Reverendissimo in Christo Patri, domino Joanni Dandisco Dei gratia episcopo Culmensi et sacrae regiae [maiesta]tis Poloniae apud [caesa]ream maiestatem etc. [or]atori, amico suo carissimo et honorandissimo

Reverendissime Domine, amice carissime.

Is adulescentulus, Nicolaus Miiskowski, affinis nostri, multis nominibus carissimi Biiecensis castellani filius, morum et exterarum consuetudinum cupidissimus, parentis in hoc affectu destinato, istic ad Reverendissimam Dominationem Vestram mittitur. Quem licet ipsa parens natura optima indole et praeclaro formatum ingenio cuique abunde reddiderit commendatum, feliciorem tamen in hoc potissimum spem sibi destinavit apud exteros gratiae futuram, si mea apud Vestram Reverendissimam Dominationem eidem commendatione gratulari licuisset.

Cum igitur et honesta illius precatio dignior mihi constet quam, quod negari possit, affinitatis vinculo probata et id de Vestra Revereverendissima Dominatione pollicear, quod antehac semper mutuus aulae convictus veraque amicitiae necessitudo post experiendum testabatur, Vestram Reverendissimam Dominationem rogandam constitui, velit eidem tam generose cuiusdam mentis adulescenti istic ope et opera praesto adesse, et si duxerit commodius pro erudienda adulescentia ac tenera aetate sua firmanda e manibus suis, alteri cuipiam addicere curiae dignetur, cui procul dubio pari talione, si quando dignam ac utilem operam meam existimaverit futuram, respondebitur cumulatius tandem me amicitiae Vestram Reverendissimae Dominationis commendo.

Quem otpime sanam et incolumem valere precor.

Datae Cracoviae, duodecima Iulii anno Domini 1531.

Ioannes comes in Tarnow, palatinus Russiae exercituumque regni Poloniae etc. capitaneus

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi, domino amico observandissimo

Reverendissime Domine, domine et amice observandissime. Salutem multam et sui penitissimam commendationem.

Etsi mihi usque adhuc nulla fuit praebita ansa gratificandi et benemerendi de Reverendissima Dominatione Vestra, voluntas tamen et ardens desiderium id faciendi numquam defuerat. Nam cum adhuc Reverendissima Dominatio Vestra et aetate et fortuna minor erat, ego quoque tum annis et titulis inferior, mirifice amicissimeque illi affectus eram. Nunc demum postea quam Reverendissimam Dominationem Vestram virtus et amplissimus rerum usus in hunc fortunae suggestum evexerit, celebritas nominis eius et summorum monarcharum orbis favor, quibus placere summa laus est, laudem apud omnes passim conflaverit, non solum affectionem in Reverendissimam Dominationem Vestram meam et studium illud complacendi refrixisse, verum etiam multis partibus incaluisse auctumque esse. Fortasse Deus dabit aliquando occasionem, qua id re ipsa comprobem. Reditum hunc Reverendissimae Dominationis Vestrae in Aquilones nostros nimis gratulor et valde gratulor, et auspicatissimum esse precor.

Accepi Reverendissimam Dominationem Vestram non diu istic Cracoviae immoraturam esse et divertere constituisse ad illustrem dominum castellanum Cracoviensem in Novam Civitatem Korczyn. Proinde omnibus precibus rogo, velit mihi dictum et significatum locum per hunc puerum meum, quo possem prius convenire Reverendissimam Dominationem Vestram, quam veniet in Novam Civitatem, partim quod incredibili desiderio teneor videndi illam, partim quod ex litteris sacrae et catholicae caesareae maiestatis intellexerim Reverendissimam Dominationem Vestram reliquum litterarum suae sacrae maiestatis ore mihi suppleturam esse. Sed hoc rogo omnibus modis celatum apud omnes dignetur, efficiemus enim utriusque congressum hunc nostrum fuisse et accidisse forte fortun[a] et non de composito. Commendo me Reverendissimae Dominationi Vestr[ae], ut possum maxime, et precor, ut nos incolumes contemplemur.

Ex Wyewyorka, XXIX Iulii 15[32].

Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationi obsequentissimus Ioannes comes in [Tar]now capitaneus R[egni Poloniae] etc. s[ubscripsit]

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi, domino amico carissimo [a]c plurimum observandissimo

Reverendissime Domine, domine amice carissime ac observandissime.

Quanto se mihi Reverendissima Dominatio Vestra amiciorem declarat, tanto illi gratiam ago habeoque maiorem, de meo invicem in illam animo id rebus quam verbis assequi Reverendissimam Dominationem Vestram malim.

