Rediit non pridem ad nos tuus Fabian Wojanowski (Fabian of Dąbrówka, Fabian Damerau) (†1540), courtier of King Sigismund I Jagiellon and Queen Bona Sforza, German tutor to their son Sigismund II Augustus. In 1531 he went back to his family name Damerau; Dantiscus' companion on his mission to Emperor Charles V and his successor as a royal envoy at the Imperial court; 1539-1540 Canon of Ermland (Warmia) (from 1538 coadiutor of Henryk von Snellenberg by Dantiscus' patronage) (KOPICZKO 2, p. 49; SBKW, p. 37)⌊Fabianus VoyanowskiFabian Wojanowski (Fabian of Dąbrówka, Fabian Damerau) (†1540), courtier of King Sigismund I Jagiellon and Queen Bona Sforza, German tutor to their son Sigismund II Augustus. In 1531 he went back to his family name Damerau; Dantiscus' companion on his mission to Emperor Charles V and his successor as a royal envoy at the Imperial court; 1539-1540 Canon of Ermland (Warmia) (from 1538 coadiutor of Henryk von Snellenberg by Dantiscus' patronage) (KOPICZKO 2, p. 49; SBKW, p. 37)⌋ salvus ac incolumis cum litteris et commsib commissionibus a te istic expeditis. Paulo post allatae sunt Tuae cf. Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI Granada, 1526-10-14, CIDTC IDL 309⌊litteraecf. Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI Granada, 1526-10-14, CIDTC IDL 309⌋ ex Granada (Granata), city in southern Spain, Andalusia, at the foot of the Sierra Nevada mountains⌊GranataGranada (Granata), city in southern Spain, Andalusia, at the foot of the Sierra Nevada mountains⌋ 1526-10-14⌊14-a Octobris1526-10-14⌋ missae, quib ex quibus omnem seriem rerum, quae se hactenus istic obtulerunt et quid tandem de arce Barensi sit constitutum, pla on the margin⌈et quid tandem de arce Barensi sit constitutum, plaet quid tandem de arce Barensi sit constitutum, pla on the margin⌉ plane cognovimus. Qua in re commendo plurimum Tuam diligentiam et curam, quam scito regiae et reginali maiestatibus esse gratissimam. Et ut superinscribed⌈utut superinscribed⌉ semper ita facias, hoc est ut negotia ... illegible⌈...... illegible⌉ maiestatum suarum cum omni fide et diligentia istic obeas ac illis de omnibus, quae occurrunt, copiose perscribas, te hortor et moneo. Non mireris autem, quod nos rarenter ad te scribimus. In causa est, quod non habemus hic tales nuntios, qui litteras nostras ad te perferant. Scias vero, quod cum essemus Gdańsk (Danzig, Dantiscum), city in northern Poland, on the Bay of Gdańsk at the mouth of the Vistula, on the Baltic, the biggest and wealthiest of the three Great Prussian Cities (Gdańsk, Thorn (Toruń), and Elbing (Elbląg)) with representation in the Council of Royal Prussia; a member of the Hanseatic League⌊GedaniGdańsk (Danzig, Dantiscum), city in northern Poland, on the Bay of Gdańsk at the mouth of the Vistula, on the Baltic, the biggest and wealthiest of the three Great Prussian Cities (Gdańsk, Thorn (Toruń), and Elbing (Elbląg)) with representation in the Council of Royal Prussia; a member of the Hanseatic League⌋, cf. Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS Gdańsk (Danzig), 1526-07-05, CIDTC IDL 292⌊scripsimuscf. Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS Gdańsk (Danzig), 1526-07-05, CIDTC IDL 292⌋ tibi illinc de mense Iulio on the margin⌈de mense Iuliode mense Iulio on the margin⌉ per Bernhard von Höfen (Bernhard Flachsbinder) (†after 1548), Ioannes Dantiscus' brother, stayed with Dantiscus in Spain, as a member of his mission's retinue, and was used as a trusted courier to Poland at least from 1526; after 1530 Starost of Löbau⌊fratremBernhard von Höfen (Bernhard Flachsbinder) (†after 1548), Ioannes Dantiscus' brother, stayed with Dantiscus in Spain, as a member of his mission's retinue, and was used as a trusted courier to Poland at least from 1526; after 1530 Starost of Löbau⌋ tuum, qui dire recta proficiscitur stain⌈[ur]ur stain⌉ profecturum se ad te asseverabat, qui quod tamdiu ad te istuc non appulerit, satis mirari non possum; certo tamen mihi persuadeo on the margin⌈certo tamen mihi persuadeocerto tamen mihi persuadeo on the margin⌉, cui rei tamen quod ad hunc diem ad te pervenerit teque superinscribed in place of crossed-out teque⌈teque teque teque superinscribed in place of crossed-out teque⌉ de rebus omnibus illic per nos actis actis superinscribed in place of crossed-out quod illic egerunt and then crossed-out⌈quod illic egeruntillic per nos actis actisillic per nos actis actis superinscribed in place of crossed-out quod illic egerunt and then crossed-out⌉ et qua severitate Luteranismus illinc superinscribed in place of crossed-out illic⌈illic illinc illinc superinscribed in place of crossed-out illic⌉ sit explosus ac civitas in pristinum bonum statum et ordinem restituta, plene edocuerit.
De tuo ad nos reditu nescio, quid polliceri tibi debeam. Vellet quidem Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊regia maiestasSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ revocare te superinscribed⌈tete superinscribed⌉, postea quam arcem superinscribed in place of crossed-out arx⌈arx arcem arcem superinscribed in place of crossed-out arx⌉ Barensem ita iam on the margin⌈iamiam on the margin⌉ evicisti superinscribed in place of crossed-out est rebusque⌈est rebusque evicisti evicisti superinscribed in place of crossed-out est rebusque⌉, prout fuit voluntas Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesareae maiestatisCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋, verum Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊reginalis maiestasBona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋ non vult ullo pacto, ut revoceris, timet enim, ne qua istic iterum fiat mutatio in rebus Barensibus. Quare opus est, ut istic adhuc maneas et hoc tam diuturnum exilium forti ac infracto superinscribed in place of crossed-out et de rebus de fortioris tuis Quod⌈et de rebus de fortioris tuis Quod et hoc tam diuturnum on the margin⌈tam diuturnumtam diuturnum on the margin⌉ exilium forti ac infracto et hoc tam diuturnum exilium forti ac infracto superinscribed in place of crossed-out et de rebus de fortioris tuis Quod⌉ 
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 75v animo perferas.Quod autem attinet ad res Tuas privatas, certo tibi persuadeas, quod nobis sunt curae, quas ita tractare et promovere volumus, ut cognoscas, quod nostra erga te benevolentia ob tam longam absentiam Tuam on the margin⌈ob tam longam absentiam Tuamob tam longam absentiam Tuam on the margin⌉ nulla in parte est diminuta.
