Letter #2413
Cornelis DE SCHEPPER to Ioannes DANTISCUSBinche, 1541-04-12
English register:
Dantiscus' letter of 10 September 1540 was handed to De Schepper by Eustathius Knobelsdorf. De Schepper defends himself against Dantiscus' complaint about the lack of letters.
His last letter from Vienna was first entrusted to Wolfgang Prantner, and then to Sigmund von Herberstein, who, after Prantner had an accident, replaced him as envoy to the King of Poland. Since the letter was repeatedly sent without success, De Schepper asks Dantiscus to acknowledge receipt of it.
After his letter from Vienna [IDL 2334], De Schepper was unable to write again, because of his departure for Transylvania in April, of which he thought Dantiscus was aware. Anyway, no rumour of Danticus' death has circulated recently. In August De Schepper returned from Vienna to the imperial court in Brussels. When [Nicolas Perrenot de] Granvelle and the Emperor left for the Diet in Worms, De Schepper was instructed to stay with the Governess of the Netherlands Mary [of Hungary].
He welcomes this development, because he wants to withdraw from the court. To this end he bought the lordship of Eeke. He wants to move the manor there from Brugge, where all old friends have passed away. He gives an enthusiastic description of his new domain. For the time being his obligations at court prevent him from settling in Eeke but he is preparing for his departure.
With some bitterness he notes that there are plenty of talented and successful persons who can step into his place. He wants to follow the example of Carondelet, who has retired from his functions. Although he is still physically and mentally fit enough to undertake difficult assignments he feels so disappointed that he longs to dedicate his time to the reading of the Holy Scriptures (litterae sacrae).
Godschalck [Ericksen] has been sent to Hungary to watch over the interests of Queen Mary. He himself will always put the interest of the state above his personal interests but he doubts his ability to deal with the current international situation. However, he is convinced that any success met with by Łaski's Turkish embassy will be partially due to him, and to the fact that he achieved good results in the Hungarian affairs.
Dantiscus’ response to the “Venetian epigram” was appreciated in De Schepper’s circle; he also showed it to Queen Mary. De Schepper had already read the epigram itself in June in Eger – it was sent to the local Bishop [Franjo Frankopan] by Seweryn Boner.
De Schepper relays the news: there is a truce between the Emperor and the King of France, but no harmony. The way things develop depends on what the Imperial Diet decides, and thus on peace in Germany. The Turks are almost at the border. There are no imperial troops in France. As a result of the conflict between the Constable [Anne de Montmorency] and the Admiral [Philippe de Chabot], in February [1541] the Admiral was sentenced to life in prison, stripped of his offices, his estate confiscated, but thanks to some female intervention [by the King’s mistress Anne de Pisseleu d’Heilly] he has been restored to the King of France’s favour. There is peace in England, not counting minor skirmishes with the French near Calais and a raising of arms against Scotland, where the expelled English clergy have taken refuge. England has introduced restrictions on trade and navigation against the Low Countries. Anne of Cleves is living freely in England after having been sent away by King [Henry VIII]. A Danish mission is to come to the Diet of Regensburg. The Duchy of Guelders refuses to expel the Duke of Jülich [Wilhelm V der Reiche] even though the Emperor sent his herald Lieven Algoet there. Dispersed soldiers from Guelders are hiding in Westphalia and Hesse. The deceased Lord Beveren [Adolf of Burgundy] has been succeeded as admiral by his son [Maximiliaan of Burgundy]. He is to marry the Duke of Aarschot’s [Philippe II de Croÿ] Crodaughter [Louise de Croÿ]. The son of Count Hendrik [van Nassau], the Duke of Orléans [René de Châlon], has married the Duke of Lorraine’s [Antoine le Bon] daughter [Anne de Lorraine], who is pregnant. From among Dantiscus’ acquaintances, still serving the Emperor are [Nicolas Perrenot] de Granvelle and the Lord of Praet.
