, spero, quod sunt redditae. Ex his, in quibus verser turbinibus,
intellexit. Ex ⌊Antverpia⌋ per currus, ut hic fieri solet, equos meos sex, quos mecum habui, vendideram usque ⌊Brug⌋ in ⌊Flandriam⌋ perveni, et deinde ad ⌊Calis⌋ (⌊⌋) oppidum munitissimum serenissimi ⌊regis Angliae⌋,
BJ 6557, p. 34r
quod situm est ad ⌊mare⌋ in finibus ⌊Flandriae⌋ et ⌊Galliae⌋, ibidem per aliquot dies
immorans et propter auram contrariam, et ob nautarum altercationes,
quorum quilibet in sua navi me habere voluit. Solutis decem ducatis
ventis me commisi habuique ab ortu solis usque ad meridiem tempus
satis secundum, posteaquam ms. postea quem(!)
⌈posteaquamposteaquam ms. postea quem(!)
⌉
mihi nautae caudatum demonem in aere ostendebant et quae deinde prope
iam portum tempestas cum grandinibus sequebatur, horresco memorans,
et, ne videar pro epistula historiam conscribere, consulto praetereo.
Tandem portui ⌊Angliae⌋ ⌊Sandvig⌋, qui a ⌊Caleta⌋ novem miliaria distare
dicitur, laetus et incolumis applicui, semper enim prope portum
metuebam, ut qui prius hoc
expertus sum, ne tempestas vel nos referret unde exivimus, vel ad
maiora discrimina reservaret. Sic habet Serenissima Maiestas vestra
hanc hoc tempore primam meam navigationem Deus Optimus Maximus faxit,
ut mihi liceat secundam, quae erit multo longior, Serenissimae
Maiestati Vestrae, ut istam describere<m>.
cf. Vulg. Mt 6 10 Adveniat regnum tuum; fiat voluntas tua, sicut in caelo et in terra; Vulg. Mt 26 42 Iterum secundo abiit, et oravit, dicens: Pater mi, si non potest hic calix transire nisi bibam illum, fiat voluntas tua ⌊Dei voluntas fiatcf. Vulg. Mt 6 10 Adveniat regnum tuum; fiat voluntas tua, sicut in caelo et in terra; Vulg. Mt 26 42 Iterum secundo abiit, et oravit, dicens: Pater mi, si non potest hic calix transire nisi bibam illum, fiat voluntas tua ⌋. Ex ⌊Sandvig⌋ veni conductis equis ⌊Cantuariam⌋, ubi ⌊sancti Thomae⌋ ossa in
sarcophago de pretiosissimis gemmis et multo auro elaborato servantur. Et ne sim de singulis locis scribendo morosior, ad hodoeporicon orig. odeporicon⌈hodoeporiconhodoeporicon orig. odeporicon⌉ id spectat, brevi tempore quasi per postas conducticiis equis volando ad ⌊Londinum⌋ primam et potissimam ⌊huius Regni⌋ urbem me contuli, et cum primum huc venissem, misi pro quibusdam ⌊meis gentilibus⌋, qui hic mercaturam exercent, ut me de his, quae hic agerentur certiorem redderent. Ab eis statim intellexi, quod ⌊Theodericus de Schonberg⌋ cor et consilium domini ⌊magistri generalis⌋ iam in sextum mensem et apud ⌊maiestatem caesaream⌋ dum hic esset, et apud serenissimum ⌊regem Angliae⌋ multa sollicitasset, et quod dixisset omnia, quae hic ageret, non secus Serenissimae Maiestati Vestrae atque ⌊domino suo magistro⌋ profutura, et quod indies in eorum commercio et saepius cum eis esset ad tabulam. Hic enim domum habent
non vulgarem, in qua laute et opipare vivitur. Addebant tamen ⌊illum⌋
carere pecuniis et in hospitio multa debere, et quomodo nunc ab isto,
nunc ab alio in mutuum caperet daretque bonam spem, quod omnia inter
Serenissimam Maiestatem Vestram et ⌊dominum
BJ 6557, p. 34v
magistrum⌋ bene essent successura. Ego tamen apud me, qui illum et illius machinas dudum novi, cogitabam contrarium et confestim apud me statui reverendissimum dominum ⌊cardinalem Eboracensem⌋ conveniendum, si quod de illius moliminibus possim expiscari. Accidit interea, q(uando) una
cum ⌊meis gentili superinscribed, in the hand of other⌈lili superinscribed, in the hand of other⌉bus⌋, qui me ad honorem Sacratissimae
Maiestatis Vestrae comitabantur, irem ad ecclesiam, praeter omnem
spem ⌊Theodericus⌋ processit ex quadam platea obviam et, quamprimum me aspexit, nescio quo spiritu, subito rubore perfusus resiliit attonitus in aliam plateae partem, detecto capite et nutabundo genu honorem mihi offerrens, quem illi etiam impartiebam manu et verbis omissis. ⌊Gentiles mei⌋ non satis poterant demirari, qui
alias ex verbis ⌊hominem⌋ et elatum, et furiosum noscerent, quod sic ex via mihi cessisset.
cf. Pl. Am. 722 ob istuc omen, ominator, capies quod te condecet; Ov. Fast. 4 357 captant mutatis sedibus omen idem ⌊Omen capiocf. Pl. Am. 722 ob istuc omen, ominator, capies quod te condecet; Ov. Fast. 4 357 captant mutatis sedibus omen idem ⌋,
respondi ita: omnes ⌊illius domini⌋ actiones actionibus serenissimi
domini mei cedent. Neque ulterius cunctatus sequenti die mane ascendi naviculam et conferebam me ad reverendissimum dominum ⌊cardinalem Eboracensem⌋, qui in ⌊hoc Regno⌋ omnipotens ⌊regem⌋ et Regnum regit, et cum venissem ad quoddam oppidulum, quod duo miliaria a curia domini cardinalis, quam novam magnis sumptibus struxit, dicitur distare, inveni ibi conterraneum meum ex ⌊Resel oppido episcopi Varmiensis⌋ doctorem ⌊Michaelem Sanderi ms. Sandeci(!)
⌈SanderiSanderi ms. Sandeci(!)
⌉⌋ virum bonis litteris et summa fide erga
Serenissimam Maiestatem Vestram praeditum, quem in aula ⌊caesaris olim
divi Maximiliani⌋ et apud ⌊Helvetios⌋ tamquam fratrem germanum noveram,
agentem hic causas et negotia reverendissimi domini sui cardinalis
Sedunensis, cum quo ⌊Theodericus⌋ in uno hospitio propter suam
expeditionem apud cardinalem E adscribed, in the hand of other⌈EE adscribed, in the hand of other⌉boracensem,
longo tempore fuit convictus ms. coniunctus(!)
⌈convictusconvictus ms. coniunctus(!)
⌉
et quia inter eos saepius mentio de ⌊ecclesia Varmiensi⌋ incidit, in
qua ⌊doctor Michael⌋ canonicus est et decanus Wratislaviensis, interdum
amico more per iocum dissidebant, cumque serio et ioco veritas
plerumque detegitur, audivit a Theoderico, quod res veniant utcumque
⌊magister⌋ ⌊Braunsberg⌋ episcopatui numquam est redditurus, et quod
Theodericus cum quibusdam litteris ad Sacratissimam Maiestatem
Vestram esset expeditus, pessime de cardinale contentus, et quod inde
BJ 6557, p. 35r
ad ⌊regem Scociae⌋, cum quo sunt duorum mensium indutiae, sit profecturus, quodque apud illum eandem, quam apud ⌊Angliae regem⌋
haberet actionem. Nulli tamen Theod(ericus) ad verum res suas explicuit, virus pessimum, ut ex sequentibus Maiestas Vestra intelliget dissimulans et multa bona coram subditis Serenissimae
Maiestatis Vestrae de eadem Vestra Maiestate deque ⌊Polonis⌋ proferens, quibus illa tutius, quae consuetis sicophantiis agere est solitus, celare possit. Dedi tandem operam, ut reverendissimum dominum ⌊cardinalem⌋ alloquerer, et praemisi illi litteras, quas habui
commendaticias a ⌊serenissima domina Margaretha⌋. Introductus ad ⌊illum⌋
offendi eum in lecto decumbentem et colica passione, ut ipse
asserebat, laborantem, sed ab aliis edoctus, cognovi morbo Gallico
eum infectum, quod illius barba et pustulae ms. postulae(!)
⌈pustulaepustulae ms. postulae(!)
