Dis andtwordt eynes ersamen raths von Dantzike bitten, an Ko. Ma., unsern allergnedigsten herren, zcu tragen

BCz, 240, p. 178

Maximilianus divina favente clementia electus Romanorum imperator ac Germaniae, Hungariae, Dalmaciae, Croaciae etc. rex, archidux Austriae, dux Burgundiae, Brabanciae etc. comes palatinus serenissimo principi, domino Sigismundo Poloniae regi etc. fratri et consanguineo nostro carissimo salutem et fraterni amoris continuum incrementum.

Serenissime princeps, frater et consanguinee carissime.

Remittimus impraesentiarum ad Serenitatem Vestram illius secretarium , nobilem nostrum et imperii sacri fidelem, dilectum Ioannem de Curiis Dantiscum, iuris utriusque doctorem ac poetam laureatum. Quem quoniam omni<f>aria fide imbutum variarum idiomatum ac aliarum complurimarum virtutum scientiae peritissimum ac in rerum peragendarum experientia exercitatissimum exemplis ipsis cognoveramus, illius propterea opera in quibusdam arduis rebus nostris hactenus usi sumus. Cui iam istuc revertenti iniunximus nonnulla ipsi Serenitati Vestrae nostro nomine significanda eandem fraterno nostro erga illam amoris affectu etiam atque etiam cohortantes velit ipsi indubitatam fidem praestare neque hanc suam moram, quoniam illum in mutua benevolentia, quam fraterne in Serenitatem Vestram intimis medullis concepimus, confisi hactenus apud nos detinuimus, molesto animo ferre malive consulere, verum eum nostri intuitu in causa, quam cum Gdanensibus agit, atque alibi u text damaged⌈[u]u text damaged⌉bi commodum, decus atque ornamentum suum postulabit, qui ob ingentes animi sui dotes commendatione nost text damaged⌈[nost]nost text damaged⌉ra non immerito equidem dignus est, taliter commendatum habere, ut has nostras sentiat sibi effectu ipso largiter omnino profuturas. Quae rem in eo singularibus praefati sui secretarii virtutibus respondentem nobisque quam acceptissimam efficiet condigna erga eandem vicissitudine, ubicumque sese fortuna occasio obtulerit nosque v[...] text damaged⌈[...][...] text damaged⌉nti poterimus, recognoscendam.

Datae.

BCz 274, p. 59

Quod nobis scribit Vestra Sinceritas de novo pontifice et quod de illius utilitate in rem Austriacam et in nos benignitate sperat, idem et nos speramus, audientes eum singulari prudentia et magnitudine animi praeditum. Dolemus autem imprimis mortem reverendissimi domini protectoris nostri, in cuius locum quem delegamus, tam cito deliberari non possumus, sed postea bene resoluti voluntatem nostram Sinceritati(?) Vestrae declarabimus.

Datum Cracoviae, ultimo Februarii 1523.

eas autem, quae de revocatione domini Dantisci agebam, penes me retinui, quas una cum litteris Maiestatis Vestrae ad eius oratorem ita, ut ad me perlatae? sunt, obsignatis, in illius adventum servam. Et cum viderem dominum Dantiscum, qui Antuerpiam, ut inde sarcinulas quasdam per Occeanum in patriam mitteret, iverat, ut tanto expeditior huc advolare posset, nondum venisse

Serenissime Rex et Domine, domine noster clementissime. Post debitam fidelitatis et humillimam servitiorum nostrorum commendationem accepimus Serenissimae Maiestatis Vestrae ad nos patentes commisionis litteras ea, qua decuit et potuimus reverentia, quarum exemplum de verbo ad verbum his adiunximus, quibus perlectis citationem contra generosum dominum Stanislaum Kosthka thesaurarium Marienburgensem ad instantiam generosi domini Achacii Czemae, castelani Gdanensis et capitanei Stumensis, legitimo tempore observato ad comparendum coram nobis in convetu Graudnicensi dedimus, ubi postquam partes actrix et rea coram nobis comparuissent et litterae patentes commisionis Serenissimae Maiestatis Vestrae ad nos utraque parte audiente lectae publice fuissent, generosus dominus castellanus Gdanensis, actor, proposuit se possesione piscatorum Kulbrun per generosum dominum thesaurarium nullo iuris ordine et contra privilegia sua spoliatum esse rogando, ut imprimis privilegium Serenissimae Maiestatis Vestrae revidentes [1] in vigore conservaremus testimoniaque et testes scripto et unum virum iam senem et nobilem audire et admittere velimus utque a domino Kostka thesaurario rationes et, si quas haberet, ta(bula)s occupatorum piscatorum in Kulbrun perquireremus ipsumque ex possessione iuxta Serenissimae Maiestatis Vestrae commisionis litteras amoveremus.

Ad quae domini Castellani Gdanensis proposita dominus Kostka thesaurarius ilico excepit dicens et expresse asseverans se illos [pi]scatores, ut permittitur, numquam in suam possesionem accepisse, sed noluisse accipere neque tum se in illorum esse possesione dimisisseque eandem se possessionem ad litteras reverendi domini episcopi Culmensis, qui ab eo postulasset, ut hoc, quicquid esset, dissidii ob eam causam Serenissimae Maiestati Vestrae d e finiendum relinqueret, quod et fecisset et quod ob id etiam, quod citatio diutius quam oportuit fuisset retenta et legitimo tempore non reddita, testes et testimonia aliaque causam ipsam concernentia ob tam breve temporis spatium colligere et coram nobis statuere non potuisset instanter a nobis petens ut terminum ei prorogaremus, cum causa esset mere Serenissimae Maiestatis Vestrae, quo rationes testes testimoniaque sua et alia ad eam causam spectantia producere posset.

