CIDT&C Corpus of Ioannes Dantiscus' Texts & Correspondence

Letter #263

Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI
Toledo, 1525-09-04

Manuscript sources:

1	fair copy in Latin, autograph, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 582, f. 59-63
2	copy in Latin, 16th-century, AGAD, LL, 23, p. 373-379
3	copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 160v-164v
4	copy in Latin, 16th-century, B. Ossol., 177/II, f. 315r-319v
5	copy in Latin, 16th-century, BK, 213, a.1525, No. 107, p. 540-550
6	copy in Latin, 18th-century, BCz, 37 (TN), No. 89, p. 447-461
7	copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 139, p. 199-204
8	copy in Latin, 19th-century, MHMT, former BJ, Przyb. 15/52, f. 293r-298v

Auxiliary sources:

1	register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1525, f. 27r-28v

Prints:

1	AT 7 a.1525, No. 88, p. 322-327 (in extenso)
2	Sumariusz No. 1063, p. 125

Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus

BNW BOZ 2053, No. 582, f. 63v

Rev paper damaged⌈[Rev]Rev paper damaged⌉erendissimo in Christo Patri paper damaged⌈[tri]tri paper damaged⌉ Domino, domino Petro Dei gratia episcopo paper damaged⌈[episcopo]episcopo paper damaged⌉ Cracoviensi etc. Regni Poloniae paper damaged⌈[Poloniae]Poloniae paper damaged⌉ vicecancellario domino [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ ad manus proprias.

Cracoviae aut ubicumque feliciter agit

BNW BOZ 2053 nr 582 f. 59r

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime. Humillimam servitiorum meorum commendationem.

Accepi Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hicToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ cf. Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-06-11, CIDTC IDL 249⌊litterascf. Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-06-11, CIDTC IDL 249⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae cum aliis Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria

Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊regiae ac reginalis maiestatisSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria

Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋ litteris Cracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌊CracoviaeCracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌋ 1525-06-13⌊13(!) Iunii1525-06-13⌋ datis 1525-08-10⌊10 mensis praeteriti1525-08-10⌋, quae mihi adeo fuerunt gratae, quod prae nimia animi laetitia eas ex gaudio lacrimis prorumpentibus perlegi saepius, praesertim cum me in hoc exilio consolatur et boni animi esse iubet, gratam asserens hic servitutem meam nostris esse principibus et me delationes quascumque non timere debere, cum fide et solita mea diligentia res mihi commissas tracto, debitam me gratiam promeriturum, unde cum aliud non possim, Dominationi Vestrae Reverendissimae, quas tenuitas mea potest, immortales habeo gratias. Deus Optimus Maximus rursus omnia vota et coepta Dominationis Vestrae Reverendissimae prosperet et secundet illamque perpetuo gaudio afficiat.

Scribit mihi Dominatio Vestra Reverendissima, quod boni debeam consulere, quod rarius ad me dentur litterae. Illas certe numquam mihi tam ardenter efflagitabam, quam ipsis serenissimorum principum nostrorum negotiis, quae interdum scientiam, quomodo res apud nos haberent, postulare videbantur, nam multa huc ex curia archiducis Austriae et aliunde scribebantur, quae rebus nostris impedimenta ferebant. Hinc est, quod expeditio status Barensis hactenus in moram est protracta. Omnia Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hicToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ suspicionis sunt plena. Qualis quisque est, tales omnes retur esse alios. Hic profecto cf. Ov. Tr. 5.8 Passibus ambiguous Fortuna volubilis errat, / Et manet in nullo certa, tenaxque, loco. ⌊ambiguis passibus fides errat encrypted ⌈fides erratfides errat encrypted ⌉ et si hic est nusquam infirmiorcf. Ov. Tr. 5.8 Passibus ambiguous Fortuna volubilis errat, / Et manet in nullo certa, tenaxque, loco. ⌋.

