Viro modis omnibus clarissimo, domino Ioanni Dantisco episcopo Culmensi, serenissimi Poloniae regis ad caesaream maiestatem legato domino suo

Bruxellae

Salutem quantum vis, praesulum decus.

Fui ab annis non paucis videndi tui tam cupidus, quam numquam tota vita mea hominis alicuius. Cupiditatis huius primus auctor mihi fuit vetus et fidus amicus dominus Cornelius Schepperus, qui totidem te et tam graphice nobis depinxit, ut quoties [ve]l nomen tuum solum audio videatur mihi totum coram intu[eri] te talem Sarmatam maiore cum admiratione quam olim Graecia S[cyth]am illum Anacharsin. Quare meam infelicitatem subinde accuso, quod cum tu huc iter faceres, ego hinc afuerim multo autem magis, quod Bruxellam profectus, toto fere biduo te videre non contigerit, quamvis apud Schepperum diligenter hoc egerim et ipse omnem operam suam promiserit. Convenit inter nos, ut ego illum umbra sequerer, facile enim ille tantus tam pusillam quam ego sum umbram iacere potuisset. Sed frustratus sum spe quam ego certissimam putabam, alio enim vocabaris ad prandium. Una cum corpore meo postridie idem tentavi apud eundem, iussit recta adirem te, affirmabat hoc tibi fore non ingratum. Tentavi sicut iusserat, sed inter eundum videbar mihi versari inter duos tropicos, quod corpori meo aliquando dextra et umbra irem aliquando sinistra, venitque in mentem Lucani illius libro tertio de Arabibus: Ignotum vobis, Arabes, venistis in orbem umbras mirati nemorum non ire sinistras, verum ne tunc quidem successit, quare abiecta spe omni maestus domum redii . Nunc iterum certam concipio spem futurum ut non solum videam te, sed et familiariter tecum colloquar, quando in familiam tuam receptus est meus hic Grunius, quem adulescentem, quamquam doleo, hinc abire gaudeo, tibi tamen eum potius contigisse quam alteri. Usus sum opera illius in mathematicis, cuius rei me numquam poenitebit. Mitto tibi per illum dono astrolabium una cum libro, quo usus eius docetur. Missurus fueram Ecclesiastem a me ante annos aliquot latinitate donatum nisi deterruisset typographum edictum imperatoris heri apud nos publicatum quo inhibetur omnibus ne ullum librum typis excudant qui non sit iudicatus editione dignus per nescio quos Bruxellae faciam tamen ut videas et si tibi arriserit ille brevi dabo Psalmos omnes ad eundem modum versos hoc est verbis paulo pluribus quam habeantur Hebraice propter tropos quos lingua illa habet peculiares et maxime populares sine quorum explicatione tam est facile Vetus Testamentum intelligere quam mihi digito caelum contingere. Immo ipse Paulus et reliqui evangelistae, per quos libros habemus Novi Testamenti, Graecis vel vocabulis admiscent Hebraicas phrases. Vale Domine.

L[ov]anii, 7 Martii.

Ita me amor tui finem facere sinit ut vix nomini meo subscribendo sit locus, tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Multis nominibus clarissimo viro Ioanni Dantisco episcopo Culmensi serenissimi Poloniae regis oratori domino suo Gandavi

Salutem.

Pergas, Domine mi, mecum certare muneribus, ego cedam harena et orabo te, ut alium tibi quaeras antagonistam. Maluissem, crede mihi, imagiunculam tui plumbeam quam sericum hoc maximo emptum. Si ergo Campensem tuum esse velis, abstine a mittendis, quaeso, muneribus; non enim amicitiam tuam ambivi munerum spe, sed fama nominis tui in amorem me perpulit et quoad vixero continebit. Temptavi apud quosdam ex nostris medicis, ut faciant, quod cupis, sed tam frigide respondent, ut putem eos scripto nihil acturos. Dixit mihi decanus facultatis medicinae doctores sententiam suam paucis verbis domino Cubitensi coram dixisse, ut autem scripto in eiusmodi agant neque huius neque ullius alterius academiae morem esse. Mitto regem contionatorem quem tantopere expetis cum psalmis aliquot, missurus reliquos, si vixero, brevi. Valde cuperem te cum domino Scheppero dignari libellum illum aliquo commentariolo ex Pasquillo [et] [a]liis quae quotidie experimini ; assidue enim inter splendidas nugas versamini. Vale, praesulum decus, et me quaeso domino Scheppero et domino Valdesio, dulci amico tuo, commenda.

Lovanii, ultima Martii 1531.

Tuus, quantus est, Ioannes Campensis

Viro modis omnibus clarissimo, domino Ioanni Dantisco episcopo Culmensi Gandavi, domino suo serenissimi Poloniae regis oratori

Salutem, Domine mi, plus milies.

Non dubito, quin iam acceperis Ecclesiasten et psalmos aliquot, diu est enim quod eos tradiderim amico cuidam candidissimo, quem oravi tamen, ne temere cuivis committeret, non propter meas ineptias, sed quod litteras binas incluseram ad dominum meum archiepiscopum Lundensem fidei meae commissas ab Henemanno Rodio. Vidi opus illud psalmorum nescio cuius Felini, sed offendit me idem quod te , dictionis videlicet ipsius scabies , quodque saepissime non assequitur auctoris sententiam, maxime autem omnium, quod putem opus esse Martini Buzeri, hominis impie scelerati, quamvis de Christianismo suo neminem dubitare velit. Ob has causas lecto uno atque altero psalmo totum opus abieci neque tamen dissuadeo quin legas. Non enim dubito, qualiscumque sit auctor ipse, quin multa habeat quae apud alios inventurus non sis. Admonitio tua adeo molesta non est, ut cupiam saepissime etiam acrius moneri a te, quem non secus atque patrem et amo et amaturus sum quoad vixero. Mittam spero brevi ad te quos tantopere cupis psalmos reliquos, absolvi enim fere centum, absoluturus alios, studiis meis reliquis tua causa intermissis. Goclenius noster non solum paratus est, imaginem, quam habet Erasmi, tuo rogatu ad pictorem Mecheliniam mittere, sed et dono tibi dare, si gratum fore putarit. Vale domine mi.

Lovanii, 16 Aprilis 1531.

Tuus, quantus est, Ioannes Campensis.

Reverendissimo in Christo Patri, domino Ioanni Dantisco serenissimi regis Poloniae oratori, episcopo Culmensi, domino suo Gandavi

Scripsi intra dies paucissimos me non dubitare, quin acceperis Ecclesiasten et psalmos aliquot selectos. Tradideram eos cuidam Magnifico Egidio Rens Mechlineensi, qui se promisit curaturum bona fide, ut ad te pervenirent. Quare oro, Domine mi, ut per hunc magnificum Ioannem Maquetum digneris rescribere, an illos acceperis; reliquos brevi missurus sum, sed typis editos, aut hinc aut quod magis credo Parisiis. Diu enim in animo habui Ulyssem mensibus aliquot agere unius Iudaei causa, quem nescio an sim inventurus Venetiis an Romae. Solet fere semper comitari cardinalem Egidium Viterbiensem, quare nescio an hinc accepturus sis a me posthac litteras ante abitum meum. Verum quocumque profectus fuero, animo te mecum circumferam et pro viribus, uti dignus es, laudibus efferre conabor te. Locutus hic sum prolixe cum domino Mariangelo viro humanissimo de domino doctore Wenselao et quare non putem nostros medicos quicquam scripto responsuros, ille tibi referet ea non admodum gravate.

Vale, Domine mi.

Lovanii, 18 Aprilis 1531.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis.

Omnibus ingenii et corporis dotibus ornatissimo viro, domino Ioanni Dantisco episcopo Culmensi poetae merito laureato, serenissimi Poloniae regis oratori, domino suo, Gandavi

Gandavi

Salutem.

Oraveram te, Domine mi, ex animo obnixe, ut a mittendis muneribus abstineres, sed ea epistula, quantum audio, nondum reddita fuit, cum istinc abiret Gemma, qua de re vehementissime miror, spero tamen rem omnem esse tuto, est enim hic quidam, qui astitit Mechliniae 13 Aprilis, cum magnificus Egidius, de quo tibi scripseram, fasciculum meum traderet cuidam mercatori Monosteriensi nomine Gosuino Lunijnckhusen, agnoscit puto vocem Westvalicam. Is proficiscebatur Mechlinia Antuerpiam, ibi fortasse substitit diebus aliquot. Oro te ergo domine mi, ne illum bonum virum, qui virtutum tuarum admirator et praeco est maximus, inopem dicas, quin potius reice culpam in me, qui hoc illi iusseram, ne cuiquam nisi noto committeret propter binas litteras ad dominum archiepiscopum Londensem, quas meae fidei commiserat Henemannus Rodius. Quare precor, ut per Macquetum aut alium quemvis rescribere digneris, an iam acceperis. Si ego fortasse hinc afuero, mitte quaeso litteras ad Goclenium nostrum, ille curabit bona fide perferri eas ad me, quocumque loco fuero.

