Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Ioanni Dantisco [episcopo V]armiensi, domino meo gratiosissimo

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiotissime.

Ut Reverendissima Paternitas Vestra diu felix et incolumis valeat pro commodo rei publicae et consolatione gregis sui, a Domino Deo precor.

Litteras Reverendissimae Paternitatis Vestrae et magnifici domini castellani Culmensis praemissa, ut desiderarunt, integerrimarum servitiorum commendatione sacrae regiae maiestati obtuli supplicavique sua regia maiestas dignaretur litteras sola legere et negotium ea, qua expedit, taciturnitate absolvere. Quod factum testari possum, sola enim, lectis litteris, provinciam absolvendi negotii reverendo domino Mathiae secretario demandare est dignata. Qui in his mentem sacrae suae regiae maiestatis Reverendissimae Paternitati Vestrae demonstrabit. Si meae fidei negotium tractandum fuisset commissum, eandem fidem et integritatem praestitissem, didici enim olim apud illustrem dominum Schidlovicium castellanum, qua fide et silentio principum arcana sint retinenda. Quamvis et in hac re quantum prioribus litteris apud sacram regiam maiestatem egit magnificus dominus castellanus Culmensis, per suam regiam maiestatem iam abunde satisfactum est consilio et desiderio Reverendissimae Paternitatis Vestrae [trac]tavit enim maiestas sua regia negotium hoc apud parente[s] serenissimos et diligenter retinendam arcem praemonui[t] dominum episcopum Cracoviensem, dominos castellanum et palatinum Cracovi[enses], dominum palatinum Sandomiriensem, quorum auctoritas mai[oris] apud serenissimos parentes videbatur esse momenti, tamen ea condicione, quam praescribit Reverendissima Paternitas Vestr[a]. Quam si amplectetur et promovebit sua regia maiestas, ... me incertum est. Sed non omnino consultum videretur e...dere ratione, cui enim porrexeris pallium, vide, ne et tu[nicam] abstrahat. Neque etiam iniustitiae suspicione carere ... si reddetur, ita ut ipsi causantur esse ablatam, se[cu]rius progredior, quam meae convenit condicioni.

Ubi vero Reverendissima Paternitas Vestra commendatione praedicti ma[gnifici] domini castellani Culmensis mei renovare et amplecti ...me notitiam, non miror me hoc beneficio ab eodem [domino] castellano Culmensi ornari et promoveri, tanta enim e[st] optimi viri erga me ... ...tudo, quod, dum vivo, vix quocumque ... parem illi gratiam persolvere potero, Reverendissimae P... eius benevolenti commendatione mihi par...tas ..., quam grata sit animo meo exprim... ... gratior etiam vel eo nomine, quod originem ... a parentis mei familiaritate, hoc spem mihi ... non mediocrem, quod constantem Reverendissima Paternitas Vestra praese... dignabitur, meae etiam partis erit, pro modulo virium mearum semper dare operam, ut si parentem gratia sua Reverendissima Paternitas Vestra est prosecuta, iustam et filium eodem favore et clementia complectendi habeat occasionem.

Cui me ea, qua possum, devotione commendo obnixe rogans, dignetur erga me in coepta benignitate et clementia persistere.

Datae Vilnae, die 1-a Martii anno Domini 1546.

Eiusdem Reverendissimae Paternitatis Vestrae obsequentissimus servitor Stanislaus Wlossek etc.

Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Ioanni Dantisco episcopo Varmiensi, domino meo gratiosissimo

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime.

Praemissa mei et humilium servitiorum meorum in gratiam Reverendissimae Paternitatis Vestrae commendatione.

Accepi litteras Reverendissimae Paternitatis Vestrae per Gregorium organistam missas, in quibus nihil continebatur, saltem quod Reverendissima Paternitas Vestra meis respondit litteris. Monuit praeterea me, ut eundem Gregorium in negotio eius apud maiestatem regiam iuvarem, quamvis facultas mea non est tanti, qui aliquem iuvare possim. Egi tamen, quantum res patiebatur. An quidquam pro voto fuerit assecutus, describere Reverendissimae Paternitati Vestrae nequeo, acceptis enim litteris postea non vidi hominem.

