Letter #2314
Ioannes DANTISCUS to Bona SforzaHeilsberg (Lidzbark Warmiński), 1540-05-05
English register:
Dantiscus thanks Queen Bona for standing for him and the Ermland Chapter before the King [Sigismund I Jagiellon] in the conflict with Alexander Sculteti. The Queen’s intercession/support resulted in the royal/King’s order for Sculteti to appear in person before instigator/Prosecutor of the Crown on May 24. Dantiscus asks for further support so that the instigator/Prosecutor of the Crown can start proceedings against [Sculteti] regardless of the defendant’s presence and based on testimony of the witnesses. He emphasises the harmfulness of Sculteti’s actions to both the diocese and relations in the Cathedral Chapter.
Dantiscus denies information that he has usurped power/authority – not belonging to the bishop – over monasteries in his subordinate towns. Monasteries are depopulated; in Wartenburg, there are only two Franciscans [Conventual], in addition - of poor health, so it is not like the denouncers claim there are fourteen or fifteen monks, including eight allegedly imposed by Dantiscus.
Dantiscus explains that he added to these two not fugitives and apostates but good and devout followers of the rule of Saint Francis / Francis of Assisi [Observants], exiled from the Land of Meissen by the Lutherans. He did it because of the scarcity of priests in his domain and spaciousness of the monastery buildings, which remained unused. He carried it out so that both could live according to their own rules and were subject to their own superiors, sharing only alms and table.
In order to free himself from false accusations, Dantiscus strenuously asks the Queen to order – for instance Stanisław Kostka, Prussian Treasurer – a visitation of the Franciscan monasteries in Braunsberg (Braniewo) and Wartenburg.
Manuscript sources:
| ||||||||||
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Ioannes Dantiscus episcopus Culmensis(!) Bonae reginae Poloniae
Serenissima Reginalis Maiestas et Domina, domina clementissima.
Humillimam orationum et servitiorum meorum commendationem.
Ex litteris Sacrae Reginalis Maiestatis Vestrae, quas nobilis Nicolaus Plothowski mihi reddidit, magnam clementiam et gratiam in me Serenissimae Maiestatis Vestrae non sine summo gaudio intellexi, eo quod me et fratres capituli mei Varmiensis contra Alexandrum Sculteti, ecclesiam meam impura sua vita dedecorantem canonicum, auctoritate sua reginali serenissimae maiestati regiae domino nostro clementissimo commendaverit. Quo eius serenissima regia maiestas permota citationem contra eundem Alexandrum ad instantiam instigatoris officii, ut feria secunda post Dominicam Trinitatis personaliter, ubicumque tunc serenissima maiestas regia feliciter fuerit, compareat, decerni iussit. Qua de re Serenissimae Reginali Maiestati Vestrae humillime supplico, cum litteris ad me suis clementer testetur, quod hoc genus hominum apud Serenissimam Maiestatem Vestram refugium non habeat, dignetur mihi et capitulo meo apud serenissimam maiestatem regiam patrocinari, ut iuxta vim citationis, sive comparuerit, sive pro termino praefixo turbulentus et impurus ille canonicus absens fuerit, ad dicta testium contra illum prolata ab instigatore officii regii procedatur. Quo ab hoc homine ecclesia mea, quam suis flagitiis conspurcat atque capitulum meum, quod suis imposturis et litibus numquam quietum esse sinit, tandem liberari possit, factura nimirum Deo rem gratam mihique et capitulo meo, immo et serenissimae maiestatis regiae ac Serenissimae Reginalis Maiestatis Vestrae servitoribus immensam gratiam beneficiumque apprime necessarium. Quod servitiis et humillima gratitudine intimisque nostris ad Deum Omnipotentem pro longaeva salute Serenissimae Maiestatis Vestrae sedulis precibus cum capitulo meo promereri studebimus.