Quantam cladem superinscribed in place of crossed-out calamitatem⌈calamitatem cladem cladem superinscribed in place of crossed-out calamitatem⌉ acceperit regnum Hungariae aestate praeterita a Thurcis, amisso principe et toto eius exercitu, deleto amissis ferme optimatibus utriusque ordinis, amissis denique superinscribed in place of crossed-out arcibus⌈arcibus denique denique superinscribed in place of crossed-out arcibus⌉ plurimis arcibus et tota s terra depopulata, credo te aliunde iam intellexisse. Mirum est, quod tam brevi regnum illud quondam florentissimum et opulentissimum ad ultimum paene discrimen et excidium tam brevi tempore devenerit. Sunt qui et istic et apud vos et alibi existimationi serenissimi domini nostri et gentis nostrae modis omnibus detrahunt, qui impotentiam nostram, qui tot centena milia hominum hoc anno per Thartaros abducta palam iactant; nos autem fatemur quidem impotentiam nostram, sed tamen tot et tantis hostibus cincti hactenus gratia Dei nulli succubuimus. Incessebat nos magno saeculo Germania, huic non ignaviter restitimus; impetebat vi immensa Moscus, is quoque caesus et repressus est; eandem mercedem rettulit Moldavus; adoriuntur plerumque Thurci, et hi maiori dispendio quam lucro discedunt neque hactenus ullam arcem nostram occupant; incursant Thartari, sed incursant illam oram ab initio. Id vel ex Tristibus Ovidii liquet, neque illorum clandestinos insultus regio campis potentissima vitare potest, qui si tantum muscarum abducerent, quantum hominum aemuli nostri computant, ne musca quidem iam superesset in Polonia. Semel invaserant Hungariam et omnia deleverant, semel umbilicum regni illius Hungariae attigit Thurcus, et iam
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 76r
actum de omnibus videtur. Et superinscribed⌈EtEt superinscribed⌉ elegerunt quidem sibi regem domini Hungari dominum Ioannem de Zapolyam Zapo Zapolia, comitem perpetuum Scepusiensem et vaywodam Transsilvaniae, coronaruntque illum die Sancti Martini in Alba regali, sepulto prius corpore honorificentissime serenissimi olim domini regis Ludovici on the margin⌈coronaruntque illum die Sancti Martini in Alba regali, sepulto prius corpore honorificentissime serenissimi olim domini regis Ludovicicoronaruntque illum die Sancti Martini in Alba regali, sepulto prius corpore honorificentissime serenissimi olim domini regis Ludovici on the margin⌉, putantque illum et putant illum muneri a se suscepto et satisfacere et rebus suis labantibus succurrere posse; verum nos, quantum colligere possumus, videmus illic omnia superinscribed⌈omniaomnia superinscribed⌉ esse noxia et desperata neque aliud praesagire possumus, nisi ingentem aliquam horum regnorum et totius rei Christianae ruinam. Nam regnum est maiori ex parte adeo crudeliter vastatum et destructum, ut horrorem quendam intuentibus praebeat; omnia plena egestatis et lamentationis, hostis arces, flumina et aditus omnes opportunos ad regnum occupat, ita ut ipsimet regnicolae fatentur regnum esse in ipsius potestate constitutum; eamque rationem se in eligendo rege habuisse, palam dicunt, quod cum nemo inter Christianos principes tam potens sit, ut regnum illud obtinere posset, nisi condicionibus quibuscumque cum Thurco initis, si id per alienos fieri deberet, fieret potius per ipsosmet et principem suum ex stirpe et sanguine suo electum, qui melius quam aliquis alienigena suos regere sciret et fovere mallet quam exteros. Contractum est ibi tantum odium, nescimus quo fato, adversus Germanos, ut pro illis Thurci fratres et amici reputentur. Nihil cogitatur nisi de coniunctione cum Thurcis et de impetenda Germania una cum illis, si qua hostilitas aperto Marte esse coeperit. Templa omnia paene omni suppellectili pretiosa per harpias sunt spoliata, praetextu illius infelicis expeditionis contra Thurcos,
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 76v