⌉,
quae per obscurum videbantur, bene testabantur. Salutavi ⌊illum⌋ more debito nomine Serenissimae Maiestatis Vestrae et deinde confeci quandam oratiunculam de Turcaicis et Tartaricis rebus, quibus assidue Serenissima Maiestas Vestra premitur, rogans illum, quod ex suo officio ut princeps Romanae Ecclesiae et pro auctoritate, qua plurimum apud serenissimum ⌊regem Angliae⌋ posset, illius maiestatem ad
opitulandum rebus Christianis non parum inclinatis inflecteret. Ad
quae omnia, ut est vir satis eruditus et disertus, copiose respondit,
multa contra ⌊Gallos⌋, quae eum intus et extra cruciabant, et de illorum perfidia ac fractis foederibus
conquerens. De salutatione et istarum rerum communicatione, deque
cura et vigilantia in rebus Christianis Serenissimae Maiestati
Vestrae ingentes habuit gratias et petiit
se plurimum commendari. Deinde pro isto affectu, quo se verbis
Serenissimae Maiestati Vestrae obtulit, coepi ⌊eum⌋ rogare et hortari,
ut rebus Serenissimae Maiestatis Vestrae cum ⌊magistro generali⌋
afficeretur, et quas potui causas potissimas, quibus magister
Serenissimae Maiestati Vestrae est iniurius, exposui, dissimulans me
scire quicquam de ⌊Theoderico⌋. Ridendo mihi respondit, quod opportune
advenissem, licet ⌊ille⌋ iam esset expeditus, qui causas ⌊magistri⌋
egisset, et multa contra Maiestatem Vestram fuisset conquestus, nihil
tamen aliud esset nactus, quam dum aliis postulationibus foret
frustratus, quasdam ad illius requisitionem litteras ad Serenissimam
Maiestatem Vestram, conclusitque:
BJ 6557, p. 35v
pluris est apud nos et ⌊regem nostrum⌋ serenissimus ⌊Poloniae rex⌋, quam ⌊isti fratres⌋, quos
cf. Hor. S. 1 6 13-14 unius assis non umquam pretio pluris licuisse ⌊non facimus unius assiscf. Hor. S. 1 6 13-14 unius assis non umquam pretio pluris licuisse ⌋, consuluitque, ut me ad serenissimum ⌊regem Angliae⌋ conferrem, et
operam suam ad hoc iter mihi exibuit postque duas horas, quas fere
variis sermonibus contrivimus, cum magno favore me dimisit. Cumque
relatum fuisset Theod(erico), quod ad ⌊cardinalem⌋ me contulissem,
fertur dixisse: “vadat et pro tribus mensibus ibi sibi paret
hospitium”. Cum vero audisset sequenti me die rediisse et
fuisse me ⌊cardinali⌋ gratum et ab illo me statim intromissum atque
honorifice susceptum, expalluit dicens: “bonum est, quod
aliquis apud istum sacerdotem fortunam habet”. Tertia die reverendissimus dominus ⌊cardinalis⌋ misit ad me militem istarum terrarum cum insigniis consuetis ⌊Ioannem Dans consiliarium et privatum thesaurarium serenissimi ⌊regis Angliae⌋⌋, qui cum octo equis (portabar ego metquintus cum meis superinscribed, in the hand of other⌈cum meiscum meis superinscribed, in the hand of other⌉ in conducticiis) me usque ad curiam serenissimi regis conduxit. Quo
cum pervenissem, statim mihi camera satis elegans in castello, ubi ⌊rex⌋ erat, ut me pararem, dabatur. Circumquaque castellum nulla sunt,
nisi in duobus miliar(ibus), diversoria et ex penu regio vina et
cerevisiae cum aliis hic caeremoniis mihi ferebantur. Deinde, cum iam
essem paratus, misit ⌊rex⌋ alios duos milites pro me, qui me honorifice
susceperunt et sic ad quoddam cubile vere regium introducebar, ubi
erant primi aulici et domini maiestatem regiam exspectantes, qui me
etiam dignis modis exceperunt. Paulopost ex alio cubili ⌊rex⌋
processit, homo ita formosus, quantum spectat virum, quo numquam vidi
formosiorem. Data manu humanissimum et hilarem vultum mihi exibuit et
sic me usque ad locum, ubi me audire voluit, perduxit.
Exorsus sum salutationem
nomine Serenissimae Maiestatis <Vestrae> modis et verbis,
quibus potui, optimis ad conciliandum amorem et benevolentiam ab illo
rege Maiestati Vestrae Serenissimae, quam, ut est bene doctus et
bonas habet litteras, libenter et cum quadam diligentia audivit. Hinc
dedi litteras a serenissimo domino ⌊Ferdinando principe et infante
Hispaniarum⌋, quas pro me scripsit commendaticias, quibus perlectis
per virum Graece et Latine doctissimum ⌊Thomam Morum⌋ humanissime
salutationi Serenissimae Maiestatis Vestrae respondit et se in
omnibus tamquam
BJ 6557, p. 36r
fratri suo carissimo et singularissimo exhibuit, felicissimosque
Serenissimae Maiestati Vestrae precabatur in omnibus successus et se
in omnibus, quibus posset, esse Serenissimae Maiestati Vestrae
commodo decori et ornamento obtulit. Commendaticias ⌊serenissimi
domini Ferdinandi⌋, quamuis haberet gratas, tamen mihi non fuisse
necessarias dicebat. Intuitu Serenissimae Maiestatis Vestrae quicquid
posset pro me et omnibus servitoribus Maiestatis Vestrae se esse
affectissimum asseruit. Inde ⌊⌋ retuli, quomodo
Maiestas Vestra Serenissima mihi iniunxisset, si applicare me ad
Regnum Angliae in the other hand, on the margin in place of crossed-out Italiae⌈⌊Italiae⌋⌊Angliae⌋Angliae in the other hand, on the margin in place of crossed-out Italiae⌉
contingeret, ut me omnino ad ⌊illius maiestatem⌋ conferrem illam
inviserem, salutarem atque illi studium et animi Serenissimae
Maiestatis Vestrae propensionem, qua illi<us> maiestati
afficitur, exponerem, et quod nihil magis gratum iucundum atque ex
animi sententia Serenissimae Maiestati Vestrae potuit
accidere, quam quod illius
maiestas cum ⌊sacratissima maiestate caesarea⌋ mutua coniunctione
necessitudine ac vinculo affinitatis se devinxisset, unde cum illius
maiestas se cum inclita ⌊domo Austriae⌋, ex qua Serenissima Maiestas
Vestra genus maternum duceret, ita firmiter coniunxisset, non posset
minus Serenissima Maiestas Vestra illius maiestati, quam ⌊caesareae
celsitudini⌋ affici et quod ob eam rem, si per Angliam mihi esset
eundum, illius maiestati omnes fortunae vices Serenissimae Maiestatis
Vestrae recenserem et potiores legationis meae causas exponerem.
Itaque ⌊illius maiestati⌋ ad longum omnes res Turcaicas iuxta
instructionem mihi datam, quas videbam tempori competere, et quid
nunc cum ⌊Tartaris⌋ ageretur, et quomodo Serenissima Maiestas Vestra
cum suo toto ⌊regno⌋ esset in armis declaravi, rogans haec omnia
perpenderet, ut vindicandi ⌊rem Christianam⌋ a tanto discrimine, quod
nunc instaret, compositis bellis intestinis statueretur aliqua certa
ratio, addens omnia, quae ad hanc exhortationem expedire videbantur.
⌊Illius maiestas⌋, ut decet optimum principem Christianum, per ipsum
suum thesaurarium ⌊Thomam Morum⌋ diffuse respondit exponens, quod licet
esset ceteris Christianis regibus ab infidelibus remotior et tutior,
nihilominus in affectu nulli caederet, quo libenter videret, ut furor
ille infidelium reprimeretur, sed ad hoc per ⌊regem Galliae⌋, qui in
medio
BJ 6557, p. 36v
Christianitatis perniciosior foret ⌊Turcis⌋, non daretur aditusadytus in the other hand, written over auditus⌈auditusaditus orig. adytus⌈aditusaditus orig. adytus⌉aditusadytus in the other hand, written over auditus⌉.
Multa praeterea fuerunt dicta de ⌊Gallorum⌋ perfidia foederum fractione
et de tot illatis iniuriis et conclusum, quod ⌊illius maiestas⌋ semper
huius fuerit voluntatis, ut regnis periclitantibus subveniretur, et
adhuc in hoc perseveraret proposito, modo conatus et ambitio ⌊Gallorum
regis⌋, quae totum ⌊orbem Christianum⌋ iam a multis annis infecerunt tot
bellis, e medio possit tolli, et quod pro Serenissima Maiestate
Vestra et illius nepote serenissimo ⌊rege Hungariae⌋ omne id velit
facere semper, quod mutua coniunctio fraternus amor et benevolentia
deposceret. Post hoc responsum ⌊illius maiestatem⌋ rogabam, ut mihi
liceret eam seorsum absque arbitris alloqui. Ad quod ⌊maiestas sua⌋
valde humaniter consensit et accepta manu mea prope ad fenestram
mecum divertit. Proposui ⌊illius maiestati⌋, quibus indignissimis modis
Serenissima Maiestas Vestra, per dominum ⌊magistrum generalem⌋
lacessita, coacta fuerit contra ipsum dominum magistrum hoc bellum
nuper praeteritum suscipere, et omnia, quaecumque potui pro mea
tenuitate, et etiam, quae scivi incipiens a multis annis de his, quae
inter Serenissimam Maiestatem Vestram ⌊ordinem⌋ et magistrum generalem
hucusque se obtulerunt, disserui. Illa, quae mihi ⌊illius maiestas⌋
desuper respondit, quia sunt secretiora, papyro orig. papiro⌈papyropapyro orig. papiro⌉
incluso ms. inclusae(!)
⌈inclusoincluso ms. inclusae(!)
⌉
commisi. Ex his cognoscet, quibus adhuc insidiis contra Serenissimam
Maiestatem vestram laboratur. Tandem me ⌊maiestas sua⌋ manu bis data et
genu, ut hic moris est, flexo cum magna gratia et aspectu hilari a se
dimisit et ad honorem Serenissimae Maiestatis Vestrae rursus me ad
cameram, ex qua fui eductus, honorifice conducere iussit. Unde iterum
calcaria pedibus nectens cum ⌊eodem milite⌋, cum quo hinc exivi, per
XXVII miliaria Anglica in hoc meum ⌊Londini⌋ hospitium fui reductus.
