List #815
Alfonso de VALDÉS do Ioannes DANTISCUSRegensburg, 1532-08-08
Regest polski: Po tym jak Dantyszek wyjechał, Valdes nie otrzymał od niego żadnego listu. Życzy mu dobrej podróży, i żeby nie zapomniał o tych, którzy za nim tęsknią. Prosi, aby, skoro nie może przyjechać, jak najwięcej pisał. Cesarz wyzdrowiał będąc na wsi i miał zamiar przyjechać do Augsburga, lecz gdy tylko wjechał do miasta, dostał ataku gorączki, więc nie zamierza tam wracać. Valdes ma się dobrze. Jest zagniewany na Dantyszka, że ten, odjeżdżając nie zapoznał go z drugim polskim posłem, ów zaś zwrócił się do niego o pomoc dopiero po długich bezowocnych próbach załatwienia spraw. Valdes pomógł mu natychmiast, jednak sprawa nie przybrała pożądanego obrotu – być może jednak ta zwłoka zaowocuje lepszym rozwiązaniem. Valdes zawiadamia Dantyszka o rezultatach sejmu: wszystkie stany mają stawić się pod rozkazy cesarza na wojnę przeciwko Turcji, wszyscy mają dostarczyć nakazaną liczbę żołnierzy. Najwięcej obiecał książę saski, stawi się także landgraf Hesji. Cesarz obiecał w ciągu sześciu miesięcy uzyskać zwołanie soboru powszechnego, a jeśli papież się na to nie zgodzi – zwołany zostanie następny sejm, który rozstrzygnie sprawy religijne – wcześniej nie należy wprowadzać żadnych zmian. Cesarz szykuje się do wojny z Turcją, część wojska wyruszyła już do Wiednia. Wolne miasta dostarczyły więcej żołnierzy, niż się spodziewano, a prócz tego sprzęt i machiny wojenne. Szwajcarzy oświadczyli Francuzom, iż nie będą walczyć na ich żołdzie, chyba że przeciwko Turkom. Do Niemiec przybyło 8000 żołnierzy hiszpańskich i dwa legiony włoskie, nie licząc ochotników. Papież przysłał nuncjusza a latere kardynała Medici z czterystoma konnymi i z żołdem dla 10 000 Węgrów. Z Hiszpanii przybyli książę Medina Coeli, hrabia Sancti Stephani, przybywają hrabiowie Benewentu, książę Bagiaris, margrabia Asturii, hrabia Monteregale, kuzyn arcybiskupa Toledo i inni liczni arystokraci i szlachta. Spodziewana jest także szlachta francuska. Flota wypłynęła pod dowództwem Andrea Doria. W jej skład wchodzą 42 triremy, 6 karak i 30 mniejszych okrętów, nie licząc pirackich. Na okrętach oprócz załogi do bitwy morskiej znajduje się 10 000 żołnierzy, którzy płyną do Epiru by odeprzeć siły tureckie. Turcy, zorientowawszy się w tych przygotowaniach, ominęli Dunaj i pospieszyli pustoszyć Styrię i okoliczne prowincje. Spowoduje to zmianę planów cesarza. Valdes uważa, że gdyby inni władcy chrześcijańscy dołączyli do tej wyprawy, Chrześcijaństwo zostałoby uwolnione od niebezpieczeństwa. Cesarz jednak spełni swój obowiązek. Po śmierci kardynała Colonna cesarz powołał na wicekróla Neapolu markiza de Villafranca [Pedro de Toledo], który udał się natychmiast do Neapolu. Valdes przesyła Dantyszkowi rękawiczki z gatunku tych, które nosi cesarzowa, aby mógł zjednać sobie przychylność jakiejś dziewczyny hiszpańskim prezentem. Valdes przekazuje prośbę Granvelli, który chciałby kupić w Polsce dobrego konia pod wierzch.
