Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine mi colendissime.
Salutem quam diutissime duraturam valetudinemque cf. Adagia 1526 No. 643 Adamantinus ⌊adamante firmioremcf. Adagia 1526 No. 643 Adamantinus ⌋ et prosperrimam in hoc oneroso et gravi munere suscepto, omniaque fausta cum omnis felicitatis augmento in gratia misericordissimi Dei Dominationi Vestrae Reverendissimae, quantum totis eniti viribus possum, precor ex animo, ⌊Reipublicaeque Regni⌋ et ⌊nostrae⌋ virisque bonis omnibus plurimum congratulor, quod eum nobis Dei clementia ducem et rerum nostrarum rectorem dederit. Cuius prudentia et in omnes aequitate omnia recto ordine dirigentur et succedent.[1] Congratulor item et Dominationi Vestrae Reverendissimae, sed revera in eo metu, quem, ut aliquoties scripsi et dixi, de Dominatione Vestra Reverendissima concepi, ne nimia illa de ⌊Regno⌋ et nobis omnibus sollicitudo et labor Dominationem Vestram Reverendissimam, si sibi non caverit et pepercerit, citius, quam meta se extendit, conficiat. Hoc igitur in primis sincero animo Dominationem Vestram Reverendissimam commonendam duxi, ut diligentiorem accuratioremque, quam hactenus, salutis et valetudinis suae conservandae rationem habeat. Hocque onus, quod profecto non leve humeris suis imposuit, in dies impartiendo iis, qui simul ferant, reddat levius mihique et bonis viris omnibus in prospera valetudine vivat quam diutissime.
Rediens huc sospes ad ⌊nostram Prussiam⌋ conveni inter eundum ⌊magnificum dominum palatinum Culmensem⌋, cum quo multa contuli de negotiis ⌊Cracoviae⌋ transactis. Is mihi recensuit, quam gloriose quidam ⌊nuntiorum nobilitatis nostrae⌋[2] coram omnibus iactassent se omnia apud ⌊maiestatem regiam⌋, quae petivissent, obtinuisse, maxime de ecclesiis earundemque canonicis et episcopis, et quod ⌊maiestas regia⌋ concessas coadiutorias penitus rescidisset in nihilumque redegisset, quodque cum magna gratia eos a se magnis muneribus ditatos dimisisset, et quod mihi dumtaxat ad importunam meam mendicitatem 50 florenos dari iussisset, venturos ⌊dominos⌋[3] ex ⌊Regno⌋ ad ⌊proximum hic conventum⌋ omnia, quae a ⌊maiestate regia⌋ impetrassent, confirmaturos. Praeterea multa alia a quibusdam istis ⌊nuntiis⌋ audita esse, quae et consulto praetereo et adscribere pudet. Tantum abest, ut sint ex responso eis ex mandato ⌊maiestatis regiae⌋ per Dominationem Vestram Reverendissimam dato facti vel mitiores, vel modestiores[4]. Esset itaque et ex re nostra, et illis expediret, quo insanam hanc insolentiam eluerent, ut ⌊dominis⌋ venturis iniungeretur, quod in publico omniumque praesentia mentem ⌊maiestatis regiae⌋ super articulis per ⌊nuntios⌋ oblatis declararent auctoresque istarum rerum publicaeque tranquillitatis turbatores inquirerent et a simili audacia ceteros deterrerent. Quemadmodum ⌊⌋. Quod vero ⌊nuntii⌋ isti putant mihi magnae esse ignominiae, quia ⌊maiestas regia⌋ adeo parum mihi dari commisisset (plus tum mihi datum est, erant enim 60 floreni), nihil me movet, adeo gratum est mihi hoc parum, atque si in decuplo esset, magis ac maius. Ad huiusque doni memoriam ex iis 60 florenis grossorum argenteorum poculum argenteum conflari mihi curabo, pro salute ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ ex eo Deo bene favente bibiturus ac oraturus.
Dixerat mihi novissime Dominatio Vestra Reverendissima ⌊Cracoviae⌋ se ad ecclesiam suam iis festis diebus concessuram[5]. Quod si erit, rogo, velit me certiorem reddere, quo tempore illic adventum Dominationis Vestrae Reverendissimae sperare debeam, essetque mihi et hic omnibus nostris gratissimum, si Dominatio Vestra Reverendissima in numero dominorum, qui ad nos mitti debent, haberetur: non possemus non optime de rebus nostris sperare. Idipsum si fieri potest, quantum possum oro impensius, ut praestet et
mihi cum hoc meo nuntio dominos eos, qui sunt venturi, ex nomine describat. De rebus novis nihil est apud nos, quam ⌊⌊Holsaciae⌋ ducem⌋ ⌊Daniae Regnum⌋ non sine adminiculo ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ possidere pacatum, verum episcopis male affici, quorum coepit aliquos in duraque servat custodia . Faceret ⌊maiestas regia⌋ rem Christiano principe dignam, si pro illis scriberet, neque minus esset pium, si tribus ⌊exulibus episcopis⌋ ⌊Gdani⌋ in non parva inopia commorantibus, quidpiam, quo vivere possent, subministraretur. A[d] me quidem confugiunt, sed
cf. Adagia 1526 No. 375 aquam e pumice nunc postulas; Pl. Per. 47 aquam a pumici nunc postulas ⌊a sicco pumice aquam postulantcf. Adagia 1526 No. 375 aquam e pumice nunc postulas; Pl. Per. 47 aquam a pumici nunc postulas ⌋. Vos praelatos in ⌊Regno⌋, quibus in abundantia Deus dedit omnia, coepiscopis oporteret misereri. Mendicus pro mendicis orat. Ego quidem relictis ⌊Cracoviae⌋ nuper supra mille florenis adeo sum extenuatus, quod
cf. Pl. Capt. 135 ossa atque pellis sum; Vulg. Iob 19:20:22 pelli meae consumptis carnibus adhesit os meum et derelicta sunt tantummodo labia circa dentes meos ⌊vix pellis, carnibus consumptis, restatcf. Pl. Capt. 135 ossa atque pellis sum; Vulg. Iob 19:20:22 pelli meae consumptis carnibus adhesit os meum et derelicta sunt tantummodo labia circa dentes meos ⌋. Alia ad praesens scientia Dominationi<s> Vestrae Reverendissimae digna non occurrunt, quam, quod me solite benevolentiae et favori Dominationis Vestrae Reverendissimae quantum possum accuratius commendo, plurimumque rogo, ut valetudinis suae dignam rationem habeat. In qua eandem Dominationem Vestram Reverendissimam prosperrime ac diutissime conservet Christus.