Quae proximis iniunxit Reverendissima Paternitas Vestra, summa fide et diligentia sum exsecutus. Sacrae regiae maiestati schedam obtuli, quam sola legit regia maiestas sua et, ut coniecturis assequi potui, locuta est in ea re cum illustrissimo domino duce Prussiae. Quid responderit maiestas sua regia ex litteris, quas dominus Matthias secretarius remittit per eundem dominum cancellarium, intelligere dignabitur Reverendissima Paternitas Vestra.

Quam, ut Dominus Deus diu sanam et felicem conservare dignetur, precor, me et humilem servitutem meam gratiae Reverendissimae Paternitatis Vestrae commendans.

Datae Vilnae, die 20 Maii anno MDXLVI.

Eiusdem Reverendissimae Paternitatis Vestrae humilis et obsequentissimus servitor Stanislaus Wlossek

Postscript:

Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Ioanni Dantisco episcopo Varmiensi, domino gratiosissimo

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime.

Praemissa mei et deditissimorum servitiorum meorum diligenti in gratiam Reverendissimae Paternitatis Vestrae commendatione.

Litteras et schedam Reverendissimae Paternitatis Vestrae per dominum cancellarium illustrissimi domini ducis Prussiae accepi sacraeque regiae maiestati legendam tradidi. Quid responderit regia maiestas sua, puto iam Reverendissimam Paternitatem Vestram diu accepisse, per eundem enim dominum cancellarium responsum remissum est.

Nunc quoque in legenda sacrae regiae maiestati scheda manus Reverendissimae Paternitatis Vestrae eadem fide et devotione satisfactum est a me commissis Reverendissimae Paternitati Vestrae. Quam sua regia maiestas et audivit libenter, et grato suscipere dignata est animo vigilantiam et sollicitudinem Reverendissimae Paternitatis Vestrae, quam prae se fert in rem publicam et promovendo commodo et dignitate sacrae regiae maiestatis suae. Respondit praeterea sacra maiestas sua, cumprimum fuisset nuntiatum aliunde sacrae maiestati suae hos deputatos oratores ad aulam suae maiestatis venturos, antequam pervenissent litterae Reverendissimae Paternitatis Vestrae, se hoc idem cogitasse, eos nonnihil privatarum rerum in medium adducturos eademque sententia Reverendissimae Paternitatis Vestrae se armasse, auctoritate tamen et consilio Reverendissimae Paternitatis Vestrae praemonita, dum venerint, cavebit diligentius, ne praeter publica commissa eorum privatis auctoritatem suam immisceat, stantibus praesertim, quod diu fel[ix fau]stumque maneat, circa parentos suos regni gubernaculis [etc.]

De profectione autem dominorum oratorum praefatorum, quae sit s[enten]tia suae regiae maiestatis, intelliget Reverendissima Paternitas Vestra ex litteris suae regiae maiestatis. Veretur enim maiestas sua sacra, ne res in comitia regni futura [renun]tiatur, ita tamen utetur ea Reverendissima Paternitas Vestra, quemadmodum ... sacrae suae regiae maiestatis est praescriptum, ne domini oratores sentiant ... coniectura et opinione suae regiae maiestatis esse profectam.

Novarum rerum in aula nihil est, quod Reverendissimae Paternitati Vestrae a me [scri]bi debeat, quae enim in aulam principum seniorum geruntur ... aliundeque ex Italia, Germania et Ungaria afferunt[ur], antequam huc perveniant, gratiam novae rei istic apud Reverendissimam Paternitatem Vestram relinquunt. Hunc unum tamen scriptu dignum est sacram regiam maiestatem principem nostrum optime gratia Dei esse incolumem, li[cet] diebus praeteritis in compescendis quorundam magnatum disse[nsio]nibus et componendis limitum negotiis multum desudasse, ...tum tractatus, ut producti et examinati ita ad serenissimi p[atris] iudicium relegati, paululum nunc recreavit animum venat[u] [regia] maiestas sua, mox a festis Penthecosten in eodem iudiciorum pistrino laboratura. Si quid privatorum negotiorum curabunt domini oratores, non ignorabit Reverendissima Paternitas Vestra.