| odebrano Cracow, 1532-08-20 Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
Publikacje:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
UUB, H. 154, f. 88v
ms 1 Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, serenissimi regis Poloniae consiliario, etc.,
ms 2 4 Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, serenissimi regis Poloniae consiliario.,
ms 3 Eidem Valdesius,
ms 5 Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, serenissimi Poloniae regis consiliario Valdesius.,
ms 6 7 Reverendissimo Domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, serenissimi regis Poloniae consiliario.,
ms 8 Valdesius Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi⌈Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, serenissimi regis Poloniae consiliario, etc.ms 1 Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, serenissimi regis Poloniae consiliario, etc.,
ms 2 4 Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, serenissimi regis Poloniae consiliario.,
ms 3 Eidem Valdesius,
ms 5 Reverendissimo Domino, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, serenissimi Poloniae regis consiliario Valdesius.,
ms 6 7 Reverendissimo Domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, serenissimi regis Poloniae consiliario.,
ms 8 Valdesius Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi⌉
UUB, H. 154, f. 87r
Reverendissime Domine ms 1 obser(vandissi)me,
ms 3 5 6 7 8 observandissime,
ms 2 4 observantissime⌈obser(vandissi)mems 1 obser(vandissi)me,
ms 3 5 6 7 8 observandissime,
ms 2 4 observantissime⌉.
Ex quo a nobis discessisti, nihil litterarum abs te accepi. Iter tuum tibi feliciter successisse vehementer cupio, sed ita, ut ms 1 2 3 4 5 6 8 isthaec,
ms 7 ist haec⌈isthaecms 1 2 3 4 5 6 8 isthaec,
ms 7 ist haec⌉ felicitas te in oblivionem ms 1 2 3 4 6 7 8 nostri,
ms 5 omitted⌈nostrims 1 2 3 4 6 7 8 nostri,
ms 5 omitted⌉ non inducat. Vix credas, quanto tui desiderio ms 1 2 3 4 5 tui,
ms 6 7 8 omitted⌈tuims 1 2 3 4 5 tui,
ms 6 7 8 omitted⌉ omnes teneamur. A quo, si non expedit, ut tua nos praesentia ms 1 2 3 4 liberes,
ms 5 6 7 8 hilares⌈liberesms 1 2 3 4 liberes,
ms 5 6 7 8 hilares⌉, praesta saltem, quod minimo incommodo praestare ms 1 2 3 poteris,
ms 4 5 6 7 8 potes⌈poterisms 1 2 3 poteris,
ms 4 5 6 7 8 potes⌉, ut frequenter ad nos de rebus tuis scribas. Nullae enim litterae excipientur hic alacrius, nullae legentur avidius, quam tuae. Caesar in sua illa villa a molestissima aegritudine omnino convaluit voluitque ad nos venire, sed vixdum hanc urbem ingressus, febris eum invasit, a qua in praesentia liber est ms 1 3 4 5 6 7 8 nothing written ,
ms 2 est⌈ms 1 3 4 5 6 7 8 nothing written ,
ms 2 est⌉, modo redire nolit. Ego, diis gratiae, rectissime valeo, sed est, cur tibi succenseam. Reliquisti apud nos alterum ex nobilibus, quos serenissimus rex ad nos, cum tu hic adesses, miserat, et nihil mihi dixisti nec is ad me ms 1 2 3 4 6 7 8 umquam,
ms 5 priusquam⌈umquamms 1 2 3 4 6 7 8 umquam,
ms 5 priusquam⌉ venit, quousque vidit omnibus ms 1 2 3 4 6 7 8 (opinor),
ms 5 , opinor,⌈(opinor)ms 1 2 3 4 6 7 8 (opinor),
ms 5 , opinor,⌉ tentatis ms 1 2 3 4 a nobis,
ms 5 6 7 8 rem a nostris⌈a nobisms 1 2 3 4 a nobis,
ms 5 6 7 8 rem a nostris⌉ absolvi non posse, ms 1 2 3 4 dumque,
ms 5 6 7 8 dum⌈dumquems 1 2 3 4 dumque,
ms 5 6 7 8 dum⌉ meam ad id opem imploraret. Postridie rem totam ms 1 2 3 4 8 (ita, ut vides),
ms 5 6 7 (ita, ut vides)⌈(ita, ut vides)ms 1 2 3 4 8 (ita, ut vides),
ms 5 6 7 (ita, ut vides)⌉ ms 1 2 4 5 6 7 8 confeci,
ms 3 confecit⌈confecims 1 2 4 5 6 7 8 confeci,
ms 3 confecit⌉. Quae, licet non sit ex sententia, tamen ms 1 2 3 4 6 7 8 haec mora,
ms 5 omitted⌈haec morams 1 2 3 4 6 7 8 haec mora,
ms 5 omitted⌉ meliorem aliquam condicionem afferre poterit.