Contra quae dominus castellanus opposuit, quod citatio domino thesaurario a nobis contra illum emissa debito tempore fuisset reddita iuxta usum et harum terrarum iampridem observatam consuetidinem, quae disposuit quod in quindecim diebus reddi ante diem praefixum debeat, haec vero diebus viginti fuisset data ante comparitionis terminum, et quod ideo haec exceptio esset invalida, maxime ob eam causam, quod ipse dominus thesaurarius eo tempore, cum istos piscatores in Kulbrun occupasset et illis ne deinceps cuiquam nisi sibi oboedirent, mandasset, iam in promptu rationes et causas, iura etiam et testimonia hab[uisset], vel habere debuisset, quibus id sibi licere putasset. Q[uae] quia coram nobis iuxta commisionis Serenissimae Maiestatis Vestrae formam n[on] produceret, rogabat dominus castellanus, ut iura privilegiu[m] et testimonia testemque eius legitime ad id citatum admi[tte]remus et examinaremus, neque hac obstare aut praeiudic[are] bonis Serenissimae Maiestatis Vestrae, Quae ex sua innata clementia quemlibe[t] in iuribus suis et donationibus a se factis conservare, et m[odo] id, quod suum esset, adimere soleret, ostenditque ad se litteras domini thesaurarii, quibus de occupatis piscatoribus aiebat consta... , quas his cum aliis inclusimus.

Ad quae dominus thesaurarius per procuratorem suum ea, quae s[ibi] replicabat contra citacionem excipiendo et ne in re fisci ... [Serenissimae] Maiestatis Vestrae praecipites essemus nos commonens dilationem ea[m] quam prius a nobis postulavit dicens se istos piscatores numquam occupasse et quod si forte scripsisset ad dominum ca[stela]num eosdem piscatores tum se noluisse adimere a iu[ris] ??? obsequio districtus Crisburg et castro regio Marienbu[rgensi] adiungere, se tamen ea in re mutasse sententiam, proinde dictam piscatorum occupationem a se non esse factam, neque etiam hoc tempore se illos occupare addens actori praescriptum esse, ut paratus cum documentis suis ad iudicium veniat, reo autem ad illa producenda iustam dilationem a iure non esse praeclusam. Rogabat igitur, ut pro tempore competenti huiusmodi dilatio sibi admitteretur.

Contra quae iterum dominus castellanus respondit, quod dominum thesaurarium non latuit, ut si quas haberet rationes ad occupandum eos piscatores, quod eas producere deberet, cum ab eo tempore quo primum dominus thesaurarius occupationem eam tentabat, ut litteris suis declaravit, tum etiam quod ex citatione, cui commisio regia fuit inserta, hoc ipsum clare sibi iniunctum cognoverat neque ei ad eas rationes producendas tempus hucusque defuisse. Unde dominus castellanus, ut prius, iura sua, testes et testimonia a nobis examinari, quae coram nobis proposuit, rogabat.

His itaque ab utraque parte propositis et responsis apud nos mature reputatis diligenter cavendum duximus, ne fines mandati litterarum Serenissimae Maiestatis Vestrae ea in causa minima etiam in re transgrederemur. Proinde partibus respondimus nos inter eas non esse deputatos a Serenissima Maiestate Vestra iudices commisarios, sed dumtaxat auditores vel, ut vocant, referendarios, ut quicquid pro veritatis investigatione per litterarum aut testium [di]ligentem examinationem cognosceremus, rationibus prius occupatorum piscatorum perquisitis pro animi Serenissimae Maiestatis Vestrae informatione omnia ad Eandem Serenissimam Maiestatem Vestram sub sigillis nostris suficienter perscriberemus, huius causae sententiam et cognitionem integram Serenissimae Maiestati Vestrae relinquentes, et ob id nobis non esset ea facultas, ut dilationes vel alia, quae processus iuridicos concernunt, admittere possemus, si vero partes litteras testes aut testimonia ea in causa iuxta Serenissimae Maiestatis Vestrae mandati formam producere vellent, nos ad litterarum et testium diligentem examinationem processuros et quicquid in his cognosceremus ad Serenissimam Maiestatem Vestram scripturos quaesivimusque a domino thesaurario quibus rationibus inniteretur, ut eos piscatores domino castellano adimeret. Ad quod, ut prius, respondit petens dilationem, quam illi, cum iuridice ea in re nihil nobis agere Serenissima Maiestas Vestra commiserit, admittere non licuit. Et sic ad domini castellani iura testimonia et testem examinandum processimus liberum relinquentes domino thesaurario si huic actui interesse et eum audire vellet. Quod recusavit et ab eo protestatus est. Ceterum a nobis petit, ut haec ad praemissa sibi sub sigillis nostris scripta daremus, quod prohibiti mandato Serenissimae Maiestatis Vestrae, Quae sibi ista omnia pro animi sui informatione describi iussit, facere non potuimus.

Produxit itaque coram nobis dominus castellanus nobilem dominum Georgium de Kleicz maiorem annis sexaginta regia citatione ad veritatis perhibendum testimonium vocatum petens, [ ...] illum admitti et ut illum iuratum de villa et piscator [es de] Kulbrum, cuius olim et hucusque fuissent et quo spectarent quaereremus. Qui tetis admissus et veritatem per Deum, ut iuris est, dicere rogatus deposuit coram nobis compertum s[ibi] esse seque hoc certo scire, quod villa Kulbrun et piscatores saepedicti ab eo tempore quo ipse recordar [etur] ab antiquo hactenus prtinuerit semper ad Ch [risburg] et quod illi [pis]catores captos pisces illuc deferre soleb[ant] quodque multo [s] in Chrisburg fuisset et vidisset pisces [de] ferri a piscatoribus.

