BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 892, f. 64r

Serenissima Maiestas Regia et Domine, Domine clementissime. Humillimam perpetuae meae servitutis commendationem.

Per novissimas hinc scripsi Maiestati Vestrae Serenissimae XV-a Novembris praeteriti ea, quae tum hic agebantur. Ab eo tempore nulla certa posta se offerebat ob istorum bellorum turbinem, cu illegible⌈[u]u illegible⌉m[1] qua tuto scribere potuerim. Quae interea hic acta sunt, sic habent.

Post adventum Baiart, secretarii regis christianissimi, cum quo certae pacis condiciones exspectabantur, tractatum est per oratores Ligae continue ms. continuae(!) ⌈continuecontinue ms. continuae(!) ⌉ apud caesarem de pace hac conficienda. Quibus tandem ad eum modum, ut in hac carta inclusa habetur, prima die huius mensis atque novi anni, in scriptis fuit per dominum magnum cancellarium responsum, unde cognoscet, quantum adhuc ab hac pace distamus, deditque mihi dominus cancellarius exemplum huius responsi, ut hoc ad Maiestatem Vestram Serenissimam transmitterem, quo edoceretur nihil per maiestatem caesaream stetisse, quin pax haec concluderetur; nihilo secius tamen, cum prius illi fuerit impositum, prudentius in his tractatibus egisse, utpote quod obsides hinc abire non permittet, donec pecuniae duo milliones, ut in carta habetur, integrae numerentur et exercitus ex Italia, restituta Genua, cum aliis interceptis revocetur. Quod Galli facere nolunt, quousque[2] obsides hic sunt, nisi prius illi restituerentur. Ab utraque parte Graeca mercantur[3] fide. Hic quibus prius fuit impositum, non abs re metuunt, illi qui sibi sunt conscii, talionem timent. Sic nusquam tuta fides. Unde ad tractandum hanc securitatem unus oratorum Gallorum, episcopus de Terua, cum hoc responso ad regem BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 892, f. 64v christianissimum proficiscetur, quo sic tractando, ut hic passim omnes suspicantur, tempus redimentes, per quod rebus suis in omnem eventum commodius consulere possint. Sit quodcumque, etiam ego firmus haereo in sententia domini magni cancellarii, qui sub his condicionibus numquam pacem futuram sperat, nisi serio aliquando rem caesar gerat, qui hactenus ad omnia connivere visus est. Credo etiam (quod hic credunt plurimi) firmam inter istos duos principes pacem fieri non posse, quam diu sunt in vivis, adeo in sese animos exulceratos gerunt; manet alta mente repostum et fides non servata, et ignominia percepta, quae duo difficulter utrumque[4] possunt obliterari etc.

Dominus magnus cancellarius, ut scripsi in novissimis, postquam ex Genua rediisset ad caesarem, primum bene fuit habitus et paulo post per eos, qui in illum conspiraverant, male tractatus, sic quod a caesare longo satis tempore in rebus suis non potuit habere responsum fuitque eo redactus, quod iterum curiam linquere decreverat implicatus tot debitis, quae valorem 30 milium ducatorum excedunt. Cum vero caesar in his cum Gallis tractatibus fidem, integritatem et illius prudentiam singularem perspexisset, coepit illi confidentius quam prius umquam fidere, et cum eo libentius quam antea seorsum colloqui et quosdam suos errores fateri. Quod cum aemuli eius viderent et gratiam caesaris erga illum in dies augeri, inierunt consilium, ut caesari persuaderent, quod illum hoc tempore post mortem viceregis cum quibusdam commissionibus mitteret in Italiam. Id cum caesar perspexisset, ingenue cum cancellario desuper contulit, et omnium[5] suorum technas illi aperuit. Unde cum eo convenit, quod ille, qui hoc moliebatur, cum commissionibus ipsi cancellario placituris mitteretur, cancellarius vero, quo caesar commode BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 892, f. 65r non potest carere, in curia remanebit. Iturus est itaque his diebus dominus Ioannes Emanuel in Italiam, ut turbas has utcumque componat, et cum pontifice omnia transigat, quae ad illius liberationem, et quo in fide retineatur, spectabunt.