Ceterum ita edoctus eram non plus biduo aut triduo Reverendissimam Dominationem Vestram Cracoviae immoraturam fuisse et propterea expetebam illam de rebus negotiisque nonnullis convenire, priusquam in aliquem locum remotiorem proficisceretur. Verum cum scribit Reverendissimae Dominationi Vestrae esse incertum ex negotio, quam diu istic mansura est et iter faciens divertere ad illustrem dominum Cracoviensem castellanum constituerit in Novam Civitatem, totus sto in arbitrio Reverendissimae Dominationis Vestrae in utrumque paratus, seu voluerit de his rebus scriptis agere mecum, seu malit, ut coeamus, mutuis nos colloquiis refecturi. Ego his diebus futurus sum aut in Ossyek, aut Sandomiriae, si vero commoditas non inciderit, ut nos mutuiter videamus, relinquere dignetur litteras suas apud illustrem dominum Cracoviensem castellanum, dum ad illius illustrem dominationem hospitatum descenderit et istinc mihi tuto dimittentur. Quamvis certe libentius meum praestiturus eram officium, ut praesens praesentem inviserem, reditum gratularer, sed obstitit longa inter nos loci intercapedo, quae si paulo proximior esset, prorsus non committerem, ne ad illam excurrerem. Cui me, ut possum, maxime commendo et vivere faustiter diu incolumem desidero.

Ex Wyewyorka, XXXI-a Iulii M-o D-o XXX[II-o].

Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis Ioannes comes [in] Tarnow capitaneus r[egni Poloniae] etc. subscripsit

Illustris Domine, domine observandissime, salutem et commendationem plurimam.

Hesterna nocte misit mihi generosus dominus et frater meus Nicolaus Nybschicz litteras Illustris Dominationis Vestrae ultima(!) Iulii datas, quibus meis respondet, quas dedi novissime ad Illustrem Dominationem Vestram. Misit et eas, quas ad illum scripsit. Quod meam hinc absolutionem spectat et quando ea factura est, certo perscribere non possum, quandoquidem serenissima maiestas regia priusquam hinc versus Nepolomicz proficisceretur, mihi iniunxit, ut hic reditum suum praestolarer. Cuius voluntati mihi reluctari non licuit, venturaque est serenissima maiestas eius pro die Veneris futura, unde quamprimum me hinc explicare potuero cum bona serenissimae regiae maiestatis gratia, omnem operam dabo, ut alicubi inter eundum Illustrem Dominationem Vestram (quod summopere cupio) coram complecti et pro desiderio meo ad sacietatem usque alloqui possim. Interea vero, ne Illustrem Dominationem Vestram ulterius de mente serenissimae caesareae maiestatis suspensam teneam, illam brevibus explicabo. Cum mihi a serenissima maiestate caesarea erat abeundum, postulavit a me, ut quibusdam principibus apud nos viris, quibus scribere intenderet, quo illorum benevolentiam obtineret, quaedam referenda non gravate susciperem, et inter primos Illustrem Dominationem Vestram commemmoravit, iniungens mihi, ut Illustri Domationi Vestrae suae maiestatis nomine salutem et singularis favoris et benevolentiae suae propensionem dicerem, illique omnia fausta precarer, commoneremque Dominationem Vestram, ut apud se reputaret, quibus in angustiis et discriminibus Respublica Christiana versaretur, hoc potissimum tempore, utque Dominationem Vestram nomine maiestatis suae hortarer et rogarem, quantum posset mutuum amorem et fraternam coniunctionem, quae est inter illum et serenissimum fratrem suum regem Romanorum et serenissimum regem Poloniae, dominum meum clementissimum, sedulo confirmaret, et opera sua auctiorem redderet, et rebus fratris sui, ubi posset, apud serenissimum regem nostrum adesset, illudque apud se perpenderet, utrum magis rebus Christianis expediret, quod communis noster hostis Turca cum illis, qui se ei ultro addixerunt, nobile hoc Hungariae regnum, ex quo perpetuae in vicina Christiana regna et dominia metuendae essent excursiones, haberet, an ille, qui omnium iure atque etiam ratione coniugis suae ad illud sit legitime assumptus quique hoc regnum posset validius quam quispiam alius contra Thurcae tyrannidem et vires tueri, et quem maiestas sua fratrem utpote suum germanum numquam posset deserere, et ob quem in ea Christianitatis parte retinendum facilius concilium generale, maxime his temporibus necessarium, statui et celebrari posset, in quo primum dissidiis religionis sopitis communis omnium Christianorum consensu contra communem hostem expeditio fieret, Graeciaque et alia Christianitatis Regna ex faucibus truculenti istiusmodi tyranni eriperentur. Quo tam pio et necessario negotio maiestas sua caesarea numquam esset defutura. Iniunxit mihi itaque maiestas sua, ut Illustrem Dominationem Vestram et quosdam nostros alios primores rogarem, quo huic tam expedienti proposito afficerentur, et hoc in primis Illustri Dominationi Vestrae, quae non immerito rebus regni Poloniae bellicis praeest atque apud serenissimum regem nostrum auctoritate sua valet plurimum, commendarem. Ubi vicissim maiestas sua caesarea Illustri Dominationi Vestrae gratificari et pro commodi ac honoris accessione usui esse posset, obtulit se erga Illustrem Dominationem Vestram propensissimam . Hoc quemadmodum serenissima caesarea maiestas referendum Illustri Dominationi Vestrae a me postulavit, in notitiam Illustris Dominationis Vestrae deducendum existimavi, ea vero, quae de Illustri Dominatione Vestra virtutibusque eius innumeris caesareae maiestati coram praedicavi, non est praesentis instituti recensere. Si Illustris Dominatio Vestra ad ista, quae scripsi serenissimae cesareae maiestati cum illi equos, de quibus scripsit domino Nybschicz, mittet, respondere voluerit et suam ad ea propensionem declarare, faciet procul dubio rem caesareae maiestati gratissimam et qua suam excelsam exestimationem a me toties praedicatam augebit plurimum. Scribo hic cuidam singularissimo domino et amico meo domino de Nassau, qui est apud caesarem de primis, et non habet minus quam centum millia ducatorum singulis annis in proventibus, item et domino secretario primario caesareae maiestatis Alfenso(!) Valdesio, ut cum istius modi famuli Illustris Dominationis Vestrae cum equis caesari dandis ad curiam applicuerint, illos et munus Dominationis Vestrae omni favore apud caesaream maiestatem prosequantur, quod illos facturos omnino mihi persuadeo. Si qua alia in re Illustri Dominationi Vestrae gratificari et inservire possum, nihil est, quod facturus sum libentius. Cui me totum commendo, Christus Dominus noster Eandem quam diutissime incolumem et felicissimam conservet.

