Soli legendae Reverendissimo Domino meo episcopo Cracoviensi

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine observandissime. Obsequiorum meorum plurimam commendationem.

Cum iste hinc nuntius a me dimitteretur, quamvis in conscribendis memorialibus, ut vocant, quae sacrae regiae et reginalis maiestatis nomine in negotiis, quae adhuc transigenda restant, maiestati caesareae sum daturus, sim ocupatissimus, ut is, qui hinc libenter se expediret, ne nova iterum commissio ulterius me hic detineret, non potui tamen omittere, quin has in omnem eventum ad Dominationem Vestram Reverendissimam exararem. Cui imprimis, quas pectoris mei potest tenuitas, immortales habeo gratias, quod me tandem suis sedulis apud sacram maiestatem regiam interpellationibus ex hoc ergastulo, nedum exilio, liberaverit, qua de re, licet prius multa Dominationi Vestrae Reverendissimae debeam, de quibus numquam solvendo esse potero, nunc vero longe maiora debebo sicque me Dominatio Vestra Reverendissima debitorem habitura est perpetuum.

Veni huc primum 6 huius, prius ob multas causas, quas ne sim longior, ad praesens omitto, venire non potui et nihil hucusque neglexi, quae vel in sacrae regiae aut reginalis maiestatis rem fieri debuere. Me absente dominus secretarius caesareae maiestatis primarius, non vulgaris amicus meus, Alfonsus Valdesius, litteras maiestatis regiae caesari meo nomine reddidit et ut iam notum Dominationi Vestrae Reverendissimae a caesare responsivas remisit. Huc veniens imprimis fui apud serenissimum Romanorum regem, cum illo multa, de quibus latius cum cubiculario Spigel, inter alia nequaquam ille et caesar, et quotquot hic sunt principes volunt, ut locus pro oratoribus Patavii designatus mutetur. Caesar adhuc me propter pedis dolorem non admisit et ut dixit mihi dominus comes de Nassau, cum sciat me revocatum, differt, dicens ad praesens hic plus esse operam meam necessariam quam prius umquam. Instabo nihilominus, ut me hinc explicem, quam primum possim.

Quid hic nomine regiae maiestatis mihi agendum restat, aliud non est, quam quod spectat illustrem dominum ducem in Prussia, quem Iudicium Camerae ultra hoc, quod Bruxellis caesar mihi dixit, et regiae maiestati scripsit, bannitum publicarunt. Litteras eius rei Francfordiae intra nundinas in foribus ecclesiae maioris, in qua adhuc nostro more cultus divinus celebratur, ad calcem usque perlegi. Vix credo caesarem hoc scire, cum neque secretarii caesaris Germani hoc sciant, sed de his cum Spigel diffusius.

Quae pro sacra reginali maiestate hic agere debeo, quemadmodum illa mihi novissime 22 Martii praescripsit et ut aliter non facerem praecepit, vix in aliis novem annis immo numquam a caesare impetrarem, tanta illa maiestas petit et putat me caesarem cogere posse ad omnia, quae velim, cum ille adeo sit siccus, cum ab eo aliquid petitur, ut ne pumex quidem possit esse aridior. Impingit mihi etiam sacra maiestas eius, quod in litteris meis multa promiserim. Ea promisi, quae mihi sunt promissa, quae si non servantur, aut forsan non servabuntur, ego profecto in causa non sum. Daturus sum nihilominus operam, ut diligentiam meam non defuisse cognoscat. Adeo male me in his novissimis litteris et indignis modis tractat, ut in animum admittere non possim, quod eas litteras, quas manu sua subscripsit, legerit. Obicit mihi iterum nescio quam neglegentiam et convivia et quod eius pecuniam et regiae maiestatis, atque meam frustra profuderim. Nihil reliquum est, quam quod me crinibus (ut Levicio facere solebat) non protrahat. Haec sunt mea merita. Spero tamen in Deum meum, quod illa aliquando cognoscet, quanta fide et quam utiliter ei servierim. Sed de his hactenus. Confidenter ista et soli Dominationi Vestrae Reverendissimae ista scribo. Coram Deo bene favente liberius.

