Liczba odwiedzin: 537
» Korpus Tekstów i Korespondencji Jana Dantyszka
Copyright © Pracownia Edytorstwa Źródeł i Humanistyki Cyfrowej AL UW

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zabrania się kopiowania, redystrybucji, publikowania, rozpowszechniania, udostępniania czy wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie Pracowni bez pisemnej zgody właściciela praw.

List #1796

[Ioannes DANTISCUS] do [Jan CHOJEŃSKI]
Löbau (Lubawa), 1537-11-21


Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
1kopia kancelaryjna język: łacina, ręką pisarza, BCz, 244, s. 306-305(!)
2kopia język: łacina, XVIII w., BK, 232, s. 234-237
3kopia język: łacina, XVIII w., B. Ossol., 151/II, k. 170v-171v
4kopia, XVIII w., BCz, 55 (TN), Nr 78, s. 489-493

Pomocnicze podstawy źródłowe:
1regest język: łacina, polski, XX w., B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), k. 653

Publikacje:
1CEID 1/1 Nr 84, p. 349-353 (in extenso; angielski regest)

 

Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny

 

BCz, 244, p. 306

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine mi colendissime. Salutem et obsequiorum ms 2 3 4 meorum,
ms 1 me[orum] paper damaged
meorumms 2 3 4 meorum,
ms 1 me[orum] paper damaged
plurimam commendationem.