De Schepper thanks Dantiscus for the beer he sent him. He reports on his care of the young man recommended to him by Dantiscus [Eustathius Knobelsdorf]: he is studying law and is a gifted poet. Inspired by Sigmund von Herberstein, De Schepper discusses the situation of the Kingdom of Poland’s eastern borderland. He does not expect to be sent on a mission to Poland for the wedding of the young King [Sigismund II Augustus], for he is usually given more dangerous missions. Neither does he feel like contacting anyone in Poland besides Dantiscus after the latter was unfairly treated by the ruler. He assures Dantiscus of his devotion and sends greetings to his siblings.
| received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1541-07-08 Manuscript sources:
Prints:
| ||||||||||||||||
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Ioanni Dantisco episcopo Varmiensi etc., domino et patri ex animo honorandissimo et observandissimo
Varmiae in Prussia
Zum Heylsberg inn Preussen
Reverendissime Praesul, domine et pater ex animo honorandissime et observandissime.
Praemissa humili oblatione obsequiorum meorum.
Nihil iucundius mihi afferre potuit ornatissimus iuvenis Eustachius a Knobelsdorff, quam litteras tuas, quae ex Heylsberg de data decimae Septembris superioris anni missae eidemque traditae fuerunt. Significabant enim te optima adhuc esse valetudine solitoque paterno erga me animo – id quod gratissimum mihi fuit intelligere. Verum quod ad silentium meum et ingratitudinem, quam accusas, attinet, omnia tibi do, nihil peccare potes, sed mea certe haec non est, sed temporum culpa.
Scripsi ad te ex Vienna longas litteras, quas illustri domino Wolphango Brantner magno magistro ordinis divi Georgii in Austria in manus consignavi dandas factori dominorum Fuggarorum in Cracovia. Atqui princeps ille, dum legatus ad serenissimos reges vestros proficiscitur, quo primum die Vienna excessit, crus fregit ideoque rediit, remissas autem ad me litteras ad te tradidi magnifico domino Sigismundo ab Herbestain libero baroni suffecto in locum principis Brandtneri, et is, cum ex Cracovia easdem ad Iustum Iudocum Decium Toronium misisset, reversus ex Vylna repperit easdem litteras ex Toronio Cracoviam remissas, quod praecipue ob absentiam praedicti Iusti acciderat. Itaque tertio sunt eaedem litterae ad te remissae, nescio vero, an vel sic pervenerint, quod imprimis tamen opto, erant enim, praeterquam quod ex animo profectae, copiosae et uberes. Quare gratum facies, si me uno atque altero verbo hac dubitatione levaris.
Scribis in postremis istis te nullas meas accepisse, de quo non miror. An nesciebas autem me Aprili mense profectum fuisse in Transylvaniam? Ita enim puto ad te perscriptum fuisse. Sed haec missa sint. De morte tua nullus fuit rumor hic, iampridem postquam antiquum illum discussi, sed ab eo tempore omnes fere, qui hic tibi fuere amicissimi, amisisti, Marcum imprimis Laurinum decanum Brugensem, qui mense Novembri, dominum Adolphum a Burgundia dominum de Beveris, qui Decembri, multosque alios, ut capitaneum Thamysae, Iacobum Snagart, quos enumerare longum esset, qui diversi[s] temporibus obiere.