Conveni hic cum illustrissimo domino Frederico, comite palatino, cum quo de matrimonio reginulae nostrae plurima. Optimus iste princeps bene affectus est misitque ad me intimum suum consiliarium doctorem Harthmannum et ipsemet etiam mecum in eandem sententiam collocutus est, rogans me, ut se sacrae maiestati regiae excusarem, quod tam diu oratores suos non miserit hancque praetendit causam, quod caesar et Romanorum rex pro diuturnis et multis servitiis plurima ei debeant et videntur tractare hoc matrimonium in recompensam servitiorum eius et ut eum cum hoc matrimonio reddant contentum et quia nunc apud utrumque pro servitiis suis instaret, non declarando se adhuc, si ambiat aut non ambiat hoc matrimonium, quod faceret, si mitteret oratores ea de re, hucusque illos continuerit, mihi autem seorsum et confidenter dixit, quod summopere cupiat cum regia maiestate contrahere hanc affinitatem eo tamen modo, ne cum illa caesar et Romanorum rex ei pro servitiis suis satisfecisse videantur et quod maluisset per se aut quempiam alium cum maiestate regia ista tractare quam per eos, qui tractant. Postulavit igitur a me, ut summopere maiestatem regiam rogarem, ne aegre ferret, quod tamdiu nuntios non misisset, iussit etiam mihi ostendi novissimas regiae maiestatis litteras, 24 Martii ad Romanorum regem datas, et mihi dici, quod adhuc se non declaraverit, sed data opera rem hanc in consultationem cum fratre suo electore comite palatino reiecisse, ut aliquid interea ab his duobus principibus pro servitiis suis extorquere posset, mihi autem se plane aperuit et dixit summopere hanc cum maiestate regia cupere affinitatem idque in effectum se brevi deducturum. Doctor tamen ille, de quo supra, innuebat, si dos sciri posset. Princeps ipse, cum plerumque diffuse mecum in his est collocutus, semper dotem verecunde ob ticuit, meum igitur (si consulere mihi licet) consilium esset, ut per indirectum aliquid de dote in istius principis notitiam perduceretur. Verentur enim illi, qui sunt ei a consiliis, ne cum dote sic fieret, ut aliquando ex Regno factum est. Quapropter istas cum hoc dedi ad Dominationem Vestram Reverendissimam nuntio una cum litteris domino Hieronimo Laski inscriptis, qui quidem nuntius Dominationem Vestram Reverendissimam certiorem reddet, quid hic egerit et citius, ut reor, quam Spigel, quem nondum expeditum scio, ad Dominationem Vestram Reverendissimam applicabit. Quod si quid mihi in his committere vult regia maiestas, puto enim me ante unius mensis decursum a data praesentium vix expediri posse, id faciam, quod feci semper, licet exhaustus sum totus etc.

Spero, quod negotium cum Luteranis componetur, sed ea condicione, ut sic maneant, ut sunt usque ad futurum concilium, quod erit, quando caeli movendi sunt et terra futurusque est novissimus error peior priore etc.

Nemo electorum adhuc hic est. Oratores eorum cum aliis quibusdam imperii statibus pridie incoeperunt tractare feceruntque comitiorum initium, finem nemo scit. Cum Spigel scripturus sum regiae maiestati, cui ad praesens peto excusari, de omnibus copiosius. Dominatio Vestra Reverendissima pro vetere sua in me gratia et benevolentia his lituris dabit veniam et sacrae reginali maiestati me commendabit, dissimulans id, quod confidenter scripsi, illico intelleget, quem erga me gerat affectum.

Andream Dluski, bonum iuvenem et industrium, Bruxellis adhuc et hic iterum illustrissimo domino comiti palatino Frederico dedi et commendavi, bonum et in se benignum habiturus est dominum, quandoquidem illum a me libenter et non gravate accepit. Sed rogo Dominationem Vestram Reverendissimam, ne iterum mihi alii ex nostris mittantur dominis consignandi, ut nuper quidam venerunt duo iuvenes, Gluchowski unus, alius Syenyenski, dicens se fratrem coniugis magnifici domini palatini Cracoviensis, ne unum iota litterarum ad me ferentes et sine intellectu et pecuniis, dicentes et litteras et pecunias in itinere se amisisse, praesertim iuvenis iste Syenyenski, cui olim mala scabies caput exedit, plenum turpibus notis et stigmatibus et in capite rationis penitus habet nihil. Propter dominum palatinum adhuc illum fo[ve]o, reducturus illum forsan rursus in Poloniam, cum bardi tales et stolidi emittuntur, nihil aliud quam nationi dedecus pariunt etc.

Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut domino et patrono meo colendissimo, summopere et ex corde me commendo et rogo, qua me cepit gratia prosequatur. Decrevi hic, si erit possibile, quod brevi fieri posset, per reverendissimum dominum cardinalem Maguntinum, qui me suscepit in filium, consecrari deditque mihi superiore die, cum apud illum essem, anulum episcopalem cum bono saphiro. Is adhuc est in Sweinfort cum aliis electoribus, tractans concordiam cum principibus Luteranis etc.

Nescivi hunc novum in curia regiae maiestatis modum, quod exeunti oratori datur viaticum, redeunti nihil. Utcumque res habet, Deo meo me commisi, qui Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime sospitet et prosperet in omnibus.

Ex Ratisbona, 12 Aprilis anno Domini MDXXXII.

Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus Ioannes Dantiscus confimatus episcopus Culmensis manu propria