Deinde dominus castellanus produxit litteras testimoniales [ali] quot testium dicta continentes a consulatu Elbingensi et [litter] as a Satfeld oppido in lingna germanica scriptas si [gillis] suis munitas, quas, ut non suspestas et integras suscepimus et legi audivimus, postremo exhibuit et privilegium suum a Serenissima Maiestate Vestra super districtu Chrisburg sibi concessum in membrana scriptum sigillo maiori Serenissimae Maiestatis Vestrae dependente, sanum integrum et ab omni vitio alienum, quod cum diligenter perlegissemus, invenimus in generali Serenissimae Maiestatis Vestrae donatione specialem illam, in qua Serenissima Maiestatas Vestra domino castellano dedit oppidum Chrisburg cum omnibus villis et signanter piscatoribus et cum contributionibus piscium ex villa Kylenberg, ex quo nomine consonante cum Kulbrun forsan ista controversia orta est. Quod non sit scriptum Kulbrun idque vitium scriptoris aperte esse cognovimus, quandoquidem nulla villa est in toto Chrisburgensi districtu, quae hoc nomine Kylemberg vocatur. Quod sic pro fide nostra ex Serenissimae Maiestatis Vestrae mandato incognitionem Serenissimae Maiestatis Vestrae deducendum existimavimus, Cui omnia quemadmodum coram nobis proposita et acta sunt, ut oboedientissimi Serenissimae Maiestatis Vestrae mandati executores, his nostris litteris sub appressis sigillis nostris descripsimus mittimusque his adiunctum exemplum commissionis seu mandati ad nos Serenissimae Maiestatis Vestrae et copiam privilegii domini castellani Gdanensis. Citationem contra nobilem Georgium de Cleicz ad ferendum testimnium, dicta etiam testium coram consulatu Elbingensi proposita et alia coram oppidanis Salfeld litteris et sigillis munita et ipsas domini thesaurarii Marienburgensis litteras ad castellanum Gdanensem [qu]ibus villam Kulbrun et piscatores illos occupare se velle scribit, et cum dominus thesaurarius Kostka se eam villam [cum] piscatoribus non occupasse et in possesione eius se non esse coram nobis fassus est, non potuimus eam villam cum piscatoribus ad manus nostras accipere, namque Serenissima Maiestas Vestra nobis mandavit, ut prius remoto abinde praefato Kostka possessore eosdem piscatores ad decisionem usque litis teneremus, ex quo Serenissimae Maiestatis Vestrae mandato atque aliis in commissione Serenissimae Maiestatis Vestrae contentis cum nobis, nequaquam exire vel latum quidem unguem licuerit, fecimus ea, quae nobis Serenissima Maiestas Vestra praecepit, qua fide et diligentia potuimus. Cui nos ut Domino nostro clementissimo humillime commendamus et Deum pro perpetua felicitate et longaeva incolumitate Serenissimae Maiestatis Vestrae devotissima mente exoramus.

Actum in conventu Graudnicensi die Iovis secunda mensis Octobris, anno Domini MoDoXXXIII.

Serenissimae Maiestatis Vestrae

Humilli mi servus et capellanus Ioannes episcopus Culmensis [2]

[1 2 ]

[1 ] Revidentes , możliwa lekcja renidentes .

[2 ] Podpis inną ręką, być może Dantyszka.

f. 58r

Capituli Warmiensis ad regiam maiestatem, XXIII Augusti 1537

Accepimus hodie in negotio electionis episcopi huius ecclesiae Warmiensis Sacrae Maiestatis Vestrae litteras admonentes nos praestiti consensus nostri et accesus Nobilitatis Vestrae Regiae in successionem reverendissimi domini Ioannis episcopi Culmensis nomine coadiutoriae, si quid humanitus reverendo quondam Mauritio episcopo accidisset. Existimatque S(acra) or S(erenissima)⌈S(acra)S(acra) or S(erenissima)⌉ Maiestas Vestra nec dignitatis regiae, neque nostrae constantiae videri a superinscribed⌈aa superinscribed⌉ semel deliberata sententia discedere, hortan(s) or hortan(do)⌈hortan(s)hortan(s) or hortan(do)⌉ nos, ut eundem reverendissimum dominum episcopum salvis tamen prioribus pactis sine nominatione quattuor personarum in episcopum deposcamus. Curaturam se, ut ab apostolica sede confirmatio impetretur etc.

Serenissime et Clementissime Rex.

Negare non possumus rebus tunc ita postulantibus in coadiutoriam cum succesione pro reverendissimo domino Culmensi nos solemniter consensisse nec est cur in animum inducere debuissemus, ut conceptam antea nunc mutaremus sententiam, si modo sors tulisset, ut coadiutoriae negotium suum potuisset habere progressum. Verum, quia re adhuc infecta defunctus est is, cui petebatur adiutor, ex praedicto consensu et omnibus aliis inde secutis eo, quod prorsus intercederunt, reverendissimo domino episcopo Culmensi nullum ius nec ullus titulus ad ecclesiam Warmiensem accessit, quae sibi eum(!) instead of is⌈eum(!)eum(!) instead of is⌉ vindicare aut a Sede Apostolica legitime confirmari posset. Proinde relapsa, utique est, electionis ratio in statum priorem, in quo ante coadiutoriae tractatum et consensum praestitum fuerat, hoc est, ut iuxta pactorum cum S(acra) or S(erenissima)⌈S(acra)S(acra) or S(erenissima)⌉ Maiestate Vestra initorum condicionem celebretur, nisi eorundem violatores videri velimus. Quod nec S(acram) or S(erenissimam)⌈S(acram)S(acram) or S(erenissimam)⌉ Maiestatem Vestram velle, nec nos decere arbitramur. Nec propterea Maiestas Vestra sibi persuaderi permittat voluntatem nostram a reverendissimo domino Culmensi, qui ob insignem doctrinam rerumque multarum non vulgarem experientiam non potest nobis non esse commendatissimus, adeo alienatam esse, ut ob eo postulando sententiam mutaverimus, sed id agimus, ut iusto titulo et legitimo processu iure pactorum, quae nobi sacrosancta sunt, res peragatur.

Quam ob rem S(acram) or S(erenissimam)⌈S(acram)S(acram) or S(erenissimam)⌉ Maiestatem Vestram devotissime rogamus et obsecramus, ut per suam toti orbi celebrem iustitiam eum ipsum, qui pactis praescriptus est electionis, modo nobis relinquere et inconvulsum conservare atque ante diem electioni destinatum, quem, ne ad reliqua expedienda nimis contractus videatur, usque ad diem XXVI Septembris, hoc est feriam quartam ante Michaelis, si ita res postulaverit, prorogabimus, quattuor personas gratiose designare dignetur. Existimetque S(acra) or S(erenissima)⌈S(acra)S(acra) or S(erenissima)⌉ Maiestas Vestra in eligendo seu postulando ita nos exhibituros, ne quicquam in indignitatem Sacrae Maiestatis Vestrae aut contra nostram constantiam actum videri possit. Speramus autem S(acram) or S(erenissimam)⌈S(acram)S(acram) or S(erenissimam)⌉ Maiestatem Vestram ita negotium curaturam, ut ea prorogatione non fuerit opus, sed ut de ipsius mente ad iustam electionis diem, hoc est XX Septembris, reddamur certiores.