Nimia liberalitas tua mihi pudorem suffundit, ego totus tanti non sum, quantum simul mittis. Delectavit me tamen in ipso munere festivitas ingenii tui, quod potentissimorum principum nostrae aetatis ad me mittis numismata, conabar principio ipsi Gemmae reddere praeferenda rursum ad te, verum ille non audebat recipere, ubi autem legissem humanitatis plenissimam epistulam tuam et rem eleganter vidissem distributam, coepit mihi non tam aurum, quamvis fuerit plurimum, quam ipsa principum insignia placere, quare hac lege servabo, ut quam primum iterum aliquid miseris novi muneris (nisi forte plumbeam tui imagunculam), haec numismata una cum novo munere remittam, numquam didici accipere nec discere cupio. Amo te et, quoad vixero, amaturus sum propter varias nec vulgares virtutes tuas, quas primum fama didiceram et deinde praesentia, quae adeo, quamvis id evenire plerumque solet, famam non minuit, ut et auxerit propemodum in immensum.

Vale, domine mi, praesulum decus.

Lovanii, 1531 mensis Aprilis 27.

Tuus quantus est Ioannes Campensis

Reverendissimo patri, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, serenissimi Poloniae regis oratori et poetae laureato doctissimo, domino suo. Gandavi

Salutem.

Accepi, ornatissime praesul, imaginem tui ad vivum elegantissime expressam, qua nihil mihi gratius abs te mitti potuit. Mirantur quotquot viderunt tantum non vivam illam imitationem. Quod toties et tam avide legeris ineptias meas, magis in causa esse puto Campensis tui nomen ascriptum, quam id quod in eo libello et psalmis est meum qualecumque sit. Certe pergere me cogis laude et precibus tuis; quare tu videris, quo id iudicio facias. Brevi spero accipies psalmos omnes; rebus enim aliis omissis totum me tua causa illi operi absolvendo et recognoscendo impendam. Intervenit nonnihil, quod consilium meum de profectione turbaverit, quare hoc proximo mense non sum quoquam abiturus, et fortasse non ante Septembrem. Quam rem ideo minus fero moleste, quod et tibi interim gratificari hinc potero et quod visurum adhuc semel te sperem . Promittis enim Goclenio nostro rediturum te ad nos. Vale, praesulum decus, et Campensem tuum tuis clientulis annumera.

Lovanii, 12 Maii 1531.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Reverendissimo Patri, domino Ioanni Dantisco episcopo Culmensi, serenissimi Poloniae regis Oratori et poetae laureato, domino suo Gandavi

Gandavi

Salutem.

Tanti facitis et tu et Schepperus noster meas nugas, ut ipsum me eius rei pudeat, verum vos videritis, quo id consilio faciatis. Psalmum, quem cupis mitti ad te, cum quibusdam aliis nunc mitterem, si tempus haberem transcribendi, nuntius enim abire properat. Brevi spero omnes Psalmos typis excusos habebis. Proverbia fueram ultro daturus tibi, sed sines me paululum respirare, cogar enim opus Psalmorum rescribere totum et recognoscere. Vale domine mi.

Lovanii 2 Iunii 1531.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Reverendissimo Patri, Domino Ioanni Dantisco episcopo Culmensi, poetae laureato, serenissimi Poloniae regis Oratori, domino suo Bruxellae

Salutem.

Praesul modis omnibus ornatissime.

Nondum rescire licuit mihi, an Bruxellam redieris, quare scribere in hunc usque diem distuli. Absolvi tandem versionem Psalmorum omnium et recognoscere coepi, verum sic mihi, quod in toto hoc opere meum est, arridet, ut dubitem saepe, an praestat in ignem conicere, an in publicum edere. Mitto duos non totos p <s> almos, ut videas characterem et libelli futuri formam aliquam, audio te gaudere minutis, qui facile circumferri possunt, libris, rescribes hac de re tuum iudicium. Vale domine mi.

Lovanii, 26 Iunii 1531.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Reverendissimo et modis omnibus ornatissimo domino Ioanni Dantisco episcopo Culmensi, serenissimi Poloniae regis Oratori, domino suo Bruxellae

Venissem ipse ante dies tres, quemadmodum pollicitus fueram, sed pudebat venire vacuum. Coeptus fuit excudi Ecclesiastes, verum perficere non audet hic magnificus R[u]gerius Reschius, professor Latinus, metuit enim, ne post abitum tuum vexetur ab iis, qui fisci rem curant et cogatur quadringentos pendere Caroleos. Venit isthuc, ut impetret privilegium quoddam generale per quosdam e familia legati apostolici. Quare, si forte poposcerit abs te Psalmos illos, quos habes, ut eos ostendat legato, ne, quaeso, nega illi, recipies enim brevissime. Vocor crebris litteris in Galliam, sed valde cuperem interesse comitiis futuris in Germania. Veniam, spero, die Sabbati et latius tecum colloquar. Scribe, quas orationes velis tibi verti ex Hebraeo. Oratio Manassae regis non habetur apud Hebraeos. Vale, praesul cordatissime.

Lovanii, 25 Iulii 1531.

Tuus modis omnibus Iohannes Campensis

Clarissimo modis omnibus viro Domino Ioanni Dantisco episcopo Culmensi, serenissimi Poloniae regis oratori, domino suo Bruxellis

Quando putas, praesul ornatissime, vacabit Panormitano legere cum iudicio totum psalterium? Ego certe, quod ad me attinet, minus formido [cen]suram Panormitani quam theologorum; sed ideo cupivi potius hic alicui hoc dari negotii, ut finem citius assequerer. Mitte quaeso per aliquem ex tuis quinquaginta illos quos habes ; si tum illis lectis alios ille videre volet, ego eos ipse adferam ad illum. Offert mihi episcopus quidam Gallus se curaturum, si mittere voluero exemplar, ut edantur cum privilegio regis aut Parisiis aut Lugduni. Mitterem reliquos, nisi is, cuius manu priores quos habes quinquaginta scripti sunt, abiisset hinc cum cubiculario legati in Galliam. Spero huius comoediae laetum aliquem exitum , quae initium habet tam triste. Puto dominum Deum voluisse me non solum intellegere paulo quam hucusque rectius psalmos hos hoc anno, sed et experiri adversa paene omnia, quorum in toto opere mentio fit. Complevi annum quadragesimum, sed nullo, quod sciam, quam hoc umquam vixi insuavius. Proficisci in Galliam propemodum certum est. Si tamen putarem Spiram venturum Philippum, profectionem differrem; valde cuperem posse cum illo colloqui; biduo aut triduo sperarem nos duos plus boni facturos in sedandis iis tumultibus quam factum est tot mensibus furiosis quorun<dam> clamoribus Augustae. Nec dubito quin Philippus ipse tam cuperet convenire me, quam ego illum. Sum enim nomine illi non minus notus quam ipse mihi. Vale Domine mi! Per Gemmam, [qui] hic serio [aeg]rotat; ubi pristinam valetudinem receperit, scribam latius, aut ipse ego veniam. Ignosce precor, Domine, lituris neque me iudices quaeso ex moribus praesentibus.Iterum vale!

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Viro modis omnibus clarissimo, Domino Ioanni Dantisco Culmensi episcopo, serenissimi Poloniae regis oratori, domino suo. Bruxellae

Salutem.

De Panormitano satis credebam illum hoc responsurum, sed de Feltrensi aliud exspectabam. Cuperem valde scire, quidnam offenderet eos, verbumne unum an syllaba aliqua. Ego imputo omnia uni Francisco Titelmanno , iuveni imberbi, qui a[nte] annos aliquot scripsit contra Erasmum, Iacobum F[ab]rum et Laurentium Vallensem, quos ipse conatus est docere Graece, qui vixdum legere posset Graece. Idem hoc anno edi{di}dit commentarios in psalmos, opus tam grande, ut asino oneri esse possit, cum privilegio imperatoris, in quo opere et Hebraicam et Chaldaicam linguam se scire iactat, cum mihi ipse confessus sit, se numquam coepisse Hebraicae multo etiam minus Chaldaicae linguae operam dare. Est et alius tibi notus, qui frigidam suffundit, statura corporis Homericus Tersites, vultu invidia Ovidiana, meus olim discipulus, sed nihil minus agresticus. Qualecumque sit et quantumvis mihi molestum, non tamen haec res tanti mihi erit umquam, ut in gratiam beginae Panormitanae ego velim monachus fieri Franciscanus. Nihil mihi dolet magis quam quod tu mea causa tantum susceperis frustra laboris et invidiae. Verum fieri poterit, ut scena harum rerum semel vertatur et alia appareat facies, quod, nisi me fallat animi praesagium, fiet brevi. Vale, Domine mi.

Lovanii, 19 Augusti 1531.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Clarissimo multis nominibus viro, domino Ioanni Dantisco, Culmensi episcopo, poetae merito laureato, serenissimi Poloniae regis oratori, domino suo.

Bruxellae

Salutem.

Dum rem bene perpendo, nescio, an velim irasci magis domino Panormitano et Feltrensi, quam gratias agere, qui monere me videntur, ut opus hoc psalmorum adhuc premam in annos plurimos. Si enim Horatius poema quodlibet in nonum premendum esse censet annum, in quo tum quaeso hoc mihi premendum censes, in quo tot ingenia tot annis infeliciter propter linguae Hebraicae vel contemptum vel imperitiam sudaverunt.

Quare si tu, Domine mi, contentus esse posses illis, quos habes, ego reliquos soli mihi servarem subinde obiter recognoscendos. Rescribe quaeso, si molestum non erit, tuam sententiam.

Ab eo tempore, quo tuum huc misisti ministrum, non admodum recte valui; corripuit enim me puerilis prope modum morbus, propter quem tamen a prandio numquam vel cena abstinui.