Quantum me Dominatio Vestra Reverendissima cf. Jan CHOJEŃSKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1537-11-04, CIDTC IDL 1764litteriscf. Jan CHOJEŃSKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1537-11-04, CIDTC IDL 1764 suis IIII-ta huius datis exhilaravit, exprimere nequeo. Solvit enim me ex non parvo metu, ms 2 3 4 nedum,
ms 1 ne[dum] paper damaged
nedumms 2 3 4 nedum,
ms 1 ne[dum] paper damaged
solicitudine, quam intra me tacitus de rebus nostris in oris Duchy of Moldavia (Valachia, Hospodarstwo Mołdawskie), country between the eastern Carpathians, the Dniester and the Danube delta, from 1456 a fiefdom of Turkey, where Polish and Turkish influences clashed in the 15th-16th centuries. The Latin name Valachia was widely used in Poland at the time to describe Moldavia, and not the Duchy of Wallachia, which was further southValachiaeDuchy of Moldavia (Valachia, Hospodarstwo Mołdawskie), country between the eastern Carpathians, the Dniester and the Danube delta, from 1456 a fiefdom of Turkey, where Polish and Turkish influences clashed in the 15th-16th centuries. The Latin name Valachia was widely used in Poland at the time to describe Moldavia, and not the Duchy of Wallachia, which was further south non abs re conceperam, formidans ac reputans hoc, quod vulgato adagio dici solet cf. WALTHER, Proverbia No. 18891a “nulla calamitas sola”cf. WALTHER, Proverbia No. 18891a , ne forte post hanc turbationem et nostrorum tumultum, qui inibi Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austriaserenissima maiestate regiaSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria praesente excitatus fuerat, gravius aliquid, ut in eiusmodi casibus contingere consuevit, suboriretur[1]. Nulla siquidem res sic hostium animos etiam meticulosos reficere, immo et firmare potest, quam cum eos, quos timent, inter se dissidentes comperiunt, infectaque re, qua ms 2 3 4 formidine,
ms 1 f[or]midine paper damaged
formidinems 2 3 4 formidine,
ms 1 f[or]midine paper damaged
tremoreque correpti erant, discordia agitatos subito abire ac coepta relinquere. Atqui Deus Omnipotens, cui laus, honor, omnis gratiarum actio, longe felicius, quam ego futurum verebar, res Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austriaserenissimae maiestatis regiaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria omniumque nostrorum tractavit, prosperioremque dedit exitum et successum. Qui revera hoc tempore, ut cf. Jan CHOJEŃSKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1537-11-04, CIDTC IDL 1764scribitcf. Jan CHOJEŃSKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1537-11-04, CIDTC IDL 1764 Dominatio Vestra Reverendissima, prosecutionem postulat, interea, quo adhuc ex recenti clade trepidatio est in hostibus. Quod si nostri vel hac unica Dei benignitate, quae pro nobis pugnavit, promoveri et induci possent, ut ad cor et in se redirent animosque pristinos et se dignos reciperent, nulla umquam prius occasio et oportunitas fuit commodior, quam praesenti hieme Petru IV Raresh (Petrylo) (*ca. 1487 – †1546), 1527-1538 and 1541-1546 Hospodar of MoldaviaValachumPetru IV Raresh (Petrylo) (*ca. 1487 – †1546), 1527-1538 and 1541-1546 Hospodar of Moldavia et invadendi, et cf. Pl. Mil. 334 deturbabo iam ego illum de pugnaculis de sede penitus deturbandicf. Pl. Mil. 334 deturbabo iam ego illum de pugnaculis . Quod haud dubie subsequeretur, modo eam nostris Deus mentem, saepe prius concessam, iterum imprimeret, qua relictis intestinis odiis ac dissidiis potius in hostes quam cf. Liv. 1.53.11 in se ipsum postremo saeviturum in se ipsos saevirentcf. Liv. 1.53.11 in se ipsum postremo saeviturum . Quid effecerit discordia, multa praeteriti et non pauca nostri temporis acta declarant, quae quidem discordia nimirum et Ferdinand I of Habsburg (*1503 – †1564), from 1521 Archduke of Austria, from 1526 King of Bohemia and Hungary, Croatia and Slavonia as Ferdinand I, 1531-1558 King of the Romans, 1558-1564 Holy Roman Emperor; son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile, a younger brother of Charles V of Habsburgserenissimi Romanorum regisFerdinand I of Habsburg (*1503 – †1564), from 1521 Archduke of Austria, from 1526 King of Bohemia and Hungary, Croatia and Slavonia as Ferdinand I, 1531-1558 King of the Romans, 1558-1564 Holy Roman Emperor; son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile, a younger brother of Charles V of Habsburg, dum inter se duces mutuis odiis iampridem conceptis decertant, cf. Jan CHOJEŃSKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1537-11-04, CIDTC IDL 1764exercitui novissime stragem hanc tormentorumque amissionem edidit, superioresque The Ottoman Turks (Turcae) TurcasThe Ottoman Turks (Turcae) fecitcf. Jan CHOJEŃSKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1537-11-04, CIDTC IDL 1764. “cf. Missale f. 83v-84r Ubi charitas et amor, Deus ibi est Ubi caritas et amor, ibi Deus est.cf. Missale f. 83v-84r Ubi charitas et amor, Deus ibi est cf. Aug. in Ioh. Evang. Tract. 83. col. 1846 Ubi caritas est, quid est quod possit deesse? Ubi caritas non est, quid est quod possit prodesse? Ubi Deus est, ibi adsunt bona omniacf. Aug. in Ioh. Evang. Tract. 83. col. 1846 Ubi caritas est, quid est quod possit deesse? Ubi caritas non est, quid est quod possit prodesse? . Quibus hii carent, qui in superinscribedinin superinscribed sese exulcerati per cacadaemones exagitantur. Sumus profecto in posteriore hoc saeculo, in quo cf. Vulg. Io 12.31 nunc princeps huius mundi eicietur foras; Vulg. Io 14.30 venit enim princeps mundi huius; Vulg. Io 16.11 quia princeps mundi huius iudicatus est princeps mundi huiuscf. Vulg. Io 12.31 nunc princeps huius mundi eicietur foras; Vulg. Io 14.30 venit enim princeps mundi huius; Vulg. Io 16.11 quia princeps mundi huius iudicatus est imperiose suos exercet, quot iam cf. Vulg. Apc 20.7-10 solvetur Satanas de carcere suo et exibit et seducet gentes a fide, religione et pietate deiecitcf. Vulg. Apc 20.7-10 solvetur Satanas de carcere suo et exibit et seducet gentes . Alius, Henry VIII Tudor (*1491 – †1547), 1509-1547 King of England; son of Henry VII Tudor and Elizabeth of Yorkqui protector dicebaturHenry VIII Tudor (*1491 – †1547), 1509-1547 King of England; son of Henry VII Tudor and Elizabeth of York[2], nunc totus adversatur fidei turpi ductus in tot ms. intot(!) in totin tot ms. intot(!) stupra et adulteria libidine. Cuius Jane Seymour (*1508 – †1537), Queen consort of England, the third wife of Henry VIII Tudor (married in 1536), and mother of Edward VIconcubinae, quam vocant reginamJane Seymour (*1508 – †1537), Queen consort of England, the third wife of Henry VIII Tudor (married in 1536), and mother of Edward VI, in dies expectatur partus. Si masculum ms 2 3 4 pepererit,
ms 1 pepereri[t] paper damaged
pepereritms 2 3 4 pepererit,
ms 1 pepereri[t] paper damaged
(sic stant pacta matrimonii), vera est coniunx; si feminam, solutum est coniugium: tamquam <tam> diu stupris uti liberum erit, quousque ex aliqua nascatur filius. Pulchrum, si diis placet, ius superinscribediusius superinscribed matrimonii, omni exsecratione iraque ac castigatione Dei dignum, quam non ob id solum, sed ob innumeras caedes novasque crudelitates, quibus in ms 2 3 4 suos,
ms 1 su[os] paper damaged
suosms 2 3 4 suos,
ms 1 su[os] paper damaged
in dies fit truculentior, iure ms 2 3 4 optimo,
ms 1 optime
optimoms 2 3 4 optimo,
ms 1 optime
meruit atque iusto Dei iudicio ms 2 3 4 experietur,
ms 2 ex[pe]rietur paper damaged
experieturms 2 3 4 experietur,
ms 2 ex[pe]rietur paper damaged
brevi.