Commendamus diligentissime tam ecclesiae, quam omnium rerum fortunas in protectionem et gratiam Eiusdem Maiestatis Vestrae. Cui incolumitatem et regalis gloriae incrementum cum sperata de hostibus victoria a Domino precamur.

BCz, 244, p. 270

Serenissime Potentissimeque Rex et Domine, Domine clementissime. Humillimam et devotissimam servitiorum nostrorum commendationem.

In hoc hic nostro conventu amicus noster generosus dominus Achacius Zceme castellanus Gdanensis accepit litteras illustrissimi principis electoris et marchionis Brandenburgensis per nuntium proprium intra paucos dies ex Berolinio huc missas, quibus ab eo postulat, ut, quantum possit citius, se ad eius illustrissimam dominationem conferat ob quaedam archana et secreta negotia, quae ei communicare et credere, et in iis opera eius secretissime uti decrevit superinscribed in place of crossed-out vellet⌈vellet decrevit decrevit superinscribed in place of crossed-out vellet⌉. Qua in re dominus castellanus sub certa amica inter nos ms 2 3 4 fiducia,
ms 1 fiduci[a] paper damaged⌈fiduciams 2 3 4 fiducia,
ms 1 fiduci[a] paper damaged⌉ consilium a superinscribed in place of crossed-out nostrum⌈nostrum a a superinscribed in place of crossed-out nostrum⌉ nobis sibi ms 1 4 impartiri,
ms 2 3 impetrari⌈impartirims 1 4 impartiri,
ms 2 3 impetrari⌉ summopere rogavit, ms 2 3 4 quod,
ms 1 quo[d] paper damaged⌈quodms 2 3 4 quod,
ms 1 quo[d] paper damaged⌉ pro ... illegible⌈...... illegible⌉ temporis angustia reique ratione istiusmodi ei dedimus, ut in primis eam vocationem illustrissimi domini electoris in ms 2 3 4 notitiam,
ms 1 notitia[m] paper damaged⌈notitiamms 2 3 4 notitiam,
ms 1 notitia[m] paper damaged⌉ Serenissimae Maiestatis Vestrae deduceret atque pro XXI huius mensis Serenissimae Maiestatis Vestrae voluntatem Posnaniae operiretur, ut, si quid forsan ms 2 3 4 per,
ms 1 p[er] paper damaged⌈perms 2 3 4 per,
ms 1 p[er] paper damaged⌉ eum Serenissima Maiestas Vestra on the margin⌈Serenissima Maiestas VestraSerenissima Maiestas Vestra on the margin⌉ illustrissimo domino electori referri vellet, mandata ms 2 3 4 reciperet,
ms 1 reciper[et] paper damaged⌈reciperetms 2 3 4 reciperet,
ms 1 reciper[et] paper damaged⌉. Cognovimus siquidem ex eisdem vocationis litteris, quod res ms 2 3 4 quasdam,
ms 1 quas[dam] paper damaged⌈quasdamms 2 3 4 quasdam,
ms 1 quas[dam] paper damaged⌉ arduas et fortassis ipsam Serenissimam Maiestatem Vestram et has ms 2 3 4 terras,
ms 1 terr[as] paper damaged⌈terrasms 2 3 4 terras,
ms 1 terr[as] paper damaged⌉ contingentes agere et tractare per eum habeat. Ut igitur Serenissima Maiestas Vestra eum intra praescriptum tempus de ms 2 3 4 mente,
ms 1 ment[e] paper damaged⌈mentems 2 3 4 mente,
ms 1 ment[e] paper damaged⌉ sua certiorem reddat, hancque nostram dispicientiam(!) ms 2 3 4 clementer,
ms 1 clement[er] paper damaged⌈clementerms 2 3 4 clementer,
ms 1 clement[er] paper damaged⌉ boni consulat, humillime nos in gratiam Serenissimae Maiestatis Vestrae ms 2 3 4 commendantes,
ms 1 comm[en]dantes paper damaged⌈commendantesms 2 3 4 commendantes,
ms 1 comm[en]dantes paper damaged⌉, rogamus.

Dominus Deus eandem Serenissimam Maiestatem Vestram in valetudine prosperrima omniumque rerum felicissimo successu quam diutissime promoveat et conservet.

BCz, 1597, p. 535

ms 1 Formula,
ms 2 Forma⌈Formulams 1 Formula,
ms 2 Forma⌉ litterarum Reverendissimi Domini Culmensis ad Serenissimam Regiam Maiestatem

Serenissime etc.

Rogaverunt me plerique domini consiliarii harum terrarum ms 1 nothing written ,
ms 2 tam terrigenae, quam civitates⌈ms 1 nothing written ,
ms 2 tam terrigenae, quam civitates⌉, ut nonnulla, quae in usum tum Vestrae Maiestatis, tum huius reipublicae esse videbantur, ad ms 1 ipsam,
ms 2 eandem⌈ipsamms 1 ipsam,
ms 2 eandem⌉ Maiestatem Vestram perscriberem. Erat hoc quidem officium reverendissimi domini episcopi Warmiensis, in hoc senatu praesidentem agentis, sed quoniam nuper non admodum prospere ei ms 1 ceciderat,
ms 2 evenerat⌈cecideratms 1 ceciderat,
ms 2 evenerat⌉ simile pro republica susceptum studium, parsum est nunc eius reverendissimae ms 1 paternitati,
ms 2 paternitatis iniquae sorti⌈paternitatims 1 paternitati,
ms 2 paternitatis iniquae sorti⌉ms 1 , cuius iniquam sortem non immerito dolent omnes, quandoquidem omnium rogatu apud Maiestatem Vestram agenda susceperat, quae indignationem ei istam pepererunt,
ms 2 omitted⌈, cuius iniquam sortem non immerito dolent omnes, quandoquidem omnium rogatu apud Maiestatem Vestram agenda susceperat, quae indignationem ei istam pepereruntms 1 , cuius iniquam sortem non immerito dolent omnes, quandoquidem omnium rogatu apud Maiestatem Vestram agenda susceperat, quae indignationem ei istam pepererunt,
ms 2 omitted⌉.