Vale, Domine mi. Fortasse brevi adhuc semel invisam te, redii enim ad me prope modum. Iterum vale.

27 Augusti 1531.

Tuus, quem nosti, Ioannes Campensis

Clarissimo modis omnibus viro, Domino Ioanni Dantisco Culmensi episcopo, serenissimi Poloniae regis oratori, domino suo. Bruxellae

Cuperem ex animo gratificari tibi, praesul ornatissime, sed non video, quo pacto possim praestare, quod cupis, diebus tam paucis quam hic mansurus videris. Praeterea librum edere me absente vix video, quomodo commode fieri poterit. Opus est, quod ipse non ignoras, in quo praeclarissima quaeque Graecorum et Latinorum ingenia sudaverunt; quam feliciter, ipsi viderint. Quare non expediet meo iudicio emittere illud in publicum, nisi adhibita cura diligentissima. Quare si tibi videbitur, remittes illos quinquaginta una cum selectis illis, quos Ecclesiastae ascripsisti. Nam exemplaria illorum non invenio, ut eos recognitos prelo committam aut Coloniae aut Parisiis; nam decretum est mihi sedes mutare et hanc regionem ad tempus relinquere.

Tu pro tua prudentia videbis, quid hac in re facere me velis; ad te enim res pertinet non minus quam ad me. Tuum enim est, qualecumque id est, et tuo nomine prodibit, si prodierit in publicum. Quare te oro obnixissime, ut rescribere mihi quam primum non dedigneris, aut Gemmam nostrum cum illis, quos habes, adhuc semel mea causa remittere huc , ne forte, si alteri minus noto commiseris, codices, qui remittendi sunt, intercidant.

Vale Domine mi.

Lovanii, 16 Septembris 1531.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Reverendissimo domino meo, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, poetae merite laureato, serenissimi Poloniae regis oratori. Bruxellae

Salutem plurimam.

Habes, Domine mi, quod tantopere expetivisti. Quare statue de eo quicquid volueris, ego te facio patronum, auctorem et parentem; in te enim situm est nunc, ut vel pereat vel vivat. Praeter te enim nullus habet, ne ego quidem ipse. Dictaveram ante biennium, si bene memini, auditoribus meis primos quadraginta, ut ostenderem proprietatem et phrases Hebraicae linguae. Illi sic excepti fuerunt et toties, ut amici dicunt, manu transcripti, ut fama nescio qualis in Gallias {et} pervenerit. Illinc enim crebris litteris hortor assidue, ut reliquos ad eundem modum absolvam. Verum ego nimium metuens iudicia hominum huius tam oculati saeculi nihil omnibus illis ad edendum commotus sum, sic mecum cogitans: non male vixit, qui latuit bene. Verum tu finem non facis extorquendi precibus, pretio, minis, quare habe et quemadmodum tibi dignum videtur tracta. Nulla autem in re magis te Sarmatam praestare velim quam hoc in opere recensendo. Vale, Domine mi.

Lovanii, 2 Octobris 1531.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Reverendissimo domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, poetae laureato, serenissimi Poloniae regis oratori, domino suo. Bruxellae

Salutem quantum vis, praesul ornatissime.

Quod te non salutaverim rediens Angia Lovanium, in causa fuit nova calamitas; redditus enim fui subito sive catarrho, sive vento, sive quod magis credo utroque, paene inutilis altero oculo, a quo malo nondum liberatus sum. Ubi ad me rediero, dabo operam, ut tibi gratificer quibuscumque in rebus potuero, idque — ita me Deus iuvet — tam ex animo quam ulli principi, qui vivit toto orbe. Fama hic est imperatorem profecturum Tornacum, quem credo comitaturum te; permittes ergo, ut ergo, dum tu Bruxella aberis, curem valetudinem meam. Habebis me, quandocumque voles et quocumque vocaveris, etiamsi in Sarmatiam ipsam aut ultra; propter candorem animi tui venire non recusabo. Venit quantum audio Bruxellam Hieronymus Aleander, vir doctus et linguarum peritissimus, sed Italus per omnia; cuperem valde iudicium eius scire de mea paraphrasi. Sed hoc unum te oro, ut diligenter illi dicas, si cum eo in colloquium veneris, me sententiam reddere conatum, non verbo verbum, quemadmodum alii plus satis ex Hebraeo fidi interpretes et, ne opus esset lectori prolixis et saepe dispendiosis commentariis, pluribus id aliquando egisse verbis quam Hebraice habentur, orare me ut de re iudicet, an sententiam assecutus illi videar et libellus dignus illi videatur, qui in aliorum manus veniat, non tamquam nova versio, quae ullam ex veteribus antiquare velit, sed tamquam paraphrasis, plurima loca ab auctoribus vel Graecis vel Latinis ob imperitiam linguae Hebraicae parum intellecta succinctissime explicans. Vale, Domine mi, non permittit me oculus meus vel lineam ullam addere.

Lovanii, 19 Novembris 1531.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Reverendissimo et modis omnibus ornatissimo domino Ioanni Dantisco Culmensi episcopo, serenissimi Poloniae regis oratori

Ratisponae in aedibus domini Decani

Ratisponae

Eobanum nostrum non miror bona carmina scribere, cum sit ingenio, cerebro, externis moribus et arte ipsa poeta absolutissimus, quare verissime Re[sedia]nus eum nostri saeculi poetarum regem appellare consuevit. Est ... modis omnibus optimus, omnis doli mali plan...cr...s nec ullius mortalium amantior quam Tui, finem [numquam] facit laudandi Te et virtutes Tuas, maxime quoties mero [pa]ululum incaluit, quando homines ex animo loqui solent. Inveni typographum imparatiorem, quam sperabam, quare sex tantum codices absoluti adhuc sunt, reliqui vero plus minus quatuordecim, quos ad Te perferam, si Deus vitam concesserit, principio mensis Maii intra dies quindecim. Hospes in Bove postridie, quam hinc abierat, iuravit se prae ebrietate nihil eorum meminisse, quae illi dixeras de numeranda mihi pecunia, promisit tamen se daturum, immo eodem illo die numeravit Petreio florenos decem, quibus papyrum compararet. In meos usus nihil adhuc ab eo poposci, [c]ogar tamen brevi, ne nimium gravem Eobanum nostru[m]. Cuperem, etsi opus fore non credam, d. tribus ...ducere illi in memoriam. Nihil habeo q[uod] ... scribam, nisi quod cupiam vehementissime omnia ... sententia istic evenire.

Vale, praesul or[natissime].

Norembergae, 16 Aprilis 1532.

Tuus quantus est Ioannes Campensis

Reverendissimo principi, domino Ioanni Dantisco, Culmensi episcopo, serenissimi Poloniae regis oratori, Ratisponae in aedibus domini decani

Scripsimus, dominus Eobanus et ego, ante dies aliquot litterasque hospiti nostro in Bove tradidimus, qui se promisit diligenter curaturum, ut ad te perferrentur; iterum tamen scribimus, ut si priores casu aliquo perierint, has saltem accipias. Excuditur hodie duodecimus quaternio, reliqui forte erunt adhuc octo, quos una cum his perferam ad te, si Deus vitam mihi concesserit, in principio mensis proximi. Miror hospitem postridie nihil meminisse eorum, quae illi abiens dixeras de pecunia mihi tuo nomine danda; promisit tum se daturum, quantum vellem. Ego in meos usus nihil adhuc ab eo accepi, Petreio dedit florenos decem. Si haberem libellum tuum, in quo Ecclesiastes descriptus est , iungerem psalmis; aut ergo mittes nunc, aut in aliud tempus servabis. Quamquam tibi, Domine mi, mea sic omnia debeo, ut ne vitam quidem excipere queam, tamen nescio quo pacto tibi plus tibi quam omnia debere cogar, quod me huic humanissimo et eruditissimo viro Eobano commendaveris. Vivimus plane poetice, nonnumquam et potatice, sed tam modeste, ut si tu per rimulam aliquam nos videres et colloquentes audires, certe scio nobis eam felicitatem invideres, aut certo particeps esse velles; incipio melancholiam ante biennium conceptam hic nonnihil evomere. Vale, animo meo carissime praesul.

Norembergae, 20 Aprilis 1532.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Clarissimo principi domino Ioanni Dantisco Culmensi episcopo, serenissimi Poloniae regis oratori Ratisponae in aedibus domini decani

Ratisponae

Heri inter cenandum redditae sunt nobis litterae, Praesul humanissime, quae quamvis nos exhilararent maxime, quod scribas isthic evenisse Tibi ex animi sen<ten>tia omnia, non parum tamen puduit Tuas ad nos pervenisse litteras prius, quam Tu accepisses nostras. Cessatum est a nobis primis, ut fateamur, quod verum est, diebus nonnihil, partim quod typographus ad rem nostram aggrediendam erat imparatior, partim quod Eobanus noster nullum humanitatis erga me officium Tua causa omittere volens, non urbem solum hanc, quam elegantissimo carmine nunc recens depinxit, ostedere mihi contentus fuit, sed aliquoties civitate mecum egressus vicinos pagos et hortos oculis subiecit, quare ex ambulatione fessi poculis nos aliquanto liberalioribus saepiuscule recreavimus. Ob hos mores, si succensere mihi volueris, obiiciam te ipsum Tibi, qui huic humanissimo et modis omnibus elegantissimo poetae abiens hinc me commendaris. Nosti poetarum mores, cum sis ipse meritissimus, lauro insignitus poeta, scis musarum ingenia, quae haurientibus locis gaudere soleant, quare mirum Tibi videri non debet, si cum Eobano nostro, Musarum tanto antistite, poculis addictior fuerim, maxime cum quid scriberemus, parum haberemus. Placaberis, certe scio, ubi pro unis, parum in tempore Tibi exhibitis, quaternas acceperis. Misi heri codices duodecim, in quibus si mendas forte fortuna offenderis aliquas, non negligentiae imputabis, sed rei ipsi, nemo enim tam fuit oculatus umquam, ut nihil illum inter recognoscendum libros usquam subterfugerit. Accepi ab hospite nostro, Bove Campestri, florenos quattuor, antea dederat autem decem Petreio; daturus fuerat libenter, quantum postea re ipsa comperi, quotquot mihi in Tuis negotiis usui esse potuissent. Vale, Praesul ornatissime, et nostras ineptias consule boni.

