BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 42r Cum iam istas concludere volui litteras, venit mihi in mentem paper damaged⌈[mentem]mentem paper damaged⌉, ut absolutionem hinc domini doctoris Borgk Maiestati Vestrae Serenissimae describerem, quod supervacaneum non censui futurum. Habitis iam omnibus litteris a caesare subscriptis et sigillatis et tota negotiorum expositione, venimus ad caesarem, qui quoniam magnus cancellarius non aderat, significavit nobis, si eum alloqui vellemus, ut hoc sermone Italo fieret. Itaque cum post missam, quae illic habebatur, maiestatem illius accederemus, grato nos vultu admisit. Exorsus est dominus doctor lingua Itala, quam apprime novit, et habuit imprimis maiestati illius gratias pro tam iusta et benigna expeditione, offerens se quam primum ad Maiestatem Vestram Serenissimam perveniret, ea omnia ex ordine relaturum etc. addens in fine rogando, ne illius maiestas delatoribus umquam crederet, qui mutuo fraterno amori inter Vestram et illius maiestatem invidentes, turbare eum fortassis niterentur, certum habitura, Maiestatem Vestram Serenissimam tam constantis et perfecti principem animi esse, qui non tam facile ut plerique a concepta semel amicitia deflecteretur, et si quid istiusmodi illius maiestati deferretur, me qui hic Serenissimae Maiestatis Vestrae nomine remanerem, certiorem redderet, unde et respondere et id Maiestati Vestrae Serenissimae describere possem. Maiestas sua caesarea alacri vultu statim subintulit: quod hoc tempore alia non potuit fieri expeditio, boni igitur consulere deberemus; se tamen semper, quantum illi conveniret, libenter Maiestati Vestrae gratificaturam, et licet quaedam et dicta et scripta fuissent, illius maiestati tamen se fidem non adhibuisse, numquam se etiam ansam daturam, qua conceptus iste mutuus amor corrumpi possit, Maiestatemque Vestram sedulo pro bono fratre et loco patris se habituram, neque sibi aliter umquam de illa persuasisse et si superinscribed⌈sisi superinscribed⌉ quicquam contrarium sibi exponeretur, me hic in aula illico certiorem facturum. Deinde et ego Germanice in priorem fere sententiam pauca in compendio rettuli et in fine rogavi, cum mihi in illius aula esset immorandum, me solita sua gratia prosequeretur. Quod se facere libenter pollicebatur, Germanice addens: So viel myt muglich. Sic demum dominus doctor manus illius maiestatis exoscula BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 42v ri more patrio voluit, ad quod nequaquam consensit, sed data illi manu, ut apud nos usu receptum est, benigniter et donatum a se dimisit. Haec igitur ad longum Maiestati Vestrae Serenissimae descripsi, ut inde quis illius erga Maiestatem Vestram Serenissimam sit animus, liquidius cognoscatur, et ne promissa nostra, quod numquam est futurum, alios haberent eventus, sicut hoc Maiestas Vestra Serenissima pro incomparabili sua prudentia bene moderabitur. Alia ex reverendissimo domino meo Cracoviensi episcopo Maiestas Vestra Serenissima intelleget.

