ASV, Arm. XLI, 19, f. 22

Venerabili Fratri Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioanni episcopo VarmiensiIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋

Paul III (Alessandro Farnese) (*1468 – †1549), 1493 elevated to cardinal; 1524 Cardinal-Bishop of Ostia; 1534-1549 Pope⌊Paulus papa IIIPaul III (Alessandro Farnese) (*1468 – †1549), 1493 elevated to cardinal; 1524 Cardinal-Bishop of Ostia; 1534-1549 Pope⌋

Venerabilis Frater.

Salutem et apostolicam benedictionem.

Cum (sicut nobis innotuit) plures in Ermland (Warmia, Varmia), diocese and ecclesiastical principality in northeastern Poland, 1466-1772 within the Kingdom of Poland, Royal Prussia⌊civitate et dioecesi VarmiensiErmland (Warmia, Varmia), diocese and ecclesiastical principality in northeastern Poland, 1466-1772 within the Kingdom of Poland, Royal Prussia⌋ nephandae haeresis Lutheranae, iam dudum per felicis recordationis Leo X (Giovanni di Lorenzo de' Medici) (*1475 – †1521), 1513-1521 pope⌊Leonem papam XLeo X (Giovanni di Lorenzo de' Medici) (*1475 – †1521), 1513-1521 pope⌋ praedecessorem nostrum damnatae, labe respersi et illius erroribus infecti se cooperante caelesti numine sub praetextu damnatae veritatis deceptos conspicientes et ad cor reversi ab excessibus huiusmodi absolvi et unitati ecclesiae restitui desiderent, nos, qui Salvatoris nostri imitatione laudabili ad superinscribed⌈adad superinscribed⌉ lapso written over i⌈ioo written over i⌉s in errores dextram paternae pietatis libenter extendimus et quos a iustitiae limitibus humani generis hostis superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ hostis hostis superinscribed in place of crossed-out ...⌉ suis suggestionibus divertit, eidem Salvatori, qui non mortem, sed poenitentiam desiderat, peccatorum acceptabiles reddere toto nixu exquirimus, volentes ipsorum poenitentiu written over a(?)⌈a(?)uu written over a(?)⌉m statui et animarum saluti salubriter prospicere ac de tuae fidei zelo et devotionis integritate specialem in Domino fiduciam obtinentes, Fraternitati Tuae omnes et singulos, tam ecclesiasticos et religiosos, quam saeculares tuarum civitatis et dioecesis Varmiensis atque aliarum confinium et terrarum huiusmodi labe pestifera infectos, si ad lumen veritatis redire et huiusmodi haeresim abnuere voluerint, postquam errorem suum deposuerint ac de praemissis doluerint totque humiliter petierint, recepta ab eis prius abiuratione haeresis et erroris huiusmodi praestitoque per eos iuramento, quod talia deinceps non committent nec ea vel alia his similia committentibus seu adhaerentibus consilium, auxilium vel favorem per se vel alium seu alios praestabunt, ab omnibus et singulis excommunicationis, suspensionis et interdicti aliisque ecclesiasticis sententiis, censuris et poenis etiam in litteris Leonis praedecessoris huiusmodi contentis, quas praemissorum occasione quomodolibet incurrerint, et ab huiusmodi excessibus et delictis, et criminibus, et alias in forma ecclesiae consueta absolvendi ac super irregularitate propterea quomodolibet contracta dispensandi omnemque inhabilitatis et infamiae maculam sive notam penitus abluendi et eos rehabilitandi et ad eiusdem sedis apostolicae gremium necnon gratiam et benedictionem restituendi et reponendi, et omnia alia, et in praemissis, et circa ea necessaria faciendi et exercendi, dummodo relapsi non fuerint on the margin⌈dummodo relapsi non fuerintdummodo relapsi non fuerint on the margin⌉, plenam et liberam auctoritate apostolica tenore praesentium facultatem concedimus et impartimur on the margin in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ impartimur impartimur on the margin in place of crossed-out ...⌉, non obstantibus praemissis ac quibusvis apostolicis necnon provincialibus et sinodalibus conciliis, editis generalibus vel specialibus constitutionibus et ordinationibus ceterisque contrariis quibuscumque.

Dat(ae) Rome (Roma), city in central Italy, on the Tiber river, seat of the Holy See⌊RomaeRome (Roma), city in central Italy, on the Tiber river, seat of the Holy See⌋ etc, XII Decembris 1540, a(nn)o 7-o.

