Reverendissimo in Christo Patri, domino Ioanni episcopo Varmiensi etc., domino et amico carissimo et honorando

Reverendissime in Christo Pater, domine, amice mihi carissime ac honorande.

Salutem plurimam et multam felicitatem etc.

Litterae Vestrae Reverendissimae Dominationis ea hora redditae sunt mihi, cum iam diaeta Regni generali transacta Piotrcovia excessurus eram proptereaque, cum nec punctum otii superesset mihi ad eas tum legendas, hucusque et rescriptum distuli. Censuit ergo illis litteris Vestra Reverendissima Paternitas, ut oratores illustris principis Prussiae causa finium inter Lithuaniae et Prussiae ducatus ex aequo et bono iuxta litteras transactionis regundorum ad nos, Regni senatores, missi et benigne audirentur, et cum spe potiundi optati remitterentur. Quae res quia mihi quoque nullo monitore ita visa est, pro mea nostrumque istic omnium erga illustrem ipsum principem observantia scripsimus ad sacram regiam maiestatem, dominum nostrum clementissimum, rogantes, ut ipsum illustrem amicum et feudalem principem pro dignitate tractaret, causam vero ipsorum limitum, quae in controversia est, secundum litteras transacti statui velit. Qua de re oratores etiam suae illustri dominationi ea humanitate sese exceptos fuisse absolutosque a nobis incunctanter credo istic rettulere (quia et comitiis agitandis non adeo multum temporis insumptum per nos erat). Hoc si quidem nobis suadebat eius illustris dominatio in sacram regiam maiestatem, nostra vero in eius illustrem dominationem propensio.

Nihilominus, cum nostrae voluntatis fuimus intereaque sumus domini, eventus tamen non item in manu nostra esse potest. Quem ego talem futurum spero, quantum iustitiae causa unius cuiusque in sese habuerit.

Cupio tandem Vestram Reverendissimam Paternitatem longum sanam et felicem vivere.

Cuius amicitiae me commendo diligenter.

Datae Cracovia, X mensis Maii, anno Domini MDXLII.

Eiusdem Vestrae Reverendissimae Paternitatis Petrus K[mita] comes in V[isnicze] manu [sua subscripsit]

Reverendissimo in Christo Patri, Domino Ioanni Dei gratia episcopo Varmiensi et amico suo honorandissimo observandissimoque

Reverendissime in Christo Pater, Domine, amice mihi carissime ac honorandissime.

Salutem plurimam et multam felicitatem.

Gedanensium consulum causa hactenus iudicialiter non est cognita, quod regia maiestas familiari sua aegritudine interea etiam laborat, ubi igitur iudiciorum regalium feriae instaurabuntur. Dabo operam pro virili, ut quid esse ex Vestrae Reverendissimae Dominationis mente cognovi, quod denique iustissimum fore videbitur, ferant.

Velim siquidem et iusti integer custos esse, et Vestrae Dominationi Reverendissimae gratificari omnem per occasionem, quaecumque mea erga eam officia caperet. Ego vero illa praestare possem, sic ut Vestra Reverendissima Dominatio officium integri amici iure optimo in me desiderare nequeat.

Quam longum felicem et incolumem vivere cupio ex animo.

Datae Petricovia, die festo Sancti Valentini, anno Verbi incarnati 1544.

Vestrae Reverendissimae Dominationis Petrus Kmita comes in Visnicz, palatinus et capitaneus Cracoviensis, generalis rei publicae mareschalcus et ...

Idem Petrus, qui supra, manu propria subscripsit

Reverendissimo in Christo patri, domino Ioanni Dei gratia episcopo Var[m]iensi etc. domino amico suo observandissimo et honorandissimo

Sentimus hic etiam illam civitatem dissensionibus fervere partimque novis partim sopitis malis interque alia haereseos strudere proptereaque pretium operae fore, ut illorum parvuli allidantur ad petram, dum adhuc in sinu sunt et correctionem sui recipiunt, ne, si inanimadversi(!) fiant, altius radicibus actis, in sublime ferant capu{n}t.

