OSHHSA Polen I. 2, 1531, f. 21r

Sacra Caesarea et Catholica Maiestas.

Ex mandato serenissimi domini mei Poloniae regis, quod mihi dedit per litteras suas Cracoviae 24 Ianuarii novissime praeteriti datas, quas heri accepi et vigore credentialium, quas reddidi Sacrae Maiestati Vestrae, salutem et fraterni amoris serenissimi domini mei continuum augmentum omne praeterea studium cum facultatibus, quibus umquam Sacrae Maiestati Vestrae gratificari possit, dico et offero ipsiusque nomine, quod prius in Aquisgrano feci, Sacrae Maiestati Vestrae congratulor summopere de felici coronatione in Romanorum regem serenissimi Ferdinandi fratris Sacrae Maiestatis Vestrae et utrisque nomine quo supra pro afflictae Christianae rei consolatione eiusque contra infideles prosperitate ac incremento omnia fausta precor.

Commisit mihi serenissimus dominus meus pro eo amore et observantia, qua Sacram Maiestatem Vestram prosequitur, omnia ea referre, quae novissime in tractatibus Hungaricis et rebus Turcicis hucusque se obtulerunt. Et cum prius non sit incognitum Sacrae Maiestati Vestrae, quam operam serenissimus dominus meus pro conficienda pace impendit inter serenissimum Ferdinandum regem Romanorum etc. et waywodam Ioannem, qui se regem Hungariae scribit, et quod serenissimus dominus meus generosum Stanislaum Cost superinscribed⌈tt superinscribed⌉ka capitaneum Golubensem nuntium suum ad ipsum waywodam miserit pro confirmandis unius anni indutiis per oratores serenissimi domini mei et illustris ducis Saxoniae Georgii inter utramque partem nuper Posnaniae in Polonia confectis, cumque iste nuntius superioribus diebus ad serenissimum dominum meum rediit, quid ille egerit, quale responsum reportaverit et quo in cardine res istae versentur, Sacram Maiestatem Vestram serenissimus dominus meus latere noluit.

Retulit idem nuntius Ioannem waywodam in hunc modum serenissimo domino meo respondisse: se quidem semper et ab initio huius cum serenissimo Ferdinando rege controversiae non solum indutiarum, sed pacis quoque perpetuae cupidum fuisse nihilque intentatum reliquisse, per quod potuisset sibi suoque regno quietem et pacem comparare, quemadmodum hoc universo orbi atque imprimis serenissimo domino meo foret notissimum; quia vero novissime, dum ad persuasionem serenissimi domini mei oratores suos ad tractandam concordiam et pacem misisset Posnaniam, interea ab adversario suo hostiliter cum valido exercitu invasus et Strigonio ab illo intercepto in regia sua Budensi civitate longa obsidione vallatus atque etiam fortiter oppugnatus esset, a quo etiam nullius pensi indutiae praefatae Posnaniae confectae habitae sunt, quae quidem a festo Luciae incipere debebant. Gentes tamen sui adversarii post festum Luciae non pauco tempore obsidione et expugnatione Budensi inst<i>tissent et proinde non esse illi integrum absque scientia et voluntate imperatoris Turcarum ad istas indutias consentire, ob foedera cum illo inita, quibus cautum sit, OSHHSA Polen I. 2, 1531, f. 21v ne alter absque alterius scientia et consensu pacta aut foedera ineat, recipit tamen se mox missurum dominum Ludovicum Gritti gubernatorem regni sui ad imperatorem Turcarum significando illi postulata serenissimi regis Poloniae et statim, ut acciperet responsum ab illo, tum demum maiestati serenissimi Poloniae regis se significaturum, quid sibi de ipsis indutiis Posnaniae confectis facere erit possibile.

Aliud ab ipso waywoda, qui se Hungariae regem scribit, non fuit habitum responsum, quod ipse serenissimi domini mei nuntius et quaedam alia a Ludovico Gritti ducis Venetiarum filio serenissimo domino meo significata domino de Rogendorff exposuit.

Quae vero idem Ludovicus Gritti serenissimo domino meo 23 Decembris ex Buda scripserit et quae per instructionem scriptam et oretenus ipsi nuntio serenissimo domino meo dicenda commiserit, cum in his conatus et molimina sint imperatoris Turcarum, serenissimus dominus meus etiam Sacram Maiestatem Vestram latere noluit.