Norimbergae, 23 Aprilis 1532.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Ornatissimo modis omnibus viro, domino Ioanni Dantisco Culmensi episcopo, serenissimi Poloniae regis oratori etc. Ratisponae in aedibus domini decani

Ratisponae

Scripsimus bis, Eobanus et ego, spero saltem alteras ad te pervenisse et quia hospes ipse Ratisponam proficiscitur, iterum scribimus. Absoluti sunt codices 12, quos mittam per hunc, si portare non gravabitur. Pro psalterio si Ecclesiastes non accesserat, ad Petreium pervenient floreni plus minus 25, decem ab hoc hospite accepit, quare reliqui erunt 15. Ego nihil adhuc poposci mihi dari, sed nunc quia abit nec scio quando rediturus sit, accipiam ab eo florenos quattuor si forte pecunia opus habuero. Eobanus et tota familia humanissime tua causa tractant me, quare in abitu gratum animum ostendere cuperem, ergo eos priusquam hinc discedere potero, totus praeterierit mensis, quo in eius expensis fuer... apud eum. Vale praesul ornatissime.

Norimbergae, ... [A]prilis 1532.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Reverendissimo Domino Ioanni Dantisco Culmensi episcopo, regis serenissimi Poloniae apud caesaream maiestatem oratori etc. Ioannes Campensis salutem.

Habes tandem, modis omnibus ornatissime Praesul, succinctam in psalmos omnes paraphrasim, iuxta Hebraicam veritatem, in qua cum verbum verbo respondere non potuerit, versus tamen versibus secundum Hebraeorum exactissimam distinctionem, exacte respondent, qui in vulgata editione plurimis in locis confusi rem per se alioqui obscuram plus satis obscuriorem reddiderunt. Quis autem fuerit auctor huius editionis, qua ecclesia utitur, mea non multum refert, hoc unum tantum affirmo, indignam esse quae divo Hieronymo tribuatur: constat hunc per omnia Graecam editionem secutum, vertisse quicquid vertit, cuius non minus obscurus est auctor, quam est nostrae huius. Certum enim est ex ipso Aristaea, qui septuaginta duos interpretes iussu Ptolomaei regis in Aegyptum perduxit, quique quid egerint, quomodo a rege excepti fuerint, quot horas versioni singulis diebus impenderint, quodque non septuaginta cellulis, alii ab aliis seclusi fuerint, sed in una domo consultantes inter se, consonum quiddam ediderint, quod Graeco Demetrio describendum traderent, unico libello complexus est. Ex hoc ergo certum est et ex Iosepho in praefatione antiquitatum Iudaicarum, immo ex ipso divo Hieronymo non uno tantum loco, ipsos septuaginta duos tantum legem, hoc est quinque libros Mosi, in linguam Graecam transtulisse; absolverunt enim id, ad quod vocati fuerant, eo, inquit Aristaeas, dierum numero, quo erant ipsi, hoc est duobus et septuaginta. Haec paucis hic non sine causa commemorare libuit propter receptam, sed perniciosam persuasionem in Graecis de septuaginta et Latinis de vulgata editione, quod ea sit divi Hieronymi atque ob id in neutra quicquam mutare ex ipsis Hebraicis fontibus liceat, cum exstet iuxta Hebraicam veritatem editio alia, quam certissi mum est esse ipsius Hieronymi: quamvis ecclesia nescio quo modo eam non receperit. Qui ergo nunc conatur melius quiddam afferre, quam usu receptum est, non diversum a Hieronymo, cum iniuria sanctissimi et doctissimi viri facit, sed idem penitus, quod olim faciebat ipse. Verum haec hactenus, ad me enim non multum pertinent, qui non interpretem ago, sed paraphrastem quique auctoritatem in ecclesia nullam ambio, nec cuiquam iniuriam facio, nisi forte obscuros locos, eosque non paucos ob nimis scrupulosam in reddendo verbum verbo fidem, explicuisse aliis verbis apertioribus, sit iniuriam facere. Ego tantum nativum quendam gustum horum psalmorum dare volui, futurum sperans, ut olim ecclesiae consensu totum vetus testamentum doctis et linguarum peritis in nostram linguam transferendum committatur, quemadmodum audio hunc nostrum summum pontificem Clementem septimum ante nuperrimam Romanae urbis expugnationem tentasse, ut videlicet ea provincia sex Iudaeis et sex Christianis Hebraice peritis mandaretur. Sed ad rem nostram revertamur, hanc paraphrasim, quam tantopere in publicum prodire cupis, maxima ex parte, ante aliquot annos Lovanii cum linguam Hebraicam in Buslidiano collegio profiterer, auditoribus meis non in hoc dictaveram, ut umquam evulgaretur, sed ut aliquos ad studium Hebraicarum litterarum invitarem, re ipsa ostendere conatus sum, non utilem solum, sed necessariam fore ad sacros auctores intellegendos eius linguae nonnullam cognitionem, quod quam videatur verisimile aliis nescio, de me hoc dicere possum, quod nullis commentariis in hunc psalmorum librum (puto enim me omnes propemodum legisse qui aliquo modo in pretio fuerint) tantum adiutus fuerim, quantum exigua, immo propemodum nulla sacrosanctae huius linguae notitia. Habe itaque, mi Dantisce, non nostri tantum saeculi praesulum decus, quod a me nullus impetrasset alius, quantumvis id multi conati sint, et boni et docti nec mediocriter magni viri, non quod illos iudicaverim hisce meis nugis indignos, sed quod mihi persuadere numquam potuerim aliquid inesse, quod doctis placere posset. Quid ergo causae sit fortasse ipse tu rogabis, cur nunc tibi dem, quod nulli dare constitueram. Paucis respondebo: fama nominis tui, qua mihi annis non paucis cognitus fuisti, et ipsa prae sentia, quae famam adeo non minuit, ut auxerit etiam vehementer, cogunt me credere plus tibi, quam ipsi mihi: deprehendi enim non fallacibus argumentis reculam quandam in te; oportet enim minimum quiddam esse, quod vix ulla linguae pluribus dignata est syllabis, quam una; ea Hebraeis est leb, Graecis - νους, Latinis - mens. Tu, si voles, ex reliquis linguis addes, novisti enim totius Europae ferme omnes; haec certe syllaba magis me rapuit in amorem tui, quam ullae tuae opes, aut in me innumera alioqui beneficia, et quid me non raperet, cum per eam, cum summa eruditione et nequaquam Sarmatica civilitate coniunctam, ad pontificale culmen evectus sis, et merito apud potentissimos principes tam sit gratiosus meus hic Sarmata, ut si quidlibet indutus celeberrima per loca vadat, omnis Dantiscum deceat color et status et res. Vale, Domine mi, et has qualescumque laboris mei primitias consule boni, meliora tibi promitto et alia multa et haec fortassis ipsa, si Deus vitam concesserit.

Eruditione et reliquis dotibus clarissimo viro, domino Ioanni Dantisco Culmensi episcopo, serenissimi Poloniae regis oratori, domino suo, Ratisbonae in aedibus domini decani

Ratisbonae

Absolvitur iam nunc tandem, quod reliquum fuerat Psalmorum . Nos hinc, Eobanus et ego, ad Te proficiscemur perendie, cras enim non poterimus, quod nulli adhuc ligari potuerint libelli. Duodecim illa exemplaria, quae nigro corio obduci vis, nos nobiscum adferre non poterimus, opus enim esset nos hic quinque minimum aut sex diebus subsistere. Relinquemus tamen hic, ut postquam concinnata fuerint, continuo mittantur.

Eobanus mittit ad Te carmen, quod mihi nondum legit, sed certissimis et poeticis argumentis colligo futurum, ut optimum Tibi videatur. Adsidebam enim, cum illud primum meditaretur et scribere inciperet vidique manifesta Apollinis faventis signa; coepit enim homo pluteum caedere , caput scalpere, ungues mordere, obiurgare uxorem inprimis, deinde ordine liberos omnes, et nisi ego, numinis praesentiam sentiens, in tempore furori cedens, subduxissem me, credo, ne ab eo quidem, qui tua causa illi carissimus est, abstinuisset. Meus ergo Eobanus tum non insaniebat aut versus faciebat, sed utrumque.