Quaesivi hic praeterea semotis arbitris ex regiis maiestatibus, num aut iam nunc aut post Vestrae Reverendissimae Dominationis ex humanis decessum ducem ad bona episcopatus eiusdem aspirare permisissent. Quae mihi responderunt neque sese de eo cogitasse, tantum abest, ut hoc facinus imperarint. Quare verisimile est, quod ille tam per Masoviam gradiens, quam alibi hanc famam de suo sparserit. Si quid tamen novi in ea re oboriri aliisve rescisset, praesertim de quibus aequum et necessarium me scire putaverit, quaeso, ut me secreto certiorem reddat. Ego vero nihil reliquum faciam, quod vel in Vestrae Reverendissimae Dominationis negotiis vel aliis facere oporteat. Quod si in aula tum praesens non essem, facile in aula meos etiam reperire est, qui litteras illius bene occlusas ad me perferri tuto studebunt. Hoc autem de me sibi persuadeat, velim, quod de sui amantissimo polliceri potest.

Quid rerum novarum hic agatur, prorsus non video, nisi hoc fortasse novum videatur, quod domini spirituales poscente atque adeo urgente id necessitate publica receperunt sese onus belli Turcici, si et quando finibus ingruerit nostris, una nobiscum de omnibus suis proventibus levaturos, personis tamen illorum exceptis, ne sacrificalis dignitas usibus prophanis violetur. Decreti sunt praeterea ex aliis regni ordinibus alii exercitus aliaque belli praesidia.

Audimus vero Turcam sub aestatis tempora in Hungariam rursus expeditionem maturare iamque Buda XV milia equitum per Danubium ad depopulandas Hungariae reliquias tam Poloniae quam Moraviae conterminas mississe. Quibus Hungari tametsi obviam ire volunt, attamen misera illa gens iusti etiam exercitus formam vix iam explere potest, eo quod et seditionibus civilibus nullum ponit modum, et tot calamitatibus fatigati animi eius, haudquaquam constanter sese credere pugnae contra victores poterint, nisi fortasse dominus Deus in his animandis, illis vero terrendis mirabilis esse incipiat. Quandoquidem illius potentia tunc maxime sese exserere solet, cum de viribus humanis desperatur maxime. Quicquid tamen feret sors, temp[u]s proferet, quamquam iam vix quicquam spei melioris de illius gentis salute concipere possimus, etenim non ita pridem Ladislaus etiam More Hungarus quadam sua arce a Turcis violenter capta ad 20 centenaria auri fusi, ad 60 argenti etiam fusi unaque coronam auream olim regis Bosnae posteaque olim ducis dicti ercyk Lorincz de familia regum Bosnen[sium] oriundi, propriam novissime per ipsius Ladislai More antea vero dicti ducis coniugem illuc importatam multamque praeterea pecuniam et omnifariae supellectilis vim una secum ipsa coniuge et l[iberis] in miseram captivitatem hostibus porrexit, ita illic urgen[tibus] sese fatis malum malo cumulatur indies.

Indicta sunt autem per caesaream maiestatem Spyrae comitia. Faxit dominus Deus, ut tanti in Turcam conatus aliquando prosperentur, quod futurum facile nobis polliceri possemus, si conatibus ipsis et impendiis celeritas adderetur, qua sola hostis tantus crevit.

Quid autem eadem caesarea maiestas cum rege Gallorum rerum incoeptent(!), Vestra Reverendissima Dominatio, credo, etiam istic audit. Si quidem motus ... esse adeo obscuri non possunt, quin protinus totum s[par]gantur in orbem et omnes terrarum angulos m[aero]re compleant, ne dicam, desperatione.

Reverendissimo in Christo [Patri] Ioanni Dei gratia [episcopo Var]miensi etc. amico ... [obsequentissimo]

In proprias manus

Cito

Reverendissime in Christo Pater, domine, domine amiceque mihi honorandissime.

Salutem plurimam et servitia mea amica commendatione.

Quia me a Vestra Reverendissima Paternitate redamari sciam videamque pondus omnium istius Ducatus Prussiae in ea cumprimis verti et consistere, causam huius Theophili Michorowski, clientis mei, in comitiis Prussiae proxime transigendam Vestrae Reverendissimae Paternitati commendare duxi. Et quidem illam causa mea sibi velle bene consultum iri dubito minime, quod vero principe istic loco Vestra Reverendissima Paternitas constituta est, posse video.

De integritate itaque suae causae ille dicet coram, quod vero in me est, mihi factum interpretabor. Quantumcumque causam ipsius Mychorowski auctoritate et ingenio suo promoverit illic per occasionem pari voluntate et officiis Vestrae Reverendissimae Dominationis eiusve itidem patrocinio addictis non minus amanter quam diligenter gratificaturus.