Consuluerant anno superiori domini consiliarii ex conventu Grudentino scribentes, ut Maiestas Vestra permitteret pecuniam accisae, quae tum instituta erat, in praetorium civitatis Thorunensis deponi, ms 1 quoniam,
ms 2 quod⌈quoniamms 1 quoniam,
ms 2 quod⌉ ad sedandos tumultus, qui ob aes publicum serenissimo ms 1 Daniae regi,
ms 2 regi Daniae⌈Daniae regims 1 Daniae regi,
ms 2 regi Daniae⌉ collatum exorti ms 1 fuerant,
ms 2 erant⌈fuerantms 1 fuerant,
ms 2 erant⌉, tum ad discutiendas dissensiones inter nobilitatem et parvas civitates ob cocturam cerevisiae indies gliscentes, tum ad ferendam opem subitis inexspectatisque casibus reipublicae plurimum ms 1 istud,
ms 2 omitted⌈istudms 1 istud,
ms 2 omitted⌉ expedire videbatur. Quibus consiliis et petitionibus tametsi Serenissima Maiestas Vestra benigniter annuerit, tamen ms 1 quoniam,
ms 2 cum⌈quoniamms 1 quoniam,
ms 2 cum⌉ postea diversam ms 1 suam voluntatem,
ms 2 [...] voluntatem⌈suam voluntatemms 1 suam voluntatem,
ms 2 [...] voluntatem⌉ indicavit, ut videlicet omnis collecta pecunia in thesaurum regium comportaretur, omnes se ad obtemperandum Maiestati Vestrae componunt, ms 1 expendentes suae oboedientiae debitum magis,
ms 2 suae oboedientiae debitum magis expendentes⌈expendentes suae oboedientiae debitum magisms 1 expendentes suae oboedientiae debitum magis,
ms 2 suae oboedientiae debitum magis expendentes⌉, quam indignitatem, quae ex rei iam evulgatae ms 1 retractatione,
ms 2 mutatione⌈retractationems 1 retractatione,
ms 2 mutatione⌉ ms 1 ipsis,
ms 2 ipsis⌈ipsis superinscribed⌈ipsisipsis superinscribed⌉ms 1 ipsis,
ms 2 ipsis⌉ acessit, ad hoc solum dolentes, quod se in suspicionem audiunt vocari, quas haec consulentes fidei et auctoritati Maiestatis Vestrae voluerint derogare. Quod quantum abfuerit ab omnium animis, etsi credant Maiestati Vestrae satis haberi ms 1 persuasum,
ms 2 exploratum⌈persuasumms 1 persuasum,
ms 2 exploratum⌉, tamen cupiunt, nequando etiam re ipsa doceatur, ubi simili contributo fuerit ms 1 in futurum,
ms 2 in futurum⌈in futurum superinscribed⌈in futurumin futurum superinscribed⌉ms 1 in futurum,
ms 2 in futurum⌉ reipublicae necessitatibus consulendum.

Quod autem ad componenda dissidia nobilium et civitatum parvarum in facutate adhuc est dominorum consiliariorum, ne etiam ms 1 hac oportunitate frustrentur, rogant unamecum,
ms 2 hoc excidat, rogamus⌈hac oportunitate frustrentur, rogant unamecumms 1 hac oportunitate frustrentur, rogant unamecum,
ms 2 hoc excidat, rogamus⌉ Serenissimam Maiestatem Vestram, dignetur ante proximum conventum harum terrarum mandare omnibus huius contributi collectoribus, ut de exactis et in regium thesaurum illatis BCz, 1597, p. 536 pecuniis earumque, si qui sunt, debitoribus, in dicto conventu dominis consiliariis exactam reddant rationem, unde dignosci possit, quantum quisque ex cocturis dependerit. Quo comperto facile inibitur ratio, qua ex parte sit gravaminis iusta querela, licebitque nobis Maiestatem Vestram hac etiam in parte liberare conquerentium illa perpetua molestatione.

Haec quoniam non ab re a Maiestate Vestra peti videbam, nolui adversari eorum desideriis, qui ista a me scribi petebant, sperans Maiestatem Vestram hoc meum obsequium non indigne laturam, imo et probaturam esse. Equidem ita meum animum ac studia omnia institui, ut nihil umquam sim intermissurus, quod pro honore et commodis Maiestatis Vestrae cognovero mea servitute ms 1 agi,
ms 2 geri⌈agims 1 agi,
ms 2 geri⌉ posse.

Eidem Maiestati Vestrae, pro cuius salute et glorioso statu iugiter Deum precor, devotissime me commendo.

AAWO, AB, D.68, f. 278r

Serenissime Princeps, Potentissime Rex et Domine Clementissime.

Fidelium servitiorum nostrorum in gratiam Serenissimae Maiestatis Vestrae subditissimam commendationem.

Nos, infrascripti Serenissimae Maiestatis Vestrae terrarum Prussiae consiliarii, cum sigillum harum terrarum ad manus non habeamus, patentibus iis nostris litteris per nos ex communi consensu scriptis Serenissimae Maiestati Vestrae humiliter significandum duximus, quod ad nostram supplicationem, quam ratione conventus, qui pro Divi Stanislai die praeterito celebrari debuerat, ad Serenissimam Maiestatem Vestram per medium reverendissimi domini episcopi Warmiensis, praesidentis nostri, dederamus, ab eodem iis diebus Serenissimae Maiestatis Vestrae responsum accepimus, ex quo petitiones nostras, ut videlicet tempus et locus illius conventus ob pestis contagium, quod tum et adhuc in praesenti Marienburgi saevit, transferretur, non esse admissas dolenter quidem intelleximus, cum etiam iis, quibus castri cura tradita est, liberum permittatur saluti suae consulere, nobis vero non item.