Exercitui caesareo in Italia praefectus est capitaneus generalis dominus princeps de Orange, vir iuvenis et acer, atque rerum bellicarum satis peritus; is superioribus annis fuit captus in Gallia et subinde per captivitatem regis liberatus, convaluitque ex vulnere, quod in captione urbis[6] acceperat. Missaque sunt a caesare pro eo exercitu quattuor centena milia ducatorum, quibus se aliquamdiu sustinere poterit. Item missa centum milia ducatorum pro recentibus militibus in Germaniam, et hinc modis omnibus conquiruntur pecuniae, quo certum habeo, ut ipse dominus cancellarius mihi retulit, quod caesar omnino hoc anno iturus est in Italiam, sive pax fiat, sive novum bellum incrudescat. Quapropter caesar in fine istius mensis hinc versus Valentiam est iturus, habebitque, si ex ea parte solvere voluerit, 50 triremes bene armatas ms. armatos(!) ⌈armatasarmatas ms. armatos(!) ⌉ praeter alias naves. Si vero sibi commodum non videbitur, parabit classem ab altera parte, quasi Belgis suis contra Gallos missurus suppetias, et praeter omnium opinionem traicient in Flandriam. Inde sibi iunctis Germanis principibus in Italiam iturus, hocque certo credat futurum Maiestas Vestra Serenissima, quandoquidem ab ipso fonte, non a rivulis id hausi.

Praeterea mittit hinc his diebus maiestas caesarea ad regem Angliae alium suum oratorem, cum prius semper[7] unum habeat, virum industrium et bene doctum ex consilio Aragoniae, cui Maio nomen est. Is proficiscitur BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 892, f. 65v ad illum regem, quo eum contineat, ne hostis fiat, et ut eum novis quibusdam condicionibus a Gallis abstrahat, et maiestati caesareae devinciat. Amicitia inter Anglos et Gallos numquam solet esse perpetua, cum alias inter eos semper fuerit odium inexstinguibile.

In his tractatibus oratores regis Angliae habent plenum mandatum, pro octo centenis milibus ducatorum reliquis maiestati caesareae fideiubere, quod quidem susceptum est, sed de securitate, quod Genua cum aliis interceptis post obsidum dimissionem deberet restitui, nihil hucusque potuit concludi. Licet rex christianissimus offerat post duodecim centena illa milia ducatorum persoluta, velle relinquere filios suos obsides in manibus regis Angliae, tam diu donec Genua cum aliis restituendis in potestatem caesaris deveniret, et exercitus cum domino de Lutrecht ex Italia in Galliam retraheretur. Quod si non fieret certo et statuto tempore, rex Angliae obsides caesari remitteret. Ad haec a caesare responsum est, quod eodem modo vult dare regem Angliae fideiussorem, cum primum haec summa est persoluta, ac Genua cum aliis restituta et exercitus in Galliam reductus, quod subinde etiam ad statutum terminum remittet regi christianissimo obsides. Super his agitur adhuc. De fide est negotium, et cum iam hoc turbulentissimo nostro tempore nemini tuto fiditur, praesertim ubi de magnis rebus fit actio, timeo, ne quid intercidat.

His diebus cum aliquoties dominum magnum cancellarium convenirem, ratione solutionis adohae, ut ab ea reginalis maiestas redderetur immunis. Retulit mihi aperte, quomodo hic oratores Galli passim se iactarent, Maiestatem Vestram Serenissimam cum rege christianissimo arctum foedus confecisse per medium Antonii Rinconis, qui hic alias, quia a caesare ... superinscribed⌈... illegible⌈...... illegible⌉... superinscribed⌉ defecit, turpe nomen obtinuit, BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 892, f. 66r et quod Maiestas Vestra Serenissima in omnem eventum ipsum regem, quoad eius fieri posset, non esset desertura. Ad quae ego, cum etiam ea ab aliis prius audivissem, forte fortuna litteras Maiestatis Vestrae Serenissimae XV-a Augusti Cracoviae datas mecum habens illi ostendi omnemque hanc historiam de[8] palatino Siradiensi et de ipso Antonio declaravi, annectens ea, quae ad id mihi videbantur expedire. Unde cum has ad me litteras Maiestatis Vestrae Serenissimae usque ad calcem accurate perlegisset, subintulit: “hic longe diversum habetur ab his, quam Galli oratores praedicant, dicunt tamen, inquit, quod idem palatinus usque ad praesens a rege vestro apud regem Galliae oratorem agat. Atqui contrarium habent litterae vestrae, quae illum et ardelionem vocant, et quemadmodum dicunt in fine, quod illius legatio facta sit sine scientia et voluntate regis vestri esseque suae serenitati plurimum molestam neque aliquando fore omnino impunitam, ita futurum credo caesarique ea hic hodie in consilio referam.” Hactenus cancellarius, ad quae respondi ea, quae bene conveniebant, fuitque de his litteris optime contentus. Haec ideo Maiestatem Vestram Serenissimam non latere volui, licet apud nostros, si ad huius partis notitiam pervenerint, ingens odium mihi concitabunt, quo fidei meae erga maiestatem vestram serenissimam satis factum cognoscatur, nemo est, cui plus in terris, quam Maiestati Vestrae Serenissimae debeam.