Illaque ut longum feliciter valeat et me, ut solet, redamet, cupio ab animo.

Datis ex Visnice, die Domini ante diem Natalis Virginis Mariae Sacrum anno 1544.

Eiusdem Vestrae Reverendissimae Paternitatis totus et sincerus Petrus Cmita comes in Visnicze idem manu propria subscripsit

... episcopo Warmiensi ... [domino] gratioso[] ... [domino] [meo] observandissimo

In manus proprias

Reverendissime in Christo Pater, domine amice mihi carissime ac honorandissime.

Quia Vestra Reverendissima Paternitas me litteris suis tam amice salutat atque invisit, gratiam ei habeo magnam, utrumque enim ab optimo in me animo profectum esse non dubito. Idipsum ut Vestra Reverendissima Paternitas de me sibi polliceatur, velim et qui integerrimam ei salutem et omnium accessiones fortunarum, quas bono viro eidemque mihi amicissimo debeo, ex animo faveam.

Quod vero mihi scripsit pro Theophilo Michorowski, sciat iam pro eo in contumaciam adversarii iudicatum esse existimoque iam deinceps fenestram non fore, qua vincula eius ille Protheus effugere possit. Quae res tamen ut iam tandem felicius succederet, a Vestra Reverendissima Paternitate peto, quantum sua auctoritate et consilio potest, eundem Michorowski causa mea et iusti consequendi adiutet, ut ne malevolorum hominum importunitas tantum audaciae ad nocendum bonis viris sibi sumat.

Ego vero mihi factum interpretabor, quicquid Vestra Paternitas in illum humanitatis contulerit.

Cuius amori antiquo me commendo diligenter.

Datae Cracovia(!), sabbato post festum diem Sanctae Agneti(!) anno Domini 1545.

Vestrae Reverendissimae Paternitatis totus integer et sincerus amicus Petrus Kmita comes in Visnicze, palatinus et capitaneus generalis Cracoviensis

Idem, qui supra, manu propria subscripsit

Reverendissimo in Christo Patri, Domino, domino Ioanni episcopo Varmiensi etc., domino, amico longe carissimo ac observantissimo

Reverendissime in Christo Pater, Domine, amice mihi longe carissime ac honorandissime.

Salutem plurimam simulque obsequendi studium sincerum.

Habet alteram etiam istic causam is Theophilus Michorowski, quam auctoritate et consilio Vestrae Reverendissimae Paternitatis sperat se istic et citius, et facilius transacturum. Idcirco ego ab eadem peto diligenter, ut quemadmodum in priore hic iam transacta causa propitius illi patronus erat, in ea quoque lite, quae nunc sibi cum duro adversario in controversia est, opem illi ferat et citandis testibus ad causam suam necessariis consilio et auxilio iuvet, ne adversarius iura eludat illius et quasi e portu in pelagus litium eundem propellat. Ipse autem Michorowski, cum fortunas suas Vestrae Reverendissimae Paternitati se debere, vitam etiam ipsam se eidem debiturum testatur. Vestra vero Reverendissima Paternitas par gratificandi studium a me, non tantum sibi, cuius ego sum totus, verum etiam suis confidenter exspectabit.

Quod reliquum est, illam felicem cupio longum valere.

Datae Cracoviae, feria quinta Cinerum anno 1545.

Eiusdem Vestrae Reverendissimae Paternitatis totus et sincerus Petrus Cmita comes in Visnicze palatinus et capitaneus generalis Cracoviensis, Regni Poloniae magnus marsalcus etc. idem manu sua subscripsit

Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Varmiensi etc. [d]omino amico, observandissimo atque honorando

Reverendissime Domine, domine amice longe mihi carissime ac honorandissime.

Salutem unaque omnium fortunarum felicem successum Vestrae Reverendissimae Paternitati precor ab animo.

Nihil miror Vestram Reverendissimam Paternitatem tanto studio melius in vicinia gerendarum rerum teneri, cum enim multa se serenissimo nostro principi reique publicae omnium nostrum debere ingenue agnoscit, tum vero illa multifaria indignitas, quae oculis et auribus Vestrae Reverendissimae Paternitati frequentius quam nobis inseritur, dolorem illi singularem incutit et, ut iam tandem corrigeretur, desiderium magnum excitat. Ne autem id taedium solam se decoquere existimet, sciat Vestra Reverendissima Paternitas nos eiusce etiam rei cura, ut oportet, magna fluctuare.