Ex Cracovia, 6 Augusti anno Domini M D XXXII

Illustri Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes etc. episcopus Culmensis

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi, domino amico carissimo plurimumque observando

Reverendissime Domine, domine et amice carissime ac plurimum observande.

Cum proxime apud me diversaretur dominus Plocensis castellanus, amicus meus, narravit mihi singularem Reverendissimae Dominationis Vestrae erga me affectum et benevolentiam. Cui pro hoc affectu gratitudinem pronunc animi devoveo.

Ceterum, si quando inciderit occasio, qua Vestrae Reverendissimae Dominationi aut eius amicis gratum facere possem, darem operam, ne prorsus ignavum aut ingratum me experiatur amicum. Redeunti isto domino Plocensi commisi, ut Reverendissimam Dominationem Vestram meis verbis salveret amicissime ac me eidem non vulgariter commendatum faceret, tum in sinum eius quaedam ex me effunderet.

Hisce Dominus Deus servet Reverendissimam Dominationem Vestram ad multos annos faustiter incolumem.

Ex Sandomiria, XXII-a Iunii 1534.

Servitor Ioannes comes in Tarnow etc. subscripsit

Reverendissimo domino, domino Ioanni Dantisco Dei gratia episcopo Varmiensi etc. amico carissimo et honorando

Reverendissime domine, domine amice carissime et honorande.

Reverendo domino Plothowsky et per se et commendatione Reverendissimae Dominationis Vestrae libenter non defui, vel quod ille mihi carus semper fuit, vel ut ostenderem, quanti a me Reverendissima Dominatio Vestra fieret. Fit enim certe, ut debet, plurimi. Eum vero Reverendissimae Dominationi Vestrae ego vicissim commendo gratiamque habeo eius a Reverendissima Dominatione Vestra haberi rationem, quod cum per se facit, rogo ad eam voluntatem tantum in eum meo rogatu benignitatis accedat, quantum amicitia nostra illiusque singularis virtus postulaverit. Vir enim est multum bonus, honestissime in aula serenissimae maiestatis regiae versatus, praeclara omnium praecipueque primatum de illius moribus opinione et fama. Itaque et ego eum Reverendissimae Dominationi Vestrae merito commendare debeo, et illa, quae in talem virum humanitatis, beneficentiae, studii contulerit, non solum mihi gratissimum fecerit, sed etiam, quod magni antistitis est, virtuti et probitati habuerit honorem.