Cum igitur suspecti aeris et mortis metu, qui a natura cunctis est inditus, tum etiam non dubia spe precium nostrarum exaudiendarum, conventus noster pro statuto die et loco non coierit ac Serenissima Maiestas Vestra in litteris Gedani clementer nobis datis novissimeque Cracoviae confirmatis, quoties res postulaverit, alium locum et tempus praescribendi arbitrium sibi reservaverit, iterum ad Serenissimam Maiestatem Vestram supplices confugimus atque humillime oramus, elapso iam commodiore veris tempore instanteque messe, cuius cura incumbit omnibus, ut conventum, qui non abs re infectus transiit, in futurum pro Divi Michaelis festo celebrandum, unico ad omnes hic ordines scripto mandato cum omnibus causis tractandis, convertere dignetur, cum tali facultate (si ita Serenissimae Maiestati Vestrae propter ancipitem hic aeris statum placebit) dominis consiliariis concedenda, ut possint, si suspicio pestis tunc in Graudencz esse comperietur, conventum ipsum in locum aliquem salubriorem communi consilio transferre, mandatis Maiestatis Vestrae quoad cetera salvis maAAWO, AB, D.68, f. 278vnentibus, et quo in iis reverendissimo domino Warmiensi nostrum omnium nomine diffusius scribenti Serenissima Maiestas Vestra credat certius, ad illum has patentes sigillis nostris firmatas Serenissimae Maiestati Vestrae mittendas dedimus.

Cui nos supplicissime commendamus cupientes eandem Serenissimam Maiestatem Vestram in diuturna et felicissima prosperitate valere.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ Lubaviae, die XIIII Iunii anno Domini MDXXXIX.

Eiusdem Serenissimae Maiestatis Vestrae devoti et fideles consiliarii ac servit(o)res hidden by binding⌈[es]es hidden by binding⌉

Tidemannus episcopus Culmensis manu propria subscripsit

Ioannes de Lusianis palatinus Culmensis ac capitaneus Rosine(nsis) etc. subscripsit hidden by binding⌈[etc. subscripsit]etc. subscripsit hidden by binding⌉

Georgius a Baisen palatinus Marienburgensis et Gnevensis etc. subscripsit hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉

Georgius a Conopat palatinus Pomeraniae manu propria subscripsit

Achacius Czeme castellanus Gedanensis, capitaneus Sthumensis subscripsit

AAWO, AB, D.68, f. 278v

Serenissime Princeps, Potentissime Rex et Domine Clementissime.

Fidelium servitiorum nostrorum in gratiam Serenissimae Maiestatis Vestrae subditissimam commendationem.

Cum paucos ante dies generosus quondam Ludovicus a Mortangen castellanus Elbingensis et in consilio harum terrarum consors noster ex hac vita receptus castellanatum ipsum et hunc dignitatis locum reliquerit existimemusque non solum reipublicae hidden by binding⌈[licae]licae hidden by binding⌉ nostrae, sed etiam Maiestatis Vestrae commoditatibus expedire, ut hi, qui in huius consilii senatu ante versati exercitatique sint, in vacantium dignitatum loca sublimiora prae aliis surrogentur, humillime Maiestati Vestrae supplicamus, ut ad vacantem hunc castellanatum Elbingensem generosum dominum Achacium Czeme castellanum Gedanensem evehere, illius vero castellanatum Gedanensem generoso domino Michaeli Selislawski succamerario Culmensi conferre, ac in huius deinde locum dominum Fabianum Czeme succamerarium Pomeraniae, ut dominum Ioannem a Baisen, magnifici domini palatini Marienburgensis filium, ad praesens succamerarium Marienburgensem, sublimare dignetur, quo a pluribus regio beneficio cohonestatis cumulatiores gratiae et fidelitatis obsequia attentiora Maiestati Vestrae reddantur.

Cum quibus nos quoque eidem Sacrae Maiestati Vestrae, si nostrae intercessioni locum dare dignabitur, pro ea clementia studebimus fidelitatis nostrae et devotissimorum obsequiorum iura uberius rependere. Cum autem sigilli harum terrarum usus nobis non congregatis non permitteretur, litteras has patentes singulorum nostrum sigillis et subscriptionibus roboratas per reverendissimum dominum Warmiensem, praesidentem nostrum, cui latius hac in re scribenti Serenissima Maiestas Vestra fidem habere dignetur, ad eandem Maiestatem Vestram mittimus, commendantes nos subditissime gratiae et clementiae eius ac salutem longaevam et omnis felicitatis incrementa a Domino Deo eidem precantes.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ Lubaviae, die XIIII Iunii anno Domini MDXXXIX.

Eiusdem Serenissimae Maiestatis Vestrae devoti et fideles consiliarii ac servitores

Tidemannus episcopus Culmensis manu propria subscripsit

Ioannes de Lusianis palatinus Culmensis ac capitaneus etc.

Georgius a Baisen palatinus Marienburgensis etc.

Georgius a Conopat palatinus Pomeraniae etc. subscripsit

AAWO, AB, D.100, f. 140r

Ad Dominum d(octorem) Ioannem Benedicti

Venerabilis Domine, amice et confrater carissime.

Litteras Venerabilitatis Vestrae sexta Octobris Vilnae scriptas et 19 eiusdem nobis redditas accepimus et quae de spoliato allodio (quod eidem vigore iuratorum statutorum cum ratione vacationis et actu sacerdoti praesenti concorditer pari voto unanimi consensu (iuxta suam narrationem) collatum fuisse scribit etc. <)> legimus et reliquum earundem litterarum tenorem sane intelleximus, et miramur, unde venerit illi in mentem nos tam amaro animo arguere et libidinis atque affectus nota praeter rei exigentiam et meritum nostrum insectari, atque nos tanta indignitate inconstantiae et levitatis onerare, cum utique conscientia recti ab istis iniuriosis praeiudiciis facile relevari et omnibus hoc cognoscere cupientibus de contrario fidem possumus facere. Unde minime fuisset opus tanto ardore nobiscum expostulare, cum utique nos de his, quae litteris exponit, nequaquam poterit convincere. Ita si datum est Vestrae Venerabilitati capitulari consensu allodium, probate possessionem. Si concorditer concessa est possessio, proferatis regestra, haec enim ad substantiam allodiorum iuxta statutorum rationem sunt legitima requisita.

