List #67
[Ioannes DANTISCUS] do [Sigismund II Augustus Jagiellon]s.l., [before 1546-05-02]
Regest polski:
Do Prus dotarła sprawdzona wiadomość, że król [Zygmunt I] na niedawno odbytym sejmie walnym w Krakowie przyznał starostwo człuchowskie wojewodzie poznańskiemu [Januszowi Latalskiemu], a gniewskie – wojewodzie płockiemu [Feliksowi Srzeńskiemu]. Fakt, że obaj starostwie mają pochodzić z Królestwa Polskiego, podobnie jak starosta rogozieński [Stanisław Sokołowski] z Warzymowa, wywołał poruszenie. Wiele osób uważa, że Polacy próbują nie tylko pozbawić Prusaków przywilejów, lecz także usunąć ich z Prus i sami tam osiąść.
Szczególnie miasta naradzają się między sobą i szukają sposobu, jak zapobiec popadnięciu w niewolę przez nadania dla wspomnianych dwóch tak potężnych wojewodów wbrew przywilejom. Powołują się na ustęp [z przywileju inkorporacyjnego Prus Kazimierza Jagiellończyka z 1454 roku], w którym zapisano, że godności duchowne i świeckie urzędy, a także zamki i posiadłości ziemskie mają być przyznawane jedynie indygenom w sensie ścisłym.
Przodkowie adresata, a zwłaszcza jego ojciec, niejednokrotnie potwierdzali owe przywileje, w tym przytoczony artykuł, uwierzytelniając akty konfirmacji własnoręcznym podpisem, a jednak obecnie postępuje się wbrew nim. Dlatego wszyscy podejrzewają, że w podeszłym wieku król nie ma już pełnego rozeznania w tej kwestii. Dotąd zawsze pilnie przestrzegał zobowiązań, teraz zaś wystawiono przywilej pod pieczęcią większą, na mocy którego starostwo człuchowskie ma zostać przekazane wojewodzie poznańskiemu. Stany Prus Królewskich zwracają się za pośrednictwem Dantyszka i biskupa chełmińskiego [Tiedemanna Giesego], którzy już wcześniej pisali do króla, aby rozpatrzenie nadania starostwa człuchowskiego odłożyć do sejmu [Prus Królewskich] na św. Stanisława [8 maja], skąd wystosują do króla wspólne stanowisko.
Nadejście dokumentu nakazującego niezwłoczne przekazanie wspomnianego zamku wojewodzie poznańskiemu zasmuciło wszystkich. Dantyszek, jako prezes rady Prus Królewskich, sprawujący pieczę nad tym, co się tam dzieje, poczuł się w obowiązku poinformować, że obecna sytuacja może wywołać dodatkowe niepokoje w zagrożonych herezją ziemiach, nie tylko jego diecezji, lecz także wszystkich władztw adresata. Do jak najszybszego podzielenia się tymi informacjami skłoniła go również zachęta adresata, by częściej pisał do niego o sprawach Prus Królewskich, które uznaje za istotne.
Dantyszek zwraca się z prośbą, aby adresat nakłonił swojego ojca do wstrzymania przyznania starostwa człuchowskiego aż do czasu najbliższego sejmu [Prus Królewskich]. Wówczas radcy mogliby skłonić króla – czy to za pośrednictwem posłów, czy listownie – do podjęcia rozwiązania najwłaściwszego dla jego majestatu.
Niniejszą notę Dantyszek sporządził na polecenie adresata. Aby kiedyś nie zadziałała na jego niekorzyść, powierza się opiece monarchy.
Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
| ||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Perlatum est huc certo serenissimam
Unde potissimum a civitatibus consilia quaeruntur, quae alter ab altero, non privatim modo, verum et publice postulare incipiunt, quid faciendum veniat, ne sic ex insperato opprimantur et in perpetuam servitutem redigantur, ex quo potentes adeo duo palatini iis terris contra pr[i]vilegia intrudantur. Quae aperte haec verba et eam sententiam continent {etc.}:
Item omnes nobiles militares cives et incolas
Proinde, Serenissime Rex, domine clementissime, cum serenissimae maiestatis vestrae maiores, praesertim serenissimus
Interim tamen venerunt litterae regiae sub maiori sigillo, ut possessio castri illius domino
Cui humillime supplico sic hoc negotium apud serenissimum
Hanc itaque schedam ad mandatum Serenissimae Maiestatis Vestrae scrip[si], ne mihi aliquando incommodet, ut Serenissima Maiestas Vestra una mecum clementer comm[enda]tam habere dignetur, rogo supplicissime.
[1 ] Quotation from Casimir IV Jagiellon’s Prussian Privilege of Incorporation, Cracow, 1454, March 6. Cf. WEISE 2, No. 292, p. 131