Vera esse, quae scribo vel illinc colligere tibi licebit, quod in nuperrimis, quas ad te scripsi, litteris vidisti duplicem picturam. Sic enim metuere tum coepi, ut ligneus calamus, quo principium litterarum scriptum fuerat, mihi e manibus exciderit nec reperire postea potuerim. Est homo tam erga me humanus, ut sua humanitate me tantum non occiderit. Neque alea, neque Venus damnosa fuit nobis, sed in vino cum pecunia naufragium fecimus, sic tamen, ut nos enataverimus. Spero ignosces mihi, si unum atque alterum florenum repotaverimus amplius, quam oportuisset, rex meus Narragoniae et ego primus hic factus cancellarius illius.

Vale, vir amplissime.

Norimbergae, 4 Maii 1532.

Tuus modis omnibus Ioannes Campensis

Reverendissimo in Christo Patri, Domino Iohanni Dantisco, episcopo Culmensi, domino suo clementissimo, Lubavii

Lubavii

Reverendissime in Christo Pater.

Hoc tempore aliud non possum, quam Vestrae Reverendissimae Paternitati agere et habere gratias. Si qua mihi contingat volente Deo melior aliqua fortuna, etiam referre non cessabo.

Magnificus dominus castellanus et dominus Christophorus Beyer consul Gedanensis humanissime in hunc usque diem me habent, quos hodie abituros hinc puto. Quod si fiat, recta ibo in aulam reverendissimi et Christianissime pii domini Cracoviensis, qui me in suam familiam tam admisit libenter, ut et gaudere se diceret. Quod ego illud ab illius paternitate fieri cupiverim, non diu apud illum haerere decrevi, sed quamprimum fieri id potest, recta tendere Cracoviam.

Reverendissimus dominus Plocensis blandissime complexus est me et chartulas meas integras mihi reddidit, Ecclesiasten iussit excudi dicaturus, ut dicebat, illum iuniori regi. Vidi Thoronii adiunctu[m] illum Psalterio, sed typographus, qui editionem Parisiensem imitatus est, nomen suum neque locum addidit in hoc, credo, ut pro Parisiensi vendere possit.

Reverendissimus dominus Camenecensis his comitiis hic non fuit, quare fasciculum una cum litteris in manus tradidi reverendissimo domino Plocensi, qui recepit bona se fide curaturum, ut illi integer contingat.

Philippus rescripsit domino Plocensi, qui litteras mihi legendas dedit. Scribit se fortasse obiter aliquando invisurum Academiam Cracoviensem. Vestrae Dominationis mentionem facit, sed mei non. Credo illum olfecisse parum mihi probare, quae scribuntur ab illo. Scribam ordine contra totum illius Commentarium in Paulum. Spero me rem habere tam compertam, ut ipse habiturus non sit, quod dicat contra.

Erasmi de sarcienda ecclesiae pace legi libellum. Videtu[r] mihi magnifico titulo parum respondere tractatio ips[a].

Quamquam opus fore non puto, tamen cuperem impetrare a dominatione Vestra epistolium quoddam ad Aliandrum, quo Reverendissima Vestra Dominatio testetur me cum gratia discessisse.

Haesurus sum Cracoviae mensem unum et fortasse alterum, quare, si quae litterae mihi inscriptae ad Dominationem Vestram pervenerunt, mittantur, quaeso, ad Georgium Hegeler.

Imaginem non tam mei, quam, quantum meminisse possum, charissimi patris mei, istic cum aliud non haberem, Dominationi Vestrae in memoriam mei reliqui. Dominatio Vestra, certe scio, non illibenter locum illi concedet inter reliquas.

Oro Deum Omnipotentem, ut Reverendissimam Vestram Paternitatem quam diutissime cum tota cognatione servet incolumem. Scribam e Cracovia latius. Cupio ex animo commendari Reverendissimae Paternitatis Vestrae generosae matri et honestissimis sororibus.

Petercoviae, 26 Ianuarii 1534.

Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus servitor [Io]annes [Campensis]

Reverendissimo in Christo patri, domino Iohanni Dantisco, Culmensi episcopo, administratori Pomezaniensi, domino suo clementissimo. Lubavii in Prussia

Lubavii

Reverendissime Pater.

Perveni tandem Cracoviam in itinere et in Kelsa decem diebus humanissime a reverendissimo domino Cracoviensi habitus. Bonus ille et pius senex voluit, ut illic diebus aliquot subsisterem et capita quaedam Pauli illi praelegerem, astante familia quae Latine novit et avidissime auscultante, quamquam praesule ipso avidius nemo. Ita factum est, ut octo prima capita ad Rhomanos paucis explicuerim; cupivisset optimus antistes me diutius retinere et plura audire, sed ego properabam Cracoviam, ut proverbia et commentariolus, in duas nimirum Pauli epistolas, ederetur. Videns autem praesul ipse mihi hoc esse vehementer cordi, misit me suo curru cum quattuor equ[is] Cracoviam, ipse vero mansit in praedio, non venturus Cracoviam ante festum Palmarum. Donavit mihi vestem talarem elegantibus subductam pellibus cibellum vesticulam interiorem eiusdem generis pellibus subductam, februariolum praeterea holosericum subductum martibus; addidit praeterea decem florenos pro viatico, liberaturum ultra haec omnia puto illum me ex hospitio, in quo hic sum nimis sumptuoso. Ut autem animi mei gratitudinem quoquam ostenderem, dicavi{t} illi proverbia, quae iam coepta sunt excudi. Et commentariolus coeptus est; ubi absoluta fuerint, curabo ut per Georgium Hegel exemplaria aliquot mittantur ad Dominationem Vestram. Offendi hodie fasciculum litterarum missum ad Reverendissimam Vestram Paternitatem per ipsum Carolum Crutzer a magnifico domino Cornelio, qui iterum missus est Constantinopolim, quemadmodum Vestra Dominatio ex litteris intelleget. Huic fasciculo non dubitabam quin aliquid inesset scriptum ad me, quare aperi, sed nihil inveni praeter litteras a nostro seniore et Mirabili Petro. Forte Cornelius nondum resciverat me a Dominatione Vestra discessisse. Est praeterea psalteriolum meum, cui ex imitatione Parisiensi adiectus est Ecclesiastes, Lugduni impressum, ab eodem Cornelio Dominationi Vestrae missum. Oro quantum possum obnixissime, Dominatio Vestra aegre ferre non velit, quod fasciculum aperuerim, nihil enim intus laesum est, sed tantum externum signum, cuius loco ego imprimam meum. Brevissime scribam et Vestrae Reverendissimae Dominationi plura et domino Bernhardo, quando et exemplaria mittam, aut etiam ante. Non gravetur quaeso Dominatio Vestra aliquando Campensem suum litteris invisere. Valeat quam diutissime Reverendissima Vestra Paternitas cum tota cognatione sua, cui ex animo commendari cupio.

Cracoviae, 23 Februarii.

Reverendissimae Dominationi Vestrae addictissimus famulus Ioannes Campensis

Reverendissimo Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi etc., Ioannes Campensis salutem plurimam dicit

Effecit summa humanitas reverendissimi domini Petri Thomicii, ut non potuerim non aliquo modo testari animi mei erga illum gratitudinem, quare Proverbia per me, cum adhuc apud te essem, Latinitate paraphrasticos donata illi dicavi. His tua causa preculas quasdam iussu tuo Latinas factas adieci; has cum aliis, quae nunc edo, castigatiores acciperes, nisi post sextum tandem mensem exemplaria mihi in media profectione reddita fuissent, quando neque licuit, neque libuit quicquam mutare. Vale, Praesul modus omnibus ornatissime.

Cracoviae, 10 Martii 1534.

Reverendissimo in Christo Patri, domino Ioanni Dantisco episcopo [C]ulmensi, administratori [Po]mesaniensi, domino suo clementissimo Lubavii aut in Altenhusse

Culmezee

Dominus Cracoviensis post longam absentiam nudius tertius rediit Cracoviam. Heri apud eum pransus sum. Sentio non ingratum esse, quod „Proverbia” illi dicaverim. Mitto sex exemplaria „Proverbiorum” et sex commentariolos <in> in Paulum. Quam primum Viennam aut Venetiam venero, augebo et iterum edam. Valde cuperem Philippum mihi respondere; sperarem me per ipsum Paulum rem posse tam facere claram, ut nemo dicturus non esset ita rem se habere nec posse aliter. Praelegi hic volente reverendissimo domino Cracoviensi epistolam divi Pauli in collegio satis, quantum percipere possum, cum gratia. Mittat quaeso Dominatio Vestra exemplar unum Gedanum ad dominum Iohannem a Werden et si videbitur, unum duci Prussiae. Carolus Koctzer offert obsequia sua Reverendissimae Dominationi Vestrae, qui et litteras has a domino Lundensi tradidit mihi. Dominus Plocensis cupit „Ecclesiasten” dicare iuniori regi, ego illi hoc magis promisi Vestrae Dominationis causa{e}, quam quod ego illi quicquam debeam. Post haec festa proficiscar, Deo dante, Viennam, ubi dominum Lundensem, a Bavaris redeuntem, operier et fortasse Cornelium ipsum. Audivit, credo, Dominatio Vestra, quomodo Koski deluserit dominum Laski, qui eum sua pecunia liberavit a vinculis ea lege, ut arces quasdam munitissimas illi traderet, quod, factus liber, non fecit. Nonnihil me male habet, quod iam in tertium mensem a Dominatione Vestra absens nihil litterarum acceperim. Non habeo, quod scribam amplius, nisi quod ex animo Reverendissimae Dominationi Vestrae cum tota cognatione et familia prosperrima omnia opto. Est hic Polidamus et nudius tertius advenit Hercules quidam, qui ambo nihil habent, quo sese ostentent, quam quod de Erasmo male loquuntur nec sentiunt se rideri ab omnibus. Iterum valeat Reverendissima Dominatio Vestra.