Huc rediens contraxi notitiam et familiaritatem cum oratoribus
caesareae maiestatis. Unus ex ⌊Hispania⌋ est episcopus Bagodiensis et
Clivensis, alter est ⌊Flandrensis magnus balivus Gandavensis⌋, uterque
bene doctus, et qui me magna prosecuti sunt benevolentia. Hi
consuluerunt mihi, ut ad portum Anglicum ⌊Plamoer⌋ hinc ducenta
miliaria Anglica me BJ 6557, p. 37r conferrem et in
Novembre, qui mensis siccior est, ⌊mari⌋ me crederem in tribus diebus
cum secundo vento. Inde in ⌊Hispaniam⌋ navigatur et omnes postae per
hanc viam, quia aequor est spatiosum et minus ibidem a ⌊Gallis⌋
periculi traducuntur. Sed hic iterum opus, hic labor est sexaginta
ducatos ad minus, ut ipsi dicunt, navis ibi p(otes)t conduci, si
aliqua ibidem iam ad navigandum instructa non reperitur. Quantum
iterum mihi de his quadringentis, quos ex ⌊Antverpia⌋ mecum tuli,
remanebit superinscribed⌈remanebitremanebit superinscribed⌉,
levis est calculus: hoc tempore vix trecenti ducati mihi restant.
Omnia haec gratiae et incomparabili prudentiae Serenissimae
Maiestatis Vestrae humiliter commendo. Decrevi itaque cras iterum cum sex equis conducticiis hinc solvere et omnem operam atque laborem impendere, ut eo celerius Deo bene favente ⌊Hispaniam⌋ attingam. Utque
ad illum ⌊de Schonberg⌋ redeam: postquam certum habuit, quod cum tanto
honore ad ⌊Maiestatem Regiam⌋ essem perductus, fertur ingemuisse et
dixisse: “vadat, ego sequar a longe, nondum habet omnia, quae
vult” et
secutus est me, sed illum neque in via, neque in aula regis vidi.
Dicitur ⌊hic⌋ hospiti solvisse centum quinquaginta nobiles, faciunt 225
ducatos, et quod alias multam pecuniam exposuerit, et inter
secretarios et aulicos officiales, ut sibi favores emeret,
distribuerit, et quod, cum ⌊regi⌋ valedixisset, recta sit in ⌊Scocia⌋
profecturus. Post meum huc adventum nemo ⌊eum⌋ vidit sic, ut ante,
laetum et tam superinscribed⌈tamtam superinscribed⌉
grandia verba sonantem, reddetque eum in animo demissiorem, cum
audiet in aula, quod videntibus omnibus ad quartam partem horae et
ultra ⌊maiestas regia⌋ mecum sit locuta, et quod tam humaniter me
audierit et tractaverit, neque poterit scire, quid rex mecum et ego
cum illius maiestate fuerim locutus. Dabit tamen, ut est geswind,
operam. Est hic quidam mercator Gdanensis ⌊Georgius Hasse⌋, qui est hic
in domo mercatorum senior. Illi ⌊rex Daciae⌋ superiori anno 40 stamina
panni Londinensis recepit et, cum sciret, quod ⌊Theodericus⌋ in magna
esset illius regis gratia, rogavitque eum, quod, si posset efficere superinscribed⌈quod, si posset efficerequod, si posset efficere superinscribed⌉,
ut panni recepti restituerentur, satis commodo munere illum donare
promisit.
BJ 6557, p. 37v
⌊Ille⌋ respondit: “si tu volueris illustrissimo domino meo ⌊magistro generali⌋ iuramentum fidelitatis ut illius subditus
praestare, sine munere tibi panni reddentur, si essent mille
stamina”. Inquit ⌊subditus Serenissimae Maiestatis Vestrae⌋:
“numquam ex me facies proditorem”.
cf. Cic. Fin. 5 61 quanta studia decertantium sunt! quanta ipsa certamina!; Cic. Sen. 76; Cic. Off. 1 56; Cic. Att. 2 18 3; Tac. Ann. 3 50 si Studia illi ut plena vaecordiae, ita inania et fluxa sunt; nec quicquam grave ac serium ex eo metuas qui suorum ipse flagitiorum proditor non virorum animis sed muliercularum adrepit. ⌊Haec sunt ⌊illius⌋
studiacf. Cic. Fin. 5 61 quanta studia decertantium sunt! quanta ipsa certamina!; Cic. Sen. 76; Cic. Off. 1 56; Cic. Att. 2 18 3; Tac. Ann. 3 50 si Studia illi ut plena vaecordiae, ita inania et fluxa sunt; nec quicquam grave ac serium ex eo metuas qui suorum ipse flagitiorum proditor non virorum animis sed muliercularum adrepit. ⌋,
his technis, quibus nihil efficere potest, laborat. Fertur etiam
ebrius, ut fere semper est, inter mercatores hic gloriasse, quod
sciret aliquod, quo brevi velit esse in summa Serenissimae Maiestatis
Vestrae gratia, et quod nunc Maiestas Vestra esset ⌊illi⌋ infestissima,
sed paulo post deberet alia de illo esse Serenissimae Maiestatis
Vestrae aestimatio. Haec ideo ita diffuse Serenissimae Maiestati
Vestrae descripsi, ut ⌊ille⌋ et ⌊illi, qui eo utuntur⌋, melius a
Maiestate Vestra noscantur. Nova, quae hic habentur, pauca sunt.
Misit huc ⌊novus pontifex Romanus⌋ brevia hortando ⌊cardinalem
Eboracensem⌋, ut apud serenissimum ⌊regem Angliae⌋ pro concordia cum
⌊Gallorum rege⌋ laboraret, de qua, ut intelligo, nihil adhuc est
futurum. ⌊Rex Angliae⌋ a suis ingentem pecuniarum summam est habiturus,
qua triginta mensibus hoc bellum producere potest, et omnia pro
venturo vere contra ⌊Gallos⌋ tam a ⌊caesare⌋, quam a rege Angliae
instruuntur. Exercitus ⌊caesaris⌋ et ⌊regis⌋ sunt in ⌊Gallia⌋ et ingentia
damna praesertim igne faciunt. ⌊Galli⌋ obequitant vagantes et ad
praedas discurrentes,
plurimos trucidant. Nuper, dum caesariani cum regiis obsidionem ante
Hedvigem[1] solvissent, ⌊Galli⌋ insequentes plusquam trecentos equites
et pedites interemerunt.
Fit, quod in his rebus fieri est solitum. Alia hoc tempore digna
notitia Serenissimae Maiestatis Vestrae se non offerunt. Quae vero
inter eundum et in ⌊Hispania⌋ habebuntur, Deus omnipotens faciat, ut ea
ex Hispania cum primis Serenissimae Maiestati Vestrae describere
valeam. Cui me humillime commendo.
[1] Saint Hedvigs day is October 15.
| |
17 | IDL 6568 | Ioannes DANTISCUS do Piotr TOMICKI, London, 1522-10-12 List zaginiony |
List zaginiony, mentioned in IDL 6227 |
| |
18 | IDL 6227 | Ioannes DANTISCUS do Piotr TOMICKI, Plymouth, 1522-10-29 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | kopia język: łacina, XVI w., BJ, 6557, k. 39r-41v
| 2 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 59, s. 261-269
| 3 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 274, Nr 21, s. 40-43
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 17-18
|
Publikacje: 1 | POCIECHA 2 s. 533-534 (ekscerpt) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
BJ 6557, p. 39r
⌊Ioannes Dantiscus⌋ orator apud ⌊caesarem Carolum Quintum⌋ ⌊Petro Tomiczki⌋ episcopo Przemisliensi, ⌊Regni Poloniae⌋ vicecancellario
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime.
Post humillimam servitiorum meorum commendationem.
Ex ⌊Londino⌋ 1522-10-12⌊XII huius1522-10-12⌋ propter celeriorem postae recessum de multis, quae erant scribenda, BJ 6557, p. 39v pauca ⌊⌋. Unde in praesentia longis logis cogor esse morosior et cum Dominatione Vestra Reverendissima non secus, ac si coram essem una cum illis, qui omnes meas actiones viderunt, ingenue loqui. Accipiet, ut opinor, Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me gratia omnia in meliorem partem. Reverendissima Dominatio Vestra, quae fortunis meis plurimum favet, libenter mihi opitularetur, ut secundum longam meam servitutem et merita res meae meliorem haberent condicionem, quod multis et liquidis argumentis iam dudum cognovi. Hinc est, quod ante tres annos missus fui ad ⌊caesarem⌋ in ⌊Hispaniam⌋ et nunc illac iterum, non quod ad huiusmodi legationes obeundas essem aptus aut idoneus, et quod propter rerum agendarum peritiam, quam in me nullam esse scio, viderer rebus tam arduis esse sufficiens, sed quia sic Dominatio Vestra Reverendissima voluit, illa pro me fidem dedit, et non mihi, sed illi creditur. Unde si quid per me esset delictum aut omissum, in Dominationem Vestram Reverendissimam omnia retorquerentur, quae talibus oneribus ferendis parem me esse maiestati regiae persuasit.
Cogor itaque continue duplici cura angi - de me ipso in primis, ut diligenter et fideliter ea, quae mihi commissa sunt, agam, deinde aestimationi, quam de me Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me gratia concepit non satisfaciam solum, verum etiam illam augeam, ad utrumque quantum pro mea tenuitate totis viribus eniti possum. Datur a me opera et dabitur sedulo Deo Optimo Maximo duce sic, quod Dominatio Vestra Reverendissima nullam propter me habitura sit difficultatem. Nihilominus tamen, ut possit illis Dominatio Vestra Reverendissima, apud quos male audio, si forsan de expensis aut aliis rebus me calumniari velint, respondere, calculum de viatico ponam. Ex ⌊Vilna⌋ 1522-05-16⌊XVI Maii1522-05-16⌋ exivi a ⌊maiestate regia⌋ octo florenos habens pro expensis et veni 1522-06-01⌊prima Iunii1522-06-01⌋ ⌊Cracoviam⌋, ubi propter festa
Penthecostes octo diebus, ut me cum vestibus et equis ad hoc iter
struerem, sum immoratus. Accepi a domino ⌊Bonar⌋ quadringentos ducatos
Hungaricales in auro, quos tamen, impensis prius meis tam de
servitio, quam de annuo pecuniis, integros mecum non tuli. 1522-06-09⌊Nona Iunii1522-06-09⌋ cum sex equis bonis et cum meis honeste vestitus, quemadmodum et ipse dominus BJ 6557, p. 40r thesaurarius et dominus ⌊Bonar⌋ viderunt superinscribed⌈videruntviderunt superinscribed⌉ ⌊Cracovia⌋ versus ⌊Viennam⌋ exivi et perveni a Vienna per ⌊Salczburgam⌋, ⌊Nurubergam⌋, ⌊Ulmam⌋, ⌊Magunciam⌋, ⌊Coloniam⌋ et ⌊Aquisgranum⌋ usque ⌊Antverpiam⌋ XXII<I>[1] Augusti. ⌊Illic⌋ usque ad 1522-09-18⌊XVIII Septembris1522-09-18⌋ ulteriorem ⌊maiestatis regiae⌋ instructionem exspectabam et hactenus trecentos ducatos Hungaricales in auro expendi una cum pecuniis pro meis equis, quos ibidem propter longiorem moram et graves expensas vendidi.