Ceterum, Serenissima Regina et domina mea clementissima, quod Serenissima Reginalis Maiestas Vestra scribi mihi iussit certo se edoctam me ad fratres minores in oppidis meis monachos alios, perfugas ordinis observantium, intrusisse, compertumque haberi, quod non dumtaxat duo aut tres, quemadmodum meo nomine Plotowski rettulit, sed in Vartenberg de minoritis XIIII vel XV fratres habeantur, me nihilominus octo ex Germania expulsos alterius professionis illis addidisse mihique in eos fratres iurisdicionem usurpasse. Quod existimat Serenissima Maiestas Vestra Reginalis indigne a me agi iubetque, ut ea in re, sicut ceteri in Regno episcopi, a monastica iurisdictione mihi temperem, faceret hoc quidem Serenissima Maiestas Vestra Reginalis iustissime, quin etiam, si ad eum modum egissem, me ipsum acrem meruisse castigationem pronuntio.
Verum, Serenissima Princeps, quisquis is fuerit, qui hanc delationem fecit, revera praepostere fecit, cum in praesenti et in hoc ipso die in oppido meo Vartenberg non plures sunt fratres minoritae, quam duo, et ii quidem nescio ob quam vitam manci et valetudinarii, alius autem nemo fratrum, cuiuscumque sit ordinis, apud et cum illis duobus agit. Tantum abest, quod illorum sint XIIII, aut quod octo alios alterius professionis illis iunxerim. Porro, ut Serenissima Maiestas Vestra Reginalis huius rei nudam veritatem agnoscat seque ab ea de me concepta opinione liberet, qui toties etiam usque ad defectionis crimen iniquis modis sum delatus, sed Deo gratia, numquam reus peractus, Serenissimam Maiestatem Vestram Reginalem humillime et intime propter Deum rogo atque obtestor, velit hic cuipiam committere, vel ipsi generoso domino Stanislao Costka castri Mariemburgensis et harum terrarum thesaurario, ut sub meis impensis oppida mea Braunsberg et Vartenberg accedat monasteriaque fratrum minoritarum revideat exacteque perquirat, quot in quovis monasterio habeantur fratres et quot alterius professionis ad illos intruserim, quamque a me vim et iniuriam patiantur, utque singula, quae compererit, in notitiam Serenissimae Maiestatis Vestrae Reginalis deducat. Tum, si qua in re deliquisse agnitus fuero, totum me iudicio ac animadversioni Serenissimae Maiestatis Vestrae Reginalis subicio patiarque sine misericordiae imploratione, quodcumque de me statuerit. Eo examine facto candorem et innocentiam meam, quae in tot prioribus falsis delationibus semper integra et incontaminata apparuit atque mansit, liquido Serenissima Maiestas Vestra Reginalis perspiciet.
Quod vero viros bonos et vitae sanctimonia probatos iis duobus Wartenbergensibus addere destinaram, eos, inquam, viros, qui non perfugae neque religionis erant desertores, sed regulae divi Francisci professores et in eius regulae observantia conspicuos, ex terra Misnensi a Luteranis depulsos, eo consilio, ut prius scripsi, a me factum est, ut in tam amplo monasterio, quod tantundem spatii, quantum oppidum intra muros occupavit, cultus divinus et sacerdotum numerus, qui hic rarissimus est, restauraretur, utque parochi, quorum unus in dicione mea et tres et quattuor ecclesias ob paucitatem sacerdotum dirigere cogitur, ex illis fratribus ad contionandum et ad sacramenta populo administranda cooper<a>tores haberent; sicque cum illis duobus egeram, ut ipsi in sua regula et alii in sua viverent suisque quivis illorum praepositis oboedirent, eleemosinae tantummodo cum convictu et mensa omnibus essent communes. Si ob id merui adeo inique deferri, Dei iudicio relinquo.
Haec sunt, Serenissima Regina et Domina, domina mea clementissima, quae ad tuendam innocentiam meam me ipsa rei aequitas et veritas scribere compulit. Ea, ut Serenissima Maiestas Vestra Reginalis clementer apud se expendere, boni consulere, et si quid gravioris suspicionis de me conceperit, in auras refundere dignetur, quantum possum humilius et impensius oro meque illi supplicissime commendo a Deoque Omnipotente Serenissimae Maiestati Vestrae Reginali aetatem diutissime florentem et prosperrimam faustaque iucunda et grata omnia precor ex animo.
Datae Heilsberg, quinta Maii MDXL.