Scribit se Ludovicus Gritti missum fuisse ex Constantinopoli a Turca in Hungariam hac potissimum de causa, ut commeatum quem posset copiosiorem in Hungaria colligeret et pararet, qui ingenti exercitui sufficeret, quandoquidem Turcam decrevisse pro futuro vere cum maximis ex multis nationibus copiis terra et aqua cumque innumeris tormentis bellicis et machinis, istiusmodi expeditioni necessariis, eo animo exire Constantinopolim, ne prius redeat, quam Germania undique ferro et igne vastata usque ad fines Italiae attingat eaque potiatur et ne quid res maritimae ei ad id impedimento esse possint, statuisse incomp<a>rabilem armatorum classem versus Neapolim mittere. Hocque sic futurum in eisdem ad serenissimum dominum meum litteris per fidem suam affirmat scribens se id certo scire et se superinscribed, in the hand of Dantiscus⌈sese superinscribed, in the hand of Dantiscus⌉ ab <ineunte> aetate in curia ipsius imperatoris Turcarum versatum fuisse consiliaque eius rectissime noscere, dolereque de tam gravi et imminenti periculo rei Christianae, seque etiam pro eo debito, quo Christianismo devincitur et pro sua conscientia ista omnia Sacrae Maiestati Vestrae atque serenissimo Ferdinando regi scripsisse asserit, declarando tantum Turcarum apparatum bellicum et imminentia Christianitati discrimina, quae nulla alia ex re ortum sunt habitura, quam quod serenissimus Ferdinandus rex non cessat Ioannem regem et afflictum regnum eius Hungariae continuis calamitatibus afficere, quem imperator Turcarum accepit in suam protectionem, unde lacessitus tam perniciosum bellum orbi Christiano gerere instituisset. Scribit praeterea de oratoribus Sacrae Maiestatis adscribed⌈ss adscribed⌉ Vestrae et serenissimi in the Dantiscus hand, written over o⌈oii in the Dantiscus hand, written over o⌉ Ferdinandi in the Dantiscus hand, written over o⌈oii in the Dantiscus hand, written over o⌉ regis ad Turcam, sed per eos nullam pacem seu indutias confici posse, nisi regnum Hungariae cum sua dicione libere Ioanni regi cedat, proinde rogat serenissimum dominum meum, velit ista in principum Christianorum notitiam, quibus adhuc res Christianae curae essent, deducere et bene considerare, quid agendum. Postremo scribit, si intellexerit his discordiis finem aliquem futurum in Hungaria, se daturum apud Turcam operam quae ad bonum et commodum religionis Christianae pertinere videbitur rogatque serenissimum dominum meum, ut quamprimum OSHHSA Polen I. 2, 1531, f. 22r de his relationem faciat, ne rem Christianam sic destituisse iudicari possit. Datum Budae, 23 Decembris.

Nuntio vero serenissimi domini mei idem Gritti in hanc sententiam scriptam dedit instructionem:

Imprimis se favisse semper rebus Christianis testatur, deinde quomodo cum domino Ieronimo de Lasko laboraverit et ipsum imperatorem et Turcas in consuetudinem humaniorem a pristina illa crudelitate induxerit, et quod Turcarum imperator caeso serenissimo olim Ludovico rege, Hungaria written over e⌈eaa written over e⌉ et Buda occupata, cessisset regi Ioanni et quod non solum cessisset, sed donasset illi omne ius suum belli absque tributo et omni alia subiectione.

Et quod ante duos annos, quando serenissimus Ferdinandus rex Ioannem e regno suo exturbare nitebatur, imperator Turcarum se et vires suas movisset ad defendendum amicum suum et regnum Hungariae amico concessum recuperataque Bu Buda et alia loca iterum denuo regi Ioanni reddidisset, fecisse<t>que illi de rebus omnibus ad bellum necessariis cum terrestribus et naval written over b⌈bll written over b⌉ibus copiis cumque bumbardis(!) et rebus his similibus realem provisionem, nam verbum, quod ipse Turcarum imperator in rem et amicitiam Ioannis regis semel protulisset, ita statuisse observare, ut potius omnia extrema pateretur, quam relinquere amicum suum vel sinere eum opprimi.

Testatur etiam animum imperatoris Turcarum non esse crudelem et impium in Christianos, nam cum dominus Ieronimus Laski aestate praeterita ad illum venisset pro consensu concordiae, quam serenissimus dominus meus ad utramque partem tractare proposuerat, facile illam componendam admisisse, sed quia existimabat Turca serenissimum Ferdinandum regem in hac concordia quodam usurum stratagemate, misisset igitur illum, ut adverteret, quorsum negotia illa tenderent. Cumque Budam pervenisset, paulo post in his concordiae tractatibus per exercitum serenissimi Ferdinandi regis se cum Ioanne rege fuisse obsessum, licet sub uno eodemque tempore ipse serenissimus Ferdinandus rex misisset ad imperatorem Turcarum pro pace et indutiis oratores, quos nunc tenet detentos et alios etiam Posnaniam tamquam pro concordia, quo serenissimus Ferdinandus rex suae existimationis non parum apud Turcam amisisset eumque sic exagitasset et incendisset, quod primo vere certissimum et inauditum apparebit incendium, qu<>odque igitur serenissimus Ferdinandus rex omnium futurorum malorum sit causa.