Quam ut Dominus Deus diu sanam et incolumem pro commodo reipublicae et consolatione gregis sui conservare dignetur, ex animo precor.

Datae Vilnae, die 12 Iunii anno 1546.

Humilis et obsequentissimus servitor Stanislaus Wlossek etc.

Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Ioanni Dan[tisco] episcopo Varmiensi, domino gratiosissimo

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime.

Praemissa mei et deditissimorum servitiorum meorum in gratiam Reverendissimae Paternitatis Vestrae commendatione.

Quod Reverendissima Paternitas Vestra meae condolet imbecillitati, est quo nomine illi plurimum me debere fatear, signum namque est adauctae erga me humanitatis Reverendissimae Paternitatis Vestrae. Quid pro ea benignitate rependam, non habeo, nisi quod ea, qua teneor, animi devotione a Domino Deo precor, ut Reverendissimam Paternitatem Vestram diu foveat sospitem et incolumem pro commodo reipublicae et dignitate principum nostrorum.

Veredarium Reverendissimae Paternitatis Vestrae iam cum responso rediisse certum est. Eadem hoc nuntio significavit sacrae maiestati regiae magnificus dominus castellanus Culmensis, eodem responso sententia Reverendissimae Paternitatis Vestrae confirmata. Quae egerit illustrissimus dominus dux Prussiae apud maiestatem regiam, aperire Reverendissimae Paternitati Vestrae non possum, secrete enim semotis arbitris omnia sua tractavit negotia praeter causam finiendorum limitum. Quae quibus condicionibus protracta sit, certum est non ignorare Reverendissimam Paternitatem Vestram.

Cuius gratiae me et deditissima servitia mea supplex commendo.

Datae Vilnae, die 23 Iunii anno 1546.

Reverendissimae Paternitatis Vestrae deditissimus servitor Stanislaus Wlossek

Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Ioanni episcopo Varmiensi ..., domino gratiosissimo

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime.

Ex novissimis litteris Reverendissimae Paternitatis Vestrae hoc nuntio allatis intellexi, quam grato susceperit Reverendissima Paternitas Vestra animo humilem meam erga se serviendi propensionem. Quae gratitudo, quia coeptum merendi superat studium, accendit animum et stimulum addit currenti, ut tanto maiore studio sim laboraturus, quo aliquando merita tandem respondeant gratitudini, ea praesertim via, quam demonstrat Reverendissima Paternitas Vestra, ut subinde sacrae regiae maiestati fervens Reverendissimae Paternitatis Vestrae serviendi desiderium eiusque praeclara merita in memoriam reducam. Quod per occasionem eo sum facturus lubentius, quod hoc officio, ut Reverendissimae Paternitati Vestrae utilem, ita non minus suae sacrae regiae maiestati navabo operam.

Hoc unum arbitratus sum necessarium significare Reverendissimae Paternitati Vestrae magnificum dominum palatinum Plocensem heri huc venisse et sine dubio suam et magnifici domini palatini Posnaniensis causam acturum, ita tamen praemonitam et confirmatam suam regiam maiestatem, ut vix quidquam eis assentiat, quod privilegiis terrarum Prussiae contrarium esse videatur , quin potius rem ad patris et Regni senatorum arbitrium re...ram confido. Reverendissimam autem Paternitatem Vestram obnixe rogo, [digne]tur his atque aliis scriptis meis ita uti, ne mihi m..., quid umquam incommodi aut hominum malevolentiae o... quamvis Reverendissimam Paternitatem Vestram ea prudentia praeditam esse, ut eius causa nihil mihi omnino metuendum persua[sum] habeam, hominum tamen praesertim scribarum et ama[nuen]sium non suspecta fides, sed imprudens simplic[itas] multarum interdum turbarum solet esse [causa].

