List #67
[Ioannes DANTISCUS] do [Sigismund II Augustus Jagiellon]s.l., [before 1546-05-02]
Regest polski:
Do Prus dotarła sprawdzona wiadomość, że król [Zygmunt I] na niedawno odbytym sejmie walnym w Krakowie przyznał starostwo człuchowskie wojewodzie poznańskiemu [Januszowi Latalskiemu], a gniewskie – wojewodzie płockiemu [Feliksowi Srzeńskiemu]. Fakt, że obaj starostwie mają pochodzić z Królestwa Polskiego, podobnie jak starosta rogozieński [Stanisław Sokołowski] z Warzymowa, wywołał poruszenie. Wiele osób uważa, że Polacy próbują nie tylko pozbawić Prusaków przywilejów, lecz także usunąć ich z Prus i sami tam osiąść.
Szczególnie miasta naradzają się między sobą i szukają sposobu, jak zapobiec popadnięciu w niewolę przez nadania dla wspomnianych dwóch tak potężnych wojewodów wbrew przywilejom. Powołują się na ustęp [z przywileju inkorporacyjnego Prus Kazimierza Jagiellończyka z 1454 roku], w którym zapisano, że godności duchowne i świeckie urzędy, a także zamki i posiadłości ziemskie mają być przyznawane jedynie indygenom w sensie ścisłym.
Przodkowie adresata, a zwłaszcza jego ojciec, niejednokrotnie potwierdzali owe przywileje, w tym przytoczony artykuł, uwierzytelniając akty konfirmacji własnoręcznym podpisem, a jednak obecnie postępuje się wbrew nim. Dlatego wszyscy podejrzewają, że w podeszłym wieku król nie ma już pełnego rozeznania w tej kwestii. Dotąd zawsze pilnie przestrzegał zobowiązań, teraz zaś wystawiono przywilej pod pieczęcią większą, na mocy którego starostwo człuchowskie ma zostać przekazane wojewodzie poznańskiemu. Stany Prus Królewskich zwracają się za pośrednictwem Dantyszka i biskupa chełmińskiego [Tiedemanna Giesego], którzy już wcześniej pisali do króla, aby rozpatrzenie nadania starostwa człuchowskiego odłożyć do sejmu [Prus Królewskich] na św. Stanisława [8 maja], skąd wystosują do króla wspólne stanowisko.
Nadejście dokumentu nakazującego niezwłoczne przekazanie wspomnianego zamku wojewodzie poznańskiemu zasmuciło wszystkich. Dantyszek, jako prezes rady Prus Królewskich, sprawujący pieczę nad tym, co się tam dzieje, poczuł się w obowiązku poinformować, że obecna sytuacja może wywołać dodatkowe niepokoje w zagrożonych herezją ziemiach, nie tylko jego diecezji, lecz także wszystkich władztw adresata. Do jak najszybszego podzielenia się tymi informacjami skłoniła go również zachęta adresata, by częściej pisał do niego o sprawach Prus Królewskich, które uznaje za istotne.
Dantyszek zwraca się z prośbą, aby adresat nakłonił swojego ojca do wstrzymania przyznania starostwa człuchowskiego aż do czasu najbliższego sejmu [Prus Królewskich]. Wówczas radcy mogliby skłonić króla – czy to za pośrednictwem posłów, czy listownie – do podjęcia rozwiązania najwłaściwszego dla jego majestatu.
Niniejszą notę Dantyszek sporządził na polecenie adresata. Aby kiedyś nie zadziałała na jego niekorzyść, powierza się opiece monarchy.
Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
| ||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Perlatum est huc certo serenissimam maiestatem regiam in comitiis nuper Cracoviensibus capitaneatum Sluchoviensem magnifico domino palatino Posnaniensi, et alterum, Gnevensem, capitaneatum domino palatino Plocensi contulisse. Quae res hic omnium animos vehementer pe[r]turbavit, ut quae graviorem privilegiis hic nostris derogant, in eo, quod iam dominos palatinos ex Regno et tertium illum Borszimowski in castro Rogosnensi habere hic capitaneos debeamus. Estque iam ea opinio in non paucis apud nostrates, quod domini Poloni Prutenos non solum privilegiis privare, verum etiam eos funditus eicere ex Prussia seque inserere conantur.
