Reverendissimo in Christo Patri [e]t Domino, domino Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioanni, Dei [grati]a episcopo VarmiensiIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋, domino et avunculo suo clementissimo[1]

Salutem et sui humillimam commendationem.

Reverendissime Praesul et avuncule clementissime.

Temporibus his, velim, potius Reverendissima Amplitudo Tua vitio det vel, si placet, etiamnum gymnasiarchis nostris, quod hactenus, quem praeficeret Reverendissima Amplitudo Tua grammatofilakiou seu (ut vulgo vocant) cancellariae suae inve<ne>rim neminem. Quin etiam, quod deterius, librarium nullum, qui una hoc nuntio sese ad Reverendissimam Amplitudinem Tuam contulisset, quia tantam sciscitando, quantam maiorem nemo potuit, adhibui diligentiam. In causa est summa egestas doctorum hominum, quorum indies adhuc numerus decrescit, ita ut collegia conducticiis magistris oppidatim collectis stillantes omni inscitiae squalore farciuntur, puto byrseis postmodum ac vocitatis ab aratro rusticis numerus implebitur. Simile usu venit civibus, qui aliunde ex diversis gymnasiis non absque magnae pecuniae pollicitationibus filiis suis paedagogos mutuare coguntur.

Floruit olim viris talibus haec universitas et adulescentibus huiuscemodi rei aptis tantummodo redundabat, hodie paene portentis rariores aut, si qui sunt, aratro magis idoneos aut quaevis aliae rei diceres, quam negotiis quantumvis minusculis. Hoc cui rectius acceptum ferrem atque negligentiae et inscitiae gymnasiarcharum? Qua indies tot pessumdant felicia studiosorum adolescentum ingenia sibi tradita, adeo etiam perfricta fronte, ut connivere ad illud Saint Jerome (Εὐσέβιος Σωφρόνιος Ἱερώνυμος, Eusebius Sophronius Hieronymus) (*347 – †419/420), theologian and scholar, author of the Latin translation of the Bible (Vulgate), one of the Doctors of the Church⌊Divi HieronimiSaint Jerome (Εὐσέβιος Σωφρόνιος Ἱερώνυμος, Eusebius Sophronius Hieronymus) (*347 – †419/420), theologian and scholar, author of the Latin translation of the Bible (Vulgate), one of the Doctors of the Church⌋ ne verentur quidem: „melius est decem virgines corrumpere, quam unum adolescentulum negligere”. Quam porro rationem de hac commissa sibi iuventute Deo, cui stant aut cadunt, sunt reddituri. Ipsi viderint, meum non est de illis pronuntiare. Atque illud est equidem, quare si qui huc studii causa sese contulerint, mox quasi Averni foetore offensi retrocedunt. Avertat Christus omen, quod in ore omnium, nisi huius academiae modernum praesulem tempori miserescere coeperit, non tam funditus barbariae situ, quam libidinum etiam sceleribus brevi interierit.

De cancellario igitur nulla spes, de librario tamen habeo, quod pollicear. Est hic a ministeriis cuiusdam doctoris adulescens, quantum ex aliis deprehendere licuit, moribus inculpatis, mediocris staturae, genis rara languine conspersis, natione Polonus, Germanicam tamen linguam exacte tenet. De eruditione aut ingenio eius nihil affirmo, manum non possum non probare, siquidem sic scite scribit, cui ut hac in parte cederet non videam. Qui, cum vocatus ad me esset, inter alia rogavi, susciperetne scribae officium apud Reverendissimam Amplitudinem Tuam, non abnuit quidem ille, salarium autem ne isthuc ivisse poeniteret, scire ex me voluit. Ego nihil certi ausus promittere (nullam enim eius in litteris Reverendissima Amplitudo Tua mentionem fecit), dixi fidei se Reverendissimae Amplitudinis Tuae commiteret, quae aequum non denegabit, quodque qui hoc fecere, facti numquam poenituisset. Consensit, verum quia praestituta dies famulatus eius, quae divae Luciae natalis , hauddum instaret, abeundi potestatem impetrare nequivit eoque neque hoc nuntio sese itineribus committere. Quare, si diem, inquit, illum Reverendissima Amplitudo Tua manere et ipse, quo abiret, tum habere posset, profecturus. Iussi, componeret in id tempus (mihi non perinde longum visum) res suas, quo, simulac per me certior factus, citra moram iter caperet, posse sustinere tot dies Reverendissimam Amplitudinem Tuam. Placuerint omnia an aeque Reverendissimae Amplitudini Tuae, non ausim contendere, quid tamen hac in re amplius factum velit, Reverendissima Amplitudo Tua in proximis poterit significare.