Ut vero de meis rebus aliquid audi[as]: ex Vienna sub finem Augusti sum profectus venique ad caesarem Bruxellam, neque multo post illustris dominus a Granvella inde abiit Wormaciam ad conventum imperii super negotio fidei indictum. Secutus est illum caesar mense Decembri me hic apud serenissimam reginam Mariam ipsius sororem, gubernatricem harum provinciarum subsistere iusso, id quod pr[o] gratissimo mihi accidit, iam enim in fastidium mihi ve[nit] aula cogitoque me intra testam meam contrahere. Idque u[t] commodius possim efficere, emi domum et dominium inter Gandavum et Aldenardum, ad flumen Scaldim, pretio trigint[a] milium florenorum aut non multo minus, Brugae enim mihi sordent amissis omnibus amicis, quibuscum vivere solebam. Proinde in domum illam migrare statui. Habeo vicum frequentibus aedificiis, bona societate, multis transeuntibus cotidie insignem, qui meus est. Habeo domum circumsaeptam gemino flumine, hoc est Scalde principali et secundar[io] Scaldi. Habeo prata amoenissima, habeo merum mistumque ibi imperium et ius, secundum comitem Flandriae, qui meus est feudi dominus. Distat vicus iste, Eecque id est Quercus nomine, a Gandavo Aldenardoque pari spatio, hoc est duobus miliaribus cum dimidio. Ex opposito trans flumen est arx insignis nomine Gavera, quondam domini de Fiennes, nunc principatus titulum habet spectatque ad relictam illustris quondam comitis de Egmond. Vicinum eadem ripa habeo abbatem Sancti Petri Gandavensis, cuius vicus Swynarde continuus est meae Quercui. Habemus et iurisdictiones inter nos in aliis nonnullis vicis communes. Habeo piscium magnam copiam, praetereaque frumenti omnis generis, itaque ex hac una Quercu meam familiam et amicos alere possim ceteris proventibus mei[s] et coniugis meae intactis, id quod tibi significatum esse volui, quo una mecum Deo gratias ageres. Atque haec ipsi certe Deo et coniugi meaemagis debeo, quam principibus, quamquam et illi de me benemeriti sunt . Tuae itaque erunt partes amico congratulari, qui senio suo prospexit. Habeo in eo domum satis commodam, sed quam cum tempore possum efficere commodissimam. In hanc bibliothecam meam immittere, in hac aetatem transigere decrevi, si qua fata sinant, procul a curis et a curia, cum uxore et liberis, qui mihi duo sunt. Commoditas est flumen ingens, navigio advehi omnia possunt. Distat a Brugis septem, totidem a Watervliet, ubi possessionum nostrarum non exigua pars est, a Bruxellis decem tantum miliaribus nostratibus, in ipso Flandriae meditullio. Certe cum in multis aliis, tum in hoc effulsit erga me divina gratia, fuit enim venale supra quattuor annis et a magnis ambitum proceribus, mihi autem cessit.
Sed hactenus ibi degere non licuit, quod nondum potui me ab aula absolvere, paro tamen commoditates abeundi, quas eo facilius assequar, quo longe plurimi sunt, qui ingenia excellentiora, maiorem eruditionem gratiamque rebus in omnibus, afferunt in medium aestimatione, quae aliquanta de me fuit, cotidie senescente, quod neque praeter spem, neque praeter exspectationem mihi usuvenit. Tam incommode enim versatusne ego fuissem in studiis litterarum, versatus fuissem tot in actionibus, ut nova haec videri mihi deberent?
Panormitanus adhuc superest, sed abdicato magistratu, quem summum gessit, domi suae vivit exspectans horam vocationis suae. Ad illius me exemplum compono, sed aetate non tam, quam ille est, fracta, Deo enim gratia corporis vires mihi adhuc sufficiunt ad labores periculaque toleranda neque defecit animus, sed taedet perpetuo frustra niti, statuique me exercere in sacrarum litterarum lectione, si quando dabitur a negotiis feriari.
Godtscalcus noster diu conflixit cum valetudine, nunc autem a caesare missus est in Hungariam ad procuranda negotia quaedam serenissimae reginae Mariae, ubi aestatem hanc, uti reor, ad minus est transacturus.
De me quid futurum sit, nescio, sed condicionem non ambio ullam aliam, nisi ex commodo esset reipublicae. Cui privatos affectus meos haud dubie postponerem, sed in quo posset opera mea esse usui, cum praesertim summa rerum, de qua agitur, summis et extremis sit viribus defendenda, in quas, rogo, quid ego conferre possem? Satis habeo compertum, si Hieronymo a Lasky legatio Turcica successisset prospere, futurum fuisse, ut pars laborum in me derivaretur, sed exemplum crudelius est, quam ut in eodem plures debeant periclitari. Rebus Hungaricis, quoad potui, modest[e] intendi neque reor nomen ullum me, nisi bonum, illic reliquisse. Crebrius autem eandem fortunam in hac acerbitate animorum tentare non est consultum.