Quod reliquum est, me Reverendissimae Dominationi Vestrae commendo ipsamque diu et optime valere cupio.

Datae Pyotrkoviae, Sabbato post divi Valentini anno Domini MDXXXVIII-o.

Eiusdem Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes comes in Tharnow castellanus Cracoviensis etc. manu sua scripsit

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dantisco Dei gratia episcopo Varmiensi etc., amico suo carissimo et observando

Reverendissime Domine, amice carissime et observande.

Praesentium exhibitor, venerabilis dominus Nicolaus, heres et plebanus in Carnievo, cuius fratres sunt continui et domestici servitores mei, petiturus a Vestra Reverendissima Dominatione libertatem incolis suis villae Ottedorff, qua habita celerius locari possit, simul ut iuxta iura ac privilegia a praedecessoribus Reverendissimae Dominationis Vestrae super bona Vaiips (in quibus illi certi proventus mellificiorum adimuntur) sibi concessa concervari possit, petiit me, quo huiusmodi petitionem illius Dominationi Vestrae Reverendissimae promoverem. Cui cum gratificari in hoc cupiam, Dominationem Vestram Reverendissimam diligenter rogo, velit ac dignetur illius habere sibi commendatum eamque subditis suis libertatem ac in iuribus sibi dudum a praedecessoribus Reverendissimae Dominationis Vestrae concessis conservationem obtinere mereatur, tum et in ceteris, si quas coram Reverendissima Dominatione Vestra habiturus est rebus, benignum se illi praebere dominum.

Ego pro veteri meo in illam studio officia mea solita Dominationi Vestrae Reverendissimae offero parata. Cuius amori me commendo optans, ut diu feliciterque valeat.

Datae Cracoviae, 5 Februarii anno 1539.

Eiusdem Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes comes in Tarnow, castellanus Cracoviensis etc. manu sua scripsit

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Danthisco Dei gratia episcopo Varmiensi etc., amico carissimo et observando

Reverendissime Domine, domine amice carissime et observande.

Officiorum meorum commendatione praemissa.

De isto canonico, qui et universum collegii sui ordinem vexat, et petulantia tum illi molestiam exhibet, tum magno debacchatur cum scandalo, egimus ex litteris Reverendissimae Dominationis Vestrae apud sacram maiestatem regiam sane diligenter. Sacra maiestas sua interposita auctoritate sua datoque mandato ei dicit diem. Si se sisterit, aut si minus obiverit dictam diem, nihilominus agetur contra eum et decernetur, ut ne quicquam conari in posterum aut temere velit, aut omnino audeat. Speroque eius furorem compressum iri. Qua in re omnem adhibebo diligentiam et operam.

Quae vero in cedula adscripsit sacrae maiestati suae per dominum Nipsitz referenda, cognita sacrae maiestati sunt commemorataque nobis praesentibus. Sed miserum est horum temporum fatum aliquos esse principes, quorum cum exstare deberet in rem publicam Christianam cura, contra officium suum id committunt, quod cum pernicie rei publicae coniunctum sit. Dominus Deus et istis sanam restituat mentem, et omnia bene ac ad salutem Christianae rei publicae vertat.

Ego pro nostra veteri coniunctione mutuaque ac iucunda benevolentia Reverendissimae Dominationi Vestrae omnibus in rebus defuturus non sum, quae vel ad dignitatem illius, vel negotia pertinebunt, utque id sibi persuadeat de me, etiam atque etiam rogo.

Commendo me Reverendissimae Dominationi Vestrae diligentissime et opto eam rectissime valere.

Datum III Martii, Cracoviae, anno Domini 1540.

Eiusdem Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes comes in Tarnow etc. subscripsit

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dantisco Dei gratia episcopo Varmiensi etc., amico carissimo et observando

Reverendissime Domine, domine amice carissime et observande.

Quamquam ad litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae nuper iam respondi, tamen discedentem hinc dominum Plotowsky sine meis ad illam litteris dimittere nolui. Quibus eam saluto et opto, ut omnia Reverendissimae Dominationi Vestrae, quae cupit, bene ac feliciter eveniant.

Ceterum pro meo veteri et summo erga Reverendissimam Dominationem Vestram amore, me illi commendo meaque studia officia omnibus in rebus ad eam defero, quae in Reverendissimam Dominationem Vestram summa semper exstabunt.

Dominus Deus faxit precor, ut Reverendissima Dominatio Vestra diutissime felisicissimeque valeat.

Datae Cracoviae, X Martii anno Domini 1540.