Cum his ad me Maiestatis Vestrae Serenissimae litteris multis hic ora obstruxi valdeque ad haec tempora mihi fuerunt opportuna, factumque est inde, quod innovationes commissionum et litterarum super castro et castellano Barensi facilius obtinuerim, praesertim illarum, quas superiori anno praesente adhuc vicerege Granatae impetraveram misique paulo ante omnium illarum unas Neapolim ad manus domini Scipionis de Summa, BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 892, f. 66v subinde duplicatas alias missurus. Speroque, quod cum hoc castro et castellano praeficiendo, in quem iam maiestas reginalis consensit, per has innovatas commissiones propediem finis habebitur. Quo fiet, quod tantis hic expensis Maiestatis Vestrae Serenissimae non erit opus amplius, et ... illegible⌈...... illegible⌉ me, cum gratia sua, quod summopere cupio, post quartum annum tum demum revocare dignabitur.

De solutione adohae remittenda, ut scripsi, parum mihi spei est, quod de mera gratia caesar eam condonare debeat, nisi iura desuper aut approbatam consuetudinem vel gratiam litteris firmatam habeamus, quemadmodum de his ex meis ad reginalem maiestatem latius Maiestas Vestra Serenissima intelliget.

In festis istis[9] praeteritis cum strenis, vel ut potius dicam, cum pensionibus, quas hic quolibet anno expendere cogor, praeterea pro pannis, quibus vestivi familiam, ac pro aliis rebus ad cotidianum usum necessariis, non parvam summam pecuniarum extraordinarie exposui, ordinarie revera vix centum ducatis domum sustineo, nihilque fit extra legitimum modum, nisi ut auctoritas Maiestatis Vestrae et serenissimae suae coniugis apud istas hic nationes debito suo sub decoro conservaretur. Mensa sub nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae et sub ea persona, quam fero, apud me habetur libera. Veniuntque ad me plerumque viri principes et primi de camera caesaris, qui ad alios oratores, qui hostes sunt, non solent devertere, me unum sub nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae amicum hic agere asserentes, unde ut Maiestati Vestrae Serenissimae honorem faciant, me conveniunt saepius. Quo natum est, cum prius {sic} a multis sic quaeri solebat, Polonia qualis et quam magna esset civitas, quod iam passim scitur et regnum esse amplissimum, habereque regem, qui aetate et prudentia omnibus aliis praestat. Qua de re non pauca a me BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 892, f. 67r exponuntur, cum quibus mea etiam transeunt, tantum abest, ut hic possim reponere thesauros. Accepi itaque iterum a Fuccaris in mutuum, postquam illis 150-ta ducatos ex Columba mea persolvissem, alios ducentos ducatos, super quos meum chirographum[10], ideoque Maiestati Vestrae Serenissimae humillime supplico, dignetur de stipendio equorum meorum, quod iam mihi ab annis quattuor debetur, clementer committere, quod istiusmodi 200 ducati in auro Georgio Hegel persolverentur, quod cum primum huc scripserit huiusmodi ducatos se[11] percepisse, subinde hic mihi chirographus meus reddetur. Superiori anno etiam in Granata, postquam frater meus Bernardus ex Gdano a Maiestate Vestra Serenissima ad me applicuisset, accepi similiter a Fuccaris 200 ducatos, quorum centum conversi fuere in usum Maiestatis Vestrae Serenissimae; reliquos centum ducatos mihi usurpavi ms. usurpari(!) ⌈usurpaviusurpavi ms. usurpari(!) ⌉, petiique eosdem in servitio equorum meorum defalcari. Sic cum ad praesens isti ducenti Georgio Hegel fuerint persoluti, fatebor me super stipendio meo a Maiestate Vestra Serenissima trecentos ducatos in auro percepisse, quo mihi, cum aliquando sospes ad Maiestatem Vestram Serenissimam rediero, parum de reliquo supererit.