De istis trecentis ducatis, ductoribus per ⌊Germaniam⌋ de
salvo conductu et pro navigiis per ⌊Rhenum⌋ (Deum ingenue testor) plus
quam sexaginta ducatos solvi. Ex ⌊Antverpia⌋ mecum tuli de priore
viatico centum et de novo ibidem mihi numerato ducentos sexaginta sex, et quos a ⌊Fuggaris⌋ in mutuum accepi triginta quattuor ducatos. Cum his 400 ducatis in curribus per ⌊Flandriam⌋ perveni usque ⌊Caletum seu Calisium⌋ et exposui de illis pro vectura et expensis viginti quinque, de Calis pro navi X usque ⌊Sandwig⌋, inde pro equis et expensis usque ⌊Londinum⌋ XIII. Ex ⌊Londino⌋ eundo ad ⌊cardinalem Eboracensem⌋ XV miliaria et ad ⌊regem⌋ XXVII et redeundo pro equis conducticiis et expensis XVI ducatos. In ⌊Londino⌋ cogebar mihi et servis pro instante hieme et maris traiectione vestes parare duplices. In simplicibus exivimus, credebam enim me ante hiemem reversurum, et exposui pro vestibus 24 ducatos. In hospitio ibidem solvi hospiti XVIII ducatos. Ex ⌊Londino⌋ usque huc ⌊Plemoriam⌋ pro equis conducticiis X nobilia, faciunt XV ducatos et pro expensis mihi et illis equis una cum rustico, qui illos ad reducendum sequebatur XVI nobilia, faciunt XX4 ducatos, exposui.
cf. Verg. A. 10.175 ⌊Interpreti hominumcf. Verg. A. 10.175 ⌋ seni et istarum regionum bene experto dedi ducatos XV, pro nave, quam hic satis parvam ex ⌊Portugalia⌋ inveni, usque in ⌊Castiliam⌋ XX ducatos, pro commeatu ad navem decem et plures, nam omnia nondum sunt parata, et exspectamus qualibet hora prosperum ventum. Ex hospitio viginti ducatis me non absolvam. De his itaque quadringentis, quos ex ⌊Antverpia⌋ habui, vix mihi restabunt 190. Nusquam gentium brevi tempore plus exposui, quam BJ 6557, p. 40v hic in ⌊Anglia⌋. Interrogentur hi, qui hic fuerunt, praesertim magnificus dominus ⌊comes de Tarnow⌋, ille dicet, quam mali hic sint homines et parvae fidei et quam gravis sit moneta. Quicquid hic debet emi, etiam de rebus levioribus, stoter est, qui nobiscum magis facit quam tres grossos. Haec omnia, sic ut se habuerunt et nunc habent, in ipsa veritate Dominationi Vestrae Reverendissimae descripsi. Quod si
quicquam in his sycophantiose vel ab ipsa veritate alienum scribo, mihi ipsi imprecor, ut ipsa
cf. Vulg. Io 14 6 Dicit ei Jesus: Ego sum via, et veritas, et vita. Nemo venit ad Patrem, nisi per me ⌊veritas, quae Deus estcf. Vulg. Io 14 6 Dicit ei Jesus: Ego sum via, et veritas, et vita. Nemo venit ad Patrem, nisi per me ⌋, me numquam redire permittat. Poterit me in his omnibus, si quisquam esset, qui me calumniarentur, confidenter usque ad meum reditum Dominatio Vestra Reverendissima tueri. Ego nihil lucri facere in hoc itinere cogito, quod tamen ante me aliqui fecerunt et inde nunc sunt
domini, hoc summopere cupio, quod cum honore ⌊serenissimi domini mei⌋
citra meum commodum, ea quae mihi credita et commissa sunt, pro illius maiestatis voto possem exsequi. Et quo id celerius possit fieri, nulla difficultas, nulla tempestas, nulla hiems, nullum
manifestum vitae discrimen, nulla denique maria me remorabuntur.Proinde Dominatio Vestra Reverendissima hunc meum calculum bene perpendat, et si qua fides in me est, fidem illi habeat, respectu nostrarum partium non possit esse nisi falsus, sed quantum ad istas regiones ab his, qui hic fuerunt, facile habebit con in the other hand, on the margin in place of crossed-out as⌈asconcon in the other hand, on the margin in place of crossed-out as⌉sensum. Velim quod levioribus impensis omnia possint fieri, saepe etiam velim, quod quisquam alius hic esset, cui magis crederetur, praesertim de his, qui composito vultu multa ad tabulam ⌊regis⌋ ineptiunt,
cf. Ov. Fast. 1 480-481 siste, precor, lacrimas, ista ferenda tibi est. Sic erat in fatis, nec te tua culpa fugavit ⌊sed sic mihi est in fatiscf. Ov. Fast. 1 480-481 siste, precor, lacrimas, ista ferenda tibi est. Sic erat in fatis, nec te tua culpa fugavit ⌋.
Mitto iterum Dominationi Vestrae Reverendissimae easdem ciphras, quas misi superioribus diebus ex ⌊Antverpia⌋, si forte priores non essent redditae, ut cum ex aula ⌊caesaris⌋, ea quae secretiora sunt scripsero, per has tutius ad manus Dominationis Vestrae Reverendissimae perveniant. In litteris annexis, quas ad sodalem meum
dominum ⌊Nicolaum Nibsthicz⌋ scripsi, non suspicetur Dominatio Vestra Reverendissima, quia graves sunt, quod in eis sit aurum. ⌊Anglia⌋ non
auri, sed stanni et plumbi ferax est, misi ⌊illi⌋ effigiem meam fusam,
quam quidam Germanus dudum mihi adhuc in aula ⌊caesaris Maximiliani⌋ notus in ligno exsculpsit et inde formam confecit, in quam multae
possunt fundi. Effudi hic BJ 6557, p. 41r profecto multum auri in butyro et carne in magnis portionibus cocta, ut patriae hic mos est et in densa cerevisia misere vivens. Nihil magis metuebam, quam ne in aliquam aegritudinem inciderem, praesertim propter pisces, qui hic, ut alia omnia, male coquuntur. Istae hactenus fuerunt voluptates meae et nunc scribendo non possum non aliquo metu corripi, audio, quae murmura, audio, quos tumultus ⌊mare⌋ excitat et cras forsan, si paululum nobis ventus aspiraverit, sumus navigaturi. Quicquid erit, superanda omnis fortuna ferendo est et eundum, quo sors, quo fatum
resque ⌊domini⌋ vocant. Multa sunt, quae me ut hominem anxium faciunt, multa sunt etiam, quae me consolantur.
Utque de rebus meis in hoc alio mundo curam adhuc habere videar, Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico dignetur litteris suis ecclesiam meam reverendissimo domino ⌊Cracoviensi episcopo⌋ commendare, ne ⌊Guthones⌋, quemadmodum coeperunt, violentias et iniurias, in mea absentia illi inferant digneturque efficere, ut hae litterae annexae ad praepositum Curoviensem perveniant, cui omnem curam domesticam commisi, ne illi, quos apud ⌊ecclesiam⌋ reliqui, e vivis me decessisse aestiment. De ecclesiis etiam parochialibus Gdanensi et Marienburgensi, si contigerit illarum aliquam vacare, quaeso mei non obliviscatur. Meminit Dominatio Vestra Reverendissima, quod ad utramque exspectativas habeo. De gubernatione ⌊villae Goląbie⌋, pro qua dudum ⌊maiestatem regiam⌋ rogavi, si casus talis inciderit, humiliter rogo, mei memoriam habeat. Haec de rebus domesticis hactenus, ut ad istas, quas nunc ago, redeam.
Ex calculo posito Dominatio Vestra Reverendissima intellexit, quantum mihi ex omni viatico reliquum est, et ex prioribus meis ⌊⌋, quod ex ⌊Hispania⌋ nequaquam ante mensem Martium navigare possum, ad quem quinque menses restant. Cum itaque ⌊maiestas regia⌋ voluit, quod omnino ⌊caesarem⌋ sequerer, intercedat pro sua in me gratia Dominatio Vestra Reverendissima ad illius maiestatem, ut cum honore rebus Deo favente bene confectis et citra illius maiestatis regiae lenitatem redire valeam.
Alia, quae se post novissimas meas ex ⌊Londino⌋ ⌊⌋ obtulerunt, et quibus modis ⌊Theodericus de BJ 6557, p. 41v Schonberg⌋
a serenissimo ⌊rege Angliae⌋ fuit absolutus, ex ⌊⌋ ad ⌊maiestatem regiam⌋ intelliget.
Cum adhuc essem ⌊Londini⌋, venit quidam secretarius ⌊pontificis⌋, qui dominum ⌊episcopum Plocensem⌋ mortuum fuisse ⌊Romae⌋ asseruit. Quod si sic est, malam fecit commutationem: pro pilleo rubro, quem tot conatibus ambiebat, mortem accepit. Requiescat in pace.