Compertissimum etiam sibi esse asserit, quod si Buda ex manibus Ioannis eriperetur et Turca iterum illam recuperaret, illam numquam deinceps Christianorum sedem futuram, neque Turcas, quam diu vires habent, Germanos umquam in Hungaria passuros, sed potius omnia absumpturos.

Admonet in hac instructione serenissimum dominum meum, ut perpendat, rectene an inique serenissimus Ferdinandus rex indutias Posnaniae compositas sit complexus, cum OSHHSA Polen I. 2, 1531, f. 22v post on the margin, in the hand of Dantiscus⌈postpost on the margin, in the hand of Dantiscus⌉ diem Luciae , quae dies prima indutiarum fuit, exercitus eius fortissimo impetu Budam fuerit aggressus et aliquot inde diebus perseverabat. Unde serenissimus dominus rex meus perpendere deberet, quo animo rex Ioannes huiusmodi delusas indutias boni consulere vel acceptare deberet, tamen pro bono publico paratus esset, sicut et ante proposuit, ad ea, quae essent pacis et sincerae pacis, sed quia esset superinscribed⌈tt superinscribed⌉ in foedere cum Turca, sic quod alter absque alterius consensu et consilio neque de pace, neque de indutiis statueret, velit ipse Gritti pro bono publico Constantinopolim proficisci.

Sed cum sciat et intelligat, nullam aliam spem esse indutiarum et pacis, nisi quod serenissimus dominus meus acceptis in sequestrum omnibus castris arcibus et munitionibus ex manibus serenissimi Ferdinandi regis mitteret hominem suum per postas Constantinopolim Turcarum imperatori significando arces esse in suis manibus et indutias unius anni pro tractanda pace perpetua esse necessarias. Ubi ista sic fierent, pollicetur Gritti istiusmodi indutias se perfecturum, sed petit de his fieri certior a serenissimo domino meo pro Martio futuro. Quod si non fieret, Turcam omnino terra marique venturum acturumque, quae Deus velit, neque eum immoraturum sub Strigonio, sed recta Viennam iturum et ibidem cum terrestribus copiis quaesiturum proelium, classem autem in regnum Neapulitanum(!) missurum, verendumque esse, ne ducatus quoque Barii aliquid malorum patiatur.

Suspectam enim esse imperatori Turcarum Sacrae Maiestatis Vestrae et serenissimi Ferdinandi regis vires et potentiam haberique utramque maiestatem apud ipsum Turcam ob civilia bella et clades Italicas in summo odio, praesertim hoc tempore, quo Turcarum imperatori, tamquam colubri dormienti et ad pacem inclinato, serenissimus Ferdinandus rex cum hac Budensi obsidione caudam pede presserit, qua de re irritatus conatur vibrare aculeos.

Concludendo istam instructionem, dicit Gritti, quod si quid mali hinc orbi Christiano accidet, serenissimo Ferdinando regi imputandum, qui si adhuc relicta Hungaria Christianitati pacem parare voluerit, in illius esse arbitrio. Quo autem serenissimus rex meus curam et sollicitudinem eius in rem publicam Christianam posset experiri, offert se ipse Gritti ad serenissimum dominum meum venturum tractaturumque et se perfecturum pacem cum plena facultate non solum cum serenissimo Ferdinando rege, verum etiam cum aliis illam volentibus, modo arces illae, ut supra dictum est, sint apud serenissimum dominum meum in sequestro, cui ea in re, ut bonae fidei principi, Turcarum imperatorem fidere dicit. Quod si forsan haec concordia fieri non posset, promittit Gritti se effecturum apud Turcam, quod serenissimus dominus meus eas ipsas arces, quas in sequestro sic haberet, salvas et integras serenissimo Ferdinando regi resignare possit et reddere.