Hoc autem cum Venerabilitas Vestra facere non poterit, modestius fratres traducere oportuisset et statutorum praevaricationem nequaquam impingere convenisset. Nam statutorum sancte iuratorum ratio manet firma et ista Vestrae Venerabilitatis amaritudo parum exspectata, nec satis cauta aut sobria consideratur esse passionata. Id si AAWO, AB, D.100, f. 140v recte factum sit, Dei et bonorum esto iudicium. Quamquam si statutorum dispositone sit vobiscum contendendum, allodium ad praesens per Vestram Venerabilitatem <optatum> vobis conferri non potuit, quod regestum dimissi allodii iuxta statutorum rationem a vobis ante <optionem> alterius allodii praesentatum non esset.

Dominus Hosius etiam sine iniuria eo privari non potuit, q(ui)d(em) tempore debitae vacantiae illud optavit, et solum propter litem illi motam (sed tamen concordia debite sopitam), quae dicebatur in urbe non exstincta etc., suspensus esset. Cuius rei dispositio ex capitulari conclusione Vestrae V(enerabilitati) insinuanda venerat, verum Vestra Venerabilitas nec praesidentem nec fratres de responso requisivit, sed primum in Gdanum divertit et postea rediens hinc abscessit etc.

Decuisset itaque et ex dignitate Venerabilitatis Vestrae fuisset serenissimae maiestati regiae praesentibus nonnullis, ut scribit, episcopis vera narrare et nullius de ornamento causae parum firmae colorem adducere, nam quae egimus de bonis fundamentis et rationibus legitimis nos fecisse sciat, ob quam, quotiescumque opus fuerit, rationem nos reddituros minime diffidat.

Et rogamus, ne depost huiusmodi iniuriis nos oneret, sed fraternae caritatis lege, quae sibi fieri velit, similiter nobis impendat et in quibus ipsa Venerabilitas Vestra honorari vult, etiam nos (sine dignitatis et aestimationis nostrae iniuria) honorare sollicita sit, quam bene valere cupimus.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉.

AAWO, AB, D.70, f. 389r

Serenissime.

Non defuimus officio nostro, Serenissime Rex et Domine, domine clementissime superinscribed, in the hand of Dantiscus⌈Serenissime Rex et Domine, domine clementissimeSerenissime Rex et Domine, domine clementissime superinscribed, in the hand of Dantiscus⌉, sed, quod Serenissima Maiestas Vestra nobis iniunxit, statuto die et descripto loco ad decidendam causam, quae est superinscribed⌈quae estquae est superinscribed⌉ inter Serenissimae Maiestatis Vestrae fiscum et honestam Gertrudim Lismanin written over m⌈mnn written over m⌉ civem written over is⌈isemem written over is⌉ Thoroniensem written over is⌈isemem written over is⌉, convenimus. Cum vero ventum esset ad propositiones allegationes et dicta et responsa partium, apparebat causa haec difficilis et intricata, mulier vero, contra quam actio instituta erat, ad respondendum non difficilis, magis tamen prona, ut quae vidua esset, ad compositionem amicabilem, quam cuius nos mentem animadvertentes et sexus imbelcillitate liberorum etiam multitudine, quorum mater existit, inducti, praeterea quod et ea causa longiores vel moras vel difficultates esset patitura on the margin⌈praeterea quod et ea superinscribed⌈eaea superinscribed⌉ causa longiores vel moras vel difficultates esset patiturapraeterea quod et ea causa longiores vel moras vel difficultates esset patitura on the margin⌉, eam illi facile concessimus, ita tamen, ne quicquam hac re Serenissimae Maiestatis Vestrae iuri derogatum fo written over i⌈ioo written over i⌉ret. Quomodo igitur haec causa composita sit, plenius Serenissima Maiestas Vestra ex litteris generosi domini Stanislai Coska a Stangenberg superinscribed, in the hand of Dantiscus⌈a Stangenberga Stangenberg superinscribed, in the hand of Dantiscus⌉ castellani written over o⌈oii written over o⌉ Culmensis, capitanei written over o⌈oii written over o⌉ Gol<ube>ensis et Putzensis et Serenissimae Maiestatis harum terrarum Serenissimae Maiestatis Vestrae thesaurarii written over o⌈oii written over o⌉, cognoscet, quem ut in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out cui⌈cuiquem utquem ut in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out cui⌉ totum negotium hoc ad Serenissimam Maiestatem Vestram describat in the Dantiscus hand, written over endum⌈endumatat in the Dantiscus hand, written over endum⌉, s rogavimus in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out commissimus⌈commissimusrogavimusrogavimus in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out commissimus⌉. Oramus itaque in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out Rogamus tamen omnes⌈Rogamus tamen omnesOramus itaqueOramus itaque in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out Rogamus tamen omnes⌉ quanto possimus demissius, Serenissima Maiestas Vestra velit ex innata clementia et quam semper prae se tulit erga subditos suos gratia superinscribed in place of crossed-out clementia facere⌈clementia faceregratiagratia superinscribed in place of crossed-out clementia facere⌉ clementer huic factae compositioni annuere eamque ob . submissam oboedientiam partis adversae viduae videlicet rem admittere et confirmare. Nos nihilominus, si haec co factam compositionem Serenissima Maiestas Vestra non approbaverit (quod minime fore speramus) nostro commissi[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ officio, si ulteriora mandata a Serenissima Maiestate Vestra receperimus nobis oblata fuerint, non sumus defuturi atque oboedienter obsecuturi on the margin⌈atque oboedienter obsecuturiatque oboedienter obsecuturi on the margin⌉. Deus Omnipotens Serenissimam Maiestatem Vestram, cuius nos omnes gratiae, favori written over e⌈eii written over e⌉ et clementiae cum omni servitiorum nostrorum subiectione nos omnes commendamus, diuturnissimo tempore incolumem conservare dignetur.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ Vormdith, 18 mensis Novembris anno 1545.

AAWO, AB, D. 70, f. 389v (t.p.)

Unsern freuntlichenn etc.

