List #67
[Ioannes DANTISCUS] do [Sigismund II Augustus Jagiellon]s.l., [before 1546-05-02]
Regest polski:
Do Prus dotarła sprawdzona wiadomość, że król [Zygmunt I] na niedawno odbytym sejmie walnym w Krakowie przyznał starostwo człuchowskie wojewodzie poznańskiemu [Januszowi Latalskiemu], a gniewskie – wojewodzie płockiemu [Feliksowi Srzeńskiemu]. Fakt, że obaj starostwie mają pochodzić z Królestwa Polskiego, podobnie jak starosta rogozieński [Stanisław Sokołowski] z Warzymowa, wywołał poruszenie. Wiele osób uważa, że Polacy próbują nie tylko pozbawić Prusaków przywilejów, lecz także usunąć ich z Prus i sami tam osiąść.
Szczególnie miasta naradzają się między sobą i szukają sposobu, jak zapobiec popadnięciu w niewolę przez nadania dla wspomnianych dwóch tak potężnych wojewodów wbrew przywilejom. Powołują się na ustęp [z przywileju inkorporacyjnego Prus Kazimierza Jagiellończyka z 1454 roku], w którym zapisano, że godności duchowne i świeckie urzędy, a także zamki i posiadłości ziemskie mają być przyznawane jedynie indygenom w sensie ścisłym.
Przodkowie adresata, a zwłaszcza jego ojciec, niejednokrotnie potwierdzali owe przywileje, w tym przytoczony artykuł, uwierzytelniając akty konfirmacji własnoręcznym podpisem, a jednak obecnie postępuje się wbrew nim. Dlatego wszyscy podejrzewają, że w podeszłym wieku król nie ma już pełnego rozeznania w tej kwestii. Dotąd zawsze pilnie przestrzegał zobowiązań, teraz zaś wystawiono przywilej pod pieczęcią większą, na mocy którego starostwo człuchowskie ma zostać przekazane wojewodzie poznańskiemu. Stany Prus Królewskich zwracają się za pośrednictwem Dantyszka i biskupa chełmińskiego [Tiedemanna Giesego], którzy już wcześniej pisali do króla, aby rozpatrzenie nadania starostwa człuchowskiego odłożyć do sejmu [Prus Królewskich] na św. Stanisława [8 maja], skąd wystosują do króla wspólne stanowisko.
Nadejście dokumentu nakazującego niezwłoczne przekazanie wspomnianego zamku wojewodzie poznańskiemu zasmuciło wszystkich. Dantyszek, jako prezes rady Prus Królewskich, sprawujący pieczę nad tym, co się tam dzieje, poczuł się w obowiązku poinformować, że obecna sytuacja może wywołać dodatkowe niepokoje w zagrożonych herezją ziemiach, nie tylko jego diecezji, lecz także wszystkich władztw adresata. Do jak najszybszego podzielenia się tymi informacjami skłoniła go również zachęta adresata, by częściej pisał do niego o sprawach Prus Królewskich, które uznaje za istotne.
Dantyszek zwraca się z prośbą, aby adresat nakłonił swojego ojca do wstrzymania przyznania starostwa człuchowskiego aż do czasu najbliższego sejmu [Prus Królewskich]. Wówczas radcy mogliby skłonić króla – czy to za pośrednictwem posłów, czy listownie – do podjęcia rozwiązania najwłaściwszego dla jego majestatu.
Niniejszą notę Dantyszek sporządził na polecenie adresata. Aby kiedyś nie zadziałała na jego niekorzyść, powierza się opiece monarchy.
Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
| ||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
BCz, 245, p. 292Perlatum est huc certo serenissimam maiestatem regiam in comitiis nuper superinscribed in place of crossed-out iis⌈iis nuper nuper superinscribed in place of crossed-out iis⌉ Cracoviensibus capitaneatum Sluchoviensem magnifico domino palatino Posnaniensi, et alterum, Gnevensem, capitaneatum on the margin⌈capitaneatumcapitaneatum on the margin⌉ domino palatino Plocensi contulisse. Quae res hic omnium animos vehementer per hidden by binding⌈[r]r hidden by binding⌉turbavit, ut quae graviorem superinscribed in place of crossed-out plus(?) derogat⌈plus(?) derogat graviorem graviorem superinscribed in place of crossed-out plus(?) derogat⌉ privilegiis hic nostris derogant superinscribed⌈derogantderogant superinscribed⌉, in eo superinscribed in place of crossed-out quam prius ... [...]tum est⌈quam prius ... illegible⌈...... illegible⌉ [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉tum est in eo in eo superinscribed in place of crossed-out quam prius ... [...]tum est⌉, quod iam dominos palatinos ex Regno et tertium superinscribed in place of crossed-out prius⌈prius tertium tertium superinscribed in place of crossed-out prius⌉ illum Borszimowski on the margin⌈BorszimowskiBorszimowski on the margin⌉ in castro Rogosnensi habere hic superinscribed⌈hichic superinscribed⌉ capitaneos debeamus. ... illegible⌈...... illegible⌉ Estque iam ea opinio in non paucis apud nostrates superinscribed⌈apud nostratesapud nostrates superinscribed⌉, quod domini Poloni Prutenos non solum privilegiis privare on the margin in place of crossed-out spoliare⌈spoliare privare privare on the margin in place of crossed-out spoliare⌉, verum etiam eos superinscribed⌈eoseos superinscribed⌉ funditus eicere ex Prussia seque inserere superinscribed in place of crossed-out extorquere seque intrudere⌈extorquere seque intrudere eicere ex Prussia seque inserere eicere ex Prussia seque inserere superinscribed in place of crossed-out extorquere seque intrudere⌉ conantur.
Unde potissimum a civitatibus on the margin⌈potissimum a civitatibuspotissimum a civitatibus on the margin⌉ consilia quaeruntur, quae alter ab altero, non privatim modo, verum et publice postulare incipiunt, quid faciendum veniat, ne sic ex insperato opprimantur et non perfractis importunis superinscribed in place of crossed-out privilegiis⌈privilegiis non perfractis(?) importunis non perfractis importunis superinscribed in place of crossed-out privilegiis⌉ in perpetuam servitutem redigantur, ex quo ... illegible⌈...... illegible⌉ privilegia nostra adeo(?) potentes adeo superinscribed⌈adeoadeo superinscribed⌉ duo palatini iis terris superinscribed in place of crossed-out nobis intrudantur⌈nobis intrudantur iis terris iis terris superinscribed in place of crossed-out nobis intrudantur⌉ contra pri hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉vilegia iis terris intrudantur. Quae aperte haec verba et eam sententiam superinscribed⌈et eam sententiamet eam sententiam superinscribed⌉ continent {etc.}:
Item omnes nobiles militares cives et incolas terrarum Prussiae hac etiam prosequemur praerogativa, quod praelaturas dignitates et officia hactenus illic consistentia et in posterum constituenda, item castra et tenutas civitatum et locorum in terris praedictis nullo extraneo aut forensi, sed proprio indigenae conferemus etc. on the margin⌈Item omnes nobiles militares cives et incolas terrarum Prussiae hac etiam prosequemur praerogativa, quod praelaturas dignitates et officia hactenus illic consistentia et in posterum constituenda, item castra et tenutas civitatum et locorum in terris praedictis nullo extraneo aut forensi, sed proprio indigenae conferemus etc.Item omnes nobiles militares cives et incolas terrarum Prussiae hac etiam prosequemur praerogativa, quod praelaturas dignitates et officia hactenus illic consistentia et in posterum constituenda, item castra et tenutas civitatum et locorum in terris praedictis nullo extraneo aut forensi, sed proprio indigenae conferemus etc. on the margin⌉
Proinde, Serenissime Rex, domine clementissime, cum serenissimae maiestatis vestrae maiores, praesertim maxime serenissimus parens serenissimae maiestatis vestrae, eadem privilegia et, item hidden by binding⌈[tem hidden by binding, possibly ure⌈temtem hidden by binding, possibly ure⌉]tem hidden by binding⌉ in eo articulo maxime, non semel, manu etiam propria subscripta confirmaverit, quod nemini hic incognitum est, et iam in ea ultima aetate contra hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉rium fiat superinscribed in place of crossed-out fieri permittat⌈fieri permittat fiat fiat superinscribed in place of crossed-out fieri permittat⌉, suspicantur omnes serenissimae maiestatis eius in hac ultima aeta hidden by binding⌈[aeta]aeta hidden by binding⌉te non plene istius rei habere scientiam, quae alioqui in promissis ser hidden by binding⌈[er]er hidden by binding⌉vandis semper fuit constantissima, quandoquidem superinscribed in place of crossed-out namque⌈namque quandoquidem quandoquidem superinscribed in place of crossed-out namque⌉ sub maiori sigillo litterae, quibus mandatur, ut castrum Slochoviense domino palatino Posnaniensi trada paper damaged⌈[rada]rada paper damaged⌉tur, sunt conscriptae. Rogarunt itaque omnes harum terrarum ordines paper damaged⌈[nes]nes paper damaged⌉ per reverendissimum dominum episcopum Culmensem et me, qui ea in re paulo ante serenissimae maiestati eius regiae ambo superinscribed⌈amboambo superinscribed⌉ scripsimus, ut serenissima maiestas eius hanc collationem castri Slochoviensis usque ad proximum hic nostrum pro die Sancti Stanislai in Maio conventum differret, ex quo unde ex communi consilio quaedam ea in re essent on the margin in place of crossed-out esset⌈esset ea in re essent ea in re essent on the margin in place of crossed-out esset⌉ ad eius maiestatem et ea in re referenda.
