Illustrissime praesul, domine longe quam clementissime.

Quod Reverendissima Dominatio Vestra diem cum adversa parte transigendi componendique praefixerit nobis huicque negotio reverendum virum, virtute doctrina et pietate praestantem, dominum Eustachium [Knob]elsdorff praeesse voluerit, ingentes quas possum habeo referoque gratias. Nam cum nulla alia ratione amicitia, concordia et pax inter partes facilius iniri possit, quam si utraque liti renuntians de suo iure nonnihil remiserit, nos etiam posthabita iniustissimorum et iniquissimorum actorum intentione id quaesivimus (sine tamen ullo praeiudicio causae), ut culpam non transacti negotii penes nos fuisse nullus vel iniquissimus iudex in nos convertere merito possit. Sed tanta est adversae partis obstinatia cumque in causa mala obduxerunt callum, ut quo nos ipsis aequiores, eo ipsi sese nobis iniquiores magis magisque praebuerint. Proinde cum Reverendissimae Dominationis Vestrae pia iustaque admonitio, vero praesule digna locum apud eos non habeat nostrumque negotium finali tandem sententia finem suum sortiri oporteat, operae pretium duxi, statum causae planissime denuo referre, ut falsa esse, quae ab adversariis allata et vim maximam viduae inferri rectius Dominatio Vestra Reverendissima perspiciat, quod ut facilius fiat, facti speciem brevibus exponam.

Ursula, Georgii Schönowisen piae memoriae relicta coniunx, sana et integerrima mente praedita, aliquot annis antequam vita decederet, consilio et auctoritate doctissimorum virorum, non solum qui Braunsbergi sed etiam in collegio canonicorum ea tempestate vitam degerunt, tum etiam ipsius praesulis Varmiensis, sollemne et legitimum condidit testamentum, in quo quidem testamento cum multis exiguae fortunae puellis dotem assignasset, universis ecclesiis istius oppidi atque earundem ministris legata annua reliquisset, huic etiam actrici non exigua summa opem tulisset, liberos sororis ab uno latere coniunctae heredes expressissimis et luce meridiana clarioribus verbis instituit. Quam heredis institutionem legitime conscriptam testatrix ad extremum usque elogium in fata concedens i[rre]vocabiliter inviolabiliterque conservavit. Ea defuncta, heres [in tes]tamento scripta ope tutorum a iudice ipsi ordinatorum [legiti]me adiit hereditatem atque ipso facto, quod lex pro hered[itate] cum seq. et l. heres adeundo ff. de acquir. hered. hoc ca... tantum requirit, sese heredem declaravit. Tandem elap[sis] quinque sexve annis consobrini defunctae, nullis freti legibus [nec iuris] quovis colore, sed instigatione fidelis huius tutoris adducti, quaesitum heredi evertere atque ipsam viduam omni ope [ac con]silio destitutam possessione detrudere conati sunt. Sed si [illa] in iudicio locum suum, uti confidimus, retinebit, nec iniq[uae inten]tiones adversariorum religionem veritatemque illorum p... praeter omne fas et aequitatem, litem nobis motam Reverendissima [Dominatio Vestra] facile perspiciet.

Primum enim omnium contra frivolam iniustamque intent[ionem] actorum oppono firmissime et de iure validissimo exceptionem pr[aescrip]tionis, quod cum actores hereditatem a matertera vere delatam et etiam ab ipso aditam praefinito a iure tempor[e] petierint, nullam illis competere actionem c. 1 de litis ... in 6-to l. fin. in fine ad S. C. Tertull. E re enim puto quam maxim[um] temporis spatium repetendi res suas omnibus praefiximu[s], ne, si liberum esset, quandocumque libuisset rem repeter[e] ...nia rerum semper essent incerta. L. 1. de usucap. nec ... esset litium finis. l. fin. ff. pro suo. Proinde ne vere ... negligentia alterius fraudi esset, iure municipali gravi[ssime cau]tum eum, qui aliquid iuris in hereditate delata se [habere] existimet, intra annum et diem actionem intendere debe[at], [quod] tempus si neglexerit, nullam in posterum ipsi fore actio[nem]. Nec his constitutio generalis Prussiae hoc loco suffragatur, [ea enim] ius municipale nequaquam tollat, sed in iis, ubi nihil expresse cautum locum vindicat, si quidem generi per speciem et non speciei per genus derogatur. Nullum porro impedimentum absentiae, ignorantiae aut alicuius rei, ob quam merito in integrum restitui aut ad agendum admitti debeant actores allegare possint, nisi ipsis hoc iudicio largiatur, quod iure civili, canonico, municipali atque omnium gentium consuetudini plane repugnat.

