List #2457
[Ioannes DANTISCUS] do [Samuel MACIEJOWSKI][Heilsberg (Lidzbark Warmiński)], 1541-07-15
Regest polski:
Dantyszek wyraża radość z nominowania Samuela Maciejowskiego na biskupstwo płockie pomimo niechęci nieprzyjaciół. Obszerniejszy list w tej i innych sprawach prześle przez Jana Holstena, który wiezie 50 florenów od torunian i 10 od wojewody pomorskiego [Jana Konopackiego].
Dantyszek załącza do listu opis przebiegu swojego konfliktu z pewnymi mieszkańcami Królewca. Prosi Maciejowskiego o zadbanie, by mógł bez przeszkód korzystać ze swobody jurysdykcji kościelnej oraz praw i regaliów, nadanych jemu i jego poprzednikom przez papieży i władców świeckich. Dantyszek uważa, że skoro książę [Albrecht] zezwala (a może nawet rozkazuje) swoim poddanym naruszać te prawa, to i on sam powinien móc czynić podobnie, a jego poddani, nie zawsze sprawiedliwie traktowani przez księcia i jego sędziów, powinni mieć prawo do apelacji u króla lub jakiejś innej procedury odwoławczej. Wolałby jednak, by tak jak dotychczas, król nie był nękany tego rodzaju sprawami.
Dantyszek poleca opiece Maciejowskiego sprawy doręczyciela tego listu, syna (huius adolescentis) sędziego ziemskiego chełmińskiego [tj. jednego z synów Jerzego Plemięckiego, zapewne Jana lub Bartłomieja].
Przybyły właśnie Mikołaj Płotowski napotkał nowe trudności w objęciu części majątku proskrybowanego Alexandra [Scultetiego]. Z rozkazu króla [Zygmunta I] brat proskrybowanego [Ignatius Sculteti] ma dowieść, że ta część nie przynależy Aleksandrowi, ale jemu i jego matce. Nie stawił się jednak w żadnym z trzech terminów wyznaczonych na to przez podskarbiego malborskiego [Stanisława Kostkę]. Dantyszek prosi adresata, by za jego przyczyną sprawa została bez dalszych wybiegów i zwłoki załatwiona na korzyść Płotowskiego.
Załącznik:
Dantyszek objaśnia szczegółowo przebieg konfliktu pomiędzy poddanym księcia pruskiego Albrechta, Bartholomeusem Vogtem i jego (niewymienionymi z imienia) towarzyszami, a poddanymi królewskimi z miasta Elbląga o spadek po Georgu Langerbeinie. Na mocy wyroku, wydanego przez Dantyszka 27 czerwca [1541] w Braniewie, strony miały przedstawić swoje prawa do spadku przed radą i sądem miasta Reszla. Bartholomeus Vogt wraz ze swoimi towarzyszami odmówił uczynienia tego i wbrew wyrokowi Dantyszka zażądał oddania mu całości schedy. Elblążanie Lucas Helm i Sebald Wartenberg natomiast stawili się przed sądem reszelskim i dowiedli swoich praw z tytułu pokrewieństwa ze zmarłym. Na ich wniosek sąd reszelski nałożył areszt na Vogta do czasu spodziewanego przybycia do Reszla tamtejszego starosty [Georga von Höfen], w celu uniemożliwienia aresztowanemu opuszczenia miasta bez zadośćuczynienia za bezprawnie zawłaszczony wcześniej spadek.
Tegoż dnia Vogt złożył oświadczenie przed burmistrzem, że dotrzymał ustanowionego przez Dantyszka terminu rozprawy, nie wspomniał jednak o nałożonym na siebie areszcie i potajemnie wymknął się z miasta. O całym przebiegu sprawy rada miasta Reszla powiadomiła drugą stronę na piśmie.
Dantyszek zwraca uwagę, że Vogt został proskrybowany w Elblągu oraz usunięty z rady miasta Królewca, zaś jego deklaracja, jakoby odwołał się w przepisowym terminie jednego roku od wcześniejszego wyroku Dantyszka w tej samej sprawie [wydanego 26 stycznia 1540, CIDTC, IDT 593], nie jest zgodna z prawdą. Wprawdzie jeden z jego towarzyszy odwołał się wówczas do Rady Pruskiej, nie była ona jednak właściwym adresatem apelacji, ponieważ Dantyszek nie podlega jej jurysdykcji. Dlatego też Dantyszek zwraca się do Maciejowskiego z prośbą o interwencję na wypadek, gdyby Bartholomeus Vogt zdecydował się złożyć apelację do króla. Podkreśla, że apelacja taka byłaby złożona po terminie.
Prosi także Maciejowskiego, aby powiadomił króla, że Georg Langerbein, jako urodzony w Reszlu duchowny, przejąwszy po śmierci siostry jej tamtejszy majątek w pieniądzach, złocie i srebrze, zbiegł do Królewca, gdzie zmarł jako apostata. Mówi się, że ponad czterysta grzywien z jego schedy trafiło w ręce księcia Albrechta, o co Vogt nie ośmielił się upomnieć. Część tego spadku należy się Dantyszkowi z tytułu apostazji kapłana będącego pod jego jurysdykcją. Dantyszek prosi Maciejowskiego o uzyskanie u króla, by ten zechciał zachować go przy tym, co należy mu się zgodnie z prawem, oraz o spowodowanie wystosowania w tej sprawie listu królewskiego do księcia Albrechta.
Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
Pomocnicze podstawy źródłowe:
| ||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Reverendissime mi Domine.
Exprimere nequeo, quanta laetitia gestiam, quod serenissima maiestas regia, invitis illis, qui benemeritos odio prosequuntur, Dominationem Vestram Reverendissimam episcopatu Plocensi auxerit. De quo paulo post cum Ioanne Holsten, qui feret quinquaginta florenos pe[nes] XXX grossos a Thoronensibus et a magnifico domino palatino Pomer[a]niae florenos X, copiosius, tum de iis, tum etiam de rebus al[iis] plurimis scripturus.
In praesenti mitto negotium cum ill[is] de Monte Regio quomodo transactum sit, ne quid per illos, q[ui], quemadmodum pater eorum, in veritate non stant, mendaci[um] confictum adferatur. Non deesse mihi velit Dominatio Vestra Reverendissima, ut iure meo et ecclesiasticae iurisdictionis libertate, praeter[ea] et regalibus a pontificibus et imperatoribus Romanis praedecessoribus meis et mihi datis, sine istorum impiorum rab[u]larum impedimento frui possum. Quod si iis uti permittitu[r] illustrissimus dominus dux vicinus meus, qui per suos subditos et nesci[o], si eo non iubente, mea regalia impugnare sinit, idem, q[uod] et mihi concedatur.
Sin vero, sit liberum similiter subditis m[eis], qui plerumque multis afficiuntur iniuriis a domino duc[e] et iudiciis eius non semper aequis, ad serenissimam maiestatem regiam appell[are] vel quavis etiam de re conqueri. Satius tamen esset, ut qu[em]admodum hactenus serenissima maiestas regia et aula ab huiusmodi molestiis fuit libera, sic aequae maneret deincep[s]. Sed de iis et aliis paulo post fusius.
Quod reliquum est, me fraterno Reverendissimae Dominationis Vestrae amori et negotia huius adolescentis domini iudicis terrestris districtus Culmensis si[bi] plurimum commendo etc.
Postscript:
Hac hora noster Nicolaus Plotowski appulit. Cui in assequ[en]da parte hereditatis, quae ad Alexandrum proscriptum pertinet, mandato regio nova est intrusa difficultas, quod frater proscri[pti] probatione docere debeat eam partem non ad proscriptum, sed ad s[e] et matrem devolvi. Qua in probatione in tribus terminis a generoso domino thesaurario Mariemburgensi institutis, quemadmodum et serenissimae maiestati regiae scribit, defecit.
Rogo itaque, intercedat pro eo, ut iam plane donatione regia, exclusis iis technis et moris, et sine quavis appellatione parti[um] [fac]ile frui possit. Quod ille inclinata cervice et [ego] omnibus fraternis officiis promereri studebo sedulo. Etc.
Reverendissime in Christo Pater et D[omine], ... observande.
Salutem et fraternorum o[bsequiorum meorum commendationem].
Causam ... , quam cum complicibus suis iure agit contra [subditos] serenissimae maiestatis regiae Lucam Helm et Sebaldum [Wartenberg] [ci]ves Elbingenses contra item quosdam mihi subiectos ..., ut novissime ex Braunsberg scripsi consulatui ... civitatis meae Ressel, inter partes tractandam ... cum illarum consensu concordiam certam componerent, aut si qu... iuridice a partibus postularetur, pro officio suo ....
Quo cum feria secunda post divi Ioannis Baptistae festum, p[rout] a me institutum fuerat, convenissent [s]ubditi regii, cives Elbing[enses], [qui] fide digna testimonia protulerunt ad heredita[tem], [de q]ua lis habetur, ad Reslenses relictam a sacerdote Georgio Langerbein proximiores se in gradu sanguinis esse exigentes a Bartolomeo Vogt et complicibus eius, ut [co]ram consulatu ...li et iudicio sua etiam producerent iura, quibus se ad eam hereditatem potiores arbitrantur, unde planum fieret, quis eorum ad eam hereditatem iustiorem haberet accessum.
Quod Bartolomeus cum suis facturum se prorsus negavit, sed sine quibusvis rationibus hereditatem sibi illam contra tenorem sententiae meae dari integram postulavit, in qua quidem sententia mea liquido expressum est, ut is, qui [p]er contendentes in gradu sanguinis sit proximior hocque probatis testificationibus docuerit, prae reliquis remotioribus ad eam hereditatem admitti debeat.