Cracoviae, 28 Martii 1534.

Vestrae Reverendissimae Dominationi deditissimus Ioannes Campensis

Reverendissimo in Christo Patri, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, administratori Pomezaniensi, domino suo clementissimo

Lubavii

Litterae Reverendissimae Paternitatis mihi tam fuerunt iucundae, ut tota Prussia non possit quicquam proferre mihi iucundius. Non potui eas non ostendere reverendissimo domino Cracoviensi propter plane heroicam generositatem animi Tui, quae in eis tam apparet manifeste, ut in nullo speculo quicquam possit manifestius; oro Deum Optimum Maximum, ut pro eo animi erga me affectu omnia negotia et consilia Tua fortunet.

Heri fui apud reverendissimum dominum Cracoviensem, qui subinde ex me quaerere solet, num adhuc propositum de profectione Veneta mutaverim, cuperet me valde hic retinere, promittit sacerdotia etiam, verum ego mea commoda inchoatis vixdum studiis Hebraicis anteponere nondum possum, quare heri, cum omnino immutatum me vidit, ultro iussit me de nulla re sollicitum esse, “ego”, inquiens, “equum Tibi procurabo et reliqua, quibus opus erit.” Non puto profecto meliorem et prudentiorem usquam virum vivere. Iam nunc misit ad me unum ex ministris suis, qui me ad crastinum prandium vocavit.

Carolus Kotzer se mihi praebet amicissimum propter Dominationem Vestram, ipse me, credo, secum abducturus est Viennam, quamvis dissimulet mercatorum more, qui suas profectiones non multis praedicunt. Velit, quaeso, Dominatio Vestra illi aliquando gratias agere.

Libellos hic a me editos misi per ministrum domini Varmiensis; commentariolum, quamprimum Viennam venero, augebo et fortasse in reliquas omnes divi Pauli epistolas paucis scribam.

Quantum ad me attinet, ornatissime Praesul, rectissime, laus superis, valeo et cetera, quam quod reverendissima Dominationis Vestrae praesentia mihi carendum est, per omnia laetus, quocumque devenero, Tui numquam obliviscar. Quicquid Viennae in proxime futuris comitiis videro vel audivero, diligenter perscribam. Non potest non esse gratissimum mihi, quod de simulacro meo et Brixiolo scribit Reverendissima Vestra Dominatio. Non habeo, quod nunc amplius scribam. Deus Omnipotens conservet Reverendissimam Vestram Paternitatem quam diutissime incolumem cum honesti<ssi>ma cognatione et tota familia.

Cracoviae, XI Aprilis 1534.

Vestrae Reverendissimae Paternitatis deditissimus famulus Ioannes Campensis

Reverendissimo domino Culmensi

Venio nunc, Reverendissime Praesul, a reverendissimo domino Cracoviensi, qui me in prandio iussit assidere lateri suo atque iterum mecum egit, ut maneam aut saltem aliquando revertar; addebat doctores theologos cupere a me discere Hebraice. Respondi hoc tempore non posse manere, sed rediturum fortasse aliquando, aut si ipse non rediero, daturum operam, ut non minus absens iuvem hic studium litterarum Hebraicarum, quam si praesens adessem. Commendavi obiter quendam illi Iudaeum factum Christianum, qui Polonice novit et Germanice bene, Latine minus bene, sed quia iuvenis est, quod nondum didicit, discere poterit adhuc. Habet hic Iudaeus, sive nunc Christianus, grammaticen a me ante annos aliquot imperfecte editam, sic tamen, ut quod deest, nunc addere possim; hanc valde laudat, et obtuli{t} meam operam et librum, ut imprimatur. Hoc valde fuit gratum dominationi illius reverendissimae, manebo enim hic fortasse dies adhuc aliquot, exspectaturus, donec hinc proficiscatur Carolus Kotzer Viennam, ut una cum illo proficiscar. “Cum ergo,” inquit reverendissima illius paternitas, “ita est animus, habeo tibi equum , qui Venetias usque portare poterit te et quae alia tibi necessaria erunt, parata sunt apud me.” Quaerebat tamen, si vestem haberem ad equitandum aptam; respondi me habere dono Reverendissimae Dominationis Vestrae. Ubi reliquisset me dominus reverendissimus, accessit ad me dominus Albertus Kiewski canonicus Varmiensis, in itinere hospes meus humanissimus, nam illi me commendaverat reverendissimus dominus Petrocoviae. Hic questus est nonnihil de austeritate Dominationis Vestrae et nescio quibus simultatibus, nimis acriter susceptis cum cognatis et amicis illius, praeterea quod et Dominatio Vestra, nescio quare, sit alienata ab eo, primum in negatione tituli canonicatus Culmezeensis, quem Dominatio Vestra dedit domino Caspari, deinde quod numquam vel leviter salutet illum Dominatio Vestra, cum sit interim confrater, ut vocant, in canonicatu Varmiensi, vellem profecto Dominationem Vestram saluti suae et valetudini consulere, cui saepe dixi nihil esse magis contrarium in Dominatione Vestra, quam melancholi{gi}a et animi commotio. Audivi idem ab aliis, Dominationi Vestrae ex animo amicissimis. Dominatio Vestra intelligit, quid velim, quare opto, ut quam diutissime prospere cum suis omnibus valeat.

Cracoviae, 12 Aprilis 1534.

Dominationi Vestrae deditissimus Iohannes Campensis

Reverendissimo in Christo Patri, domino Ioanni Dantisco episcopo Culmensi, administratori Pomezaniensi, domino suo clementissimo

Lubavii in Prussia

Lubavii

...

... [sa]tis prolixe per Michaelem quare q... ... ...d multa non habeo. Abiturus sum hi[nc] ... intra biduum. Reverendissimus dominus misit elegantem ..., sed satis fortem equum cum apparatu primitus ... ... ... ...s ex Bavaria Viennam rediit ... ....

Gritii et Ferdinandus ... uturi ante redditum domini Cornelii ... [ad]huc Pragae profecturus propediem ... [lit]terae scribere libuerit, mittat ... ...Georgium Hegel aut Corolum Kotzer ... [Vie]nnae apud dominum Lundensem ... [a]d reditum usque domini Cornelii ... [e]x Vienna scribam latius. ... .... Si dominus Bernhardus, quod ... ... illi, cum tempus non patiatur, ... Vestrae iustam epistulam scribere possim.

... Reverendissima Paternitas Vestra cum tota ... familia ad annos plurimos.

Craco[viae], ... Aprilis 1534.

Vestrae Paternitati Reverendissimae deditissimus Ioannes

Reverendissimo in Christo patri, domino Ioanni episcopo Culmensi, domino suo clementissimo

Lubavii

Litterae tuae, clementissime Domine, 4 Augusti scriptae Lubavii, optima fide redditae fuerunt hic et exhila<ra>verunt me maxime. Quibus eodem die respondi, sed quia commoditatem mittendi non habui, litterae nescio, ubi perierunt. Quod ad me attinet, quia ea es humanitate praeditus, ut id quoque scire desideres, paucis accipe. Discedentem Cracovia reverendissimus dominus Cracoviensis equo optimo et honesto viatico donavit. Sperabam me Viennae inventurum reverendissimum dominum Lundensem, verum ille biduo priusquam eo venirem, profectus fuerat per equos dispositos in Flandriam, quae res me nonnihil male habebat, propterea quod decreveram apud illum mensibus aliquot manere{m}, ne in medio aestu in Italiam venire cogerer. Paucis ergo diebus commoratus Viennae sum, rogatu Fabri episcopi, qui me blandissime excepit et litteras ad Aleandrum commendaticias dedit. Tandem ergo illinc profectus sum solus neque ullum inveni itineris comitem, priusquam venissem ad Sanctum Vitum. Nihil tamen gratia Dei passus sum incommodi. Perveni autem Venetias postridie Pentecostes in medio maximi aestus, nam dicebant tum hic omnes eam aestatem tam fuisse calidam, ut vix meminerint calidioris. Interim nescio, quo pacto, cum admiratione omnium patientius aestum toto illo tempore tuli, quam Italorum quisquam. Accepit me in aedes suas Aleander et humaniter tractavit, sed hoc unum mihi visum est incivilissimum: non permisit mihi usum ullius omnium librorum suorum. Quae res turbavit omnia consilia mea, nam ultra pretium equi, quem undecim ducatis vendideram, parum mihi pecuniae reliquum fuerat. Conducenda fuit opera Eliae Iudaei singulis mensibus ducatis duobus, vestes emendae. Aleander enim, praeter victum, ne obolum quidem unum suppeditavit. Hac ergo ratione factum est, ut apud illum durare diu non potuerim. Inveni hominem esse talem, qualem tu mihi eum saepe descripseras, in quo nihil esset, praeter cerebro vacuum caput. Doleo libellum meum infami illius nomine conspurcatum. Sum nunc apud nobilissimum Graece et Latine doctissimum Anglum, Reginaldum Polum, qui de rege suo idem iudicat quod tu, hoc est unam hanc stultitiam obscurare reliquas universas illius dotes. Hic me tractat humanissi[me]. Quare Tuam Reverendissimam Paternitatem oro, ne pro me sit sollicita amplius. Ambior a plurimis et maximis, sed continebo me adhuc ad menses aliquot hic, donec resecavero crassiores ex prophetis nodos. Legi hic magno studio Esaiam cum domino meo. Non puto me in vita mea quicquam legisse elegantius, nihil esse, diceres, facundiam Ciceronis, variationes troporum Homeri. Spero futurum, ut Litterae Sacrae suam nativam recipiant faciem, quod si fiat, nihil libentius vel maiore cum voluptate homines lecturos puto. Psalterium tuum hic avidissime legitur. Credo hoc triennio plus tricies editum esse. Curaverat hic edendum, priusquam ego huc venir[em], dominus Gaspar Contarenus, qui te optime novit. In Hispania enim oratorem agebat apud imperatorem eodem tempore quo tu. Hic homo doctissimus, in omni doctrinae genere et moribus integerrimus, incred[i]bili me favore prosequitur. Dedi illi gustum aliquem Esaiae in capitibus aliquot, quae res illi animum reddidit spemque fecit certam futurum, ut prophetae et reliqui veteris testamenti, a nullo umquam post apostolorum tempora intellecti, tam faciles fiant, ut ne commentariis quidem ullis indigeant.