Francis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of SavoyAlterFrancis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of Savoy, qui cum suis progenitoribus Christianissimus vocabatur, nonne ms 1 inChristianissimus,
ms 2 3 4 Christianissimus
inChristianissimusms 1 inChristianissimus,
ms 2 3 4 Christianissimus
impiissimusque factus Jesus of Nazareth (Jesus Christ), in Christianity the Messiah foretold in the Old TestamentChristiJesus of Nazareth (Jesus Christ), in Christianity the Messiah foretold in the Old Testamentque eiusque fidei hostibus perfidissimis impurissimisque The Ottoman Turks (Turcae) TurcisThe Ottoman Turks (Turcae) aperto foedere contra Christianos est coniunctus, nulla re BCz, 244, p. 305 nisi immodica ambitione imperandique cf. Verg. A. 3.57 auri sacra fames; Hor. Epist. 1.18.23 argenti sitis importuna famesque; Ov. Met. 1.131 amor sceleratus habendi cupidine sitique auricf. Verg. A. 3.57 auri sacra fames; Hor. Epist. 1.18.23 argenti sitis importuna famesque; Ov. Met. 1.131 amor sceleratus habendi et Christiani sanguinis insatiabili illectus at protractus a principe mundi huius undique clandestinis simultatibus, factionibus, inimiciciis, bellisque perniciosissimis occupati adeo, ut evangelium hoc Mathei XXIIII “ cf. Vulg. Mt 24.15 cum ergo videritis abominationem desolationis Cum videritis abhominacionem desolationiscf. Vulg. Mt 24.15 cum ergo videritis abominationem desolationis etc.” aptissime huic nostro saeculo conveniat. cf. Vulg. Mt 24.20 orate autem ut non fiat fuga vestra hieme vel sabbato Orandus est Deus sancte et pie vivendo, ne fugam hanc hieme aut sabbatocf. Vulg. Mt 24.20 orate autem ut non fiat fuga vestra hieme vel sabbato quam minatur, sed suam nobis det in diebus nostris gratiam et pacem, amen.