Paul III (Alessandro Farnese) (*1468 – †1549), 1493 elevated to cardinal; 1524 Cardinal-Bishop of Ostia; 1534-1549 Pope⌊Sanctissimus dominus nosterPaul III (Alessandro Farnese) (*1468 – †1549), 1493 elevated to cardinal; 1524 Cardinal-Bishop of Ostia; 1534-1549 Pope⌋ est contentus

probably Girolamo Ghinucci (*1480 – †1541)⌊Hieronymus cardinalis ... illegible⌈...... illegible⌉probably Girolamo Ghinucci (*1480 – †1541)⌋

Blos(ius)

ASV, Dat. Apost., Min. Brev. Lat. 5294 [f. 1r]

Venerabili Fratri Ioanni on the margin in place of crossed-out Nicodemo⌈Nicodemo Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊IoanniIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋ Ioanni on the margin in place of crossed-out Nicodemo⌉, episcopo Varmiensi, Paul III (Alessandro Farnese) (*1468 – †1549), 1493 elevated to cardinal; 1524 Cardinal-Bishop of Ostia; 1534-1549 Pope⌊PaulusPaul III (Alessandro Farnese) (*1468 – †1549), 1493 elevated to cardinal; 1524 Cardinal-Bishop of Ostia; 1534-1549 Pope⌋ etc.

Venerabilis Frater, salutem etc.