Eiusdem Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes comes in Tharnoff, castellanus Cracoviensis etc. etc. manu sua subcripsit

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dantisco Dei gratia episcopo Varmiensi etc., amico carissimo et observando

Reverendissime Domine, domine amice carissime et observande.

Philippus Sczepanowsky servitor Reverendissimae Dominationis Vestrae ad illam proficiscens, pe{s}tivit se Reverendissimae Dominationi Vestrae per me commendari. Itaque Reverendissimam Dominationem Vestram rogo, eum benigne complecti velit, est enim adolescens hic honesto loco natus, qui si ad morum modestiam [ad]iunxerit rerum maiorem usum, quod quidem ille in aula Reverendissimae Dominationis Vestrae consecuturus videtur, erit non solum illi honestum, sed etiam Reverendissimae Dominationi Vestrae honorificum. Ego vicissim, quoscumque mihi Reverendissima Dominatio Vestra commendaverit, eis libenter non deero.

Cupio Reverendissimam Dominationem Vestram felicissime valere.

Datae Cracoviae, decima Martii anno Domini 1540.

Eiusdem Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes comes in Tharnoff, castellanus Cracoviensis etc. etc. manu sua subcripsit

Reverendissimo Domino Ioanni Dantisco, Dei gratia episcopo Varmiensi etc., amico carissimo et honorando

Reverendissime Domine, amice carissime et honorande.

Salutem plurimam amicissimamque mei commendationem.

Reddidit mihi a Reverendissima Dominatione Vestra litteras eius servitor, quibus me humaniter salutavit deque adversa valetudine sua reddidit certiorem. Quorum alterum, ut debet, gratissimum mihi est, alterum vero sane dolendum. Cuperem enim, ut et honori suo et sacrae maiestatis regiae reique istius publicae utilitati diu, bene feliciterque vivat ac valeat Reverendissima Dominatio Vestra. Quae cum sit ea dignitate et prudentia, qua est, non potest rei publicae isti non utiliter vivere.

Res novas quod mihi perscripserit Reverendissima Dominatio Vestra, habeo item ei gratiam. Quod vero in eo statu sint res Christianae, id non aliunde proficisci palam est quam divinitus. Nam quod eo processerimus libidinis, ut parum honesta bonis rebus anteponamus, sequamur privatam utilitatem salute publica neglecta, praetextu verae in Deum religionis impie et falso colamus Deum, denique omnia faciamus, quibus non potest non irasci Deus, idcirco hac poena nos voluit punitos, ut hoc nomine admoneremur officii nostri. Utinam vero nos colligamus et Dominus Deus haec in melius vertat.

Quod autem mihi commendat nuper vita perfuncti Georgii servitoris mei necessarium, etsi ille moriturus, quod habuit supellectilis suae, quibus voluit, testamento legavit, tamen, quod ego sciam parentes suos satis esse pauperes, constitui distributis iis rebus, quo voluit, perfectisque operibus pietatis eos impartiri hac parte rerum suarum, quae [est] reliqua. Ac ut qui sint sui parentes, percontetur dominus [Kost]ka, terrarum Prussiae thesaurarius, eum rogavi. Itaq[ue], cum de parentibus suis me reddiderit certiorem, in dis[tri]buendis his rebus habebo et Reverendissimae Dominationis Vestrae commendatio[nis] et pietatis rationem magnam.

Postremo commendo [me] Reverendissimae Dominationi Vestrae plurimum cupioque eam diu ac feliciter valere.

Datae Cracoviae, 24 Novembris anno [Domini] 1542.

Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae inservitor et amicus Ioannes, comes in Tharno[w] castellanus Cracoviensis etc. manu sua subscripsit

Reverendissimo Domino, domino Dantisco Dei gratia episcopo Warmiensi etc., amico carissimo et observando.

Reverendissime Domine, domine amice carissime et observande.

Salutem plurimam amicissimamque mei commendationem.

Gratissimae fuerunt mihi litterae Reverendissimae Dominationis Vestrae, quibus et salutavit me humanissime, et de novis rebus reddidit me certiorem. Utinam vero Christiani principes animis reconciliatis dent operam mutuo, ut in tempore labenti rei publicae Christianae opem ferant idque cogitent rem nobis cum eo hoste esse, ex cuius faucibus, si ope divina communi consensu ereptam non curaverimus, in summum atque extremum periculum adductam iri dubium non est. Sed verendum est, ne serius, quam oporteat, Christiani principes saluti publicae consulere vellent, neve priusquam deliberaverint de rerum summa, hostis inopinantes, quod aiunt, nos omnes opprimat. Nam quod antehac facere solebat numquam, fama est illum cum coniuge liberisque omnibus ac tota familia sua Hadrianopolim venisse, quo ex loco decem dierum spatio in Transyluaniam irrumpere poterit. Quid igitur illi animi sit, vel ex eo saltem colligi potest. Sed tamen Dominus Deus omnia in melius vertat Christianorumque principum animos ad rei publicae Christianae salutem dirigat.