Gratum mihi fuit plurimum, quod profectio Dominationis Vestrae Reverendissimae ad serenissimum Ferdinand I of Habsburg (*1503 – †1564), from 1521 Archduke of Austria, from 1526 King of Bohemia and Hungary, Croatia and Slavonia as Ferdinand I, 1531-1558 King of the Romans, 1558-1564 Holy Roman Emperor; son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile, a younger brother of Charles V of HabsburgRomanorum regemFerdinand I of Habsburg (*1503 – †1564), from 1521 Archduke of Austria, from 1526 King of Bohemia and Hungary, Croatia and Slavonia as Ferdinand I, 1531-1558 King of the Romans, 1558-1564 Holy Roman Emperor; son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile, a younger brother of Charles V of Habsburg comperendinationem acceperit, eo quod id, quod ad meam et Tiedemann Giese (Tidemannus Gisius) (*1480 – †1550), in 1519 ennobled by King Sigismund I; 1504-1538 Canon of Ermland (Warmia); 1516-1527, 1533-1537 Judicial Vicar and Vicar General of Ermland; 1523-1538 Custos of Ermland; 1537-1549 Bishop of Kulm (Chełmno); 1549-1550 Bishop of Ermland (BORAWSKA 1984, passim)reverendissimi domini electiTiedemann Giese (Tidemannus Gisius) (*1480 – †1550), in 1519 ennobled by King Sigismund I; 1504-1538 Canon of Ermland (Warmia); 1516-1527, 1533-1537 Judicial Vicar and Vicar General of Ermland; 1523-1538 Custos of Ermland; 1537-1549 Bishop of Kulm (Chełmno); 1549-1550 Bishop of Ermland (BORAWSKA 1984, passim) successoris mei expeditionem adhuc ad Holy See (Sedes Apostolica) curiam RomanamHoly See (Sedes Apostolica) reliquum est, facilius opera et intercessione Dominationis Vestrae Reverendissimae a serenissima Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austriamaiestate regiaSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria obtinebimus. Misi igitur superiori die[3] hinc ad Dominationem Vestram Reverendissimam Bernhard von Höfen (Bernhard Flachsbinder) (†after 1548), Ioannes Dantiscus' brother, stayed with Dantiscus in Spain, as a member of his mission's retinue, and was used as a trusted courier to Poland at least from 1526; after 1530 Starost of Löbaufratrem meum BernardumBernhard von Höfen (Bernhard Flachsbinder) (†after 1548), Ioannes Dantiscus' brother, stayed with Dantiscus in Spain, as a member of his mission's retinue, and was used as a trusted courier to Poland at least from 1526; after 1530 Starost of Löbau, qui, priusquam istae perferentur, aderit, ab eoque Dominatio Vestra Reverendissima habebit omnia. Ceterum, cum iam breve apostolicum receperim, quo mihi licet postulatione nondum confirmata bona Ermland (Warmia, Varmia), diocese and ecclesiastical principality in northeastern Poland, 1466-1772 within the Kingdom of Poland, Royal Prussiaepiscopatus VarmiensisErmland (Warmia, Varmia), diocese and ecclesiastical principality in northeastern Poland, 1466-1772 within the Kingdom of Poland, Royal Prussia administrare, simque ad hoc a Ermland Chapter cathedral chapter based in Frauenburg (Frombork, Varmia)venerabili capituloErmland Chapter cathedral chapter based in Frauenburg (Frombork, Varmia), ut eo me conferam, rogatus, destinavi Löbau (Lubawa, Lubavia), town in northern Poland, Kulm Land (Ziemia Chełmińska), ca. 67 km E of Graudenz (Grudziądz), the main seat of the bishops of Kulm (Chełmno)hincLöbau (Lubawa, Lubavia), town in northern Poland, Kulm Land (Ziemia Chełmińska), ca. 67 km E of Graudenz (Grudziądz), the main seat of the bishops of Kulm (Chełmno) reculis meis praemissis relictisque hic officialibus meis ipso 1537-12-04die sanctae Barbarae1537-12-04 proficisci, cum Deoque et 1537-12-06sancto Nicolao1537-12-06 Heilsberg (Lidzbark Warmiński, Heilsberga), town in Ermland (Warmia), the main seat of the bishops of ErmlandHeilsbergumHeilsberg (Lidzbark Warmiński, Heilsberga), town in Ermland (Warmia), the main seat of the bishops of Ermland ingredi. Futurusque perpetuo pro tot in me collatis beneficiis non ingratus debitor Dominationi Vestrae Reverendissimae, cui me summopere commendo, Deumque precor, ut eandem quam diutissime prosperrime valentem ac felicissimam conservet.

[1] Dantiscus is referring to the “hens’ war” (“wojna kokosza”, summer 1537) – a rebellion (rokosz) of the gentry who had been called to arms for a retaliatory expedition against the Moldavian hospodar, Petru Raresh. The expedition, which turned into a demonstration against the king near Lvov, never got as far as the border of the Kingdom of Poland (cf. e.g. cf. KONOPCZYŃSKI 1 p. 113-115 Konopczyński, p. 113-115cf. KONOPCZYŃSKI 1 p. 113-115 ; cf. BAZYLOW p. 338-339 Bazylow, p.338-339cf. BAZYLOW p. 338-339 ). .

[2] Dantiscus is referring here to the title Defensor fidei, granted to Henry VIII by the papal decree of October 11, 1521, in recognition of his writing a minor work against Luther’s views - Assertio Septem Sacramentorum (printed version of the decree: cf. Bullarium No. 51, p. 773-775 Bullariumcf. Bullarium No. 51, p. 773-775 ).

[3] Dantiscus’ brother Bernard von Höfen set off for Cracow not on November 20 (superiori die) but on November 16 (cf. cf. [Ioannes DANTISCUS] to [Tiedemann GIESE] Löbau (Lubawa), 1537-11-17, CIDTC IDL 1793Dantiscus to Giese, November 17, 1537cf. [Ioannes DANTISCUS] to [Tiedemann GIESE] Löbau (Lubawa), 1537-11-17, CIDTC IDL 1793). .