Epigramma Venetum videram Agriae mense Iulio, cum ex Transsylvania venirem, missum ex Cracovia per dominum Severinum Boner ad reverendissimum dominum Agriensem, sed responsio tua valde placuit nostratibus et serenissimae cumprimis reginae Mariae, cuius maiestati litteras tuas atque ipsum carmen ostendi.
Quae inter duos orbis monarchas aguntur, duobus dicam verbis. Uterque sua. A bello vacant, sed non cessant practicae, utinam ab omni parte Christianae. Potes autem tibi h[abere] persuasum universa ex fine huius conventus Germanici dependere. Si enim caesar Germaniam pacificare poterit, null[i] hostes metuendi sunt, sin minus, undique periculum illi nobisque video imminere. Iam Turca prae foribus est, acer admonitor salutis nostrae aut nunc procurandae, aut in aeternum amittendae. Nulli exercitus sunt in Galliis, sed illic dissidium fuit ingen[s] inter duos primarios viros, conestabilem scilicet eundemque magnum magistrum regni ex una, et admiraldum ex alia parte. Quo effectum est, ut admiraldus post multas informat[io]nes deprehensus sit contra, quam debuit, egisse ideoque sententia adversus ipsum lata fuit ingens, damnabatur enim ad perpetuos carceres bonis omnibus publicatis, spoliabatur honoribus omnibus, sed et spe quoque aliquando eosdem assequendi privabatur. Lata autem fuit mense Februario. Iam de rebus ipsius actum esse omnes putabant, cum ecce femineis, ut fama est, artibus flexa mente regis sublata est atque in totum expuncta eadem sententia, restitutique damnato sui honores atque fortunae non sine summa omnium admiratione, quibus legum maiestas sanctior esse debere videbatur, quam ut tam exiguo tempore calidum frigidumque uno ore effunderent.
In Anglia itidem pax est, nisi quod contra Scotos arces oppidaque muniuntur, prout et adversus alios actum esse ferunt, sed Anglis videtur belli causa contra Francos esse, quod ab aliquot mensibus Franci in ditionem Anglorum non procul a Calysio moliri nonnihil visi sunt. Qua de re levia aliquot certamina advenere. Est et Anglis periculosa Ardea urbecula illis finitima, quam Franci magno molimine sunt munire orsi propeque munitionem illam ad finem usque perduxere. Econtra iisdem Anglis contra Scotos belli causa esse potest, quod Scoti plerosque monachos et nobiles Anglos, qui crudelitatem, quae in Anglia exercita fuit, effugere potuerunt, hospitaliter susceperunt neque dedere eosdem volunt petenti ex foedere regi Anglorum ad supplicium asserentes se ad huiusmodi iniqua nullis foederibus teneri, quippe cum tale aliquid ne cogitatum quidem fuerit, quo tempore foedera inibantur, parvique videntur facere minas Anglorum. Haec ita esse omnino aestimare debes. Sed contra Belgicam nostram non arbitror Anglos aliquid ausuros, neque enim causam habent ullam, quamquam circa usum mercimoniorum et modos navigandi nonnulla per illos sunt innovata adversum nostros, quae ipsorum exemplo edocti vicissim in illos retorsimus.
Idem rex Anglorum alit in suo regno sororem ducis Cliviae et Iuliaci, quam pro uxore legitima semel ductam conscientia motus, quod alteri prius fidem dedisset, a se dimisit et cum altera cohabitat Clivensi interim liberaliter vivente. Qua de re aliis litteris meis ad te scripseram. Cum regno Danorum neque pax nobis est, neque bellum, sed ex eo regno oratores venire debent Ratisbonam ad caesarem, quibuscum de iis, quae negotium illud concernunt, agetur. Ducatus Gheldriae ducem Iuliaci assumptum dimittere non velle videtur. Missus eo fuerat a caesare Levinus noster Panagathus, qui de numero est heraldorum caesaris, ut diem indiceret illis et duci, quo die praesto essent ad audiendum, quae sibi obicere[n]tur, sed dux ipse nondum abiit ad illum diem, fertu[r] tamen ex suis misisse, ipsaque etiam ditio Gheldrica suos illic adornavit. Quid futurum sit, brevi experiemur. Fuit iis diebus confluxus quidam militum in vicinis regionibus Gheldriorum famaque de iisdem varia, sed nunc dispersi, quidam etiam caesi latent in confinibus Westphaliae et Hessiae, singulisque diebus propter edictum omnium principum, ne quis subditorum se illis coniungat, dilabuntur a signis, proinde nullus metus ab ea parte.