Fama hic est, sed ea tamen incerta et sine auctore, Budam ab Hungaris esse captam strategematis quodam genere. Nos vero, etsi, ut fit, id ita esse credimus, quod volumus, tamen ea de re certum hucusque nuntium accepimus nullum.

Nos ab exploratoribus nostris accepimus Thartaros cum numerosissimis copiis adventare, ut sacrae maiestati regiae bellum inferant dicionesque maiestatis suae vastent. Sed fit quodam fortasse fato, ut plus quam sit commodum et quam rei publicae rationes postulant, in eo oscitantes simus planeque nihil, quae impendent nobis, curemus mala. Ita omnia in deterius ruunt. Nec video, quid brevi nobis spei reliquum sit futurum retinendae nostrae salutis, si nos ipsi non collegerimus ad optimasque ac salutares rei publicae cogitationes, dum res sinit, non redierimus etc.

Commendo me diligenter ac ex animo Reverendissimae Dominationi Vestrae optoque eam feliciter valere.

Datae Cracoviae, XXVI-a Ianuarii, anno Domini 1543.

Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae servitor Ioannes comes in Tarnow subscripsit

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Warmiensi, domino et amico carissimo ac observandissimo

Reverendissime Domine, domine amice carissime ac observandissime.

Salutem et rerum omnium quam felicissimum successum.

Id de me, rogo, persuasum sibi velit Reverendissima Dominatio Vestra me illam, ut coepi quidem in minoribus adhuc fortunis constitutam, omni officiorum meorum genere constantissime usque observaturum esse. Debetur hoc profecto a me laudatissimis virtutibus et singulari Reverendissimae Dominationis Vestrae erga me benevolentiae, superest modo, ut aliquando aliquis mei usus illi esse possit. Ubique me sincerum et minime aulicum praestabo.

Quae geruntur nunc in Hungaria, ex aliorum scriptis et nuntiis puto intelligere Reverendissimam Dominationem Vestram. Nos autem hic, in hac rerum omnium gravissima perturbatione, in tam periculosa praepotentis hostis vicinia non secus quam in rebus bene paratis recteque constitutis supini stertimus, otiamur et iucundamur, nihilque minus quam futura providemus, nullius apparatus, nullius providentiae venit nobis in mentem, quasi Thurca nunc in ultimis terrarum finibus ultra Caucasum et maria agat, adeo falsa foederis religione decepti plura nobis de Thurca pollicemur quam vel ipse nobis vafre admodum et callide promittat. Deus, precor, haec convertat in melius.

Hisce me commendo veteri benevolentiae Reverendissimae Dominationis Vestrae eandem diutissime et feliciter vivere percupiens.

Datum in Ossek, ultima Augusti 1543.

Eiusdem Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes comes in Tarnow etc. manu sua subscrpsit

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Warmiensi etc., amico carissimo et observando

Reverendissime Domine, domine amice carissime et observande.

Salutem plurimam officiosamque mei commendationem.

Litterae, quas ad me nuper Reverendissima Dominatio Vestra dedit, vehementer me delectaverunt, erant enim humanitatis Reverendissimaeque Dominationis Vestrae erga me egregiae voluntatis plenae. Itaque, quamquam Dominationis Reverendissimae Vestrae in me benevolentam minime in dubium vocabam, quippe quod summam saepenumero cognoverim, ita ut, quod ad eam addi possit, residuum nihil esse videretur. Tamen gratissimum mihi est id ex ea saepies cognoscere magnamque habeo Reverendissimae Dominationi Vestrae gratiam, quod eam, scilicet amoris in me sui plenam, voluntatem retineat ac recipio me et esse, et futurum semper eum, qui nullum umquam officium hominis amicissimi erga Reverendissimam Dominationem Vestram sim praetermissurus, quin facturus semper, quae ad testifiactionem summi mei erga eam studii videbuntur pertinere.

Quod ea attinet, quae ita volentibus dominis Prutenis Reverendissimam Dominationem Vestram male habent, iis ego pro nostra amicitia sane non mediocriter moveor quantumque potero, praesertim si res hic agitata erit, causam Reverendissimae Dominationis Vestrae tuebor et omni studio contendam, ut intelligat me eum esse, qui Reverendissimae Dominationi Vestrae ex animo cupiam gratificari.