Nihilominus tamen quia comitia nescio quo fato (quod autem avaritia ac fastu nonnullarum partium scio) citra etiam ullam rationem tuendorum finium Regni constitutam dissipata sunt, hoc die usque ratio tractandi illius vicini a nobis agitari inirique coepit. Quominus enim id in comitiis constitueretur cum valetudo adversa regiae maiestatis, quae sola propemodum tantae insolentiae fenestras aperit, tum vero multae contentiones ac verius aestus multiformes, uti solet fieri, sine nauclero prohibuere.

Ut autem uno saltu duo venarentur apri, nunc primum etiam Gedanensium causa cognosci coepit. Ad quam non minus tortuosum mandatum quam patronos partibus suis favorabiles admoverunt. Et tamen, ut tempore defervesceret ad feriam tertiam post festos dies Paschae, illam extrahi differrique curarunt. Faxit itaque Deus optimus maximus, ut ita utrorumque ingenia et molimina dispiceremus de eisque statueremus, ne per licentiam ad quidvis iam sumant sibi potestatem et ne studio privatae rei impediant pu..., hisce praesertim temporibus, quibus sola concordia et omnium pa[x] summo consensu coniunctioneque contra vim nobis imminentem m... atque adeo tecti esse debebamus.

Quia tamen plerumque male eius... negotia creduntur chartis, alia ipsi domino castellano Elbingen[si] communicavi, alia item Vestrae Reverendissimae Paternitati conicienda pro illius pr[uden]tia ex praecedentibus reliqui. Nam ut praesentem Vestram Reverendissimam Paternitatem his de rebus alloqui cito possem, magis mihi optare quam sperar[e] licet. Quare quod in Vestra Reverendissima Paternitate sitt est, rogo eam sollicitu[dinem] tam de politice quam de fidei avitae integritate istic ser[vanda] pro sua virili non deponat, sed porro mihi inter alios etiam significare velit saepe, qua harmonia utrique procedent deinc[eps]. Ne si malum dormitantibus cunctis altius etiam radices aga[t et] perniciosius fiat. Ipsa vero me solito redamet, namque ego r... cupido animo cum ea suscepi amicitiam, ita illius non minu[s] constans sum quam sincerus servator.

Ut itaque Vestram Reverendissimam [Paternitatem] Christus Iesus incolumem servet diutissime, cupio ex animo.

Datae Cracovia, XXVII Martii anno 1545.

Vestrae Paternitatis Reverendissimae totus et sincerus Petrus K[mitha] comes in V[isnicz]

Reverendissime in Christo Pater, domine et amice honorandissime et observandissime.

Salutem et omnis felicitatis augmentum Vestrae Reverendissimae Dominationi precor ex animo.

Quemadmodum prioribus meis litteris negotium huius Michorowsky, servitoris mei, Vestrae Dominationi Reverendissimae commendaveram, ita et nunc iteratis vicibus commendo et rogo, ut eadem opera et diligentia suis isto pauperi nobili praesto esse dignetur perficiatque et ipsum adversarium eius alloquatur et admoneat per occasionem, ut ipse iam tandem iustitiae suae exsecutionem obtineat, pium opus et officii sui condignum et mihi gratum Vestra Paternitas Reverendissima est factura. Isti denique fere extenuati facti Michorowsczi pro sanitate Vestrae Paternitatis Reverendissimae felicissima dominum Deum perpetuo exoraturi sunt.

Quam et ego ad longos annos feliciter valere et laete vivere exopto atque me in eius solitum amorem commendo.

Ex Wissnicze, XXII die mensis Iulii, anno Domini MDXLV-o.

Eiusdem Vestrae Paternitatis Reverendissimae bonus amicus Petrus Kmita comes in Wissnicze, palatinus et capitaneus Cracoviensis, generalis Regni Poloniae supremus marschalcus etc.

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dantisco Dei gratia episcopo Varmiensi etc., amico [obs]ervandissimo atque honorandissimo

Reverendissime Domine, amice mihi longe carissime ac honorandissime.

Salutem plurimam ac verorum bonorum accessiones perpetuas a Christo Iesu, domino nostro, Vestrae Reverendissimae Dominationi precor ex animo.