De negotio Pruteno et coram caesare ac aliis ubi videbatur expedire, id egi, quod existimationi et dignitati regiae conveniebat eoque libentius, quo haec res semper mihi cordi fuit, maxime idem egi in his, quae indutias cum Turcis confectas spectant, quas ego, ut fierent, semper ex animo precatus sum. Hic revera nullam adhuc in rem nostram spem video.

Quod haec mutatio de episcopatu Posnaniensi apud nos sit facta me maximopere male habuit, numquam ego id de S encrypted ⌈SS encrypted ⌉ mihi persuasissem et cum non habetur alia meritorum ratio, mihi etiam non parum spei ademit, quae tamen in Deum imprimis et deinde in Dominationem Vestram Reverendissimam tota est reposta, fortassis ad meliora haec mora tendit, sic plerumque fit, quoties voluit fortuna iocari, dat interdum indignis, ut digniores ab his dinoscantur.

De oratore caesaris, qui cum vellere aureo hinc fuit expeditus, quod no<n>dum de eo quicquam Dominatio Vestra Reverendissima ut scribit, intellexerit, non parum miror causas, tamen morae illius esse suspicor, quas maiestati regiae descripsi.

De matrimonio vero reginulae nostrae, quod ille proponere debuit, post mortem ducis Frederici Saxoniae nihil futurum certo credo, sic enim haec agebatur practica. Postquam marchio Brandeburgensis Ioachimus in electione desciverat a caesare, soror caesaris Caterina, quam nunc habet rex Portugaliae, promissa filio Ioachimi marchionis illi fuit adempta et iterum nepoti ducis Frederici ex fratre Ioanne promissa cum ampla dote. Cum autem hoc promissum, nescio qua de re, servari non potuit et ista Caterina regi Portugalensi in coniugem fuit data, ut huiusmodi promissum rependeretur, caesar voluit apud serenissimum regem nostrum agere, ut nepoti ducis Frederici reginula nostra daretur, promittens de suo pro dote centum milia ducatorum. Ad praesens autem, cum dux Fredericus est mortuus, suspicor etiam haec omnia una cum illo interisse. Aliud his de rebus in meam notitiam non pervenit. Habet tamen alios reginula nostra procos, ut ducem Mediolani et marchionem Mantuae, sicut de iis latius ex cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-09-10 or shortly before, CIDTC IDL 6555, letter lost⌊meis ad maiestatem regiamcf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-09-10 or shortly before, CIDTC IDL 6555, letter lost⌋ BNW BOZ 2053 nr 582 f. 66r Dominatio Vestra Reverendissima intelleget, habitura multo etiam his digniores, modo magistro Prussiae, ut huc est perscriptum, non sit desponsata, quem rumorem hic quantum potui in nihilum redegi.

Gaudeo plurimum quemadmodum scribit Dominatio Vestra Reverendissima, quod tam verbosae ac incultae meae litterae vel potius volumina non sint ingrata maiestati regiae. Qua de re, quandocumque mihi dabitur tempus et occasio, non omittam istas omnium rerum ephemerides prosequi. Nec me labor iste gravabit, praesertim cum hanc maiestatis regiae voluntatem esse sciam, a qua me, cf. Verg. A. IV 336 ⌊dum spiritus hos reget artuscf. Verg. A. IV 336 ⌋ et Deus mihi intellectum dederit, nullus labor neque ulla on the margin⌈ullaulla on the margin⌉ difficultas sive grave etiam discrimen amovere poterit, quod sibi certo Dominatio Vestra Reverendissima de me polliceatur, non frangam Deo duce fidei tesseram. Quo fit, ut hoc exilium donec illius maiestas voluerit non gravate feram.

