Reverendissimo et excellentissimo Praesuli et Domino, domino Ioanni Dantisco episcopo Varmiensi etc., domino et patri ex animo honorandissimo et observandissimo

In Prussia

Zu Heylsberg

Reverendissime et excellentissime Praesul, Domine et Pater honorandissime et observandissime.

Non dubito, quin, qui istic estis viri boni atque amatores reipublicae Christianae, omnes magno studio teneamini intelligendi ea, quae vel Ratisbonae pro stabilienda domi pace, vel Budae pro depellendo omnium hoste immanissimo Thurca aguntur aut acta sunt, et sane non minore nos desiderio tenemur cupidissime exspectantes, si quid exspectationi nostrae consonum et conveniens nuntietur. Neque tamen hactenus quicquam rescire licuit certi, nisi quod omnium vocibus celebrari audimus caesaris nostri summam diligentiam in ambiendis singulis, ut tandem a privatis amicitiis inimicitiisve sese vertant ad rempublicam, qua sine frustra sunt omnia. Et fama quidem fert in hoc tam pio opere promovendo eos sese praestare tepidos, quos maxime oporteret secus facere. Id si ita est, taedere nos potest temporum istorum, in quibus tam corrupta videmus esse iudicia hominum, aut accersendus est angulus aliquis, ubi procul a strepitu talium nuntiorum liceat exspectare vocem tubae. Sed quid facias? Deplorare quidem hunc statum rerum possumus, in melius reformare non possumus.

Iamque caesar non diu Ratisbonae haesurus et Thurcae propediem ad Budam futuri nuntiantur, utrumque nostro magno cum incommodo, nam et praesentis caesaris auctoritas ad plerorumque animos confirmandos multum habet momenti, et Thurcarum adventus exercitui nostro nondum praesidiis Germanici imperii adaucto metuendus, forte etiam et periculosus erit. Pestis enim valida saevire dicitur in castris, quam militaris petulantia accedente aestu ferventioris sideris non videtur esse imminutura. Deus pro sua clementia det principibus Christianis in animum consilia, quae utilissima sunt, atque eadem adimat e mentibus adversariorum crucis.

Quae hic geruntur, breviter accipe. Superior[i] mense celebratae sunt hic nuptiae inter Franciscum ducem Bari filium seniorem ducis Lothoringiae e[t] dominam Christinam filiam Christierni regis, viduam Francisci Sphortiae ducis Mediolani. Neque multo post, postquam invisisset Bredam urbem principis Auriacensis, abierunt coniuges in Lothoringiam. Post eorum abitionem, princeps ille Auriacensis concessit in Hollandiam, cuius est institutus gubernator, et dominus Maximilianus comes de Bur[en] in Frysiam.

Circa eadem tempora, Guilielmus dux Iuliaci et Cliviae versatus est in aula Francorum. Cui desponsa est filia sororis regis Christianissimi et Henrici de Labrecht, qui se vocat regem Navarrae. De quo matrimonio variant plerique. Alii in aliam partem interpretantur, sed non desunt, qui negent matrimonium consummatum iri, quod virgo nondum viripotens et rex consilium ex tempore capturus videtur. Quicquid id est, vident[ur] haec adversus caesarem cudi, quemadmodum et revera fiunt, sed non deerit maiestati ipsius caesare[ae] Deus, qui novit, qua intentione hactenus bonum publicum procuraverit. Sunt, qui statim ab eodem rege bellum nobis illatum iri credunt. Sunt, qui existimant illum dependere ab occasione, quod verosimilius est.

Dominus de Vely, qui ann[o] tricesimo secundo orator fuit praefati regis Francorum, adhuc apud caesarem agit. Est item apud ipsius maiestatem illustris dominus a Prato, ex aulicis baro de Montfalconnet et novitii plerique, nostro tempore pueri. Superest adhuc apud principem Auriacensem, Rosey et Hourron praefectus domus illustris quondam domini Henrici de Nassaw, neque multo plures. In hanc exiguitatem re dactus est ordo noster.

Caesar parat ingentem expeditionem maritimam traiecturus in Aphricam, uti videtur, nam Hispaniae ingentem numerum navium parant et miles ex Germania Italiaque satis numerosus conscribitur. Initium profectionis aiunt fore circa Kalendas Augusti, quamquam sunt, qui citius futurum credunt, quod mihi non videtur factu possibile. Interea praestolabimur nuntium de Thurcis et de conclusione conventus imperialis.

Ego, ut de me aliquid audias, haereo in hac aula apud serenissimam reginam Mariam, rarus domi, frequens peraegre, quod incipit displicere. De domino Iacobo a Barthem nihil iampridem audio, precor tamen illi felicia omnia pro candore ingenii ipsius. Sed paene oblitus eram, quod frequenter scriptum ad te volebam. Missa est per eundem Iacobum a Barthem ad me introductio quaedam per iuvenem, ut videtur, mathematicarum artium non ignarum, in opus doctoris Nicolai Copernici Torunnei, canonici Varmiensis. Ea introductio sive praegustatio effecit, ut celebre factum sit nomen praefati Copernici, utque plerique viri boni interque eos Gemma tuus magnopere anhelent ad evulgationem operis principalis, si quae aliquando futura est, quo de, ut ad nos rescribas, etiam atque etiam precor.

Interea felicissime vale et me meaque habe tibi commendatissima.

Bruxellae, decima quinta Iulii anno Domini MDXLI.

Eiusdem Reverendissimae et Excellentissimae Dominationis Vestrae humilis inservitor et filius Cornelius Scepperus