List #3908
[Ioannes DANTISCUS] do Stanisław HOZJUSZ (HOSIUS)Braunsberg (Braniewo), 1545-01-29
Regest polski:
Dantyszek dziękuje za listy Hozjusza przesłane razem z kopiami [listów i pozwów dla gdańszczan], na które częściowo już odpowiedział listem z 9 stycznia przesłanym przez Maurycego. Jego powrotu spodziewa się w ciągu najbliższych godzin. Z zadowoleniem przeczytał w liście Hozjusza, że syndyk [miasta Gdańska, Konrad Lagus] niczego nie uzyskał poza kopią pisma i że nie udało mu się uzyskać terminu dla rozpatrzenia apelacji [w sprawie Pucka]. Constellatus [Johann von Werden] i gdańszczanie nie będą z tego zadowoleni. Według przesłanej kopii pozwu pozwana została rada [miasta Gdańska], więc na podstawie zawartej w nim formuły można byłoby zobowiązać ją do odpowiedzi na wszystkie zarzuty, w tym dotyczące uprawnień przejętych przez miasto Gdańsk po komendatorze [Zakonu krzyżackiego] i mające związek ze stanem posiadania króla. Wskazane w piśmie konkretne osoby król może do siebie wezwać w dowolnym momencie. O tej kwestii, podobnie jak o innych, o których należałoby napisać, Dantyszek ma nadzieję szerzej się wypowiedzieć podczas osobistego spotkania.
Dantyszek prosi o uzgodnienie z komisarzem [generalnym franciszkanów konwentualnych, Marco de la Torre] kwestii swojego zatrzymania się [u niego w Krakowie]. Jednocześnie prosi o zachowanie jego przyjazdu w tajemnicy, którą chciałby utrzymać z dość istotnych przyczyn.
Spodobała mu się odpowiedź udzielona przez Hozjusza osobie, która prosiła o radę, w jaki sposób gdańszczanie mogą pojednać się z królem. Co tutaj doradzono w tej sprawie, Danyszek napisał ostatnio w liście do Hozjusza albo, jeśli dobrze pamięta, do Samuela Maciejowskiego. Jeśli król potraktuje sprawę poważnie, przyniesie to korzyść. Jeśli zaś będzie postępować tak jak poprzednio, [dalej tekst częściowo uszkodzony].
Dantyszek porusza sprawę listu cesarza [dotyczącego podległości Gdańska Rzeszy]. [Dalej tekst niejasny, częściowo uszkodzony] Deklarację Gdańszczan, że cesarz jest ich prawdziwym panem, król zaś „zum schuchhernn”, zrozumie każdy, kto potrafi być jak Edyp [tj. rozwiązywać zagadki].
Dantyszek odpowiada na uwagę Hozjusza, że jest potrzebny [na sejmie walnym, bo nikt nie zna spraw pruskich lepiej od niego], uznając ją za grzecznościową. Zapewnia jednak, że przybędzie zgodnie ze swym obowiązkiem wobec władcy, choć wiązać się to będzie dla niego ze znacznym uszczerbkiem majątkowym i wielkim wysiłkiem.
Ostatnio w Elblągu Dantyszek wraz z innymi [członkami rady Prus Królewskich] rozstrzygnął wiele spraw sądowych. Pozostającemu pod jego opieką sierocie [Georgowi Schultzowi] przywrócono prawo apelacji do króla, której zaniechali jego opiekunowie. Termin postępowania wyznaczono na pierwszy dzień sądowy po święcie św. Jana Chrzciciela [24 czerwca 1545]. Cornelius [von Stadenn] wraz z żoną oraz jego przeciwnik [Petrus Brandt] zobowiązali się osiągnąć porozumienie bez udziału świadków przed wiosennym sejmem [Prus Królewskich].
W innych sprawach Dantyszek napisze po powrocie Maurycego, którego natychmiast odeśle z powrotem.
Dotąd nic nie wiadomo, nad czym sąsiad [Albrecht Hohenzollern] naradza się ze szwagrem (bratem żony) [Adolfem, księciem Holsztynu-Gottorp] i bratankiem [Albrechtem Alcybiadesem]. Constellatus [Johann von Werden] udał się tam [do Królewca] przed kilkoma dniami i podobno teraz także tam przebywa.
W postscriptum Dantyszek prosi o wiadomości z dworu. Chce wiedzieć, czy sąsiad [Albrecht Hohenzollern] powiadomi o swoich gościach przez posła lub listownie. Oprócz tego interesują go poczynania Constellatusa [Johanna von Werden] oraz przebieg sejmu walnego. Krążą pogłoski, że Constellatus razem z sąsiadem i jego gośćmi zajmują się kwestią małżeństw królewien [Zofii, Anny i Katarzyny Jagiellonek] oraz że trwają przygotowania do wyjazdu na dwór razem ze szwagrem [Adolfem, księciem Holsztynu]. Jest on podobno lekkoduchem, wielbicielem błazeństw i pijakiem. Uzyskał trzecią część księstwa Holsztynu. Ten, który podaje się za króla Danii [Chrystian III] i inny jego brat [Jan, książę Holsztynu-Gottorp] posiadają pozostałe dwie, lepsze części. Dantyszek prosi o informacje w poruszonych kwestiach, a także w innych, aby mógł dobrze przygotowany przybyć na dwór.
Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
|
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny Ekscerpty dotyczące podróży Dantyszka
Doctori Hosio
Venerabilis etc.
Gratissimae mihi fuerunt cum exemplis missis Dominationis Vestrae litterae, quibus iam aliqua ex parte IX huius per Mauritium, cuius reditum in horas exspecto, respondi. Quod syndicus nihil aliud obtinuerit, quam quod scheda exempli habuit et quod frustratus sit in termino, quem legibus suis se extersurum putabat et de se pollicebatur, libenter legi. Non item libenter hoc Constellatus cum suis audiet. In hac una missa citatione citatus est magistratus, ut etiam ad omnia alia obiicienda respondeat. Poterit igitur de commendatoria et aliis negotiis in rem regiam huius vigore agi. Notatos in scheda quovis tempore serenissima maiestas regia advocare potest. Sed de iis et aliis, quae scribenda essent, Deo bene favente, coram latius.
Dominatio Vestra pro sua in me benevolentia interea cum reverendo domino commissario tractet pro hospitio et de adventu meo non omnibus significationem faciat, velim enim exitum meum hinc ad vos, quantum fieri potest, non ob leves causas servari secretius.
Responsum Dominationis Vestrae, quod illi dedit, qui consilium petivit, qua in re maiestas regia ob rebellionem posset reddi placatior, non vulgariter placuit. Quid hic in eo consilii datum est, scripsi novissime Dominationi Vestrae, vel, si recte memini, domino reverendissimo. Si maiestas regia, ut cepit, causam hanc serio pertractabit, erit maxime ex dignitate et commodo eius maiestatis. Sin vero sic agetur ut prius, eum citatis non ... [a]ntea scripsi, quod ....
Quod de litteris imper[atoris] ... vanus rumor ad me ...dia, ea de re paul..., qui dicebat se ona... ... illos in hac insinui ...num tamen ... et publice a quibusda[m] ... sunt quod caes[arem esse] e[orum] verum dominum, regem vero (u[t e]orum verbis utar) u...i zum schuchhernn. Quid sibi ista velint, quivis Oedipus esse potest.
Ceterum, ut scribit Dominatio Vestra in iis persona mea opus esse, multa mihi pro sua benevolentia tribuens, quae in me non agnos[co], nescio, quid a me praestari possit, quod non posset vel obiter aliquis. Nihilosecius, quicquid in me est, principi meo debeo, immo et meipsum, venturus sum igitur, licet pro tenuit[ate] mea sine meo dispendio et magna molestia id fieri no[n] queat, divinae me committens voluntati, sine qua ne folium quidem ab arbore decidit etc.
Elbingi nuper multas causas absolvimus. Pupillus meus restitutus est in integrum appellationis ad maiestatem regiam, quam tutores deseruerant; prosecutionis terminus praefixus est ad primum diem iuridicum post sancti Ioannis Baptistae festum aestivum. Cornelius cum coniuge et eius adversarius in causa hac ins[o]lenti et prius numquam apud nos audita, ut secreto inter se componant ante vernum conventum, remissionem susceperunt. A paucis est appellan[dum], meo iudicio temere quidem etc.
Alia, quae hinc scrib[enda sunt], post reditum Mauritii, quem evestigio remittam, Dominatio Vestra a[ccipiet].
Quid cum hospitibus sororio et nepote vicinus tractet, sciri adhuc nequi[t.] [Con]stellatus se etiam ante paucos dies eo contulerat et ibi[dem] [id] temporis iterum esse fertur. Quicquid in iis compertum et in nov[is] habuero, Dominationem Vestram non celabo. Quam felicissime valere opto e[tc.]
Braunsberg, XXIX Ianuarii MDXLV.
Postscript:
Si quid interea erit, quod me ex aula scire oporteat, praesertim si vicinus vel nuntio seu litteris de hospitibus suis significaverit maiestati regiae quippiam et de Constellato ac moliminibus eius si quid Dominatio Vestra acceperit atque de novis, quae in hoc comitiorum initio se offerent, ut me Dominatio Vestra reddat certiorem, rogo plurimum. Auditur hic, quod Constellatus cum vicino et hospitibus nescio quae matrimonia nostrarum reginularum in incude habeant et quod profectio ad vos cum magno apparatu sororii vicini struitur. Qui homo esse fertur levitatis et scurrilitatis amator et potor egregius, et quod in divisione ducatus Holsatiae tertiam dumtaxat partem est assecutus. Ille, qui se pro Daniae rege gerit, cum alio fratre habent inter se duas et potiores etc. De iis, et quicquid Dominatio Vestra habuerit aliud, me, rogo, cum primis Dominatio Vestra edoceat, ut instructior de omnibus hic inquirendis ad vos venire possim etc.