ms 1 2 3 4 5 7 8 Quae,
ms 6 Qua⌈Quaems 1 2 3 4 5 7 8 Quae,
ms 6 Qua⌉ hic ms 1 2 4 5 6 7 8 agamus,
ms 3 agantur⌈agamusms 1 2 4 5 6 7 8 agamus,
ms 3 agantur⌉, paucis ms 1 2 4 praescribam,
ms 3 5 6 7 8 perscribam⌈praescribamms 1 2 4 praescribam,
ms 3 5 6 7 8 perscribam⌉. Conventus hic Germaniae his legibus ms 1 2 3 4 5 8 dimissus,
ms 6 7 demissus⌈dimissusms 1 2 3 4 5 8 dimissus,
ms 6 7 demissus⌉ est: Quod ad Romanum imperium attinet, omnes ordines se caesaris arbitrio submittunt adversus ms 1 2 3 4 5 6 8 Turcas,
ms 7 Turcus⌈Turcasms 1 2 3 4 5 6 8 Turcas,
ms 7 Turcus⌉, omnes nemine excepto imperatum militum numerum suppeditabunt, quin, quod dux Saxoniae et suae factionis omnes longe magis, quam ceteri, praestare volunt et lantgravius Hassiae ms 1 2 3 4 5 6 7 obtulit se,
ms 8 se obtulit⌈obtulit sems 1 2 3 4 5 6 7 obtulit se,
ms 8 se obtulit⌉ venturum, modo rem caesari gratam se facturum sciat.
Quod ad religionem ms 1 2 4 5 6 7 8 autem,
ms 3 a.⌈autemms 1 2 4 5 6 7 8 autem,
ms 3 a.⌉ spectat, caesar pollicitus est se curaturum, ut intra sex menses generalis synodus ms 1 indicatur,
ms 2 3 4 5 6 indicetur,
ms 7 8 indiceretur⌈indicaturms 1 indicatur,
ms 2 3 4 5 6 indicetur,
ms 7 8 indiceretur⌉ et intra annum deinde celebretur. Quod, si forte a pontifice ms 1 2 3 4 6 7 8 impetrare,
ms 5 impetrari⌈impetrarems 1 2 3 4 6 7 8 impetrare,
ms 5 impetrari⌉ non possit, ms 1 2 3 4 aliud,
ms 5 6 7 8 alium⌈aliudms 1 2 3 4 aliud,
ms 5 6 7 8 alium⌉ conventum imperii se indicturum, ut quid ms 1 ea in re,
ms 2 3 4 5 6 7 8 in ea re⌈ea in rems 1 ea in re,
ms 2 3 4 5 6 7 8 in ea re⌉ faciendum sit, communi consilio decernatur et statuatur, et interea nihil hinc inde de facto innovari debeat. His ms 1 2 4 5 6 7 8 itaque,
ms 3 q.⌈itaquems 1 2 4 5 6 7 8 itaque,
ms 3 q.⌉ legibus conventus dissolutus est. Nunc autem caesar se ad ms 1 2 3 4 5 6 8 bellum,
ms 7 bella⌈bellumms 1 2 3 4 5 6 8 bellum,
ms 7 bella⌉ in Turcas parat. Bona Germanorum pars Viennam usque processit. Civitates liberae, a quibus vix decretum ms 1 2 3 4 5 6 7 militum numerum,
ms 8 numerum militum⌈militum numerumms 1 2 3 4 5 6 7 militum numerum,
ms 8 numerum militum⌉ sperabamus, aliquot milia ultra imperatum militem ad propugnandam Viennam contulere, praeter machinas bellicas aliaque ad bellum necessaria. Helvetii aperte Gallis responderunt se eorum stipendio militare nolle, nisi adversus Turcas. Milites Hispani numero
UUB, H. 154, f. 87v