Cum sicut nobis nuper exponi fecisti, in ecclesia, cui praeesse dinosceris, et tua Ermland (Warmia, Varmia), diocese and ecclesiastical principality in northeastern Poland, 1466-1772 within the Kingdom of Poland, Royal Prussia⌊dioecesi VarmiensiErmland (Warmia, Varmia), diocese and ecclesiastical principality in northeastern Poland, 1466-1772 within the Kingdom of Poland, Royal Prussia⌋ ob Lutheranam nimium, pro dolor, vigentem haeresim eiusque sectatores vicinos, quibus dicta ecclesia undequaque circumdata exsistit, tanta sacerdotum et contionatorum paucitas nunc exsistat, ut pleraeque parochiales ecclesiae suis rectoribus et pastoribus vacuae remaneant, nec ullus, qui earum curam suscipere possit text damaged⌈[earum curam suscipere possit]earum curam suscipere possit text damaged⌉, inveniatur, ita ut duas aliquando et quandoque tres ex eisdem vacuis on the margin⌈vacuisvacuis on the margin⌉ ecclesiis uni rectori et ei aliquando valetudinario aut alias vix ad unius ecclesiae administrationem sufficienti, et idoneo tali tamen, qualis in tanta presbyterorum penuria haberi potest, committere cogaris; unde inter alia mala et pericula condolenda et in futurum praecavenda, magna inter divinorum officiorum intermissio hactenus exorta et populus, qui ad audiendum sacras missarum celebrationes et verbi Dei contiones aliaque divina officia audiendum ac ad sanctissimae Eucharistiae communionem percipiendum nec non ad sacrum baptismalem fontem ASV, Dat. Apost., Min. Brev. Lat. 5294 [f. 2r] cum imbecillibus pueris baptisandis accedendum ceteraque ecclesiae sacramenta consequendum extra suas parochias ad alias per duodecim miliaria Italica, et aliquando plus et quandoque minus distantes ire vel proficis proficisci usque in hodiernum diem necesse habuit, plurimum gravatus fuerit, timeasque propterea, ne ex hac perniciosa occasione populus sic pastore, qui divina officia exerceat ac verum Christi verbum praedicet et huiusmodi sacramenta illi ministret, carens, vel ex ignor praeceptorum verbi Dei ignorantia, vel ab haereticorum genere pestifero ac damnata contagione infectus pereat, ac ne huiusmodi longi et periculosi itineris incommodo paper damaged⌈[o]o paper damaged⌉ populus praedictus ad alienas parochiales ecclesias pro necessariis divinis officiis et sacramentis proficisci coactus diutius afficiatur ac ne ab aliquibus praesertim vicinis malignis Lutheranis haereticis seduci facile possit, nec non(?) on the margin⌈ac ne adscribed⌈nene adscribed⌉ ab aliquibus praesertim vicinis malignis Lutheranis haereticis seduci facile possit, nec non(?)ac ne ab aliquibus praesertim vicinis malignis Lutheranis haereticis seduci facile possit, nec non(?) on the margin⌉, sed de aliquo opportuno et necessario Holy See (Sedes Apostolica) ⌊Sedis ApostolicaeHoly See (Sedes Apostolica) ⌋ auxilio tot tantisque malis tempestive occurratur, ad divini cultus et catholicae religionis in eisdem ecclesia et Ermland (Warmia, Varmia), diocese and ecclesiastical principality in northeastern Poland, 1466-1772 within the Kingdom of Poland, Royal Prussia⌊dioecesi WarmiensiErmland (Warmia, Varmia), diocese and ecclesiastical principality in northeastern Poland, 1466-1772 within the Kingdom of Poland, Royal Prussia⌋ meliorem conservationem populique animarum salutem, iam non aliud remedium utilius et convenientius inveniri posse arbitreris, quam quod a dicta sede in ASV, Dat. Apost., Min. Brev. Lat. 5294 [f. 3r] defectum et locum saecularium sacerdotum, qui amplius in illis partibus haberi nequeunt, aliquot docti vel alias idonei fratres seu monachi quorumvis ordinum per te ex quibuscumque domibus regularibus seu monasteriis quorumvis ordinum et on the margin⌈ordinum etordinum et on the margin⌉ dioecesium educendi et ad scandalum, quod in habitu regulari inter saeculares conversando oriri posset, evitandum saecularium sacerdotum habitu induendi dictisque vacuis ecclesiis praeficiendi surrogentur et substituantur, nobis humiliter supplicari fecisti, ut tibi q(uod)(?) on the margin⌈q(uod)(?)q(uod)(?) on the margin⌉ aliquot fratres seu monachos ex domibus et monasteriis huiusmodi dicta doctos et ad docendum populum sacramentaque ecclesiastica ministrandum aptos educendi educere on the margin⌈educereeducere on the margin⌉ et saecularium sacerdotum habitu paper damaged⌈[sacerdotum habitu]sacerdotum habitu paper damaged⌉ induere d[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉sque eisdem vacuis ecclesiis praeficere libere et licite valeas on the margin⌈praeficere libere et licite valeaspraeficere libere et licite valeas on the margin⌉ praeficere licentiam concedere aliasque in praemissis opportune providere de benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur tuum laudabile propositum in Domino plurimum commendantes ac more pii patris in illis longi<n>quis partibus constitutis filiis aliasque in praemissis providere volentes on the margin⌈ac more pii patris in illis longi<n>quis partibus constitutis filiis aliasque in praemissis providere volentesac more pii patris in illis longi<n>quis partibus constitutis filiis aliasque in praemissis providere volentes on the margin⌉, tuis in hac parte supplicationibus inclinati tibi q(uod)(?) on the margin⌈q(uod)(?)q(uod)(?) on the margin⌉ aliquot fratres seu monachos tot, quot necessarii fuerint, ex quibuscumque domibus et monasteriis praedictis doctos et ad docendum populum sacramentaque ecclesiastica illi ministrandum aptos per te ASV, Dat. Apost., Min. Brev. Lat. 5294 [f. 4r] eligendos superiorum licentia super hoc per eos aut alium, seu alios, vel te petita, licet non obtenta, educere on the margin⌈educereeducere on the margin⌉ educendi et illos saecularium sacerdotum habitu induere on the margin⌈induereinduere on the margin⌉ induendi ac eisdem vacuis ecclesiis dioecesis paper damaged⌈[ecclesiis dioecesis]ecclesiis dioecesis paper damaged⌉(?) de illis aliquibus rectoribus idoneis provideatur praefier praeficere valeas(?) necnon eisdem on the margin⌈valeas(?) necnon eisdemvaleas(?) necnon eisdem on the margin⌉ quoque(?) fratribus et monachis, q... illegible⌈...... illegible⌉(?) ut praefertur exire, ut praefertur on the margin⌈ut praeferturut praefertur on the margin⌉, et habitum suum regularem subtus secrete deferendo superiori habitu more presbyterorum saecularium induti incedere dictisque vacuis ecclesiis, donec aliquibus idoneis rectoribus on the margin⌈idoneis rectoribusidoneis rectoribus on the margin⌉ de illis, ut praefertur, provideatur, sic a te praefecti praeesse illasque regere et administrare ac parochianorum ipsarum ecclesiarum animarum curam gerere, verum Dei verbum praedicare, populum in veteri et catholica religione et fide suis contionibus et sanctis doctrinis ... on the margin⌈... illegible⌈...... illegible⌉... on the margin⌉ contra omnium, praesertim vicinorum haereticorum impios errores defendere retinere et defendere, confessiones audire, ecclesiastica sacramenta ministrare aliaque divina officia ASV, Dat. Apost., Min. Brev. Lat. 5294 [f. 5r] exercere possint on the margin⌈possintpossint on the margin⌉, libere et licite valeatis apostolica auctoritate tenore praesentium licentiam concedimus(?) et facultatem non obstantibus praemissis et quibusvis apostolicis necnon in provincialibus et synodalibus conciliis editis generalibus vel specialibus constitutionibus et ordinationibus ac dictae ecclesiae Warmiensis necnon quorum fratres et monachi praedicti exstiterint on the margin⌈quorum fratres et monachi praedicti exstiterintquorum fratres et monachi praedicti exstiterint on the margin⌉ domorum et monasteriorum ac ordinum praedictorum, iuramento confirmatione apostolica vel quavis firmitate alia roboratis, statutis et consuetudinibus ceterisque contrariis quibuscumque.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ Rome (Roma), city in central Italy, on the Tiber river, seat of the Holy See⌊RomaeRome (Roma), city in central Italy, on the Tiber river, seat of the Holy See⌋ apud sanctum Petrum sub anulo piscatoris, die IIII Februarii 1542, pontificatus nostri anno octavo.

Habet sigillum.

S(cripsit)(?) Luis de Torres (*1495 – †1553), son of Fernando de Córdoba, Spanish merchant and landowner; secretary to Pope Paul III; 1549-1553 Archbishop of Salerno⌊de TorresLuis de Torres (*1495 – †1553), son of Fernando de Córdoba, Spanish merchant and landowner; secretary to Pope Paul III; 1549-1553 Archbishop of Salerno⌋