Quod hoc tempore nulla nova, quae certa essent, habentur, causa est, quod in dies postae tam ex ⌊Hispania⌋, quam etiam ex partibus inferioribus ⌊Germaniae⌋ exspectantur et hic est una navis pro postis reposita, cum qua ego ivissem, sed quia multa petebant illius rectores et postarium praestolantur, cuius adventus adhuc est incertus, vadam pro levioribus pecuniis in nomine Domini propinquius ad ⌊caesarem⌋, sed longiore tractu per ⌊mare⌋ cum ista navicula Portugalensi in ⌊Castiliam⌋. Et iam, quod Deus Optimus Maximus bene vertat, parati sumus, bonum tempus et secundum ventum omni hora exspectamus. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae ut domino meo gratiosissimo et rogo absentis sui servuli per occasionem rationem habeat.
Datum ex ⌊Plemoria⌋ oppidulo in finibus ⌊regni Angliae⌋ versus occidentem, XXIX Octobris anno Domini MDXXII-o.
| |
19 | IDL 6226 | Ioannes DANTISCUS do Sigismund I Jagiellon, [Plymouth], [ca. 1522-10-29] |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | kopia język: łacina, XVI w., BJ, 6557, k. 38r-39r
| 2 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 274, Nr 20, s. 38-40
| 3 | regest z ekscerptami język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 15v-16v
|
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
BJ 6557, f. 38r
⌊Ioannes Dantiscus⌋ orator apud ⌊Caesarem Carolum Quintum⌋
⌊Sigismundo Primo regi Poloniae⌋
Serenissime Rex et Domine, domine clementissime.
Praecipua causa, cur sine creditivis reverendissimum dominum ⌊cardinalem Eboracensem⌋ et serenissimum ⌊regem Angliae⌋ accedere ausi, fuit, ut ms. et(!)
⌈utut ms. et(!)
⌉ quid ⌊ille de Schenberg⌋ hic tanto tempore molitus fuisset, intelligerem. Ex ⌊domino cardinali⌋ parum accepi, omnia a ⌊serenissimo domino rege⌋, qui ingenue, postquam me seorsum audisset, mihi in hunc sensum cuncta retulit. In primis, ut est profecto bene doctus, dixit, quod non bene loqueretur Latine, scribere quidem posset aliquid, quia usum dicendi non haberet, nihilominus velit dare operam, et „Enitar”, inquit, „quod me intelligetis. Quae dixistis pro ⌊domino vestro⌋, libenter audivi, cupiebam dudum in hac causa ab aliquo vestrarum partium reddi certior, nihil ego umquam audivi diversius, quam quod vos et ⌊nuntius⌋ de ⌊Prussia⌋ proposuit. ⌊Qui⌋ huc venit cum ⌊caesare⌋ et sine intermissione et caesarem et me molestabat, qui eo tempore aliis gravioribus rebus fueramus occupati.
⌊Caesar⌋, quam diu hic erat, novit ⌊illum⌋ moris suspensum agere et mihi
tandem eum hic reliquit. Continue, quando ⌊illi⌋ ad me dabatur accessus, contra ⌊dominum vestrum⌋ conquerebatur et in scriptis multa
obtulit, quae ego aliis intentus aliis commisi. Rogavit a me
subsidium[1] ⌊principi suo⌋ et ⌊ordini⌋ aliquoties contra ⌊dominum vestrum⌋ et multa mihi promittebat” (ridendo hoc ⌊illius maiestas⌋ protulit) „et me hortabatur, quia essem defensor ecclesiae generalis, quod ex debito illi adesse deberem, dicens quoddam factum esse compromissum ad arbitros, quod ⌊rex vester⌋ ⌊Poloniae⌋ non teneret neque indutias factas, sed gravibus iniuriis et violentiis subditos
BJ 6557, f. 38v
domini sui premeret, et nihil in indutiis contentum observaret, igitur hoc arbitramentum cum compromisso cogerentur abicere et rebus suis tempestive consulere, ne funditus a ⌊rege Poloniae⌋ destruerentur. Et multas etiam prius non auditas crudelitates de domino vestro recensuit. Arbitros etiam habuit suspectos, videlicet ⌊caesarem⌋, quod
esset amicus et consanguineus ⌊domini vestri⌋, ideo in hac causa non possent pati arbitramentum et quaerere contra dominum vestrum per totam Christianitatem subsidia. Impulsabat me istis querelis saepius, tandem, cum ulterius molestiam hanc ferre non possem, respondi illi: Quid tu vis, quod ego contra fratrem et meum bonum amicum ⌊regem Poloniae⌋, qui est cum ⌊caesare⌋ confoederatus noster, deberem sine causa superinscribed, in the hand of other⌈causacausa superinscribed, in the hand of other⌉ armis contendere? Quid ad me ista causa? Sumne ego in ea iudex? Tu dicis pro ⌊tuo domino⌋, audi alteram partem. Quid tu me vis
inducere, ut contra ⌊regem amicum⌋ debeam arma sumere? Sic ⌊illum⌋
reliqui et cum sua expeditione eum ad ⌊meum cardinalem⌋ remisi. Bonum tamen esset, domine orator, ex quo, ut vos mihi retulistis, tot hostibus infidelibus ⌊dominus vester⌋ saeptus est, quod cum ⌊istius domino⌋ concordiam iniret. Libenter ad hoc, si possem, iuvamen praestarem. ⌊Dominus vester⌋ mihi est amicus, ⌊marchiones Brandeburgenses⌋ etiam sunt amici, velim, quod bene convenirent.”
Respondi illius maiestati deberet conicere, cuius esse animi ⌊dominus magister⌋, cum prius de alto et basso in ⌊arbitros⌋, quos nominabam, compromisisset, ab illis rursus velit deficere et Christianos reges contra dominum meum, qui Christianitatis esset propugnaculum, concitare, cum illorum religio longe aliter disponat, et quod ⌊ordo etiam istorum fratrum⌋ prius fuisset in ⌊Anglia⌋, sed propter dissensiones, quae per eos in regno semper erant, fuerant expulsi. Et protuli consilium ⌊regis Angliae Henrici Sexti⌋, qui genitori Serenissimae Maiestatis Vestrae, divo olim ⌊Casimiro regi⌋, cum primum in ⌊Prussia⌋ bellum cum eis gereret, scripsit, si velit in suis terris pacem habere, ut ⌊illos fratres⌋ omnes expelleret et funditus eradicaret[2].
„Poterat hoc fieri,” respondit ⌊rex⌋, „tamen melior esset pax, quam bellum,” et mul
BJ 6557, f. 39r
tos alios utrimque sermones. ⌊Illius maiestatem⌋ rogavi, ne frivolis querelis contra Maiestatem Vestram deinceps crederet, et quod non aliam de Serenissima Maiestate Vestra haberet aestimationem, quam quae de iusto et bono Christiano principe haberi debet. Respondit „Ego aliam non habeo, sed illi nihilominus conqueruntur” et conclusit „Sciatis, si quid ego possum pro ⌊domino vestro⌋, omnia sum libenter facturus”. Et sic me, ut in litteris descripsi, dimisit.
Ex his Serenissima Maiestas Vestra potest perspicere, quae nova molimina ⌊magister⌋ habeat. Hactenus ab ⌊illo⌋ nulla fides est servata, et si sub istis indutiis aliquid technarum possit committere, arbitraretur se Deo praestare obsequium. Meum non est, qui sum rudis et nullius intellectus, in his rebus consulere. Serenissima Maiestas Vestra pro sua incomparabili prudentia bene omnibus providebit. Ego vero Deo duce, dum sospes ad maiestatem caesaream pervenero, efficiam, ut haec omnia sciat. Interea velim, si Maiestati Vestrae Serenissimae consultum videretur, ut serenissimus ⌊Angliae rex⌋ litteris Sacratissimae Maiestatis Vestrae de his, quibus falso est insimulata, clarius edoceretur. Haec ita apud serenissimum ⌊regem Angliae⌋ sunt acta et hoc responsum et haec fere verba in forma, quantum memini, mecum locutus est. Hinc omnia, quae ⌊dominus magister⌋ cum suo istarum machinarum structore in pectore habet, intelliget Serenissima Maiestas Vestra. Cui me iterum humillime commendo.
[1] subsidium letters bsi crossed out and something illegible superinscribed in another hand
[2] eradicaret underlined in the later hand; in the hand of that who underlined anotation Crucigeri on the margin
| |
20 | IDL 6225 | Ioannes DANTISCUS do Sigismund I Jagiellon, Plymouth, 1522-11-10 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | kopia język: łacina, XVI w., BJ, 6557, k. 41v-45r
| 2 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 60, s. 271-282
| 3 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 274, Nr 22, s. 43-47
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 19-20
|
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Sacratissima Maiestas Regia et Domine, domine clementissime. Post humillimam perpetuae meae servitutis commendationem.
Ex ⌊Londino⌋ primaria ⌊regni
Angliae⌋ civitate 1522-10-12⌊XII huius(!) mensis1522-10-12⌋ diffuse omnia, quae apud serenissimum ⌊regem Angliae⌋ et apud reverendissimum dominum ⌊cardinalem
Eboracensem⌋ egerim, cum omnibus domini ⌊magistri generalis⌋ BJ 6557, f. 42r moliminibus, quae per ⌊Theodericum de Schonberg⌋ struit, ⌊⌋. Ex his intelliget, quatenus indutiis ⌊Thoroniae⌋ confectis fidendum, et quid ⌊fratres isti⌋ praetendant. Omnia extrema temptantur, et nihil, quo conceptis dolis et insidiis satisfactum iri possit, contra Deum fidem et honorem praetermittitur. Non ambigo, quin Sacratissima Maiestas Vestra pro sua incomparabili prudentia fortes obices machinis huiusmodi in glacie fixis opponet. In novissimis meis litteris per totum fere de ⌊⌊Dedalo⌋ illo ⌊domini magistri⌋⌋ fabula narrabatur utque illam aliquando absolvam, illic rursus incipiendum est, ubi imperfectam reliqui.