Secundo, iuris est evidentissimum , quando testamento hereditas delata est, tum successioni ab intestato non esse locum. Certum est autem testatricem sollemne et legitimum condidisse testamentum, in quo clarissimis verbis: INSTITUO NOMINO ET DESIGNO HEDVIGAM HEREDEM, non solum hanc possestricem gaudere hereditate voluit, sed etiam reliquos omnes sanguine coniunctos plane exclusit. Sic enim sonant verba setze nenne und erkenne vor meine rechte naturliche ehrhaftige Erben, hoc est, das die, unnd keine andere sollen meine rechte naturliche Erben sein. Quippe verba illa: „nomino, designo et instituo” actum definitive ... designant. Alcia. de verb. sig. lib. 3. Quod si etiam testatrix non actores, sed fratrem germanum praeteriisset, testamentum ob id non irritum redditur, multo magis valebit, cum sororis filiam consobrinis suis gradu remotioribus praetulerit. L. Fratres. c. de inoff. test. l. heredes de test. cum multis similibus.

Adferunt in medium adversarii satis inepte et frivole institutioni subesse falsam causam et ob illam testamentum esse vitiosum iuxta dictum Baldi, qui tradit actum originem suam ducentem ex mala causa plane non valere. Addo ego illis textum expressum l. neque professio c. de test. l. nec apud c. de heredib. institue., ut, cum leges sint expressae, hac ratione probandi ducto argumento ab auctoritate, quod alias in iure non satis firmum, ipsos sublevem. Sed hoc adeo validum, ut etiam nullo respondente corruat. Nam nos falsa causa aut persuasione testatricem inductam fuisse plane negamus. Intime enim noti et perpetuo p... fuerunt testatrici sororis liberi et consobrini, quorum alt[eros] propter mutua studia, officia meritaque heredes instituit, aliis legata reliquit, ut nulla ignorantia, inscitia, falsa persuasi[o], alius quispiam color praetexi merito possit. Quod si etiam ea [ra]tio valet, qua quis extraneam personam, quae tamen illi sit coniuncta propter affectionem, fratrem appellaverit, et heredem designaverit l. nemo dubitat ff. de hered. ... l. falsa ff. de condicio. et demonstra. l. alumne ff. de ...lega: multo magis admittendi sororis uno latere coniun[ctae] liberi, cum sororis nomine iuxta communem usum loquendi et [uno] latere coniuncta comprehendatur. Nam haec vocabula [consobrin]na, consanguinea, uno latere coniuncta non tollunt esse [soro]rem, sed dniam alterius sororis utroque latere coniunctae [ma]nente hac nihilominus sorore introducunt. Capit enim unam sortem parentis sicut altera utriusque. Ad h...tates testantium semper favorabiles existimatae sunt, [iux]ta iuris normam, potius ut valeant, quam ut pereant i...tandae. Adeo ut si tantum dixisset Hedviga heres, aut [Hed]viga sit, aut Hedviga simpliciter: tamen valet hi[nc] institutio l. 1. ff. de hered. institu., multo magis hae[c alie]natio heredum sine ulla verborum eclipsi, ita solle[mniter] facta, ut ea nihil perfectius esse possit, locum habere. Est enim iuris firmissimum , quae declarandi explanandi et ...nandi gratia adiecta sunt, non vitiare sed confirmare, [non] infringere sed corroborare potius actum. Quod quidem [adver]sarii praeter omnem iuris et aequitatis normam sati[s] luminose et sycophantice conantur, dum huic simplici ... institutioni (ut Hedvigam nomino, designo et instituo veram proximamque meam heredem) subducunt falsam causam cum condicione, ut tum denuo succedat, si est proxima cognata: quae cavillatio cathegoricam propositionem incondicionalem et hypotheticam convertendi, cum menti testatricis legibus commun rationi plane repugnet, longiori refutatione apud Reverendissimam Dominationem Vestram scientia iuris cumulatissima non indigere existimo.