Quod ut sibi de me persuadeat proque nostra coniunctione veterem erga me benevolentiam suam retineat, eam etiam atque etiam rogo cupioque felicissime valere.

Cracoviae, 22 Ianuarii anno Domini 1545.

Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes comes in Tharnow castellanus Cracoviensis etc. etc. manu sua subscripsit

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Warmiensi etc., amico carissimo et observando

Reverendissime Domine, domine amice carissime et observande.

Salutem plurimam officiorumque meorum diligentissimam commendationem.

Gratissimum mihi fecit Reverendissima Dominatio Vestra, quod me per litteras tanto studio salutaverit suas, facile enim declaravit nihil a se esse intermissum veteris eius constantisque in me benevolentiae. In quo quoniam per omnia ipse Reverendissimae Dominationi Vestrae respondeo cultuque amicitiae nostrae satisfacio. Vicissim nunc eam resaluto saneque omnia Reverendissimae Dominationi Vestrae ex animo cupio, quae ad diuturnam vitam, ad felicissimos eosque perpetuos rerum eius successus pertinere imprimis videntur.

Quod autem scribit, dem operam, ne quid hic in Prutenicis negotiis praeter privilegia agatur decernaturve, sane in omni functione senatoria ita me semper gerere soleo, ut nihil umquam contra ius iurandum meum contraque viri boni officium faciam, quin semper ea consulam, ea suadeam, quae retinendis reipublicae eius privilegiis consentanea sint. A cuius corpore, cum Ducatus Prussiae separatus non sint(!), non minus eius, quam Regni privilegia rata firmaque esse cupio. Quare vel nunc, si quid hic agitatum eius generis fuerit, officium meum libenter sum secuturus.

Quod autem reliquum est, commendo me Reverendissimae Dominationi Vestrae more meo plurimum ab eaque peto, ut, quandoquidem ipse is sum, qui benevolentiam Reverendissimae Dominationi Vestrae plurimi facio, qui ei ex animo studeo, veteri sua benevolentia et amore complectatur. Gratissimum mihi fecerit Reverendissima Dominatio Vestra. Quam cupio felicissime valere.

Datae Cracoviae, 17 Ianuarii anno Domini 1546.

Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes comes in Tharnow, castellanus Cracoviensis etc., etc.

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Warmiensi etc., domino amico carissimo et observando

Reverendissime Domine, domine amice carissime et observande.

Salutem plurimam officiosamque mei commendationem.

Nobiles Pliemyenczki, domini iudicis Culmensis filii, quorum alter servitor meus est, alter in Italia bonarum litterarum studio moram degit, commendari se suaque negotia a me Reverendissimae Dominationi Vestrae voluerunt, quod, quae mihi cum ea amicitia sit, non ignorent existimentque ad res suas commode transigendas auctoritatem et patrocinium Reverendissimae Dominationis Vestrae multum sibi profuturum esse. Cuiusmodi autem illae sint, ex alterius illorum sermone, Ioannis videlicet, cognoscet Reverendissima Dominatio Vestra, cognoscet. Inquam, huic de possessionibus, illi de canonicatu negotium esse.

Itaque, etsi procul dubio illis per se Reverendissima Dominatio Vestra favet, tamen, quod multum ponderis suis negotiis iisce allatura esse videatur commendatio mea, commendo Reverendissimae Dominationi Vestrae homines eos nobiles diligenter eamque rogo, suas eas causas patrocinio, auctoritate benevolentiaque mea causa promoveat ac tueatur, quo ope et consilio Reverendissimae Dominationis Vestrae adiuti ius suum utrique obtinere possint.

Gratissima mihi haec voluntas erit Reverendissimae Dominationis Vestrae.

Cuius vicissim amicis servitoribusque operam polliceor meam, ipsi vero nunc me etiam atque etiam ex animo commendo. Et cupio eam felicissime valere.

Datae Sandomiriae, 11 Martii anno 1546.

Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes comes in Tharnow, castellanus Cracoviensis etc. etc. manu sua subscripsit

Reverendissimo Domino, domino [Io]anni Dei gratia episcopo Varmiensi etc., amico carissimo ac observando

Reverendissime Domine, domine et amice observande.

Salutem plurimam ac studiorum diligentem commendationem.

Quam quod propter veterem nostram ac bene constitutam amicitiam Reverendissimam Dominationem Vestram litteris invisere saepe constitutum habui, maxume hoc tempore facerem, servitor meus Iacobus ab Allexwangen oravit. Quam ob rem nihil est, quod aeque cupiam, nisi Reverendissimam Do[minat]ionem Vestram in hac corporis senecta bene et feliciter valere, quae quam multis adimere, ita pluribus afferre aegritudinem solet.