Conveni in ⌊Londino⌋ interpretem, qui cum ⌊illo⌋, postquam ego ad serenissimum ⌊regem Angliae⌋ iveram, se etiam illac contulit; ille mihi omnia, quomodo a rege susceptus et expeditus fuerat, recensuit. In primis mihi referebat, quod inter eundum in quodam oppidulo, nolens recta ad curiam ⌊regis⌋ ire, reditum meum praestolabatur; et cum esset in fenestra, casu evenit, quod cum illa pompa, ut prius scripsi, illius hospitium praeterirem; a me tamen non fuit visus. Et cum quidam cum
⌊eo⌋ stans interrogaret, quis esset, qui sic cum pompa a ⌊rege⌋ reduceretur, respondit Germanice „es sein Polekchen”. Et cum ille instaret et plura de me quaesivisset, non dedit illi responsum et tandem maestus et tacens per totam cenam sedit. Altero die quaerens opportunitatem, ut ⌊regem⌋ alloqueretur, tempore prandii se ad aulam intrusit, et cum rex egrederetur, fecerat quaedam verba Latina vehementi sermone satis diu coram rege, qui ⌊illi⌋ nihil aliud quam data manu dixit „Vale” et ad mensam se contulit. ⌊Bonus inde vir⌋ furia quadam percitus ex aula properabat. Erant ibi aliqui de officialibus, quos muneribus sibi devinxerat. Rogarunt ⌊eum⌋,
ut cum illis pranderet, quod torvo, ut est, vultu recusavit, et ad equos abiit recta in ⌊Scotiam⌋, et deinde ad ⌊regem Daciae⌋ iturus. Ista fuit tota ⌊illius architecti⌋ a serenissimo ⌊rege Angliae⌋ absolutio. In
⌊Londino⌋ vero ab hospite absolvi non poterat, nisi vendita catena orig. cathena⌈catenacatena orig. cathena⌉
aurea, quae trecentos ducatos continebat. De istis paucos pro ulteriori viatico secum tulit et ⌊regi⌋ et ⌊cardinali⌋ atque BJ 6557, f. 42v omnibus ⌊Anglicis⌋ imprecabatur. Antequam tamen ⌊Londinum⌋ exiret, non potuit sibi temperare, quin moribus suis furiosis uteretur. Ante hospitium, in quo fuerat, erant arma seu insignia domini ⌊comitis de Tarnow⌋ et nobilium, qui eum comitabantur, affixa. Quae iussit
cultellis scindi et destrui; et cum hoc illius servi facerent, quaesitum est ab eis, cur picturas lacerarent. Responderunt written over it⌈iterunterunt written over it⌉, quod nullus Polonorum esset dignus, ut aliquod insigne ferret, et
multa alia, quae tamen illi a plerisque magis ad insaniam, quam ad
industriam, de qua plurimum gloriatur superinscribed⌈gloriaturgloriatur superinscribed⌉,
sunt imputata. Et cum a sculptore illius effigies in lignum esset
sculpta, ut aliae adinstar ex aere vel plumbo funderentur, reliquit
hoc lignum in mensa cum aliis rebus et libellis. Nocte venerant mures
et ex illius simulacro nares, os et barbam corroserunt. Fertur
impense indignatus dixisse „Nonne erant in propinquo candelae,
casei, libelli? Quis daemon mures in mures meam faciem impellit? Non possum aliud credere, quin ex Polonia huc
venerint, ubi et catellis et muribus sum exosus”. Et, ut est
levis et inconstans, interdum laudabat, interdum vituperabat Polonos.
In hoc tamen fuit solitus Polonos commendare asserens, quod si
videret in uno campo pari numero Anglicos et Polonos, et utrosque
suis armis utentes, mallet esse cum Polonis, quam Anglicis, plus
Polonis roboris et peritiae militaris tribuens. Haec a doctore
Michaele Sandeci(!) decano Wratislaviensi accepi, qui cum illo hic
longam habuit consuetudinem. Is mihi etiam dixit, quod ab eo
intellexisset magistrum generalem cum marchione Casimiro quasdam
habere simultates, quas uterque dissimulat, et quod cum cardinale
Salczburgensi non sint contenti, quem suspectum habent, quod plus
partibus Sacratissimae Maiestatis Vestrae, quam illis sit affectus.
Hoc hinc credo, quia cardinalis aucupatur, ut scripsi ex Nurumberga,
quae pars ei plus sit datura, et isti non habent, quod dent. Rettulit
etiam mihi idem doctor Theodericum sibi magnam spem de archiepiscopo
Strigoniensi polliceri, quod ego qualiter aestimare debeam, nescio,
quodque potissimam fiduciae suae partem, si res ad cognitionem
pervenerit, BJ 6557, f. 43r in abbatem de Fulda ponant, qui ordinis
in hac causa debet esse procurator, certam sibi de tota Prussia
recuperanda promittens victoriam. Multa praeterea fabulis anilibus
similia, quae, ne huiusmodi ineptiis sim morosior, et ut superinscribed⌈utut superinscribed⌉
finem semel de hoc pseudolo faciam, praetereo.
Et, ut res meae ulterius habeant, quod annotarem, operae pretium duxi. ⌊⌋; dies noctesque in summo taedio, erantque interea, quod hic sum, aliquot tempestates in mari ita validae, per ventos iam nobis fere ad integrum mensem contrarios, quod ex his plures naves desiderantur; neque adhuc, quando hinc solvere possimus, propter flatus continue nobis adversos quisquam potis est intelligere. Ad ⌊hunc portum⌋ oratorum ⌊maiestatis caesareae⌋ et omnium consilio, qui istarum rerum experientiam habent, me contuli, non temere me huc ingessi, non tamen possum invito caelo et obstrepentibus auris[1] exire; et tempus, quanto diutius exspectatur, tanto magis crudescit et fit insolentius. Dicitur mihi, quod oratores caesaris, dominae ⌊Margarethae⌋ et alii hinc semper solvere sint consueti, et quod etiam aliquot diebus hic fuerint immorati, et novissime oratores ⌊regis Angliae⌋ hic per mensem stetisse ventum exspectando. Est hic etiam parva narvis pro transvehendis postis posita, quae, si hac hora postarius ex⌊Flandria⌋ applicaret, adversantibus ventis exire non posset, licet remis et velis utatur. Habeo cum illa pactum, si citius se auderet mari credere, quam ista ex ⌊Portugalia⌋, quam conduxi, ut me cum ea aleae exponerem. Optarem mihi alas, si foret possibile, non tamen quales habuit ⌊Icarus⌋, ut volando mandata Serenissimae Maiestatis
Vestrae possem exsequi, sed in vetitum sub hoc casu niti non datur. Mora haec, si erit longior, non solum me magis anxium, sed etiam, qui iam in aula Serenissimae Maiestatis Vestrae canescere coepi, totum canum BJ 6557, f. 43v reddet.
Continui hic apud me interpretem meum Anglicanum hactenus; nolui eum dimittere, donec me navem ascendentem videret, ut cum certitudine me esse in navigatione istae meae litterae ad Sacratissimam Maiestatem Vestram pervenirent. Cum vero neque nautis neque mihi spes est ex certissimis coniecturis, propter continuas pluvias, grandines et horrendas tempestates, quod hoc mense prosperum ventum habere poterimus, non potui eum propter has meas litteras, ut tutius per illum ⌊Lundinum⌋ perferrentur, diutius detinere. Accepto itaque alio, illum ut curaret, quod eae litterae ⌊Antverpiae⌋ ⌊Fuggaris⌋ redderentur, expedivi. Ego cf. Vulg. Mt 8 26 Et dicit eis Iesus: Quid timidi estis, modicae fidei? Tunc surgens imperavit ventis, et mari, et facta est tranquillitas magna; Vulg. Lc 8 25 Dixit autem illis: Ubi est fides vestra? Qui timentes, mirati sunt ad invicem, dicentes: Quis putas hic est, quia et ventis, et mari imperat, et oboediunt ei? ⌊Dei clementia, qui ventis et mari imperatcf. Vulg. Mt 8 26 Et dicit eis Iesus: Quid timidi estis, modicae fidei? Tunc surgens imperavit ventis, et mari, et facta est tranquillitas magna; Vulg. Lc 8 25 Dixit autem illis: Ubi est fides vestra? Qui timentes, mirati sunt ad invicem, dicentes: Quis putas hic est, quia et ventis, et mari imperat, et oboediunt ei? ⌋, hic exspectabo, et quamprimum se prosper flatus offeret, non me rigidus December, non me procellosa hiems neque me ab hospitibus aperta pericula morabuntur, Deo me per hoc tumidum pelagus commendabo, et quantum possum celerius ad maiestatem caesaream, ubiubi sit,
cf. Cic. Fam. 14 1 7 sed si offendet me loci celebritas, alio me conferam; Cic. Att. 3 11 1 si spes erit ea quae rumoribus adferebatur, ad te me conferam ⌊me conferamcf. Cic. Fam. 14 1 7 sed si offendet me loci celebritas, alio me conferam; Cic. Att. 3 11 1 si spes erit ea quae rumoribus adferebatur, ad te me conferam ⌋.