Interim tamen venerunt litterae regiae sub maiori sigillo, ut possessio castri illius domino palatino hidden by binding⌈[ino]ino hidden by binding⌉ Posnaniensi sine ulla mora concederetur. Quod hic omnes non parvo afficit maerore, quorum Deus corda novit. Cumque hic sim constitutus consilii Pruteni praesidens et veluti rerum omnium, quae hic aguntur, excubitor et custos, videamque quod iis periculosissimis temporibus facile in tot sectis, quae se passim in vicinis atque etiam hic superinscribed⌈hichic superinscribed⌉ apud nos infuderut dispersae sunt, facile nescio novi motus posse fieri, ex quibus non solum mihi et ecclesiae meae subditis, qui eiusmodi sectis viciniores sumus, verum etiam terris superinscribed⌈terristerris superinscribed⌉ serenissimae maiestatis vestrae his omnibus superinscribed in place of crossed-out et iis terris⌈et iis terris his omnibus his omnibus superinscribed in place of crossed-out et iis terris⌉ manifestissima imminere pericula, non potui commit hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉tere, quin haec omnia in notitiam Serenissimae Maiestatis Vestrae deducerem on the margin⌈quin haec omnia in notitiam Serenissimae Maiestatis Vestrae deduceremquin haec omnia in notitiam Serenissimae Maiestatis Vestrae deducerem on the margin⌉, et potissimum ob id, quod Serenissima Maiestas Vestra iussit, ut de iis, quae scriptu digna viderentur, hinc superinscribed⌈hinchinc superinscribed⌉ scriberem saepius. Haec quidem, pro fide mea superinscribed⌈pro fide meapro fide mea superinscribed⌉ non digna solu hidden by binding⌈[u]u hidden by binding⌉m, verum etiam et necessaria esse arbitratus sum, ut ea superinscribed⌈eaea superinscribed⌉ Serenissima Maiestas Vestra me illa nova s(?) sciret quamprimum.
Cui humillime supplico sic hoc negotium apud serenissimum parentem suum, dominum meum clementissimum, tracta paper damaged⌈[cta]cta paper damaged⌉re velit, ut collatio haec Slochoviensis suspenderetur quousque eius serenissimam maiestatem regiam pro instantibus hic superinscribed in place of crossed-out nostris⌈nostris hic hic superinscribed in place of crossed-out nostris⌉ comitiis, vel per nuntios, aut per paper damaged⌈[per]per paper damaged⌉ litteras domini consiliarii harum terrarum convenire possent eaque sugge paper damaged⌈[e]e paper damaged⌉rere, quae et pro dignitate, et commodis eius serenissimae maiestatis viderentur hidden by binding⌈[tur]tur hidden by binding⌉ opportuniora.
Hanc itaque schedam ad mandatum Serenissimae Maiestatis Vestrae scripsi hidden by binding⌈[si]si hidden by binding⌉, ne mihi aliquando incommodet, ut Serenissima Maiestas Vestra una mecum clementer superinscribed⌈clementerclementer superinscribed⌉ commenda hidden by binding⌈[enda]enda hidden by binding⌉tam habere dignetur, rogo supplicissime.