Quae in negotio Barensi egi et quantum difficultatis, laboris atque indignitatis sustulerim, cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-09-10 or shortly before, CIDTC IDL 6555, letter lost⌊litteraecf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-09-10 or shortly before, CIDTC IDL 6555, letter lost⌋ meae ad maiestatem regiam referent. Omnia tamen superinscribed⌈tamentamen superinscribed⌉ sic sunt transacta, quod spero nos deinceps istius status pacificam possessionem habituros, penitus, ut reor castro amisso encrypted ⌈castro amissocastro amisso encrypted ⌉. In hunc finem omnia acta sunt. Si fuisset melius custoditum encrypted ⌈custoditumcustoditum encrypted ⌉ meum non de culpa disputare, numque factum fuisset sequestrum encrypted ⌈sequestrumsequestrum encrypted ⌉. Ego tamen consulerem, si quicquam in me est consilii, quod status iste venderetur encrypted ⌈status iste vendereturstatus iste venderetur encrypted ⌉, numquam carebit difficultatibus encrypted ⌈difficultatibusdifficultatibus encrypted ⌉ Sic iste vicerex encrypted ⌈vicerexvicerex encrypted ⌉ inhiat; sunt etiam alii multi respectus, sed ista una ratio est potissima.

Optime fecit Dominatio Vestra Reverendissima, quod mihi epistulam ad nuntium pontificis reverendissimi domini Premisliensis et copias de rebus Prutenis quam etiam de indutiis cum Turca confectis miserit. His enim et caesari satisfeci et plurimorum rabiem compescui, ut ex decretationibus desuper cognoscet.

Gedanenses, quos cogor dicere conterraneos meos, nihil in malam rem moror. Utinam Deus maiestati regiae cum regni sui primoribus eum daret animum, quo illorum pertinacia et fastus dignis et eisdem, ut meriti sunt, modis puniretur, quod suspicor commode posse fieri, si ex animo et bona fide dissidium hoc inter maiestatem regiam et magistrum seu ducem Prussiae est compositum. Scripsit mihi ex Antverpia 8 Iulii praeteriti cancellarius domini magistri Clingenbegk, qui hic in Hispania tanto tempore mecum habuit commercium, in haec verba: „quibus modis facta est concordia inter maiestatem regiam, dominum vestrum, et inter magistrum Prussiae, dominum meum, credo vos non ignorare. Deus faciat, quod ista concordia sit stabilis et firma. Amen.” Et hoc „Amen” quemadmodum illum nosco, valde mihi est suspectum.

Dominus archiepiscopus Lundensis, qui hic agit nomine regis Daciae extorris et mecum est continue in contubernio, rettulit mihi antequam haec compositio facta esset, BNW BOZ 2053 nr 582 f. 62v regem suum dixisse: „si nunc rex Poloniae saperet et vellet[1], cum magister Prussiae nihil habet, et ea, quibus me fraudavit, absumpsit desertusque est ab omnibus amicis et nemo ei credit amplius, actum esset de Prussia et omnibus fortunis eius.” Si omnia sic se habent, quemadmodum iste archiepiscopus de magistro loquitur, parum illi foret fidendum; sed meum non est in iis divinare, cf. Ov. Hal. II 85 ⌊exitus acta probabitcf. Ov. Hal. II 85 ⌋ etc. Magna spes fuit domino magistro in fratre suo marchione Ioanne, de quo scripsi, quibus modis aliquoties inter nos conventum fuit. Cum vero rex Franciae captivus Hispaniae applicuisset, caesar marchionem Valentiam, ubi regina coniunx eius degebat, praemisit, ut illic regem advenientem bene tractaret; unde bonus iste marchio, vel ut commissioni caesaris aut uxoris suae desideriis et mandatis satisfaceret in summis caloribus per postas Valentiam accelerabat. Quo cum pervenisset ac imprimis caesari in exceptione regis Galliae et deinde plus fortassis, quam tempori conveniebat, votis coniugis suae obsequens fuisset, in acutissimas febres incidit et condito testamento in illis 5 die Iulii animam exhalavit non sine plurimorum in aula dolore et multorum Hispanorum summo gaudio. Certe, cum sic res inter maiestatem regiam et dominum magistrum transacta est, summopere eum vivere cuperem. Fuit alias apud omnes gratiosus princeps et aulicae humanitatis plenus. Deus Omnipotens dignetur illi aeternam dare beatitudinem.