Reliquum est, quod me et deditissima servitia mea Reverendissimae Paternitati Vestrae indies commendatiora esse cupio.

Quam Dominus noster Ihesus diu florentem foveat, ex animo preco[r].

Datae Vilnae, die 7 Iulii anno 1546.

Reverendissimae Paternitatis Vestrae deditissimus servitor Stanislaus Wlo[ssek]

Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Ioanni Danti[sco] [episcopo] Varmiensi, domino gratiosissimo

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime. Commendatis deditissimis servitiis in gratiam Reverendissimae Paternitatis Vestrae.

Litterae Reverendissimae Paternitatis Vestrae declarant benignum animum eius erga me in dies magis ac magis augeri, non solum enim tabellarium non dimittit vacuum, quin adauctae benignitatis ferat testimonia, sed suadet monetque, qui fortunis meis ea, qua alii via istic in Prussia prospiciam, offerans se ea in rem meam praestiturum, quae a benigno patrono desiderari possunt. Animum quidem hunc tam benignum et benevolentem tanti facio, ut gratius ab ea nihil mihi accidere posse putem. Verum consilium, ut concepto in me favori Reverendissimae Paternitatis Vestrae facile attribuo, mihi tamen vix convenire existimo, cum quia sacra regia maiestas iam non mediocre primordium suae pro meritorum ratione munificentiae in me contulit, bona namque in hoc ducatu concessit, quibus honeste, donec Deo placuerit, hoc sustentare corpusculum possum, tum quod tanta premor occupationum mole, ut vix propriis incumbere interdum queam, tantum abest, ut aliena perpetuo praesertim absens curare possim aut debeam, persuasum etiam habeo mediocritatem semper esse tutiorem. Sed haec non non eo dict... velim, qui videar non ea, qua decet animi gratitudine Reverendissimae Paternitatis Vestrae benefaciendi voluntatem suscepisse, eius enim nomine tantum me illi debere fateor, quantum ad perssoluendum falultas non sufficit mea, verum ut cognoscat me paucis contentum eos, qui magno interdum et corporis et animae dispendio parantur, titulus abhorrere.

Novi nunc in aula principis nostri est nihil. Hoc unum, quod delectabit Reverendissimam Paternitatem Vestram, non omittam serenissimum dominum nostrum integerrima florentem valetudine. Iudicia, negotia huius ducatus curare diligenter, cras officium cancellariatus magnifico domino palatino Vilnensi dabitur, qui me non mediocri exonerabit molestia, tametsi eius absen tia in me redditura. Sigillum enim, ut aliae res paene omnes, mihi erat servandum et notariis exponendum, nunc ei, ut decet, illius imminebit cura. Utinam, quod eius probitate et rerum gerendarum experientia inducti, speramus cum principis et reipublicae commodo et dignitate. Comitia istius dominii pro 23 Ianuarii indicta, in quibus reipublicae negotia et quaedam in Scitharum confinia principis tractabitur expeditio.

De caesaris et principum exercitibus pauca, quae veritatem oleant, huc perferuntur, in dominiis enim caesaris et Romanorum regis sub capitis poena cautum, ne quis progressum illorum promulgare audeat, fortassis ob indutias, quas caesar a Thurca petit, ne Christianorum exitio erectus spernat et occasione utatur. Circumferuntur hic quaedam impressa, quae sine dubio habet Reverendissima Paternitas Vestra, praeterea habemus nihil. His me et humilem servitutem meam commendo gratiae Reverendissimae Paternitatis Vestrae, quae ut diu incolumis pro augmento gregis sui valeat, ex animo precor.

Datae Vilnae, die 6 Novembris 1546.