Atque haec quantum ad statum meritumque causae attinet, dixisse sufficiat. Adducunt porro, si testamentum testatrix non conscripsisset, in successione ab intestato his aliquem fore locum Reverendissimamque Dominationem Vestram quasi simili in casu rem antea definivisse. Ad quod respondeo, licet tum demum successio ab intestato admittatur, cum nullum testamentum est conditum, ut taceam rem legibus non exemplis iuxta traditionem iuris consultorum esse dirimendam, tamen etiam hac in parte (quam nullo modo admittimus) ipsos excludi. Expresse enim sanxit Iustinianus imperator Auth. post fratres c. de legit. hered. sororem uno latere coniunctam et liberos praeferri materterae et patruo, hoc est parentibus actorum, gradu proximioribus, multo magis his amitinis gradu remotioribus. Si enim parentes horum actorum superstites admitti non queunt, certe liberi longe rectius reicientur. Idem in eadem facti specie lege municipali et consuetudine recepta non semel antea senatus huius urbis iudicavit. Et in hoc casu firmioribus rationibus propter ultimam testatricis voluntatem vere recteque decidit. Ego etiam, cum ius nostrum statutarium ab inclita urbe Lube censi, omnium totius oris maritimae longe celeberrima or[igi]nem suam ducat, de hoc articulo sententiam senatus pro ...ri tantum confirmatione, indagine et certificatione exp... non dedignatus sum, qui clare definiverunt iure nostro amitinos excludi a liberis sororis uno latere coniun[ctae]. Quam quidem sententiam ego consilii loco Reverendissimae Dominationi Vestrae [hu]millime offero. Nec similis est casus illorum von ... Demutt nostro. Nam ibi agitur, utrum fratrum et [sororum] liberi praeferantur materterae. Hic uero, num soror excludat amitinos (et si exemplis ratiocinandum ...[)]...dico, quemadmodum fratrum et sororum liberi exclud[ant] materteram: ita hic sororis filia gradu proximior, in qua ius repraesentationis locum habet, debet excluder[e pa]rentes horum actorum, hoc est patruum et materteram defunctae. Multo magis ergo hos amitinos, qui sunt g[radu] remotiores. Valde enim absurdum esset parentes h[orum] actorum, si viverent, legibus et eodem exemplo ab here[ditate] removeri, liberos vero iis defunctis gradu remotio[res] admitti, nisi novum aliquod ius contra communem rationem, [quo] remotior proximiorem submoveat, nulla etiam habit[a ratione] repraesentationis, introducatur. Sed utut sit, nos fir[missimam] et iustissimam exceptionem praescriptionis et ius ultima[rum] voluntatum contra frivolam iniquamque actionem a[ctorum] opponimus, non diffidentes, quin Reverendissima Dominatio Vestra id qu[od] aequitas et communis ratio suadet, sit definitura partemq[ue ad]versam temere litigantem praeter expensarum refusio[nem] poenis legibus sancitis sit affectura. Quod Deus optimus iustitiae defensor Reverendissimae Dominationi Vestrae abunde compensabit ac ego obsequiis, officiis et studiis promereri sedulo conabor humillime orans, ut hanc defensionis meae partem reliquis actis inseri patiatur.

Reverendissimae Dominationis Vestrae obsequentissimus subditus Laurentius Hass