Lovanienses miserunt mihi honorificum studiorum meorum testimonium. Psalterium tuum nescio quis in linguam Flandricam vertit. Miseram commentariolum in duas Divi Pauli epistolas hic nonnihil auctu[m] ad dominum Grandevelum hortatu cuiusdam Hispani in aulam caesaris. Is mihi rescribit humanissimam epistolam, in qua mihi gratias agit pro illo munere immensas, hortaturque vehementer ut pergam in eo studiorum genere. Meminit obiter domini Cornelii Schepperi, quem in Hispaniam tum salvum rediisse scribit, Nicolai quoque nostri, praesidis Mechliniensis filii, qui secretarius est caesaris.

Valde cuperem Philippum respondere, ut res possit tractari latius. Cuperem enim Paulum esse quam notissimum omnibus, quod fieri puto posse hoc tempore commodissime. Res est maxima et qua ad sedandos omnes tumultus nulla posset esse accomodatior. Si quid Tua Reverendissima Dominatio audierit vel Philippum vel aliquem Philippi nomine contra moliri, gratissimum fecerit, si indicaverit. Ego hic tibi coram Deo Omnipotente et Iesu Christo domino et serva{r}tore nostro affirmo nulla me alia causa fuisse ad scribendum in Paulum adductum, quam ut possem, si forte Deo Optimo Maximo visum fuerit, paci et publicae tranquillitati aliqua ex parte consulere. Adhuc mihi videre videor certissimam illam in Paulino contextu perpetuita[te] plane Paulinam libris sacris reliquis sic consonam, ut [ne] syllabam quidem ullam adduci posse putem, quae per[ecto] illi et divino plane tenori non sit per omnia cons[ona]. Si mihi cum Philippo daretur venire in colloquium, [spero] me posse illi ostendere rem ita habere nec posse a[liter]. Interim si hic erro, qui annis plus viginti sex mihi eam rem tamquam scopum proposui, in quem alia omnia mea dirigerem, nusquam mihi fidem adhibendam posthac puto. Nescio, quomodo haec mihi inter scribendum occurrant, cum tale nihil scribere cogitarim. Dominatio Tua Reverendissima cupit a me litteras longas, habeat ergo supra quam cupit longissimas. Pontificem habemus capularem, vix audeo ex aliorum relatu dicere, et delirum senem, qui hoc rerum statu, tamquam nihil incumbat illi praeterea negotii, dat operam iudiciariae astrologiae et inveniendis familiaribus cacodaemonibus. Fecit cardinales duos cognatos, alterum sedecim, alterum, ut dicunt, annorum quindecim. Illos ipse vocat suos pavones, quibus desint adhuc caudae, servat ergo sacerdotia omnia opimiora illis in caudarum ornamenta. Nulla est spes de illo maior quam quod brevi moriturus putetur. Alienavit a se paucis his mensibus vere Christianorum omnium principum animos, imperatoris maxime. Missurus fuerat legatum ad Iannusium in Hungariam, sed Ferdinandus negavit illi transitum. Minatur bellum duci Urbinati. Non video, qua rectiore via penitus subverti posset totus pontificatus, quam hac. Imperatori omnia sunt secunda. Intra paucos menses iterum inventae sunt insulae auri multo feraciores quam ullae antehac inventae aliae. Parat classem ingentem centum triremium et magnarum navium totidem, praeter parvas plurimas, in quam impositurus dicitur viginti quinque milia militum. Speratur hoc proximo vere cum coniuge sua venturus in Neapolim, impetravit enim ab Hispanis, ut novem illi annis abesse cum illa liceat. Hoc si evenerit, plurimorum et maximorum erit causa bonorum et inter cetera quoque hoc ego futurum spero, ut te aliquando iterum videam.

De Turca, quamvis omnino certissima adhuc ad senatum non sint allata nova , colligitur tamen multis et verisimilibus argumentis illum in proelio a rege Persarum Sophi superatum esse, idque nostrum imperatorem non ignorare et propterea tantopere urgere, ut parata sint omnia. Genuae iam quadraginta triremes novae instructae sunt.

Barba Rossa occupavit regnum Tynnis, sed speratur non diu ill[u]d possessurus.

In Flandria veteres amici omnes recte valent praeter Petrum Aegidium et fratrem illius canonicum et cantorem Antwerpiensem, qui anno superiore ambo mortui sunt.

Quod Reverendissima Tua Paternitas Brixiolo facit, non aliter gratum est, quam si ex me prognatus esset. Cuperem illum eo usque in litteris promovere, ut Germanice et Polonice legere<t>.

Mitto Dominationi Tuae Reverendissimae Theologiam Pasquilli Romani, sed non quemadmodum meus ille optimus alioqui Nybschyzius adiunct[am] litteris hisce, sed inclusam, ne tam longinquo itinere pere[at], sicut periit carta illius, qua iussus fuerat ad me perscribere, quae in regionibus illis nova fierent, quorum valde tum eram et adhuc sum sciendi cupidus. Reverendissimae Dominationi Tuae molestum non erit meis verbis salutare principes illos, viros dominos vayvodam Culmensem, dominum Ioan[nem] von Werden, dominum castellanum Gedanensem, qui me humanissime tractavit in itinere, et alios, quos commemorare longum esset. Spero me brevi scripturum plu[ra]. Valeat Tua Reverendissima Dominatio.

Venetiis, 1535 mensis Februarii 4.

Tuae Dominationi deditissimus Ioannes Campensis

Reverendissimo domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi in Prussia, domino suo clementissimo

Scripseram anno superiore e Venetiis diligenter de statu, qui tunc erat rerum mearum per quendam Iudaeum Cracoviae degentem. Verum quantum ex nostro Nybelschytz, quem Bononiae sanum inveni, intellexi, litterae illae Reverendissimae Dominationi Tuae redditae non sunt, quae res me pessime habet, propterea quod metuam, ne Reverendissima Dominatio Tua putet me beneficiorum acceptorum immemorem factum, quod priusquam fiat, mori me malim. Aleandrum plane talem inveni, qualem mihi eum saepe descripseras. Est nunc Romae, ubi primum locum ambit in futuro concilio, sed ridetur ab optimis quibusque. Fui apud eum mensibus quinque tanto taedio, quanto nusquam umquam. Ab eo discessurum ambivit me nobilissimus, doctissimus et probissimus Anglus dominus Reginaldus Polus, apud quem toto fere anno fui humanissime exceptus. Ab illo cum discedere constituissem et me in patriam studiose revocatum recipere, rescivit de discessu meo episcopus Veronensis oravitque per litteras obnixe, ut paululum a recto in patriam itinere ad se deflecterem. Quod cum fecissem, tam me excepit humaniter et exceptum tractavit, ut tota fere hieme apud illum manserim eique et aliis aliquot, quos secum habet, doctis viris prophetas omnes praelegerim, mutatis locis, ubi nostra editio ab Hebraeo variat, et ascriptis annotatiunculis quibusdam in margine ad explicanda obscuriora prophetarum loca, totum praeterea Paulum, Iob et quinque libros Mosi. Omnia haec, quamvis incredibile Dominationi Tuae Reverendissimae videatur, plus minus quinque mensibus absolvimus. Cum iam morem illi gessissem et sciret me properare in patriam nec ulla ratione retineri posse iamque ego ad iter accinctus essem, de improviso a cardinale quodam, viro optimo et doctissimo mihique Venetiis, priusquam cardinalis esset, familiarissime noto, ab hoc, inquam, de improviso Romam vocor, suggerente, ut suspicor pontifice. Quamquam numquam animum habui ad Romam propensum, tamen diu haesitans tandem huc veni sub finem Februarii huius anni. Invenit me hic dominus doctor Longus, qui sollicite egit, ut per illum Dominationi Tuae Reverendissimae scriberem, quod et fecissem, nisi intempestive falso me gaudio affecisset olim tuus Hugo Bruxellensis, qui affirmabat Dominationem Tuam pervenisse Neapolim in aulam imperatoris venturamque huc una cum imperatore.