octo milia Germaniam intrarunt, quos sequuntur Italorum ms 2 3 4 5 6 7 8 duae,
ms 1 duo⌈duaems 2 3 4 5 6 7 8 duae,
ms 1 duo⌉ integrae legiones, praeter eos, qui nullo stipendio conducti ms 1 2 3 currunt,
ms 4 5 6 7 8 concurrunt⌈curruntms 1 2 3 currunt,
ms 4 5 6 7 8 concurrunt⌉ ad bellum tanto animo, ut nullus sit, qui domi se continere vel{l}it. Pontifex misit ad nos ms 1 2 3 4 8 cardinalem,
ms 5 Carolum,
ms 6 7 Carlem⌈cardinalemms 1 2 3 4 8 cardinalem,
ms 5 Carolum,
ms 6 7 Carlem⌉ Medicem legatum a latere cum ms 1 2 4 quadringentis,
ms 3 CCCC,
ms 5 quadragintis,
ms 6 7 8 quadraginta⌈quadringentisms 1 2 4 quadringentis,
ms 3 CCCC,
ms 5 quadragintis,
ms 6 7 8 quadraginta⌉ equitibus et stipendio pro decem milibus Ungaris. Venit ex Hispania usque dux ms 1 2 4 Metinae,
ms 3 6 7 8 Medinae,
ms 5 Medina⌈Metinaems 1 2 4 Metinae,
ms 3 6 7 8 Medinae,
ms 5 Medina⌉ Celi, comes Sancti Stephani, veniunt comites Beneventi, dux Bagiaris, marchio Astoricae, comes Montis Regalis nepos archiepiscopi ms 1 2 3 4 5 7 8 Toletani,
ms 6 Teletani⌈Toletanims 1 2 3 4 5 7 8 Toletani,
ms 6 Teletani⌉ et alii quamplures proceres ac nobiles totius Hispaniae, et ex ipsa quoque Gallia non dubitant huius belli fama ad nos venire. Praeterea classis nostra sub duce Andrea ms 1 2 3 5 6 7 8 Doria,
ms 4 Deria⌈Doriams 1 2 3 5 6 7 8 Doria,
ms 4 Deria⌉ exivit: sunt triremes ms 1 2 3 4 5 XLII,
ms 6 7 8 naves⌈XLIIms 1 2 3 4 5 XLII,
ms 6 7 8 naves⌉, naves onerariae, quas ms 1 2 3 4 5 carracas,
ms 6 7 8 cattacas⌈carracasms 1 2 3 4 5 carracas,
ms 6 7 8 cattacas⌉ vocant, sex, aliae minores ms 1 2 3 4 5 6 7 XXX,
ms 8 triginta⌈XXXms 1 2 3 4 5 6 7 XXX,
ms 8 triginta⌉ praeter piratarum navigia, in quibus navibus praeter milites ad proelium navale necessarios decem milia militum imponuntur, ut in Epirum traiciant, quo Turcarum vires divertant. Turcae autem, dum vident, quae a nobis praesidia parantur, quae vires et arma disponuntur, ms 1 2 3 4 5 6 8 omisso,
ms 7 omiso⌈omissoms 1 2 3 4 5 6 8 omisso,
ms 7 omiso⌉ Danubio ms 1 2 3 4 6 7 8 (veluti hodie ad nos allatum est),
ms 5 , veluti hodie ad nos allatum est,⌈(veluti hodie ad nos allatum est)ms 1 2 3 4 6 7 8 (veluti hodie ad nos allatum est),
ms 5 , veluti hodie ad nos allatum est,⌉ Stiriam et finitimas provincias depopulaturi properarunt. Ita et nobis ms 1 mutandum consilium,
ms 2 3 4 5 6 7 8 consilium mutandum⌈mutandum consiliumms 1 mutandum consilium,