Wie wir alhie czu Vormdith von wegenn k(oninglicher) m(ajestet), u(nsers) a(ller)g(nedigsten) h(errn), gescheftenn sein czusa(men)komen, / ist uns och im namen des schultzenn vom Pantzow on the margin in place of crossed-out Panczou⌈Panczou Pantzow Pantzow on the margin in place of crossed-out Panczou⌉ ... superinscribed⌈... illegible⌈...... illegible⌉... superinscribed⌉ vortragenn, / dem Ewer Erbarkeit seine pferde aus bploser heide hat lassen pfenden, und den grosmächtigen hern Georg von Baisen, marienburgischen woiwoden on the margin in place of crossed-out sich kegen ... / mit ubertrift seiner stuth and then crossed-out⌈sich kegen ... illegible⌈...... illegible⌉ / mit ubertrift seiner stuth E(wer) E(rbarkeit) seine pferde aus p written over b⌈bpp written over b⌉loser heide hat lassen pfend(en), und den ... illegible⌈...... illegible⌉ gros(mächtigen) hern Georg von Baisen, marienburgisch(en) woiwoden Ewer Erbarkeit seine pferde aus bploser heide hat lassen pfenden, und den grosmächtigen hern Georg von Baisen, marienburgischen woiwoden on the margin in place of crossed-out sich kegen ... / mit ubertrift seiner stuth and then crossed-out⌉ vorshenn, / deshalbenn ihm den die diesulbte von superinscribed⌈vonvon superinscribed⌉ ein geczagenn wurdt superinscribed⌈wurdtwurdt superinscribed⌉, letzclich aber auf bit des ... superinscribed⌈bit des ... illegible⌈...... illegible⌉bit des ... superinscribed⌉ mitleidenn haben ewr grot(?) ihm die pferde aller superinscribed in place of crossed-out gantz stuth⌈gantz stuth pferde aller pferde aller superinscribed in place of crossed-out gantz stuth⌉, bass auf den schelheinsche widder czu geeignet. Dieweil nu dem armen man viel daran gelegen / und den ubel, als da die gantze stuth durch superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ durch durch superinscribed in place of crossed-out ...⌉ gehindert wirdt, entperenn kann. Derwegenn gelanget an E(wer) E(rbarkei)t unser aller freuntliches bitten, diesulbte wolte obgedachtem schultzenn, / der des obgenanten großmächtigen hern marienburgischen woiwoden underthan ist, on the margin in place of crossed-out obgenanten hern Hans von Baisenn underthan ist⌈ obgenanten hern superinscribed in place of crossed-out edlen und ernvhesten hern ⌈edlen und ernvhesten hern obgenanten hern obgenanten hern superinscribed in place of crossed-out edlen und ernvhesten hern ⌉ Hans von Baisenn underthan ist obgenanten g(roßmäch)t(igen) hern marienburgischen woiwoden underthan ist, obgenanten großmächtigen hern marienburgischen woiwoden underthan ist, on the margin in place of crossed-out obgenanten hern Hans von Baisenn underthan ist⌉ / umb gutter nachparlicher vorwanten freuntdschaft willenn / den vorhalt[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ scholheinst widderum czueignen. Daran E(wer) E(rbarkei)t dem armen man hidden by binding⌈[an]an hidden by binding⌉ grosse furderung seiner narung / und uns ein sunderlichenn gefa hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉lenn, / widderum kegenn die mit vielen czugehanen willen und dinstes czuvorschuldenn, thun wirdt. Got der almechtige wol[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ E(wer) E(rbarkei)t mit , volkomner superinscribed in place of crossed-out langer⌈langer, volko(m)ner, volkomner superinscribed in place of crossed-out langer⌉ gesuntheit und gelucklichem regement, / welchs wir Ewer E(rbarkei)t aller thun wunschen, / lange erhaltenn.

Dat(um)

King Sigismundus II Augustus to the king Sigismundus I

Vilnius, 25.02.1547

Serenissime Rex et noster parens colendissime. Quae sit cura et solicitudo petitionesque statuum terrarum Prussiae, vt concessiones praefecturarum alienigenis contra iura eorum, vt asserunt, factae in integrum restituantur, Serenissima Maiestas Vestra ex aliis literis nostris abunde intelligere dignabitur. Itaque, si Serenissima Maiestas Vestra preces eorum exaudiendas duxerit, maiorem in modum rogamus, velit generosum Ioannem a Baisen castellanum Elbingensem, cum propter patris eius merita, tum eius singularem virtutem bene merendique studium, in capitaneatu Gneuensi clementer conseruare, ab omnibus enim nobis commendatur, ita vt facile credamus Serenissimam Maiestatem Vestram hoc beneficium suum in hominem gratum collaturam esse. Quod nos omni studio officiisque nostris obsequentissimis mereri contendemus. Deus omnipote<n>s seruet et regnare faciat Serenissimam Maiestatem Vestram diutissime sanam et felicem. Cuius gratiae et amori paterno nos ipsos etiam atque etiam vnice commendamus.

Vilnae, die XXV Februarii anno domini M.D.XLVII

Scribunt illustres domini duces Pomeraniae se insimulatos esse apud caesaream maiestatem, quod conspiraverint contra maiestatem eius et, cum alia nonnulla contra maiestatem eius designaverunt, tum suppetias etiam rebellibus eius tulerint, quibus de rebus omnibus etsi purgare se diligenter maiestati eius conati sunt, non potuisse tamen se hactenus ulla purgatione deprecationeque sua animum illius graviter offensum mitigare esseque ingens periculum, ne maiestas eius caesarea exercitum suum in terras eorum Pomeraniae immittat. Quam ob rem a nobis magnopere petiverint, ut interponere nostras pro illis preces dignaremur, quo gratiam caesareae maiestatis reconciliare sibi possent. Scribit etiam illustris dominus dux Prussiae, si vicinas Saxoniae provincias, cuius generis est Pomerania, caesarea maiestas occupaverit a magistro ordinis designato non parum discriminis Prussiae terris impendere. Proinde petit, ut operam nostram interponamus, quo bellum istuc exitiale pace commutetur, et vias inveniamus, quibus et Saxoniae dux, et nepos noster Albertus Iunior Brandenburgensis ex ea, in qua sint, captivitate liberari queant.