Simulque ei gratiam habeo magnam, quod non tantum mutuae nostrae benevolentiae atque veteris coniunctionis interea etiam meminit, verum etiam illam omnibus partibus cumulatum iri cupit, prout ea omnia ex litteris eius nuper ad me datis liquido cognovi. Quod quidem Vestrae Reverendissimae Dominationis studium, ut iustos sui progressus habeat, per me non stabit, quin ut ne me in officiis amicitiae superari contingat, remis velisque contendam. Hoc si quidem honestissimum mihi, hoc etiam utrimque utile atque adeo in re publica necessarium esse certa ratione colligo.

Quod autem Vestra Reverendissima Dominatio ad me inter alia de caesarianis comitiis attigit, et nos hic eventum illorum avide exspectamus, praesertim quod iam tandem meliora ab unanimi consensu profecta consilia, si non aliud certe parum non extrema necessitas poscit et quasi ab invitis extorquet. Nec ignoro ea calamitate temporum de nostra quoque pelle agi atque adeo nostram ut vicinorum nostrorum salutem (nisi quod Deus prohibeat) ita urgentibus sese fatis in dubium revocari, sic ut non minore prae illis delicto dormiamus. Cum enim undique hostibus cingamur, nihilominus sunt hic etiam nonnulli, qui temonem consilii nostri, partim ineptiis suis, partim nequitia retardant omnemque illius ad meliora cursum impediunt, cum summum iam nunc operae pretium erat bene constitutis legibus ad artes belli et defensionem Regni tractandam t[o]tas vires intendere, ut utrumque tempus, pacis videlicet et bellorum, cum ingruerint, legitimo iure atque expedite tractetur et iuvante Domino Deo transigeretur.

Qui vero sint hi, per quos in vetere limo haeremus, non opus esse in praesentia videt[ur], ut illos significem, neque enim omnia sunt credenda charti[s], quae dicendo potius quam scribendo aperiri oporteat. Ego certe optarim illis, ut ne nostro malo ineptiant aut ut potestati suae indulgeant quam minimo rei publicae tumultu. Si quidem ut nolim, quominus unicuique suae libertatis atque adeo privilegiorum iusta constet ratio, ita pro viribus meis curo, quo sublatis omnibus altercationum fontibus tot partes nostrum in unum corpus regni concorditer coalescant et sa[l]vis uniuscuiusque iuribus, quantum ad sustinendam hostiu[m] vim attinet, foedere et si quod firmius vinculum est, colligarentur. Id autem ut fiat mature, vel hoc suadet, quod ut bo[na] sunt, ita etiam mala nobis omnibus communia forent, si ut su[nt] in procinctu, olim ingruerint.

Inde etiam fit, quod multum diuque ad vicini Vestrae Reverendissimae Dominationis acta dissimulatum est, quo ille rediens ad cor liberalitati nostrorum responderet. Et si lau[dem] prudentis atque officiosi principis consequi vellet, nobiscum publice studeret defensioni. Ne tamen in feudum illius, nostris principibus invitis, sponsalium vel quocumque colore aliquis obrepat, ultro citroque transactionum condicio repugnat. Ut vero moneta eius simulque aliorum vicinorum tanta calamitate omnium nostrum invecta iam tandem excluderetur, Ludovicus olim Jostus non contemnendam vim regiae monetae ante semestre tempus excussit. Ea vero, quia ducali par pondere est, eo urgere negotium intellego, quod ex senatus consulto nostro meliorem cudi oporteat brevi. Nam dispectis omnibus viis et ad perpendiculum consilii sani revocatis ea prae ceteris compendiosior esse videtur, par si quidem pari non cedit, sed meliori.

Haec autem quia nunc primum in deliberationem adducta sunt, supervacaneum est hoc aut illud a me de eis apud Vestram Reverendissimam Dominationem divinare, ne de dubiis ante tempus definiendo et mei oblitus esse, et auribus Vestrae Reverendissimae Dominationis emunctis abuti viderer. Si tamen hi flores, quos promittunt, ferent olim fructus, non neglegam Vestrae Reverendissimae Dominationi primoque tempore significare.

Quod restat, quaeso, ut me, qua coepit, benevolentia prosequatur. Ego vero studebo, ut ne vel amore, vel fide in Vestram Reverendissimam Dominationem alicui eius benevolorum sim secundus atque ut longum sospes et felix valeat, precor ex animo.

Datae Cracoviae, sabbato ante Priscae, anno 1546.

Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis totus et sincerus Petrus Kmitha etc. manu sua subscripsit

Reverendissimo in Christo Patri, Domino, domino Ioannni Dantisco Dei gratia episcopo Warmiensi etc., amico obser[v]andissimo et ho[norando]

Reverendissime in Christo Pater, Domine, domine amice mihi longe carissime ac honorande.

Salutem longissimam ac omnium verorum bonorum accessiones perpetuas.

Quia omnia regum et senatus consulta commodum reipublicae et eorum omnium, qui eius sinu continentur, respicere debent, monetam quoque nostri Regni exaequari Lituanicae utile esse multis ex causis duximus idque nobis curae fuisse foreque deinceps confiteor, ut enim taceam, quod contractus emptionis et venditionis citra damnum utriusque Regni incolarum ita commodius confierent, verum etiam peregrina moneta, quae cotidie nobis ex vicinia obtruditur, facilius ea via excluderetur, si utroque cornu elidi et ad auctorem suum modis et contractibus tolerabilibus reverti incipiat, et quia totum damnum huius rei simul cum difficultate alienandae monetae in populos revolvere non liceret, ad principem quoque nostrum, secundum quod, favente Domino, constituetur, aliquam iacturam transformatione ipsius monetae redire oporteret, duplex onus atque adeo damnum regiae maiestati incumbit et Lituanicae suam, ut inferiorem, exaequando, et partem damni cum commutat[ion]ibus monetae abrogandae in se assumendo.

Quod quidem, ut scribit Vestra Reverendissima Dominatio, in cursu monetae aliqua iusta ratione recuperaretur, et haec quidem nostra deliberatio, quia aeque difficilis est ac necessaria, orsa quidem est, verum nondum plane diffinita.

Sunt etenim nonnulli, qui indemnitati regiae hic plus, quam opus est, cavent et nostra in aliis plerisque publicis rebus consilia, quominus procedant, ut oporteat, suis artibus inficiunt. Quod si regia maiestas hac parte aliquot nostrum sententiae subscribere vellet, pleraque etiam alia melius sese in republica nostra haberent, quam nunc procedunt. Sed ista Domino Deo gubernatori omnium ac tempori , quod est rerum omnium pater, sunt committenda.

Haec ego liberius apud Vestram Reverendissimam Domitanionem tractare soleo, utpote apud meum veterem amicum, cum quo et una adolevi, et variam fortunam expertus sum, eo vero libentius, quod illam summo desiderio melius gerendarum rerum teneri et suum quoque prudens symbolum ad sententiam nostram non minus candide quam prudenter, solere adferre intelligam.

Erant nonnulli, qui Prutenis hunc scrupulum nescio, quo animo iniecere, quasi id studeremus, ut sub unum ius redigerentur nobiscum, cum numquam id animo insedit nostro, solum ut nobiscum onus defensionis contra hostes in vicinia potentissimos subirent, agitabatur. Neque enim ratio est, qua id nobis denegare debeant, cum ad commune incendium restinguendum communibus viribus accurrendum esse, quisqius est cordatus, putat, praesertim, quod nostri maiores, tum nos ipsi, non modo fortunas suas, verum etiam salutem profundere non dubitavimus, ut illi tamquam portio nostri salvi ab omnibus hostibus hucusque manerent. Quare, an iusta et honesta postulatio fuit, nolo anxie disputare, ne fortasse de prudentia atque iudicio rerum Vestrae Reverendissimae Dominationis dubitare viderer. Quod si diversum quispiam isthic asseveraret, fuisse institutum nostrum, habet Vestra Reverendissima Dominatio, quo illum erroris redarguat. Quod vero restat, commendo me in favorem Vestrae Reverendissimae Dominationis, quam ut diu sospitem Christus Ihesus, salvator noster, servet, precor ex animo.

Datae Cracovia, feria sexta proxima ante Dominicam Carnisprivii, anno Domini 1546.

Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis totus et sincerus Petrus Kmita, comes in Wisnice, pallatinus et capitaneus generalis Cracoviensis etc. Idem, qui supra manu propria subscripsit.

Reverendissimo in Christo Patri, Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Varmiensis ecclesiae etc., domino amico observandissimo

Reverendissime in Christo Pater, Domine, domine amice observandissime.

Salutem plurimam et amica officia commendata.