Bibliam mercatus sum et eam quidem compactam florenis 3, Romanum quoque illud breviarium grossis 36, compactio 12 constitit. Delegi autem χαρακτηρα paulo grandiorem prioribus, quod eum accommodatiorem crediderim visui Reverendissimae Amplitudinis Tuae. Sed quid dicam, quidve cogitem, prorsus nescio, quidnam causae fuerit, quare hactenus Hans Holsten (†after 1548)⌊Ioannes HolstenHans Holsten (†after 1548)⌋ libros ali[os] Reverendissimae Amplitudini Tuae ante missos non pertulerit, aut in manus, quemadm[o]dum spopondit, tradiderit, cum illos manibus suis a me accipiens scrinio incluserit, quo tuti ab iniuria coeli forent, idque quartadecima, nisi plane hallucinor, Septembris. Adeo nulla fides, nulla verecundia, timor nullus in hoc perditissimo saeculo superest.

Recepit non paucis audientibus, quinimo hoc etiam cliente Reverendissimae Amplitudinis Tuae, qui vidit libros, se velle ac lubens in gratiam Reverendissimae Amplitudinis Tuae, cui extra hoc plura debere profitebatur, non illaesos tantum, verum etiam celeriter perferre, recta namque me, inquit, ad Dominum Reverendissimum negotiorum meorum status proficisci cogit. Quam strennue autem et magnifice verba dederit, haud perplexum videre. Quo id animo faciat, pronuntiare quidem ingenue non possum, factum vel pueri iniquum iudicarer. Ego quid faciundum incertus, Reverendissima Amplitudo Tua, quae prope est, utique non ignoraverit.

Librorum vero numerus et nomenclatura haec est: „Zodiacus vitae”, „Proverbia” Salomon king of Israel and the son of David⌊SolomonisSalomon king of Israel and the son of David⌋ et „Epistulae” Paul of Tarsus, Saint (*5-10 AD – †64-67 AD), the most important missionary and theologian of early Christianity, known as the Apostle of Nations, author of Letters, the main figure of the Acts of the Apostles⌊PauliPaul of Tarsus, Saint (*5-10 AD – †64-67 AD), the most important missionary and theologian of early Christianity, known as the Apostle of Nations, author of Letters, the main figure of the Acts of the Apostles⌋ carmine, integer Lucian of Samosata (*ca. 125 – †after 180)⌊LucianusLucian of Samosata (*ca. 125 – †after 180)⌋ Latinitate donatus cum scholiis et argumentis in singulos dialogos, „Mores omnium gentium”, et hi quidem omnes compacti, „Apologia adversus The Lutherans ⌊LutheranosThe Lutherans ⌋”, „Contiones” et alia quaedam opuscula Frederic Nausea (Frederic Grau of Weissenfeld) (*ca. 1480 – †1552), 1541-1542 Bishop of Vienna⌊NauseaeFrederic Nausea (Frederic Grau of Weissenfeld) (*ca. 1480 – †1552), 1541-1542 Bishop of Vienna⌋ in folio (ut vocant) incompacta. His additae erant cf. Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1538-09-12, CIDTC IDL 1916⌊litteraecf. Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1538-09-12, CIDTC IDL 1916⌋.

Ipse dominus Iesus servet Reverendissimam Amplitudinem Tuam incolumem et quam florentissimam in sempiternum.

Cracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌊CracoviaeCracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌋, 13 Novembris anno Domini 1538.

Reverendissimae Amplitudinis Tuae extremus clientulus Kaspar Hannau (Gasparus Hannovius, Kacper Hannow) (*1519 – †1571), Dantiscus' nephew (son of Anna), doctor of both canon and civil law, friend of Marcin Kromer, Bishop of Ermland; his studies in Cracow (1536-1538), and later in Rome (1539-1548), were financed by his uncle; from 1545 Canon of Ermland (Warmia) and Dean of Guttstadt (Dobre Miasto) Collegiate Chapter; from 1547 Canon of Włocławek (ORACKI 1984, p. 84; KOPICZKO 2, p. 108-109)⌊Casper HannowKaspar Hannau (Gasparus Hannovius, Kacper Hannow) (*1519 – †1571), Dantiscus' nephew (son of Anna), doctor of both canon and civil law, friend of Marcin Kromer, Bishop of Ermland; his studies in Cracow (1536-1538), and later in Rome (1539-1548), were financed by his uncle; from 1545 Canon of Ermland (Warmia) and Dean of Guttstadt (Dobre Miasto) Collegiate Chapter; from 1547 Canon of Włocławek (ORACKI 1984, p. 84; KOPICZKO 2, p. 108-109)⌋

[1 ] Missing parts of address were written on lost piece of paper the seal was impressed through