In quam gravibus hic sim expensis male in cibo et potu vivendo, reverendissimo domino Posnaniensi descripsi. Homines hic neque Deum timent neque conscientias habent. In ⌊Germania⌋ metsextus, cum sex equis, tantum per unum diem, quantum hic sine equis non exposui. Et quemadmodum hic superius descripsi, quod in hoc ⌊oppido⌋ 15 diebus sim immoratus, nunc dies agitur vicesimus et adhuc, quando abeundum, certus esse non possum. Ventus ex occidente sic est perseverans, quod toto hoc mense et multis ante diebus nulla navis ex his partibus in ⌊Hispania⌋m solvere potuit. Quapropter Maiestati Vestrae Sacratissimae humillime supplico, moram hanc quam invitus et sub duro hoc taedio ago, clementer perpendat et mei ulterius rationem habeat.
De reditu meo, cum adhuc medium itineris non confecerim, nihil certi augurari possum. Cuperem nihilominus cum primis a Maiestate Vestra Sacratissima fieri certior, si debeam in redeundo iuxta instructionem mihi datam illustrissimum ⌊ducem Georgium Misnensem⌋ convenire nec ne. Si ex ⌊Hispania⌋ ad illius illustritatem redire debeo, cf. Verg. A. 1 343 longa est iniuria, longae ambages; sed summa sequar fastigia rerum ⌊longae erunt ambagescf. Verg. A. 1 343 longa est iniuria, longae ambages; sed summa sequar fastigia rerum ⌋ et iterum ingens erit circuitus, antequam me rursus ad Sacratissimam Maiestatem Vestram BJ 6557, f. 44r referam. Possem commodius, si hoc bellum inter ⌊caesarem⌋ et ⌊Gallos⌋ non sedabitur, per Regnum Neapolitanum redire. Mandatum in hoc casu a Maiestate Vestra Sacratissima humiliter exspecto et nihil omittam, cf. Pl. Am. 505 citius quod non facto est usus fit quam quod facto est opus ⌊quod facto est opuscf. Pl. Am. 505 citius quod non facto est usus fit quam quod facto est opus ⌋.
Quae hic nova feruntur, non sunt undiquaque certa, cum hic in fine huius mundi
procul a curia regis spargantur. Paulo ante dicebatur, quod fuerit
inter caesaris et regis Angliae exercitus et Gallos magnus ms. magnos(!)
⌈magnusmagnus ms. magnos(!)
⌉
conflictus; quis vero vicerit, erat adhuc dubium. Nuper venerunt
alia, quod amiralis regis Angliae cum suo exercitu redierit ex
Francia et gentes ad hiemandum circa Calisium deposuerit, et quod per
centum miliaria Gallica in Gallia ingentia damna igne et ferro
fecerit sine ulla Gallorum resistentia. De conflictu nihil, quodque
gentes caesaris se etiam pro hac hieme in Flandria locaverint, et
quomodo se tam caesariani, quam etiam Angli, pro futuro vere rebus
omnibus bellum spectantibus contra Gallos parent, et quod caesar et
rex Angliae in propriis personis contra Gallos debeant proficisci.
Venerunt huc ante aliquot dies novem naves ex Hispania et Portugalia bene armatae, quae ad Antverpiam tendunt. Dicebatur a mercatoribus,
qui in illis erant, quod caesar esset in Valdolit civitate non procul
a Burgis, et quod strictam faceret iustitiam de illis, qui in
Hispania rebellarunt, misissetque non contemnendum exercitum ex
Hispania ad recuperandum civitatem Baionam in Piscania, quam Gallus,
dum hinc caesar traiceret, ceperat. Sed postquam exercitus iste
propter munitiones a Gallis factas nihil proficeret, in circuitu et
finibus Galliae hostiliter saevitum est. Et quod caesar pro vere
futuro ex Hispania omnes suos conatus et vires contra Gallos exponet.
Ex Italia dux ⌊Prosper Columna⌋ ab alio latere cum valido exercitu
mittetur, ex Germania versus Lothoringiam delectus habebuntur, ut sic
ab omni parte Galliam adoriatur. Neque deponere intendit arma donec
regem Galliae aut humiliorem aut exulem reddat.
Redierunt
huc etiam duae naves armatae, quae oratores serenissimi regis Angliae
in Hispaniam vexerant. Milites ex illis dicunt, quod inter eundum sex
naves Gallicas obviam habuissent, cum BJ 6557, f. 44v quibus dum per
integrum diem et noctem conflictationes fecissent, unam ex illis
tormentis sic perforarunt, quod nequaquam subsistere potuit; unde
potiores homines captivos abduxerunt et viliores animas cum nave
merserunt, reliquas vero in fugam verterunt. Dicitur etiam, quod ante aliquot dies ex portu ⌊Coronia⌋, ad quem ego tendo, navis una a ⌊Gallis⌋ fuerit recepta hominibus cumba ex illa ad litus fugientibus, et quod Gallicanae naves, plures hoc tempore, hinc inde in mari vagantes in dies videantur, consuliturque mihi, quod inter navigandum non in utramque aurem dormiam, ne a Gallis capiar. Qui tales sunt, quod neque amicis in mari parcant, suo stipendio militantes, quaecumque offendunt, si possunt, capiunt, depraedantur, trucidant, et, ne sciatur, naves perfossas in profundum demittunt. Fecerunt his diebus in quibusdam insulis ad regem Angliae spectantibus praeter hominum opinionem illas ingressi ingentia damna. Et hoc ⌊oppidum⌋ bene dives, opportunissimum ad istam partem habens portum sibi non parum timet. Neque hic in portu sum satis tutus, nam murum non habet, sed castrum est ad mare situm. Et in litore, ubi portui naves applicant, machinas aliquot disposuerunt incolae, quae tamen, si decem armatae naves hostiles se huc inferrent, parum vel nihil earum cursum impedirent. Sum igitur, quandocumque hinc Deo propitio solvero, tum maris, tum hostium formidine in periculo, quod nihilominus, modo optata se aura offerat, ut fidelis servus Sacratissimae Maiestatis Vestrae alacer subibo.
Habuit me 1522-11-10⌊hodie1522-11-10⌋ in prandio praelatus dives doctor et Oxoniensis ecclesiae vicarius in spiritualibus generalis, qui nuper ex ⌊Londino⌋ huc venit. Dixit mihi, quod rex Scotiae his diebus cum rege Angliae, qui illius ex sorore nepos est, de pace firma post duorum mensium indutias
convenire in Anglia debeat, et quod inter eos etiam contra Gallos
liga fiet. Dicitur etiam, quod Rhodos obsideatur adhuc a Turcis et
caesarem cum rege Portugaliae Rhodianis commeatum et suppetias cum
aliquot bonis navibus misisse; et quod rex Portugaliae Iohannes
habens XXII annos apud pontificem laboret, quod suam novercam
Leonoram caesaris sororem in coniugem ducere BJ 6557, f. 45r possit.
Feruntur plura alia plus quam fabulosa, quibus Sacratissimae
Maiestati Vestrae nolui esse morosior.
Deus Optimus Maximus faxit, ut ex aula maiestatis caesareae brevi, quemadmodum cupio et spero, certiora describere possim. Commendo me suppliciter Sacratissimae Maiestati Vestrae ut domino meo clementissimo et rogo longae et durae meae servitutis aliquando per occasionem clementem dignetur habere rationem.
Datum ex ultimo portu
⌊Angliae⌋ versus occidentem e regione ⌊Hispaniae⌋, ⌊Plemoria⌋, decima Novembris anno Domini M-o D-o XXII-o.
[1] auris over a in another hand superinscribed e to make Euris
| |
21 | IDL 6248 | Ioannes DANTISCUS do Piotr TOMICKI, Plymouth, 1522-11-10 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | kopia język: łacina, XVI w., BJ, 6557, k. 45r-v
| 2 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 61, s. 283-285
| 3 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 274, Nr 23, s. 47-48
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 21r
|
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine
gratiosissime. Humillimam servitiorum meorum commendationem.
Scripsi Dominationi Vestrae Reverendissimae in his annexis, ⌊⌋
dat(a) or dat(um)⌈dat(a)dat(a) or dat(um)⌉
est 1522-10-29⌊XXIX Octobris1522-10-29⌋ peregrinationis meae calculum. Nunc quantum mihi de omni viatico adhuc restat intelliget, hinc adhuc nequaquam absolvi possumus written over nt⌈ntmusmus written over nt⌉ propter continuum ventum contrarium, quae mora non parvis me cruciatibus afficit, cum sciam in dies duriora et periculosiora instare tempora neque me solum, verum etiam miseros istos ⌊Portugalenses⌋, cum quibus ire decreveram, qui nunc commeatu absumpto cf. Cato Maior, In M. Acilium Glabrionem (fragm. in: Festus, De verborum significatione, p. 237, 3-5 postquam navitas ex navibus eduxi, non ex militibus atque nautis piscatores penatores feci, sed arma dedi ⌊ex nautis piscatores fiuntcf. Cato Maior, In M. Acilium Glabrionem (fragm. in: Festus, De verborum significatione, p. 237, 3-5 postquam navitas ex navibus eduxi, non ex militibus atque nautis piscatores penatores feci, sed arma dedi ⌋ et solis piscibus victitant. Mihi etiam mea crumena cotidie fit levior. Sunt ⌊hic homines⌋, qui recte pecunias norunt, quibus, quantum terrarum peragraverim, non vidi avidiores. In hospitio omnia triplici pretio emuntur, quaecumque apponuntur ad mensam seorsum quodlibet ferculum, panem, cerevisiam et ignem, sicut hospes aestimat, solvere cogor. Tantum hic sine equis, quantum cum illis in ⌊Germania⌋ cotidie expendo. De cameris, lectis et domus utensilibus singularis habetur calculus BJ 6557, f. 45v neque permittitur, ut extra domum quicquam ematur, et pro multis pecuniis hic misere vivo in horas metuens, ne in aegritudinem inciderem, nam aliquoties stomachi dolorem cum torsione colica hic sensi. Inter haec omnia nihil me magis sedulo dolore conficit, quam quod aura mihi sic adversatur, quando vero secundam illam sumus habituri, nemo est de his, qui intelligunt, qui certo sperent; audiunturque hic tam horrendae crebrius tempestates, quae non solum arbores, sed montes possent evertere. Quas modo essent pro nobis, libenter ingrederer, saltem ne viderer vel deses vel negligens, qui ultro moras necteret. cf. Verg. A. 5 26-27 tum pius Aeneas: equidem sic poscere ventos iamdudum et frustra cerno te tendere contra ⌊Atqui contra ventos navigare possumcf. Verg. A. 5 26-27 tum pius Aeneas: equidem sic poscere ventos iamdudum et frustra cerno te tendere contra ⌋?