Reverendissimae Paternitatis Vestrae humilis servitor Stanislaus Wlossek etc.

Reverendissimo in Christo Patri et Domino, [dom]ino Ioanni Dantisco episcopo [Warmiens]i, domino gratiosissimo

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime. Commendata serviendi debita promptitudine in gratiam Reverendissimae Paternitatis Vestrae.

Ut diu felix et incolumis pro decore reipublicae et utilitate gregis sui valeat, a Domino Deo ex animo precor. Si parem gratiam humanitatis Reverendissimae Paternitatis Vestrae referre debeam ..., tanti me esse non puto, quidquid tamen sum et possum, gr[atissimum] animum perpetuo testabor.

Quod vetus proverbium, quo fortuna eodem, si favor hominum inclinat in his, quorum interest vim non habet, nihil mirum, quos enim semel imbuta testa est odorem servat diu, spes praeterea tenet animos hominum, interdum diutius, quam confert dubios, interdum etiam flammam vicinam dummodo non urat, curamus negligentius. Sed si rem acutiore iudicio perspicere velimus, profecto eo animum vertere deberemus, quo tempus et necessitas cogit, siquidem sapienter monet quidam tempori et necessitati esse parendum, et unde numquam fortassis, praesentis in hac fortunae mutatione animi indiciis, data est occasio. Quinimo semper inde benevolentiae ansa porrecta, quam si quos attingit haec rerum varietas arripuerunt et tenuerunt, illorum esto iudicium, fortassis salubrius esset imitari illum, qui suadebat deficiente pelle leonina assuendam esse vulpinam, ut saltim cum undique premant angustiae, a tergo minus immineat malorum, cruce resumpta. Dubium est, an depelleretur aut maius excitaretne malum, quod enim tantis saeculis exitiale fuit venenum, vix hac tempestate pharmacum esse possit, incertum etiam videtur, an expediat in unius hominis praesenti felicitate venturorum temporum varietatem concludere, et inde perpetuam metiri salutem.

Sunt aliae occasiones multae, quibus si quid erratum est hucusque, mature tegi possit et hoc nubes imminentes depelli maritimae, dummodo sint, qui et praesentia videant, et de futuris iudicare queant, sed ne longius ea, quae neque mei sunt ingenii neque conditionis, persequar. Si quid aula nostra novarum habet rerum, describam, princeps noster gratia Dei valet optime curatque cum senatu, quae videri, et curari possunt pestem Cracoviae saevire nuntiant. Principes seniores parare fugam Warschoviam versus, quo si venerint princeps noster sine dubio eo, ut parentes videat et praesentia sua oblectet, proficiscetur. Sed haec a peste principum fuga nondum ad nos certa est delata, ita nos quoque nondum noviter serio meditamur. Quae de expugnatione et excidio Wittembergensi huc sunt scripta, pervenerunt iam ad aures Reverendissimae Paternitatis Vestrae, quae etsi auditu sint horrenda, sed utinam hic stet mutua in Christianum sanguinem grassatio, et fontes illius unde scatent tam periculose dissensiones, in futuro, quod rursus praedicant concilio obtrudantur. Sed frustra nitimur vivere consiliis vel conciliis, nisi prius cum Christo moriamur affectibus.

Sed ne iterum sutor ultra crepidam, me et deditissimum demerendi studium, qratiae et favori Reverendissimae Paternitatis Vestrae commendatum esse cupio. Id interim pro fide et conditione mea tenui acturus, ut desider[em] in renovanda subinde apud principem dignitatis Reverendissimae Paternitatis Vestrae memoria satisfiat.

Datae Vilnae, die 8 Iunii 1547.

Reverendissimae Paternitatis Vestrae deditissimus servitor Stanislaus Wlossek etc.

Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Ioanni Dantisco [episcopo] Varmiensi, domino gratiosissimo

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime.