Quocirca cum subditi regii Elbingenses cum testimoniis suis ius suum, quod ad eam hereditatem habent, clare demonstrassent, parte adversa nihil praeter amarulenta verba pro sui iuris declaratione proferente, requisiverunt a consulatu et iudicio, ut de iis, quae iam Bartolomeus cum suis ex ea hereditate contra omnem aequitatem percepisset, cum propinquitatem suam, ut iuris est, non probasset, arrestaretur et eis de perceptis satisfaceret. Hocque ad eum modum iuridice a consulatu et iudicio factum es[t] arrestatusque fuit Bartolomeus cum suis, ut e[rat] integro die, quo capitaneus meus Reslensis applicare debu[it] [a]tque applicuit ... [c]ausae amissione civitatem non egrederentur, quo parti conquerenti sati[sfactum sit].
Eo die nondum peracto Bartolomeus praeconsulem S... [acc]cessit et protestatus est se servasse a me const[itutum] comparitionis terminum, de arresto vero nullam fecit [men]tionem et sic clandestine pedes civitatem egress[us] ..., postea currus subsecutus est, se ex arresto, s[ub amis]sione causae facto, subduxit. [Ea] omnia, ut acta sunt consulatus Reslensis parti peten[ti] s... scripta dedit.
Ex hac actione ... Bartolomeum cum suis ad hereditatem ... ... clareque comproba{r}verunt nullam habere iuris propinquitatem, quam ... litteris et testibus firmarunt ... ...[prae]terea Bartolomeum cum suis a causa ... decidisse , quod ex ar[resto] ... sub causae amissione facto profugerit illamque peni[tus] [d]eseruerit.
Proinde impense oro, si iterum quer[e]lis suis iniquis impostor ille non abs re ex Elbingo proscriptus et in Monte Regio ex consulatu eiectus serenissimam maiestatem regiam molestare destinaverit, ut, quomodo res acta sit, Dominatio Vestra Reverendissima referat inquietique hominis improbitatem compescat et, quemadmodum meruit, absolvat.
Quod vero impudens nugator Bartolomeus se dicit a sententia mea appellasse, hoc per illum factum non est, quandoquidem alius quispiam ex illius complicibus aderat. Cum sententia mea promulgaretur et is quidem ad dominos consiliarios harum terrarum appellavit, quibus ego vigore regalium meorum et ex vi pactorum praedecessoribus meis concessorum cum libera mea iurisdictione submissus non sum, verum intra decursum unius anni iuxta constitutionum nostrarum continentiam appellationem non est prosecutus, et sic iterum causa haec cassa et deserta mansit.
Ceterum serenissimae maiestatis regiae in ea appellation[e] ne verbo quidem meminit. Quae si etiam ad eius maiestatem extensa fuisset supra annum sine prosecutione iampridem expirasset, fact[a] enim fuit XXVI Ianuarii anni MDXL. Hinc es[t], quod Marsia ille potius, quam Bartolomeus cum suis adhae[ren]tibus nihil in hac causa legitime agere aut praetendere possit, a qua iam toties decidit, etsi senten[tia] mea sub incudem revocari deberet, in qua express[um] est, quod proximior in sanguinis gradu ad hereditat[em] relictam admitti debeat, cum id omnia iura praecip[ue] retractari a iurisperitis nequaquam possit.
Est porro aliud, quod me contra hunc amarulentum rabulam tueb[a]tur, deduci idipsum in notitiam serenissimae maiestatis regiae peto. Sace[r]dos ille , cum percepiss[et] post sororis suae mortem apud Reslenses meos, ub[i] et ille natus erat, quicquid in pecuniis auro et arg[en]to relictum fuit, profugit ad Montem Regium fact[usque] apostata, intestatus e vivis cessit. Unde ... dominus dux vicinus meus, ut ferunt, supra quadringen[tas] marcas nostrates accepit, Bartolomeo non audente [re]luctari. De fundis autem et censibus, quos sacerd[os] ille apostata et intestatus in civitate mea Res[sel] reliquit, iam se audet intromittere non docens, u[t] subditi regii Elbingenses fecerunt, propinquitat[em] se ad eam hereditatem habere putat. Cumque in eo sententiam meam contemnat, rogo Dominationem Vestram Reverendissimam a serenissima maiestat[e] [reg]ia obtinere velit, ut mihi iure meo, quod ab apostat[a] [et in]testato sacerdote ad me devolutum est, uti licea[t] ... ad illustrissimum dominum ducem litteras scribi committat, quarum vigore omne id, quod Bar[tolomeus] ... illis ad me iure pertine[ntibus] ... ab eo et ab eius complicibus possim, ... usurpavit, ne quid offensionis f... relinquo. Cumque in eo nihil, quod con... contra iurium nostrorum ecclesiasticorum sit consuetudin[em, iterum] atque iterum oro, mihi adesse et patrocinari [apud serenissimam] maiestatem regiam velit, ut hoc, quod legitime post[ulo, mihi] concedatur. Qua in re ecclesiasticae nostrae liber[tati com]modabit et mihi plurimum gratificabitur Dominatio Vestra Reverendissima.
[Cui] omnia faustissima , utque hanc longam scriptionem p... se necessaria instructione boni consulat, precor [ex] animo.
Datae Heilsberg, XV Iulii MDXLI.