Cum illos Deus in manibus habeat, cuius in hoc gratiam oportet praestolari. Proinde Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico, non ducatur suspicione, quod forsan volens profectionem meam deferrem ms. differrem(!)
⌈deferremdeferrem ms. differrem(!)
⌉, vel quod ignavia vel metus aliquis me retraheret. Deo me commisi, cum
quo nihil formidandum penitus mihi persuasi. Agat itaque apud sacratissimam ⌊maiestatem regiam⌋ clientis sui humillimi Dominatio Vestra Reverendissima causam ut bonus patronus. Deo Optimo Maximo favente nihil omittam, modo sit possibile, quod facto est opus et quantum totis viribus eniti possum, efficiam, quod numquam Dominationem Vestram Reverendissimam res meas apud ⌊maiestatem regiam⌋ fovisse pudebit. Commendo me humiliter Dominationi Vestrae
Reverendissimae et rogo necessitatum mearum, de quibus iam aliquoties scripsi, non obliviscatur, et me gratia sua prosequi non desinat.
Ex ⌊Plemoria⌋ X Novembris anno M-o D-o XX-o II-o.
| |
22 | IDL 7096 | Piotr TOMICKI do Ioannes DANTISCUS, Vilnius, 1522-11-16 List zaginiony |
odebrano 1523-03-03 List zaginiony, reconstructed on the basis of IDL 179: Accepi litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae Vilnae XVI Novembris datas, tertia huius |
| |
23 | IDL 165 | Sigismund I Jagiellon do Ioannes DANTISCUS, Vilnius, 1522-11-16 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: łacina, ręką pisarza, podpis własnoręczny, AGAD, AZ, 2999, k. 46
| 2 | kopia język: łacina, XVI w., BK, 228, s. 202-203
| 3 | kopia język: łacina, XVI w., BJ, 6556, k. 64v (tp)
| 4 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 64, s. 291-292
| 5 | kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 262, s. 80
| 6 | ekscerpt język: łacina, XVI w., AGAD, Zbiór Branickich z Suchej, 22/32, s. 626
| 7 | ekscerpt język: łacina, XVIII w., BCz, 275, s. 108-109
| 8 | ekscerpt język: łacina, XVIII w., BCz, 35 (TN), Nr 63, s. 289
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), k. 185
| 2 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 23
|
Publikacje: 1 | NIEMCEWICZ 1 s. 378-380 (ekscerpt, starts from Ceterum mortuo Romae oratore nostro) | 2 | AT 6 Nr 152, s. 152-153 (in extenso) |
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
BNW, BOZ, 953, f. 46r
Sigismundus Dei gratia rex Poloniae, magnus dux Lituaniae, Russiae, Prussiaeque etc. dominus et heres
Accepimus litteras tuas ⌊Anthuerpii⌋ datas, quibus, quod nobis copiose omnia, quae tunc se offerebant, descripsisti, nihil nobis gratius facere potuisti, et hortamur te, ut idem semper per omnem occasionem facias. Non habemus in praesens aliud, quod agendum apud ⌊caesaream maiestatem⌋ tibi committamus praeter ea, quae iam a nobis accepisti, quibus ut celerius et magis ex voto fieri poterit confectis ad nos redire matures. Ceterum mortuo Romae oratore nostro reverendo olim Erasmo episcopo Plocensi contulit summus pontifex episcopatum ipsum Plocensem fratri magistri Prussiae. Quae res ut nobis toleranda sit, tu ipse melius nosti quam scribi possit, nam praeter quod hostis nobis obtrusus sit, etiam perniciosissimum esset, ut nobis aliquis alter praeter nos, consiliarios nostros et eos primarios statuere deberet. Quare agas diligentissime apud caesaream maiestatem, ut si ipse summus pontifex perstare velit in ea dispositione sua et eum, quem nos illi commendavimus, confirmare denegaret, dehortaretur illum litteris suis eius maiestas caesarea ab hoc instituto, nam nos, etiamsi bellum esset ob hoc resumendum, id nullo pacto admittemus. Commisimus Ioanni Boner, uti viaticum tibi adaugeat, tu, ut celerius ad nos redeas et negotia nostra recte obeas, curato.
Ad mandatum proprium regiae maiestatis
Sigismundus rex subscripsit
| |
24 | IDL 166 | Iustus Lodvicus DECIUS (DECJUSZ, DIETZ) do Ioannes DANTISCUS, Breslau (Vratislavia, Wrocław), 1522-11-24 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: łacina, autograf, AAWO, AB, D. 3, k. 2
| 2 | kopia język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1522, k. 22
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), k. 189
| 2 | regest język: angielski, XX w., CBKUL, R.III, 31, Nr 201
|
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
AAWO, D. 3, f. 2v
Excellentissimo ac venerabili domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, iuris utriusque doctori ac ⌊serenissimi regis Poloniae⌋ secretario apud ⌊caesaream celsitudinem⌋ oratori, domino et amico optimo dentur
Habui Tuas ex ⌊Antverpia⌋ litteras, quibus intellexi, quod aliter futurum non speravi, ⌊Fuggarorum familiam⌋ cum propter me tum etiam ob Tuas virtutes omnem benevolentiam exhibituram. Egi ego, ut etiam 50 floreni pro Te solverentur, quod et factum est, pro reliqua provisione et in aula et apud herum meum ita sollicitus, ne rebus Tuis in aliquo sim defuturus. Prope diem habetur responsum a ⌊regia maiestate⌋, id agam, quod Tibi expedit.
⌊Regina nostra⌋ filiam ⌊Sophiam⌋ nobis peperit. Oratores nostri ex ⌊Moscovia⌋ quinquennali pace confecta rediere. Hos secuti ⌊illius ducis⌋ oratore ms. i(!)
⌈ee ms. i(!)
⌉s nondum ad regem pervenere. Qui ubi venerint conditionibus pacem eloquutis, rex ad anni futuri initium Cracoviae expectatur. Pro Agnetis deinde festo comitia ⌊Petrkoviae⌋ pronuntiata sunt. Una bellica expeditio in Septembri proclamata infeliciter cessit. Postquam enim nostra convenit nobilitas, sine capite existens exercitum mox dissolvit, quamquam nec dum hostium vis premeret, alia ferme omnia in regno pristino servantur more. Nobilitas sic accincta ad bellum miro studio in spirituales sevit, decimis ferme omnibus absumptis domum rediere. Dispensatio pro Te ad bienium ultra annum de iure Tibi concessum de non promovendo in manibus meis est, itaque in ea re nihil Tibi laborandum.
⌊Sturtz⌋, quem Tu militum noviter praefectum novisti, ob caesum nobilem Hungarum ibidem capite plexus est. His diebus ⌊Sandecz⌋ ac ⌊Byecz⌋ oppida igne totaliter absumpta. ⌊Episcopus Plocensis⌋ in urbe 9 Septembris mortuus. Eum episcopatum ⌊pontifex⌋ ⌊Gaietano cardinali⌋ contulit, hic ad mille ducatorum pensionem ⌊Joanni Alberto marchioni⌋ cessit, cui ⌊pontifex⌋ sic providit. ⌊Rex⌋ in eum locum nostrum ⌊Raphaelem Lesctcinczki⌋ nominavi ms. nonninavit(!)
⌈nominavinominavi ms. nonninavit(!)
⌉t, illi vero successorem nostrum amantissimum ⌊Cricium⌋ pronuntiavit. ⌊Posnaniae⌋ praeposituram ⌊Latalski⌋ dedit, canonicatum Cracoviensem, quem ⌊Lesctcintzki⌋ habuit, ⌊Sebestiano Opalintzki⌋ voluit, Plocensis domus ⌊Posnaniensi episcopo⌋ cessit, illius vero ⌊Samoyski⌋ forte cedet. Haec res iunctis ms. iumctis(!)
⌈iunctisiunctis ms. iumctis(!)
⌉ animis tuenda cepta atque nullo umquam modo rex se flectendum scripsit in urbem. Ego hac in re pro utrique non parvam operam praestiti, potuis et Tu aliquot in illa aula pro ⌊Raphaeli⌋, is enim est, qui etiam omnia sua voluit pro illa maiestate, uti melius quam ego scis. Haec sunt Te absente apud nos mutata. Scribam post huc latius, vale citissime et parce.
Ex ⌊Wratislavia⌋, 24 Novembris 1522.
Tuus ⌊Jodocus L(udovicus) D(ecius)⌋
| |
25 | IDL 3679 | Jan BONER do Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1522-12-08 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: niemiecki, BCz, 1595, s. 5-6
|
Pomocnicze podstawy źródłowe: 1 | regest język: polski, XX w., B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), k. 192
|
|
| |
26 | IDL 167 | Thorn Town Council do Ioannes DANTISCUS, Thorn (Toruń), 1522-12-26 |
Rękopiśmienne podstawy źródłowe: 1 | czystopis język: niemiecki, BCz, 1596, s. 121-122
| 2 | kopia język: niemiecki, XX w., B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1523, p. 43-44
|
|
| |