Unde potissimum a civitatibus consilia quaeruntur, quae alter ab altero, non privatim modo, verum et publice postulare incipiunt, quid faciendum veniat, ne sic ex insperato opprimantur et in perpetuam servitutem redigantur, ex quo potentes adeo duo palatini iis terris contra pr[i]vilegia intrudantur. Quae aperte haec verba et eam sententiam continent {etc.}:
Item omnes nobiles militares cives et incolas terrarum Prussiae hac etiam prosequemur praerogativa, quod praelaturas dignitates et officia hactenus illic consistentia et in posterum constituenda, item castra et tenutas civitatum et locorum in terris praedictis nullo extraneo aut forensi, sed proprio indigenae conferemus etc.
Proinde, Serenissime Rex, domine clementissime, cum serenissimae maiestatis vestrae maiores, praesertim serenissimus parens serenissimae maiestatis vestrae, eadem privilegia , i[tem] in eo articulo maxime, non semel, manu etiam propria subscripta confirmaverit, quod nemini hic incognitum est, et iam contr[a]rium fiat, suspicantur omnes serenissimae maiestatis eius in hac ultima [aeta]te non plene istius rei habere scientiam, quae alioqui in promissis semper fuit constantissima, quandoquidem sub maiori sigillo litterae, quibus mandatur, ut castrum Slochoviense domino palatino Posnaniensi t[rada]tur, sunt conscriptae. Rogarunt itaque omnes harum terrarum ordi[nes] per reverendissimum dominum episcopum Culmensem et me, qui ea in re paulo ante serenissimae maiestati eius regiae ambo scripsimus, ut serenissima maiestas eius hanc collationem castri Slochoviensis usque ad proximum hic nostrum pro die Sancti Stanislai in Maio conventum differret, unde ex communi consilio quaedam ea in re essent ad eius maiestatem referenda.
Interim tamen venerunt litterae regiae sub maiori sigillo, ut possessio castri illius domino palat[ino] Posnaniensi sine ulla mora concederetur. Quod hic omnes non parvo afficit maerore, quorum Deus corda novit. Cumque hic sim constitutus consilii Pruteni praesidens et veluti rerum omnium, quae hic aguntur, excubitor et custos, videamque iis periculosissimis temporibus in tot sectis, quae passim in vicinis atque etiam hic apud nos dispersae sunt, facile novi motus posse fieri, ex quibus non solum mihi et ecclesiae meae subditis, qui eiusmodi sectis viciniores sumus, verum etiam terris serenissimae maiestatis vestrae his omnibus manifestissima imminere pericula, non potui commi[t]tere, quin haec omnia in notitiam Serenissimae Maiestatis Vestrae deducerem, et potissimum ob id, quod Serenissima Maiestas Vestra iussit, ut de iis, quae scriptu digna viderentur, hinc scriberem saepius. Haec quidem, pro fide mea non digna sol[u]m, verum etiam et necessaria esse arbitratus sum, ut ea Serenissima Maiestas Vestra sciret quamprimum.
Cui humillime supplico sic hoc negotium apud serenissimum parentem suum, dominum meum clementissimum, tra[cta]re velit, ut collatio haec Slochoviensis suspenderetur quousque eius serenissimam maiestatem regiam instantibus hic comitiis, vel per nuntios, aut [per] litteras domini consiliarii harum terrarum convenire possent eaque sugg[e]rere, quae et pro dignitate, et commodis eius serenissimae maiestatis videren[tur] opportuniora.
Hanc itaque schedam ad mandatum Serenissimae Maiestatis Vestrae scrip[si], ne mihi aliquando incommodet, ut Serenissima Maiestas Vestra una mecum clementer comm[enda]tam habere dignetur, rogo supplicissime.