ms 2 3 4 5 6 7 8 consilium mutandum⌉ erit. Quod, si nunc ceteri Christiani principes suas ms 2 3 4 5 6 7 8 vires,
ms 1 viris⌈viresms 2 3 4 5 6 7 8 vires,
ms 1 viris⌉ ms 1 2 3 8 caesarianis,
ms 4 5 6 7 caesariariis⌈caesarianisms 1 2 3 8 caesarianis,
ms 4 5 6 7 caesariariis⌉ adiungere vellent, facile rempublicam ab hoc metu liberare possemus, sed non propterea omittet caesar, quin suum officium faciat. ms 1 2 3 4 5 8 Viden,
ms 6 7 Videns⌈Videnms 1 2 3 4 5 8 Viden,
ms 6 7 Videns⌉[1], quam maximam tibi historiam
ms 4 5 8 narravi,
ms 1 2 navarri,
ms 3 narrarem,
ms 6 7 narrari⌈narravims 4 5 8 narravi,
ms 1 2 navarri,
ms 3 narrarem,
ms 6 7 narrari⌉, non dubitans haec tibi gratissima ms 1 2 3 4 6 7 8 futura,
ms 5 fore⌈futurams 1 2 3 4 6 7 8 futura,
ms 5 fore⌉. Defuncto ms 1 2 3 4 cardinale,
ms 5 6 7 8 Carolo⌈cardinalems 1 2 3 4 cardinale,
ms 5 6 7 8 Carolo⌉ Colonna caesar instituit viceregem Neapolitanum marchionem Villaefranchae, qui recta Neapolim profectus est.
Chirothecas ex his, quas imperatrix nostra ferre solet, cum his ad te mitto, ut si forte in aula puellam ms 1 2 3 4 6 7 8 (ut soles),
ms 5 , ut soles,⌈(ut soles)ms 1 2 3 4 6 7 8 (ut soles),
ms 5 , ut soles,⌉ ambire coepisti, Hispanico munere eam allicias.
Vale.
ms 1 2 3 Ratisponae,
ms 4 5 6 7 8 Ratisbonae⌈Ratisponaems 1 2 3 Ratisponae,
ms 4 5 6 7 8 Ratisbonae⌉, ms 1 2 3 4 5 6 7 VIII,
ms 8 octava⌈VIIIms 1 2 3 4 5 6 7 VIII,
ms 8 octava⌉ Augusti ms 1 2 3 4 5 1532,
ms 6 7 1537,
ms 8 anno Domini millesimo quingentesimo trigesimo septimo⌈1532ms 1 2 3 4 5 1532,
ms 6 7 1537,
ms 8 anno Domini millesimo quingentesimo trigesimo septimo⌉.
Postscript:
Dominus Granuella voluit, ut ad te scriberem, ms 1 2 4 se,
ms 3 5 6 7 8 si⌈sems 1 2 4 se,
ms 3 5 6 7 8 si⌉ equum ms 1 2 3 gradarium,
ms 4 5 6 7 8 gradareum⌈gradariumms 1 2 3 gradarium,
ms 4 5 6 7 8 gradareum⌉ ms 1 2 3 4 6 7 (ut vocant),
ms 5 8 , ut vocant,⌈(ut vocant)ms 1 2 3 4 6 7 (ut vocant),
ms 5 8 , ut vocant,⌉ ex vestris habere ms 4 velle,
ms 1 2 3 5 6 7 8 omitted⌈vellems 4 velle,
ms 1 2 3 5 6 7 8 omitted⌉, qui blande incedat ac firmiter. Rogat, ut cum primum erit opportunum, ad eum mittas simulque moneas, ms 1 2 3 4 cuinam,
ms 5 6 7 8 quantam⌈cuinamms 1 2 3 4 cuinam,
ms 5 6 7 8 quantam⌉ pecuniam dare debeat. Haec scripsi non ex animo, sed ut homini amicissimo fidem servarem.
ms 1 Iterum,
ms 2 3 4 5 6 7 8 Bene⌈Iterumms 1 Iterum,
ms 2 3 4 5 6 7 8 Bene⌉ vale.
Tuus, quantus est, Valdesius
[1 ] In fair copy over Viden superfluous abbreviation mark added