Inter scribendum ista significavit mihi dominus cancellarius venisse hodie novum: pontificem ex Mole Adriani liberatum, datis militibus centum milibus ducatorum, pro quibus habendis 4 paulo ante creasset cardinales et quod nescio ad quod oppidum extra urbem commigrasset. Item quod caesariani ibidem in Italia quandam partem exercitus Gallici profligassent, et quod classis Veneta, quae in Sicilia nuper frumenta coemerat atque acceperat, tempestatibus adacta, circa Sardiniam fecerat naufragium, cum inaestimabili Venetorum damno et detrimento.

BNW, BOZ, 2053, TG 8, No. 892, f. 67v Venerunt hic nuper duo oratores ducis Lothoringiae, qui licet sit hostis et Gallus, tamen ratione imperii, a quo quaedam iure feudi possidet, importuno quidem tempore, si pax non erit, huc confugit, quandoquidem malum sibi ex finibus Elsatiae non abs re timet. Superiori anno opera ipsius, ut dicitur, sub salvo conductu, quem ipse dux dederat, multa milia rusticorum in finibus Lothoringiae fuerunt occisa, estque quidam Michael Otto mihi bene notus, qui machinis et tormentis praeclarissimi olim domini Maximiliani caesaris praeesse solebat, is etiam nescio quid iniuriarum contra ducem Lothoringiae et fratrem eius, cardinalem Franciae, episcopum Mettenensem, habere praetendit illisque hostilitatem indixit, unde timetur, ne collectis rusticis, quorum amici occubuerunt, et quibusdam comitibus his oris adiacentibus, quiddam perniciosum in terras ducis moliatur. Idcirco petunt a caesare, ut causam hanc cum ipso Michaele sua maiestas ad suum in Germaniam adventum velit suspendere. Credo, quod in his, si pax non fiet, nihil etiam assequentur.

Alia pro hac temporis angustia non restant, quam quod <me>[12] suppliciter Maiestati Vestrae Serenissimae ut domino meo colendissimo commendo atque rogo, velit aliquando, ubi occasio se offeret, diuturnorum et fidelium meorum servitiorum reminisci, quo cum passionibus meis arthriticis, quae, uti solent, cum ceperint quempiam, non facile deserunt, post tot curas et labores quiescere possim.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ ex Burgos civitate Castilliae in Hispania, undecima mensis Ianuarii anno Domini 1528

Serenissimae Maiestatis Vestrae Regiae humillimus servus Ioannes Dantiscus

[1 ] cum wrongly substituted with perin the hand of Stanisław Górski

[2 ] quousque wrongly substituted with donec in the hand of Stanisław Górski

[3 ] mercantur wrongly substituted with mercatur in the hand of Stanisław Górski

[4 ] utrumque wrongly substituted with utrimque in the hand of Stanisław Górski

[5 ] omnium wrongly substituted with omnes in the hand of Stanisław Górski

[6 ] over urbis added Romae in the hand of Stanisław Górski

[7 ] semper wrongly substituted with ibi semper in the hand of Stanisław Górski

[8 ] after de on the margin added Hieronimo Laski in the hand of Stanisław Górski

[9 ] after istis added nataliciis in the hand of Stanisław Górski

[10 ] after chirographum added dedi in the hand of Stanisław Górski

[11 ] se wrongly substituted with 50 se in the hand of Stanisław Górski

[12 ] me added in the hand of Stanisław Górski

[13 ] after Septembri superinscribed hactenus in the hand of Stanisław Górski