nullus ibi nunc mercator, nullus artifex, nullus medicus, nullus aromatarius visitur, exulant mores et vestitus exotici, maxime exotici Germanici, exulat cultus, humanitas et discretio, omnia in Scythicum quendam morem versa sunt. Accedit, quod ipsi soli Hungari sunt inter se discordes, nam palatinus regni Stephanus de Bathor, Thomas episcopus Vesprimensis, Alexius Thurso, Brodericus, qui fuit on the margin⌈qui fuitqui fuit on the margin⌉ cancellarius regis Ludovici, et Franciscus Bathian, nolentes adhaerere regi per maiorem partem regni electo, declararunt regem Hungariae serenissimum principem Ferdinandum, qui rex Bohemiae concordibus omnium Bohemorum on the margin⌈BohemorumBohemorum on the margin⌉ suffragiis iam antea est electus. Itaque sperare non possumus de bono statu regni illius. Unum est, quod spem praebere nobis videtur, videmus enim, quod serenissimus dominus noster nihil curae et operae suae praetermittit superinscribed in place of crossed-out sit⌈sitttitttit superinscribed in place of crossed-out sit⌉, quo possit hos duos reges inter se dissidentes ... illegible⌈...... illegible⌉ ad concordiam reducere. Cum enim ambo haec regna, Hungariae et Poloniae, sibi invicem parietes sint, alterum a Thurcis, alterum a Thurcis Thartaris, interest plurimum maiestatis suae, ut uterque paries solidus et inconcussus permaneat, ne alter ruens alterum secum in ruinam trahat. Quod si caesarea quoque maiestas suam auctoritatem adhiberet dignaretur causa rei Christianae et horum regnorum et curaret componere animos superinscribed in place of crossed-out ... inter hos reges omnem animos⌈... illegible⌈...... illegible⌉ inter hos reges omnem animos componere animos componere animos superinscribed in place of crossed-out ... inter hos reges omnem animos⌉ horum vicinorum in sese exulceratos, faceret certe optimi et Christianissimi principis officium, ad quod faciendum sanctum et pium opus on the margin⌈sanctum et pium opussanctum et pium opus on the margin⌉ tu illius maiestatem, quantum sibi tibi licere videbitur superinscribed in place of crossed-out ⌈biturbitur superinscribed in place of crossed-out ⌉, exhortari et admonere una cum ... illegible⌈...... illegible⌉ oratoribus aliorum regum et principum, qui istic sunt, non desistas.
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 77r
Frater tuus Georg von Höfen (Georg Flachsbinder, Georgius de Curiis) (†after 1550-02-07), Ioannes Dantiscus' brother; Starosta of Rössel (HARTMANN 1525-1550, No. 584, 586, 588; AGAD, MK, 77, f. 385-386v)⌊GeorgiusGeorg von Höfen (Georg Flachsbinder, Georgius de Curiis) (†after 1550-02-07), Ioannes Dantiscus' brother; Starosta of Rössel (HARTMANN 1525-1550, No. 584, 586, 588; AGAD, MK, 77, f. 385-386v)⌋ cum a te rediisset, inciderat in gravem aegritudinem missusque fuit in Columbam tuam, et ubi autem superinscribed⌈autemautem superinscribed⌉ nunc sit, penitus ignoro. Qui si ad me aliquando venerit, curabo illi omnem favorem et patrocinium impendere et Georg von Höfen (Georg Flachsbinder, Georgius de Curiis) (†after 1550-02-07), Ioannes Dantiscus' brother; Starosta of Rössel (HARTMANN 1525-1550, No. 584, 586, 588; AGAD, MK, 77, f. 385-386v)⌊illumGeorg von Höfen (Georg Flachsbinder, Georgius de Curiis) (†after 1550-02-07), Ioannes Dantiscus' brother; Starosta of Rössel (HARTMANN 1525-1550, No. 584, 586, 588; AGAD, MK, 77, f. 385-386v)⌋ per occasionem istuc ad te cum litteris regiis et meis mittere. Tu interim, quod istic manes, bono animo sis et nihil de nobis et amicitia erga te nostra dubites, sisque semper incolumis et felix, nostri memor.
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 75r
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 75v animo perferas.Quod autem attinet ad res Tuas privatas, certo tibi persuadeas, quod nobis sunt curae, quas ita tractare et promovere volumus, ut cognoscas, quod nostra erga te benevolentia ob tam longam absentiam Tuam on the margin⌈ob tam longam absentiam Tuamob tam longam absentiam Tuam on the margin⌉ nulla in parte est diminuta.