Commendata prona serviendi voluntate in gratiam Reverendissimae Paternitatis Vestrae, ut Dominus Deus illam diu sanam et felicem conservet pro commodo rei publicae et consolatione gregis sui, ex animo precor.

Excusatione hac, qua apud me usa est Reverendissima Paternitas Vestra, mihi potius erat utendum, qui multis Reverendissimae Paternitatis Vestrae provocatus beneficiis, non sine negligentiae suspicione hucusque sileo. Qua ratione facile succumberem, ni e regione succurreret, prudentia et benignitas Reverendissimae Paternitatis Vestrae, qua facile assequi potest, quam difficile sit plurimis in hac praesertim, quae hic agebantur, rerum turba implicitum negotiis scribendarum litterarum, studio tanti antistitis palato satisfacere. Proinde obsecro, ignoscat taciturnitati meae Reverendissima Paternitas Vestra, praecipue cum non aliunde, quam innumeris occupationibus meis proveniat.

Nunc autem, quod scribam, non habeo, nisi oblectet scire Reverendissimam Paternitatem Vestram sacram regiam maiestatem dolore ex optimi parentis sui morte concitatam et senatorum Regni instantibus consiliis provocatam in Regnum accelerare et iam in itinere esse, feria quinta [ante] Trinitatis, si Deo placuerit, Cracoviam ingressuram. Istic cum consilio omnium ordinum et sepulturae, et comitiis operam daturam, praemissus autem est dominus Ioannes Radziwil, incisor huius Ducatus, qui maiestatem reginalem et praecipuos Regni procer[es] Cracoviae praesentes nomine maiestatis suae regiae consoletur ment[emque] illorum, quae agenda super his, perquirat. Cubicularii e... ad alios absentes missi sunt cum litteris, etiam pro consilio, [ut] diem sepulturae et comitiorum deliberent et maiestati suae s...ficent.

De nuptiis vero iuxta desiderium Reverendissimae Paternitatis Vestrae quid p...ficem, nescio. An enim hic actus nuptiarum nomen me[rue]rit, cum musica in luctu importuna sit, narratio a[pud] me incertum est. Hoc tamen in confesso est, quod iam a[d] aures Reverendissimae Paternitatis Vestrae pervenisse non dubito, ipsam ill[u]strem dominam palatinam viduam per nuntios senatores ad thalamum regium accersitam et honorificentissim[e] ex aedibus illius per urbis vicum adductam, a principe summo honore exceptam et in palatia reg[ia] deductam, curiae magistro domino castellano Lublinensi, magnifica domina Regni thesauraria, officialibus omnibus a[liis] denique pro dignitate regia necessariis provisam, l[oco] reginae eo modo, ut praefertur, obtinuisse, atque a prin[ci]pe consortis loco haberi et amari. Utinam quod ... applausum est, applaudatur alibi et Deus vertat pro honore, dignitate regiae maiestatis et emolumento reipublicae. Frustra enim est scrutari iudicia Domini et cor regis in manu Dei, quocumque vult, inclinat illud.

Pro sepultura regia Cracoviam deputati nuntii Lithuanici, reverendus dominus episcopus Kiowiensis, dominus Wirschilo castellanus Vilnensis et marschalcus magnus huius ducatus, dominus Petrus Kisska, frater palatini Widebliensis, sororem exaltatae reginae virginem Annam in matrimonium accepit. Cui datum officium magnum marschalcatus Wolinensis, qui gubernatoris locum obtinet, adiunctus et capitaneatus Wlodimiriensis, hoc non postremae felicitatis existimans, quod contigit, affinem esse principis.

Quae praeterea scribam non habeo et hoc a me scripta, quantumvis manifestissima sint, propter malevolentiam tamen hominum, quod a me scripta sint, celari velim. Tantum me et humilem servitutem meam gratiae Reverendissimae Paternitatis Vestrae commendo.

Datae in Eixysski, die 2 Maii, anno 1548.

Reverendissimae Paternitatis Vestrae obsequentissimus servitor Stanislaus Wlossek etc.