Ex ⌊Lubavia⌋, XVI Martii anno Domini MDXXXVII
Postscript:
Reverendissime mi Domine.
Velim iuxta ⌊divi Pauli⌋ praeceptum quantum in me est, etiam si mihi inferretur iniuria, cf. Vulg. Rm 12 18 cum omnibus hominibus pacem habentes ⌊cum omnibus habere pacemcf. Vulg. Rm 12 18 cum omnibus hominibus pacem habentes ⌋, quod tamen ratione officii mei his iniquis tum temporibus tum hominibus reluctantibus fieri nequit. Est quoddam sacellum Beatae Virgini sacratum[7] paucis stadiis dista<n>s ab ⌊Oppido Novoforensi⌋, quod cum castro ⌊Bratian⌋ a ⌊maiestate regia⌋ dominus ⌊castellanus Culmensis⌋ pignoris loco suscepit [ad] regendum. Ad hoc ipsum sacellum bis in anno, cum sacra celebrantur, {quod} indulgentiis obtinendis vicinus ex pagis populus confluere ac offerre, ut usu receptum est, sole[t]. Quae vero offeruntur, et sacellum ipsum parrocho Novoforensi cedunt, quemadmodum fundatio cuiusdam ⌊magistri generalis⌋[8], quae apud me est, latius continet. Ceterum defunctus olim ⌊castellanus Plocensis Witwinski⌋, qui cf. Vulg. Mt 25 24 metis ubi non seminasti et congregas ubi non sparsisti ⌊met[ere] solebat, ubi non seminaveratcf. Vulg. Mt 25 24 metis ubi non seminasti et congregas ubi non sparsisti ⌋, vi ea, quae offereba[ntur], ad castrum ⌊Bratian⌋ rapiebat aliquoties, cui r[a]pinae et noster ⌊Culmensis castellanus⌋ innititur[9] . Resque est admodum parvi momenti – vix ex omni offertorio unus florenus congeri potest. Cum autem, quae Deo offeruntur, in prophanos usus converti non debeant, meique sit officii, ne quid ecclesiasticis detrahatur, intendere Dominatio Vestra Reverendissima summopere velit lene quoddam ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ mandatum ad me mitte[re], quo se deinceps ab istiusmodi offertorii usurpatione ⌊castellanus Culmensis⌋
contineret, et ut fundatio ipsa in vigore suo conservaretur, quae liquido declarat sacellum hoc et proventus eius parrocho Novoforensi cedere. Deo rem gratam Dominatio Vestra Reverendissima factura.
Datae
[1 ] Dantiscus congratulates Chojeński on his nomination for Grand Chancellor
[2 ] about the Royal Prussian gentry’s legation to the 1536/37 Diet cf. e.g. ⌊⌋, p. 131
[3 ] The demand that royal commissioners take part in the Prussian springtime assembly in 1537, to help resolve disputes, was contained both in the gravamina submitted at the 1536/37 Diet and in the opinion about them issued by the Prussian Council. (cf. ⌊⌋, doc. No. 76, p. 193-198) ((see also ⌊⌋, ⌊⌋, ⌊⌋, ⌊⌋)
[4 ] Chojeński, on behalf of the
king, replied to the Prussian gentry’s envoys’ gravamina, which included objections concerning the competence of the Prussian Council in terms of assigning lay and church offices (see ⌊⌋)
[5 ] Doubtless Chojeński, Płock bishop at the time, was going to his diocese for Easter, which fell on April 1 in 1537
[7 ] The church of the Blessed Virgin Mary stood in the village of Łąki, still in existence in the 19th century, on the right bank of the Drwęca river, about one kilometer north of Nowe Miasto Lubawskie, near the no longer existing Bratian castle. The cult of the Virgin Mary here dates back to the 14th century. According to tradition, an image of Mary appeared on the river. One of the witnesses of the revelations, the Crusader Jan (founder of Bratian castle) built a church there; in later times, it was the destination of numerous pilgrimages, until it burned down in the 19th century
[8 ] The foundation may have been
set up simultaneously with the construction of Bratian castle, by the grand master of the Teutonic Order in 1345-51, Henryk Dusemer (d. 1352). Resigning from leadership of the order in 1351, he spent the last year of his life at Bratian castle
[9 ] As a reward for his faithful military and diplomatic service, in 1534 the king allowed Działyński to purchase the Bratian starosty with Neumarkt in the Kulm region from its previous owners, Jan Wieczfiński, Płock castellan,and his sons, and Elżbieta, daughter of Stanisław Wilkanowski