Haec cum scripsissem venerunt ad deversorium meum, missi ad me a maiestate caesarea, reverendi domini Baltazar, propositus de Waltkirchen et doctor Wolfgang Brantner, ordinis Sancti Georgii coadiutor, consiliarii et secretarii maiestatis caesareae, exposueruntque mihi illius maiestatis nomine, quomodo nuper ex conventu Nurnbergensi imperiali maiestati caesareae ab omnibus principibus et statibus ibidem constitutis, scriptum fuisset, illius maiestatem rogando et hortando, ut bello, quod inter Maiestatem Vestram Serenissimam et ill(ustrissimum) or ill(ustrem)⌈ill(ustrissimum)ill(ustrissimum) or ill(ustrem)⌉ dominum magistrum Prussiae fuit et per quadriennales indutias interceptum esset, tandem finem imponeret; unde cum maiestas caesarea secum reputaret, quam hoc bellum Reipublicae Christianae hoc praesertim tempore perniciosum foret, si iterum recrudesceret et quod indutiae ac compromissum desuper factum, pro futuro Aprili exspiraret, curae haberet summopere, ne deterius quicquam ad utramque partem inde oriri possit, ut bonis mediis componeretur. Dedisset itaque magnam operam superioribus annis et per oratores et per litteras suas ad arbitros, ut negotium hoc aggrederentur, et paulo ante etiam dominus Ioannes Hannard ⌊Ioannes HannardIoannes Hannard ⌋ in Germaniam missus, inter alia hoc etiam in mandatis habuisset; quid vero ea in re egisset, illis esse adhuc incognitum. Et ne quicquam illius maiestas praetermisisse videretur, cum ego hic nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae agerem, esset item alius etiam hic ab ill(ustrissimo) domino magistro: sua maiestas caesarea temptare vellet, si per nos hic aliquid, quod his rebus expediret, efficere posset vel saltem consilium capere, BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 43r quo causa istiusmodi belli componi, aut longiores indutiae paper damaged⌈[indutiae]indutiae paper damaged⌉ fieri possent, quibus stantibus, accuratius quam hactenus paper damaged⌈[tenus]tenus paper damaged⌉ de certa pace tractaretur, facturusque essem rem gratam suae maiestati caesareae, si illi desuper sententiam meam exponerem. Summa haec fuit totius orationis, quam cum recte, ut mihi videor, intellexissem, nullam scilicet aliam fuisse causam, cur ad me esset missum, quam ut expiscaretur, si quid hac in re a Maiestate Vestra Serenissima written over hab⌈habSerenissimaSerenissima written over hab⌉ in mandatis haberem aut quale meum desuper esset mandatum. Opinantur fortassis, quod hanc ob causam hic sim relictus, quasi Maiestas Vestra Serenissima summopere averet in hoc negotio caesaris auxilium. Respondi: quod imprimis maiestati caesareae haberem gratias immensas nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae pro ea sollicitudine, quam gerit in Rempublicam Christianam partium nostrarum, quam libenter bene compositam et pacatam videret; verumque esset, inter alia bella, quibus nunc orbis christianus est perplexus, hoc etiam foret non minimum, si recrudesceret, utpote quod illic ageretur, ubi Respublica Christiana armis plus superinscribed⌈plusplus superinscribed⌉ quam usque alibi ab infidelibus infestaretur, et quod eam ob rem atque ut maiestati caesareae gratificaretur, Maiestas Vestra Serenissima, cum iam paene victoriam omnem in manibus habuit, arma deposuerit et ad caesareae maiestatis postulationem in certos arbitros admissis quadriennalibus indutiis compromiserit, futurum sperans (quod longe secus evenit) interea promissam pacem fieri neque quominus haec conficeretur per Maiestatem Vestram Serenissimam stetit, essetque adhuc in maiestatis caesareae et illius officialium recenti memoria, quod ante duos annos me hac de re Maiestas Vestra Serenissima huc in Hispaniam missum agere et ut eiusmodi compromissum procederet apud maiestatem caesaream sollicitare iussisset, praetera ad omnes alios arbitros, hoc idem procurans, misisset. Quo vero factum est, quod in hac causa tanto tempore nihil sit tractatum, esset luce meridiana clarius. Proinde, quod se iterum maiestas caesarea his negotiis interponeret, illius maiestatis prudentiam impense laudarem, prospiceret enim, si cicatrix haec refrica BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 43v retur, quid morbi portenderet. Mihi autem ea de re a Maiestate Vestra Serenissima nullum adhuc esse mandatum, consilium vero, quod per eos maiestas caesarea a me postularet, pro rudi meo intellectu convenientius esse non posse, quam ut hanc piam caesareae maiestatis sententiam Maiestati Vestrae Serenissimae describerem, quod me diligenter facturum pollicebar. Hoc responso contenti et laudato, quod ea Maiestati Vestrae Serenissimae deferenda censui, maiestati caesareae se id relaturos, sperantes hoc illi non ingratum fore dixerunt, seque recta ad magistri nuntium ituros, idem cum eo acturi, vellentque de illius mente edocti me rursus reddere certiorem. Inde, ut mihi certo persuasi, a domino Ioanne, marchione Brandeburgensi, hoc habentes, coeperunt dominum magistrum excusare, quod non illius culpa negotium compromissi tamdiu intactum fuisset, sed quod morte quorundam arbitrorum id accidisset, unde me continere non potui et rettuli illis, quid dominus magister per superinscribed⌈perper superinscribed⌉ suum nuntium Ioannem de Schonbergk, stantibus indutiis, apud caesarem in Brabantia usque in Angliam et quid per sex menses apud illum regem etiam egisset et quod ipsemet quaecumque contra indutias fecerat, sine pudore coram omnibus passim in Maiestatem Vestram retorsit. Indulgendum esse illius aetati per Maiestatem Vestram prudentia et annis maturiorem, aiebant, et quod postea futurus sit cautior. Omnia haec per dominum marchionem hic aguntur, licet, ut supra descripsi, magister hic propter(?) male audiat. Maiestas Vestra, quae prudentissima est, quorsum haec intellegit et quae ex re sua erunt, providebit.