In locum defuncti domini de Beveris successit in praefecturam maris filius illius, iuvenis bonae spei, qu[i] brevi ducturus est uxorem filiam ducis de Arschot. Princeps Orangiae, filius comitis Henrici bonae memoriae, duxit uxorem filiam ducis Lothoringiae, quae nunc ex eo gravida est. Ita senibus succedunt filii abolita patrum memoria.
Apud caesarem in Germania est illustris dominus a Grandvella, est et illustris dominus a Prato. Reliqua turba tibi ignota est.
Cerevisia tua fuit admodum sapida. Inveni enim ex Hungaria reversus adhuc vas unum integrum. Nam du[o], uti Viennae acceperam et ad te scripsi, aulici, dum caesar Brugis esset, ebiberant. De ea ego atque uxor habemus gratiam.
Iuvenis ille tantum semel aut iterum apud me fuit, omnino vero certus esto nihil illi defuturum tuo nomine. Cohabitat illi quidam affinis meus dantque simul operam iuri. Illius est ad me ornatissimum carmen, ut sane, quam pro merito scripseris, animam Nasoni[s] in illius pectus migrasse.
Consilium serenissimorum regum vestrorum in pace cum tot efferis nationibus quis non vehementer laudaverit? Sed profecto melius vobiscum agitur, ex quo Muldaui praesidia Turcarum interfecerunt, alioqui Podoliae non parvum periculum instabat. Quid vero, si et Persam aliquando habituri estis vicinum? Nam devictis plerisque Tartarorum regulis, subactis Circassis, imminere dicitur Russiae, eadem, qua olim Tartari, via. Superesse tantum ferunt Tartarum Casanensem, cuius vires modicae neque satis firmae ad resistendum hosti tot gentibus circumsaepto. Haec ad me scripsit dominus Sigismundus ab Herbestain, postquam ex Vylna rediisset Viennam. Muldavia vero perquam opportuna fuit immittendis Persis in Bulgariam, sed nunc videtur semet defensura. Aestate superiore, dum essem in vicinis Muldaviae, diligenter singula sum percunctatus intelligoque regionem esse difficilem expugnatu, si modo concordes in defensionem patriae excubare volent.
Quod cupis me videre in nuptiis iunioris regis vestri, habeo sane magnam tibi gratiam, sed huiusmodi honorificae commissiones transferuntur in delicatulos. Mihi si quid periculosum, varium, anceps, si quid, quod ambire posset nemo, occurrit, semper impositum fuit et certus sum secus non futurum. Fieri tamen posset, ut si in aula essem, provincia mihi aliqua demandaretur, sed te praeter non est, quod aveam in Polonia videre. Multum mihi detractum est de veteri devotione, posteaquam vidi te ob res optime gestas in suspicionem istic venisse regenti. Id enim, quamvis multis aliis usuvenit, laudem propterea tamen non meretur. Quare tibi tuisque felicia omnia apprecabor, illos autem suo fato vivere atque valere sinam.
Quae per me scripta esse tibi volui, ut abicias suspicionem de me negligentiae. Nulla enim dies, ne mors quidem, si modo Deo ita visum fuerit, adimet mihi affectum filii erga te. Ita teque meque conservet, qui solus potest, salvator Christus.
Ex Bincio Haynoniae, die XII-a mensis Aprilis anno Domini MDXLI more Romano.
Eiusdem Reverendissimae Paternitatis Vestrae humilis inservitor et filius Cornelius Scepperus
Postscript:
Fratres et sorores fraterne saluto manu Cornelii.