Cum alia pleraque cum domino palatino Pomeraniae hic, tum vero de unitate terrae Prussiae multum diuque coram egimus, etsi enim satis iusta atque honesta ratio illa fuit, ut ne membrum Regni alterum alterius calamitate pasceretur, sed ut omnia commoda perpetua aequabilitate in omnes Regni partes veluti e stomacho alimentum in omnia membra corporis diffunderentur, nihilominus praesens tempus, ut id fieret, non solum poscit, sed iam omnibus modis exigit, quo quam coniunctissime vivamus muniamurque concordia ac unitate, veluti quodam muro adversus omnem vim et ea moenia Turcarum, quae iam et in fundo serenissimi nostri principis passim aedificat, et in Moldavia, in Hungaria vero multo magis vi consecutus est. Ex quibis quidem praesidiis (horresco referens) in Regnum Poloniae non uno tractu, quod satis esse poterat, sed propemodum undique nullo prohibente ingruere poterint, et nos aut secum discordes, aut ab omnibus rebus imparatissimos et oscitantes opprimere (nisi Deus prohibuerit) poterit.

Itaque quoad nobis libertas dicendi integra erit, nihil ...tatum relinquemus, ut Prussia in nostro sen... suum etiam adfore (quod longe absit) periculum, nisi contra barbarorum molem, dum tempus patitur, ... viribus quasi iunctis umbonibus consolidemur. Nam nihil fere residuum esse videmus, quod nos b[ene] sperare iubeat. Etenim Turcarum imperator (ut l... nuntiatum est) magna cum potentia in Hungariam aut in Viennam tendit utrique, nisi Deus obstet, exterminiu[m] allaturus, qui etenim illius potentiae se opponat, no...mus principibus Christianis funestissimo ac civili bel[lo] exhaustis ei tamen hucusque, ut aiunt, intentis. Ne vero a Prussia, a qua praesidium exspectamus, discr[imen] nobis amplius impendeat, evicimus iam tandem, ut ...ta eius hinc proscriberetur, secundum quod Vestra Reverendissima Dominatio ex... domino palatino Pomeraniae, tum ex litteris edictisque regiis cog[noscet]. Etsi autem non videamus posse id fieri, sine a...omnium nostrum iactura, nihilominus praestat extempo... nunc, quam aeternum olim, si neglexerimus, damnum perpeti cum singulari levipendio nominis nostri coniunctum.

Quod restat, commendo me amori et favori Vestrae Reverendissimae Dominationis, quae ut me more suo redamet ac felix valeat cupio ab animo.

Datae Cracovia, 5 Aprilis anno iustificationis nostrae gratuitae 1547.

Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis totus et sincerus Petrus Cmita, comes in Visnice, palatinus et capitaneus Cracoviensis, Regni Poloniae magnus marescalcus etc. idem manu propria subscripsit

Reverendissimo in Christo Patri, Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Varmiensi, domino et amico suo observandissimo

Reverendissime in Christo Pater, Domine, domine amice observandissime.

Salutem plurimam et amica officia.

Tametsi causam huius Theophili Smucz veluti quoddam saxum satis diu volverimus, quia tamen temeritate adversariorum etiamnum haeret, a Vestra Reverendissima Dominatione peto, ut eum istic suo consilio iuvet, quo iam tandem potiretur iudicato, quod nescio quorum technis in integrum revocatur, ut pium sic iustum opus eiusque oppressis rationibus necessarium faciet, ac me sibi itidem ac suis ad paria officia obligabit.

Cuius amori et favori me commendo.

Cracovia, sabbato ante ferias Paschae 1547.

Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis Petrus Cmita comes in Visnice, palatinus et capitaneus Cracoviensis, Regni Poloniae supremus marescalcus etc., Vestrae Reverendissimae Dominationis totus et integer amicus idem manu propria subscripsit

Illustri et Magnifico Domino Petro Kmytha comiti a Wisnicze, palatino et capitaneo generali Cracoviensi ac regni Poloniae supremo marschalco etc. amico carissimo et plurimum honorando

Illustris et Magnifice Domine Comes, amice carissime et plurimum honorande. Salutem et omnis felicitates continuos auctus Illustri Magnificentiae Vestrae precor ex animo.