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 76r
actum de omnibus videtur. Et superinscribed⌈EtEt superinscribed⌉ elegerunt quidem sibi regem domini Hungari dominum Ioannem de Zapolyam Zapo Zapolia, comitem perpetuum Scepusiensem et vaywodam Transsilvaniae, coronaruntque illum die Sancti Martini in Alba regali, sepulto prius corpore honorificentissime serenissimi olim domini regis Ludovici on the margin⌈coronaruntque illum die Sancti Martini in Alba regali, sepulto prius corpore honorificentissime serenissimi olim domini regis Ludovicicoronaruntque illum die Sancti Martini in Alba regali, sepulto prius corpore honorificentissime serenissimi olim domini regis Ludovici on the margin⌉, putantque illum et putant illum muneri a se suscepto et satisfacere et rebus suis labantibus succurrere posse; verum nos, quantum colligere possumus, videmus illic omnia superinscribed⌈omniaomnia superinscribed⌉ esse noxia et desperata neque aliud praesagire possumus, nisi ingentem aliquam horum regnorum et totius rei Christianae ruinam. Nam regnum est maiori ex parte adeo crudeliter vastatum et destructum, ut horrorem quendam intuentibus praebeat; omnia plena egestatis et lamentationis, hostis arces, flumina et aditus omnes opportunos ad regnum occupat, ita ut ipsimet regnicolae fatentur regnum esse in ipsius potestate constitutum; eamque rationem se in eligendo rege habuisse, palam dicunt, quod cum nemo inter Christianos principes tam potens sit, ut regnum illud obtinere posset, nisi condicionibus quibuscumque cum Thurco initis, si id per alienos fieri deberet, fieret potius per ipsosmet et principem suum ex stirpe et sanguine suo electum, qui melius quam aliquis alienigena suos regere sciret et fovere mallet quam exteros. Contractum est ibi tantum odium, nescimus quo fato, adversus Germanos, ut pro illis Thurci fratres et amici reputentur. Nihil cogitatur nisi de coniunctione cum Thurcis et de impetenda Germania una cum illis, si qua hostilitas aperto Marte esse coeperit. Templa omnia paene omni suppellectili pretiosa per harpias sunt spoliata, praetextu illius infelicis expeditionis contra Thurcos,
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 76v
nullus ibi nunc mercator, nullus artifex, nullus medicus, nullus aromatarius visitur, exulant mores et vestitus exotici, maxime exotici Germanici, exulat cultus, humanitas et discretio, omnia in Scythicum quendam morem versa sunt. Accedit, quod ipsi soli Hungari sunt inter se discordes, nam palatinus regni Stephanus de Bathor, Thomas episcopus Vesprimensis, Alexius Thurso, Brodericus, qui fuit on the margin⌈qui fuitqui fuit on the margin⌉ cancellarius regis Ludovici, et Franciscus Bathian, nolentes adhaerere regi per maiorem partem regni electo, declararunt regem Hungariae serenissimum principem Ferdinandum, qui rex Bohemiae concordibus omnium Bohemorum on the margin⌈BohemorumBohemorum on the margin⌉ suffragiis iam antea est electus. Itaque sperare non possumus de bono statu regni illius. Unum est, quod spem praebere nobis videtur, videmus enim, quod serenissimus dominus noster nihil curae et operae suae praetermittit superinscribed in place of crossed-out sit⌈sitttitttit superinscribed in place of crossed-out sit⌉, quo possit hos duos reges inter se dissidentes ... illegible⌈...... illegible⌉ ad concordiam reducere. Cum enim ambo haec regna, Hungariae et Poloniae, sibi invicem parietes sint, alterum a Thurcis, alterum a Thurcis Thartaris, interest plurimum maiestatis suae, ut uterque paries solidus et inconcussus permaneat, ne alter ruens alterum secum in ruinam trahat. Quod si caesarea quoque maiestas suam auctoritatem adhiberet dignaretur causa rei Christianae et horum regnorum et curaret componere animos superinscribed in place of crossed-out ... inter hos reges omnem animos⌈... illegible⌈...... illegible⌉ inter hos reges omnem animos componere animos componere animos superinscribed in place of crossed-out ... inter hos reges omnem animos⌉ horum vicinorum in sese exulceratos, faceret certe optimi et Christianissimi principis officium, ad quod faciendum sanctum et pium opus on the margin⌈sanctum et pium opussanctum et pium opus on the margin⌉ tu illius maiestatem, quantum sibi tibi licere videbitur superinscribed in place of crossed-out ⌈biturbitur superinscribed in place of crossed-out ⌉, exhortari et admonere una cum ... illegible⌈...... illegible⌉ oratoribus aliorum regum et principum, qui istic sunt, non desistas.
BNW, BOZ, 2053, TG. 27 No. 758, f. 77r