Decretum est hic ad preces imperatoris per pontificem et cardinales consistorialiter, ut liberum, quale Germani volunt, concilium indicatur circa Pentecosten anni futuri Mantuae aut Mediolani, non enim certe scio, utro horum locorum. Res concilii commissae sunt sex cardinalibus, ex quibus dominus meus unus est.

Imperator tam se hic modeste cum omnibus suis gessit, ut omnes in admirationem sui rapuerit. Habuit orationem publice coram pontifice, cardinalibus, oratoribus et plurimis aliis, qua declaravit sibi plurimum displicere perfidiam regis Gallorum, qua impediretur ab expeditione in Turcas impedireturque progressus concilii celebrandi. Inter cetera hoc maxime maiestatem illius male habet, quod rex publice editis in Gallia litteris ad principes Germaniae imperatorem dicat ambire monarchiam, cum non solum nihil vel illius vel cuiusquam alterius Christiani principis ambierit, sed etiam ducatum Mediolanensem contentus sit filio illius minimo natu dare, ut effusio Christiani sanguinis vitetur. Obtulit praeterea, si de privato agatur odio, se singulari certamine congressurum cum illo vel nudum vel quocumque modo paribus armis induto congressurum. Missus fuit a rege Galliae cardinalis Lothringiae ad imperatorem et deinde ad pontificem huc Romam causa huius conceptae pacis tractandae. Is hinc abiit et iterum e Gallia rediisse Lucam ad imperatorem dicitur.

Pontifex semel decreverat proficisci Bononiam, paulo post mutatum fuit consilium, nunc iterum dicitur profecturus. Quid futurum sit, nescimus. Dicuntur hic multa, sed incertis auctoribus. Si quid nactus fuero certi, scribam Dominationi Tuae Reverendissimae, quam diutissime felicem vivere cupio. Valeat Dominatio Tua Reverendissima.

Romae, 15 Maii 1536.

Dominationi Tuae deditissimus Ioannes Campensis.

Reverendissimo in Christo Domino Ioanni Dantisco episcopo Culmensi, coadiutori Varmiensi, domino suo clementissimo

Litteras manu Reverendissimae Dominationis Vestrae 24 Decembris scriptas Romae accepi 19 Martii, quibus mihi toto hoc anno, quo Romae sum, nihil contigit gratius. Affirmare enim ausim nullum filium ardentius amare posse patrem suum quam amem, ut aequum est, Dominationem Vestram Reverendissimam. Numquam enim oblivisci beneficiorum in me collatorum in Brabantia, Germania et istic in Sarmatia potero. Vix credat Dominatio Vestra Reverendissima, quam gaudeam, quoties hic vel in mensa domini mei cardinalis vel aliis locis occasio datur honorifice de Vestra Dominatione Reverendissima loquendi. Desinat, quaeso, Dominatio Vestra Reverendissima sese excusare, quod non satis aut pro eruditione aut dignitate ([s]ic enim scribit Dominatio Vestra Reverendissima) ob tenuitatem fortunae exceptus sim; sciam ego me supra quam fortuna tum patiebatur {me} liberaliter a Dominatione Vestra Reverendissima fuisse tractatum. Haec ergo utrimque missa faciamus. Curavit reverendissimus dominus meus Contarenus cum multis quemadmodum tandem rescivi aliis apud pontificem inscio penitus me, ut mihi pensio annua assignetur centum ducatorum super praepositura Herbipolensi, quam habiturus est dominus Mauritius ab Hutten. Ego exitum rei exspecto nudius tertius, res commissa est duobus cardinalibus; sive quid eveniat sive non, parum sim sollicitus. Brevi me constitui recipere in Germaniam, satur enim sum Italiae ob veteris inscitiae nimis multos patronos. Utinam contingat Dominationi Vestrae Reverendissimae in Italiam causa concilii, quod pontifex valde urget, venire, mihique detur iterum sua praesentia frui. Sperarem si id eveniret aliquid magni boni secuturum. Philippus valde attactus videtur commentariolo meo in duas epistolas Divi Pauli, dignatus est tamen in libro ad regem Angliae honorifice illius et mei facere mentionem. Nihil dubitarem, si daretur cum illo colloqui amice, quin errorem suum agnosceret. Deus optimus maximus dignetur causae suae favere et afflictissimae Germaniae succurrere. Videbit spero Dominatio Vestra Reverendissima Paulum sese ab iniuriis vindicantem egregie et velamen illud a facie Mosi et prophetarum iterum auferentem. Quamquam enim per Christum ablatum fuit semel, tamen ita per Deo et omnibus hominibus invisos sophistas sic repositum fuit, ut propemodum videri potuerit per Christum numquam ablatum fuisse, qua re permoti Lutherani alia via in alterum extremum praeterito penitus medio profecti sunt, quare scopus in medio relictus utrique parti cum gratia monstrabitur a Paulo ipso. Lovanienses hortati sunt me diligenter, ut libellum augeam, quod et faciam. Spero adiuvante Deo brevi et in reliquas omnes Divi Pauli epistolas commentarium adiungam, in prophetas quoque annotatiunculas quasdam adiciam fortassis. Videbis nihil esse Homerum, Vergilium etc., si cum illis contuleris. Miraberis forte praeter meum morem haec tam magna tam audacter audere promittere. Nisi certissimis essent certiora, nequaquam auderem. Nihil tamen temere temptabo, sed bonos et doctos in consilium adhibebo, inter quos te quam maxime unum cuperem habere. Verum haec hactenus. Petrum nostrum Mirabilem hic vidi sanum et barbaricis exuviis indutum. Nybbelschyzt est Bononiae. Quia Dominatio Vestra Reverendissima dignata est omnium suorum verbis me salutare, dignetur etiam meis amicis resalutare. Nusquam cuperem meos centum ducatos libentius quam apud illos cum bonis sociis absumere, si res meae paterentur. Domino fratri meo Leonardo nunc scribere non possum, sed scribam brevi. Hic dominus Ioannes Rumpoldus canonicus Warmiensis a talibus mihi commendatus est, ut audeam illum tuto Dominationi Vestrae Reverendissimae commendarem; nihil cupit aliud, quam Dominationem Vestram Reverendissimam innotescere. Decrevit enim Warmiae residere et scit Dominationem Vestram Reverendissimam coadiutorem factum reverendissimi domini Warmiensis. Oro Dominationem Vestram Reverendissimam, quamquam opus in hac {in} re apud eam precibus meis scio non fore, cum mihi si cuiquam alii constet de summa erga omnes eaque innata humanitate: oro tamen, sentiat hic Dominus precibus meis nonnihil factum se Reverendissimae Dominationi Vestrae cariorem. Valeat Dominatio Vestra Reverendissima cum omnibus suis quam diutissime animo et corpore feliciter sano.

Romae, 6 Aprilis 1537.

Dominationi Vestrae Reverendissimae deditissimus Ioannes Campensis

Reverendissimo Domino Iohanni Dantisco episcopo Culmensi, administratori Warminesi, domino suo clementissimo

Salutem plus milies, Reverendissime Domine mi.

Respondi litteris tuis per canonicum quendam Warmiensem , verum quia nunc sese offert tanta nuntiorum oportunitas, non potui omittere, quin iterum scriberem. Haereo hic adhuc propter infaustam illam pensionem, cuius memini in litteris superioribus, cuius utinam numquam fuisset facta mentio. Rediissem enim iam pridem ad meos et non cogerer hic videre et audire, quae video et audio. Quamquam fugio hominum consortia, quantum possum, tamen effugere penitus non possum. Et ut non multis his de rebus nunc tecum agam, ex uno collige reliqua. Impio furioso illi Verpio Aleandro Mattensi(!) commissa sunt negotia Germaniae hoc nomine bis infelicis. Hic iactat se habere librum secretorum Germaniae et tantum non magnus Germaniae cancellarius haberi vult; hic quattuor habet per Germaniam evangelistas, quibus tamquam columnis nititur, Fabrum, Eccium, Cochleum et nuper exortum Nauseam, homines quos certe scio malle tres novos Lutheros exsistere quam unum hunc resipiscere. Quod quare scribam, tu, qui ingenia singulorum probe nosti, non ignoras. Edita est hic Romae diebus superioribus Epistola Fabri de utilitate concilii, plane fabro ferrario digna; si nancisci potuero, mittam. Interim huiusmodi hic placent idque consilio Verpii. Ego misere hinc abire cupio, metuo tamen, ne me rei indignitas cogat semel libere dicere quae sentio. Philippus videtur valde tractabilis, et ratio revocandi non solum illum, sed et Martinum ipsum certissima inveniri posset, idque cum gratia, verum per alios quam quos hic Romae video, ubi tanta est Litterarum Sacrarum inscitia et tantum veteris inscitiae patrocinium, ut nusquam fuerit umquam maius. Si istic apud te essem, nec papa nec cardinales omnes me Romam pertraherent. Vale, Praesul ornatissime.

Romae, 12 Iunii 1537 .

Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes Campensis.

Salutem. Mi carissime Campensis.

Multa scriptione in praesentia paene obrutus, mult[a] tibi scribere nequeo, nolui tamen te insalutato ad alios Romae dare litteras. Notum tibi facio me hinc ad ecclesiam Varmiensem translatum, quo iis diebus sum prof[ec]turus. Si tibi mea vetus et usitata consuetudo placuerit, te exspecto. Bene va[le].

Lubaviae, XVI Novembris anno 1537.