Serenissime Rex et Domine, domine clementissime. Peto mihi a Maiestate Vestra Serenissima dari veniam, quod sic incomposite et tumultuarie has conscripsi, eum enim ad modum, ut mihi afferuntur, negotia annoto; paulo ante accepi, quis iste erit orator, qui cum caduceatore sollemniter ad Maiestatem Vestram Serenissimam cum vellere aureo superinscribed⌈aureoaureo superinscribed⌉ ac aliis rebus mittetur. Est unus ex his, qui in superinscribed⌈inin superinscribed⌉ causa magistri Prussiae apud me erant, dominus Wolfgangus Prantner, legum doctor, ordinis Sancti Georgii, quem Maximilianus caesar, BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 44r cui Deus Optimus Maximus aeternam det beatitudinem, in Austria paper damaged⌈[tria]tria paper damaged⌉ in paper damaged⌈[in]in paper damaged⌉stituit, coadiutor. Erat is apud illius maiestatem praeclarissimae memoriae secretarius praecipuus, et nunc hic cum domino praeposito supra descripto omnes imperii res in consilio derigit; iuvenis profecto praeter bonas litteras, quibus affatim abundat, virtuosus, sincerus, apertus ac singulari humanitate rerumque gerendarum peritia praeditus. Estque mihi antiqua et multa cum eo familiaritatis consuetudo, et quam diu hic fui, non vulgare studiorum commercium. De exitu tamen illius adhuc certo nescitur, ipse etiam tam longinquum iter ingredi non vult sine sufficienti viatico. Si veniet, onustus ut reor, plurimis negotiis neque ingratus se ad Maiestatem Vestram Serenissimam conferet. Ex eo intellexi, cum hodie mecum pranderet, quod heri, quae fuit mala, ut hic vocant, dies caesaris, illius maiestatem febris omnino deseruisset, habeturque spes, quod ex ea aegritudine iam penitus sit liberata. Unde cras ad congratulandum illius maiestati in aulam sum iturus et nisi me haec scriptio et postae huius expeditio retinuisset, hodie hoc confecissem, sic ipse dominus doctor, ut facerem hoc, apud me instabat, ob nullam fortassis aliam causam, ut suspicor, quam quod libenter videret, quod cum domino marchione Brandeburgensi illic convenirem, vel quod forsan maiestas caesarea de illius ad Maiestatem Vestram Serenissimam profectione mecum loqui decreverit. Quodcumque erit, brevi experiar. De vellere hoc aureo, quod ferri debet ad Maiestatem Vestram Serenissimam, certo mihi credat, quod quemadmodum nihil de illo in commissis habeo, sic etiam ne verbum quidem feci, magnus tamen cancellarius, ut Maiestati Vestrae ex Valle Oleti 12 Novembris scripsi, ultro de eo mecum sermonem habuit, quod domino Ioanni Hannard velleris haec oblatio ad Maiestatem Vestram fuisset commissa, et cum hoc non fecisset, maiestati caesareae non parum displicuisse, meque in praesentia illius missio praeteriisset, ni ab hoc domino doctore fuissem factus certior. Haec igitur scribo, ne viderer hoc praeter mandatum Maiestatis Vestrae Serenissimae hic sollicitasse, ex quo ne latum unguem quidem velim egredi. Sunt iam fere sex anni, quod Maiestas Vestra Serenissima Barchinonae in hunc fuit ordinem adscripta; ceteris electis, ut serenissimo regi Hungariae et Daciae, nunc extorri, dudum ordo iste est allatus, cur tam diu dilatio haec cum Maiestate Vestra Serenissima est facta, non caret misterio.

BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 44v Res Prutenae, quomodo hic tractantur, procul dubio Maiestas Vestra Serenissima satis intellegit. Nisi huc nuntius magistri ad marchionem Brandeburgensem venisset, status imperii ex conventu Nurenbergensi vix maiestatem caesaream, ut se his rebus interponeret, movissent. Itaque ad instantiam magistri magis, quam istorum statuum ulteriores petuntur indutiae, quae cum exspirabunt priusquam haec mea scripta, ut reor, ad Maiestatem Vestram Serenissimam perferentur, serio magis res agenda esset, ut hoc quod reliquum est hostibus quantocius occuparetur. Ius omne hac tempestate in armis est et quemadmodum fieri videmus fere ab omnibus aliis, praesertim a primis orbis nostri gubernatoribus, quod is qui potior armis est, iure etiam potior esse dicatur, nihil commoditatis esset omittendum, ut id haberi possit, unde mala tot tanto tempore manarunt. Semper postea de iure facilius responderi possit, certo credo. Si caesar vel rex Galliae iure vel iniuria orbem omnem sub diciones suas cogere possent, facerent et iuris peritis disputationes relinquerent. Nihil tam interest, ut Cicero pro Publio Sextio inquit, quam ius et vis, et ubi vim volumus, extingui ius necesse est. Cum itaque vis nunc ubique dominetur, cur nos nisi iure expostulare cum hostibus volumus? Si illi eam haberent potentiam, quam text damaged⌈[m]m text damaged⌉ velint, dudum de iure actum esset. Haec non ideo scribo, ut meam sententiam, quae pro rudi meo ingenio est nulla, edicerem, sed ut hominum istius aevi mores et ea, quae hoc tempore usu recepta sunt, accuratius animadverterentur. Est olitor written over obiter⌈obiterolitorolitor written over obiter⌉ etiam saepe superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉saepesaepe superinscribed in place of crossed-out ...⌉ cf. Adagia 1526 No. 501 ⌊opportuna locutuscf. Adagia 1526 No. 501 ⌋. Venerunt huc iterum, cum ista scriberem, ex Lugduno nova, quod Turcarum imperator esset mortuus. Si deterior non deberet succedere, utinam se res sic haberet; sunt tamen hic, qui hoc a Gallis fictum dicant, ut de Turcis cura non habeatur, et ipsi interea votis suis potirentur. Dicebatur etiam paulo ante, quod magis credo, Turcam ipsum peritissimum navarcham suum cum quadam classe parva ad metienda litora superinscribed in place of crossed-out tra⌈tralitoralitora superinscribed in place of crossed-out tra⌉, portus et stationens navium commodas circum Apuliam et Siciliam misisse. Quid hoc sibi velit, facilis est coniectura. Dii faxint, ut nos aliquando ab illis modis etiam quibuscumque pacem habere possimus et quod huc ad has regiones cum BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 45r viribus suis diverteret, pacem inter istos principes paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉ facturus paper damaged⌈[facturus]facturus paper damaged⌉, aliud non video remedium. Hic pro novo bello, vel paper damaged⌈[el]el paper damaged⌉ potius paper damaged⌈[potius]potius paper damaged⌉ hoc antiquo restaurando, ut prius scripsi, miris modis pecuniae quaeruntur habiturusque est caesar denuo iudicium cum his, qui cum communitate superioribus annis in eum conspirarunt, licet omne illis delictum per illius commissarios fuerat remissum, congereturque non parva, ut multi autumant, pecuniae summa, si eo modo superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉modomodo superinscribed in place of crossed-out ...⌉ cum his procedetur, ut est conceptum. Habet etiam caesar multos adhuc vacantes episcopatus, et ut proventibus illorum uti posset, quos se in mutuum, necessitate id exigente, percipere asserit, neminem adhuc, licet multi ambiant, illis praeficere curat, aestimoque, postquam nunc cum pontifice dissentit, alia illum temptaturum. Haec sunt, quae in praesens hic habentur.

Ego hic conficior taedio vitam etiam interdum pertaesus in tam longa litterarum Serenissimae Maiestatis Vestrae exspectatione. Ab eo tempore, quo dominus doctor Borgk exivit Cracoviam a nona die Augusti hucusque, quod facit sex menses, nullas accepi. Supplico itaque quemadmodum saepius Maiestati Vestrae Serenissimae, ut me in omnibus de mente et voluntate sua edoceat cum primis et quid mihi ulterius faciendum, et si necesse erit, quomodo hic agendum praescribat. Tam commode huc semper litterae mitti possunt quam commode hinc scribi; ex Wratislavia enim quolibet mense a mercatoribus posta in Antverpiam mittitur, unde huc rursus facile perferuntur, quae illac perveniunt. Sunt etiam alii modi per serenissimum archiducem Austriae, item per Urbem versus Neapolim, unde huc postae semper solvunt. Quae omnia una mecum clementiae atque incomparabili prudentiae Serenissimae Maiestatis Vestrae commendo. Datum ut supra.