Reverendissime Domine. Ea, quae mihi in notis Dominatio Vestra Reverendissima descripsit, ducem Mediolani a N encrypted ⌈NN encrypted ⌉ pendere et quod illi quotannis sex milia ducatorum solvere sit solitus, dudum ante domino Ludovico etiam in notis significavi; nihil tamen hic sine illo fieri potest neque cum nobis; his praesertim temporibus valde contrarium expertus sum; magis metuendum est a vicerege encrypted ⌈a viceregea vicerege encrypted ⌉ qui has nobis adversas machinas omnes struxit, neque ab iis desinet, placuit enim illi ... encrypted ⌈...... encrypted ⌉ in eo statu fuit in persona et omnia bene conspexit. Adhuc mea sententia est, quam supra annotavi, salvo tamen meliore iudicio, volo hac in re plus sapere quam oportet.

Quod Dominatio Vestra Reverendissima de rebus meis et proventibus Columbanis est sollicita, habeo illi quas possum immensas gratias. Scripsi igitur domino doctori Borgio, de quo ut viro probo et integro singularem concepi fiduciam, illumque rogavi, ut omnium rerum mearum curam haberet, quam ne gravate suscipiat Dominationi Vestrae Reverendissimae supplico, illum bonis modis inducere dignetur, nihil enim votis Dominationis Vestrae Reverendissimae negabit, sic cum illi auctoratum atque deditum certo scio.

Postremo scribit Dominatio Vestra Reverendissima Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊reginalem maiestatemBona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋ me ad ecclesiam Dominationis Vestrae Reverendissimae Cracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌊CracoviaeCracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌋ nominasse, et licet sint BNW BOZ 2053 nr 582 f. 63r aliae etiam priores nominationes, dat tamen mihi spem Dominatio Vestra Reverendissima, meam etiam posse in effectum aliquando pervenire polliceturque mihi ea in re favorem et patrocinium suum. Negotium praeterea I encrypted ⌈II encrypted ⌉, ubi se occasio offerret, recenti memoria conditum habere et se semper fortunis meis superinscribed⌈meismeis superinscribed⌉ consulturam concludit. Explicare nequeo Reverendissime Domine, quantum haec gratia et propensio Dominationis Vestrae Reverendissimae erga me animum meum tot curis hic confectum erexit et bonae spei plenum effecerit, hocque nullis meis fit meritis, sed solius Dei clementia, qui iam a multis annis Dominationem Vestram Reverendissimam sic mihi facit propitiam. Illum igitur pro longaeva incolumitate et felici omnium rerum successu Dominationis Vestrae Reverendissimae orare non desino. Cui me ut domino meo gratiosissimo humillime commendo.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊Tolleti ad TagumToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋, 4 Septembris anno Domini 1525.

Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋.

Postscript:

BNW BOZ 2053 nr 582 f. 61r Reverendissime Domine. Ea quae de nova provisione scripsi, rogo Dominatio Vestra Reverendissima non velit aegre ferre, sed rem ipsam expendere et tandem regiae ac reginali maiestati relationem facere; ego enim, quia odiosa sunt talia, non ausi vivum or vinum⌈vivumvivum or vinum⌉ attingere, Dominatio Vestra Reverendissima pro sua prudentia et gratia erga me superinscribed⌈meme superinscribed⌉ omnia bene, ut certe confido, moderabitur. Addidi etiam his cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Madrid, 1525-04-09, CIDTC IDL 242;
Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-05-05, CIDTC IDL 244;
Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-06-01, CIDTC IDL 246⌊duplicatascf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Madrid, 1525-04-09, CIDTC IDL 242;
Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-05-05, CIDTC IDL 244;
Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-06-01, CIDTC IDL 246⌋, quas ex Madril et hinc ad maiestatem regiam scripsi, quod si primae redditae non sunt, saltem ex his diligentia mea cognoscatur.