OSHHSA Polen I. 2, 1531, f. 23r

Ludovicus item Gritti praeter istam instructionem, quam in scriptis dedit ad serenissimum dominum meum, ipsi nuntio seorsum dixit, ut regi meo referret, quod si ista pax inter serenissimum Ferdinandum regem et Ioannem wayvodam non fieret, imperatorem Turcarum omnino proposuisse, serenissimum Ferdinandum regem primo vere quattuor magnis exercitibus aggredi, cum primo ipsum Turcam in persona Viennam adoriri statuisse et alium mittere ad devastandum et occupandum Moraviam et Slesiam, tertium contra regnum Boemiae, quartum autem exercitum in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out tum⌈ tumercitumercitum in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out tum⌉ navibus ad Italiam transmissurum, qui primum Apuliae applicare debebit.

Ista confidenter serenissimus dominus meus in notitiam Maiestatis Vestrae Serenissimae deducenda existimavit, ne, cum Turca tantum serenissimo domino meo fidat, cuipiam de se secus, quam convenit Christiano et bono principi, insimulandi et suspicandi ansam relinquat in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out am(?)⌈am(?)atat in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out am(?)⌉. Nam serenissimus dominus meus bonum Christianae rei publicae et magno desiderio optat et summo studio neque sine suo impendio procurat, voluitque hunc suum nuntium, qui cum his ex Hungaria rediit, illico cum omnibus his negotiis ad sacram Maiestatem Vestram et ad serenissimum Ferdinandum regem transmittere, nisi magna locorum distantia, qua forsan tardius, quam necessitas postulat, ad Sacram Maiestatem Vestram venire potuisset, fuisset impedimento; commodius igitur videbatur, ut haec omnia sic per postas ad me perscripta in notitiam Sacrae Maiestatis Vestrae perducerentur. Rogatque serenissimus dominus meus, ut haec omnia Sacra Maiestas Vestra cum celeri nuntio ad serenissimum Ferdinandum regem perferri procuret, quo maiestas eius, cui plurimum interest, quomodo omnia habeant, mature et opportune scire possit et si quid item Sacra Maiestas Vestra serenissimo domino meo super his respondere dignabitur, rogat, ut id quam primum cum litteris suis faciat, ne mora, quod plerumque solet, periculum faciat.

Et ne quicquam rerum serenissimi domini mei Sacram Maiestatem Vestram lateat, iniunctum mihi est Sacrae Maiestati Vestrae referre, quod paulo ante wayvoda Muldaviae correptus malo spiritu nulla habita causa rupto et violato iure iurando fractis foederibus cum serenissimo domino meo et regno Poloniae initis litterisque et sigillis atque corporali iuramento posthabitis provinciam Pokacye dictam intra fines regni Poloniae consistentem Moldaviae vicinam, nulla hostilitatis denuntiatione praemissa, clam et fraudulenter cum genti<>um suarum exercitu ingressus est eamque, quod nullas haberet munitiones, vi occupavit et hactenus possessam obtinet. Ad quam provinciam recuperandam non parvum belli apparatum serenissimus dominus meus struit ad praesens, unde Sacra Maiestas Vestra coniicere potest, quam non vacat modo serenissimus dominus meus a bellico strepitu, quem quidem, sic Deo permittente, nulla nulla ratione evitare potest.

OSHHSA Polen I. 2, 1531, f. 23v

Cumque wayvoda Moldaviae sit Turcarum imperatoris tributarius, necessario serenissimus dominus meus eam dumtaxat hostilitatem et iniuriam sibi illatam misso nuntio imperatori Turcarum declarari et exponi atque etiam de his rebus Sacram Maiestatem Vestram per me certiorem reddi iussit, quo nemini detur calumniandi occasio. Cumque non parum interest Sacrae Maiestati Vestrae scire, et quae Turca <molitur> et qualiter illius conatibus occurri possit, commisit haec omnia serenissimus superinscribed⌈serenissimusserenissimus superinscribed⌉ dominus meus Sacrae Maiestati Vestrae et serenissimo Ferdinando regi per me nota fieri offertque serenissimus dominus meus Sacrae Maiestati Vestrae omnem operam constansque suum studium, quo hactenus nil intentatum relinquit, quod ad bonum rei publicae Christianae procurandum opportunum et utile cognovit, et summopere Sacram Maiestatem Vestram rogat, velit haec singula apud se reputar written over t⌈trr written over t⌉e et quid tot imminentibus malis opponi possit, pro sua <incomparabili> prudentia et in rem Christianam cura et propensione perpendere atque super his per nuntium aut litteras suas quanto ocius serenissimum dominum meum de mente sua edocere. Qui se amori et fraternae benevolentiae Sacrae Maiestatis Vestrae plurimum commenda<>t.

Praesentatum Bruxellis, 18 Februarii anno Domini 1531.

Ioannes Dantiscus episcopus Culmensis, apud Sacram Caesaream Maiestatem serenissimi Poloniae regis orator manu propria