Magna est servitoris nostri erga Reverendissimam Dominationem Vestram observantia, quam non dissimulanter et multis argumentis cognitam habeo. Qua re a nobis in patriam profecturum sine litteris ad Reverendissimam Dominationem Vestram abire nolui, quin ut aliis amicis observandis commendatum adeoque eius negotia reddidi. Reverendissimae Dominationi Vestrae commendatissimus esset.

Deinde amanter oratam, velim, clementiam ac usitatam pietatem benigne illi locare velit in controversia, quam de ecclesia pagi Lichtenau habet, cuius exspectationem ac spem terrarum Prussiae spectabilis senatus adeoque Reverendissimae Dominationis Vestrae intercessione ingressus est et accepit. Conquestus est a magnifico palatino Pomeraniae sibi praereptam alteri, qui nullum ius a regia maiestate acceptum habuit, concessam. Benignam operam, rogo, interponat, ne quid illi iniuriae accidat, suo iure fraudetur. Piotrcoviae apud dictum dominum palatinum idem egi, recepit se eius rebus iterum consulturum, quod lubenter fieri velim. Praecipuum est, cur Reverendissima Dominatio Vestra sustinere debeat, quod eius auctoritate in eam exspectationem renitit ac colende observet.

Quod meae est benevolentiae ac studii, parem amicam operam, ferente occasione, lubenter iterum declarabo. Ac Reverendissimam Dominationem Vestram Deo Servatori diutissime incolumem commendatam volo.

Sandomiriae, 19 Martii anno M-o D-o XLVIII.

Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus Iohannes comes in Tarnov, castellanus Cracoviensis etc. manu sua subscripsit

Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Warmiensi etc., amico carissimo plurimumque observando

Reverendissime Domine, domine amice carissime plurimumque observande.

Voluntatem meam officiosissimam Reverendissimae Dominationi Vestrae commendo.

Gratissime sane viderem Reverendissimam Dominationem Vestram iustis his principi nostro persolvendis interesse. Quibus cum officium debitae pietatis domino patronoque suo exsolveret, tum facultas daretur mutuis sermonibus renovandae nostrae amicitiae, quae vetus nobis intercessit. Sed cum ab illis aegra valetudine se esse prohibitam Reverendissima Dominatio Vestra scribit, Dei voluntati permittendum est. A quo tamen ego pro meo singulari desiderio pristinam et eam citam valetudinem cunctaque prospera Reverendissimae Dominationi Vestrae cupio.

Libenter etiam intellexi Reverendissimam Dominationem Vestram pictorem suum ad reverendissimum dominum episcopum Culmensem tabularum istarum, quas ab eo expetivi, depingendarum causa misisse.

Quod studium meum, quod gratum acceptumque sibi esse Reverendissima Dominatio Vestra scribit, cum salutem et incolumitatem terrarum istarum spectare videtur, hoc ego sane saepius meditor. Ac utinam res numquam ad arma deveniat. Sed si hostis insolentia nos lacessiverit, quid aliud agendum quam conatibus suis resistere et vindicare patriam, cui ille tantopere inhiat? Ad quam rem bene gerendam multum nos iuvaret locorum illorum cognitio, quae ante est paranda, quam cum in harenam sit progrediendum. Sed cum id potissimum ex voluntate Dei pendeat, illi primo omnium nos committere opus est, consilia demum salutaria inquirenda, unde salus propendeat. Ego quamvis parvi vires meas facio, tamen qualescumque illae sunt, lubens eas collocabo in communem omnium nostrum utilitatem.

Sermones eos, quos Reverendissima Dominatio Vestra de mea voluntate et studiis erga provinciam istam ex amicis suis, tum et meis, dum ex comitiis Piotrkoviensibus redibant, se audivisse et gratissime excepis[se] scribit, probatur mihi eius haec voluntas. Nec videt ipsa Reverendissima Dominatio Vestra alio quam communis rei causa me tantum conatum esse. Non enim appetere soleo aliorum incommoda neque illis delector. Si enim uni parti gravius quidpiam contingat, forte et alias eadem sors premeret. Recte itaque et praeclare nobiscum agitur, si cuique integra sua sunt omnia. In id consilia conatusque m[eos] semper ferentur.

Quod superest, opto Reverendissimam Dominationem Vestram sanam et incolumem diutissime vivere.

Cracoviae, 1 Iulii anno Domini 1548.

Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus Ioannes comes in Tarnow etc. subscripsi[t]