Dici nequit, quam dolenter cum multis hic duplici sim affectus maerore, cum ob sancti regis nostri obitum, tum ex rumore huc pauloante ad nos perlatum, qui cum publice ubique evulgatus est, non eget descriptione. Non potui mihi itaque temperare, postquam ad eum modum a domino Deo clementius quam merui castigor, quod neque curru neque equo vehi valeam facultasque ad aulam proficiscendi pro exsolvendis regiis iustis ac Illustrem Magnificentiam Vestram videndi mihi prorsus sit adempta, quin, quod ipse coram praestare nequeo, litteris saltem Illustrem Magnificentiam Vestram inviserem, quam pro veteri illa mea in eandem observantia salubriorem ac viribus esse firmiorem, quam ego sim, ex animo cupidissime opto, ne cum accessu aetatis ea, quae mihi accesserunt, umquam experiatur. In hac afflictione me totum divinae voluntati subdidi, cuius dispositionem minime diuturnioris vitae avidus patienter expectabo, cum videam multa agi praepostere et mundum in maligno versari atque plerosque his rebus adminiculari, quibus se ponere deberent obiicem, qui privatis commodis pro se et suis intenti omnem de republica curam abiecerunt, non considerantes, cum hoc negligunt, quod commune habent cum omnibus, sibi ipsis paulopost detrimentum illaturos. Sed de iis ad Illustrem Magnificentiam Vestram, quae haec singula propius perspicit, confidenter hactenus.

Nos hic etiam varia, quae circumferuntur, perturbant, de quibus pauca attingam, eo quod non satis tutum sit omnia credere calamo. Huc ad vicinum meum plerique hospites confluunt, nuper appulerunt comites de Mansfelt et Hohenloe, fuit etiam novissime apud illum per aulicum adductus, marchionis Alberti Cazimiri filii, Italus quidam Ludovicus Montius Mutinensis, qui ex Monteregio versus Cracoviam proficiscens, huc ad me diverterat et vix per horae spatium apud me immoratus coeptum suum iter continuavit. Ille dicebat se a maiestate regia recta ad regem Romanorum iturum, de negotiis porro suis nihil emittebat, nisi cum a meis deduceretur, illis dixerat, quod per me inter illos principes multa bona fieri possent, et inde statim conticuit nihil addens. Quid sibi ista velint, non satis intelligo, monstri aliquid ali existimo. Nos inter spem et metum volvimur. Perfertur ad nos compromisso per dominum palatinum Siradiensem a caesare obtento fidendum non esse post sancti regis e vivis excessum. Subinde rumusculi sparguntur conventum esse cum caesare, ut status Prussiae sic quietus maneat, ut nunc est, usque ad mortem vicini principis. Post eam ordo debeat hic restitui et filia, si vivente patre nuptui non tradetur, a caesare dotari. Sicque inter sacrum et saxum, quid credendum sit, nescitur.

Ab Illustri igitur Magnificentia Vestra impense oro pro veteri in me illa sua benevolencia me celare non velit, si quid in iis certi habuerit, et hoc potissimum, quicquid hoc sit, quod dominus palatinus Siradiensis reportaverit, et quid nobis sit sperandum in iis, quae adeo perplexe, tum ex regno, tum etiam ex aliis regionibus ad nos perducuntur. Obstringo Illustri Magnificentiae Vestrae fidem meam, quaecumque de iis confidenter perscripserit, secretissimum me habiturum. Quam oro, ut item et hanc meam scriptionem contineat. Cui cupio esse commendatissimus atque omnia exopto faustissima.

Datae Heilsberg, XIIII Iunii M D XLVIII.

Magnificentiae Vestrae observantissimus Ioannes episcopus Varmiensis subscripsit

Reverendissimo in Christo Patri, domino Ioanni Dantisco, Dei gratia episcopo Varmiensi etc., domino amico ... atque ...

In proprias manus

Reverendissime in Christo Pater, domine, domine amice observandissime.

Salutem plurimam et mea amica servitia commendo.

Absolvimus hic ultima iusta optimo olim nostro principi. Quorum quidem omnem formam ac seriem quamquam hii fortasse Vestrae Reverendissimae Dominationi dicent, qui illi interfuerunt, officii tamen mei esse arbitrabar illorum seriem, quoad calamo res gestas consequi potui, conscriptam mitterem, ut quo loco aliquod quisque nostrum agebat aliquousque, cogitatione comprehenda[t] et nostrorum operum fiat particeps.

Quod restat, commendo me in amorem et favorem Vestrae Reverendissimae Dominationis. Quae ut longos vivat felix annos, precor ab animo.

Datae Cracoviae, octava Augusti, anno a nato Christo 1548.

Vestrae Reverendissimae Dominationis servitor Petrus Kmitha comes in Wisnicze, palatinus et capitaneus generalis Cracoviensis idem manu propria subscripsit