Letter #2531
Cornelis DE SCHEPPER & Godschalk ERICKSEN (SASSENKERLE) to Ioannes DANTISCUSBrussels, 1542-01-30
English register:
Having returned from Germany, where he stayed with the Landgrave of Hesse [Philip I] and the Archbishop of Köln [Hermann von Wied], among others, De Schepper received two letters from Dantiscus dispatched in August [1541]. The first one mentioned Gdańsk beer, and the other moose antlers. De Schepper is glad that Dantiscus is well.
He reports that (in accordance with instructions from [Nicolas Perrenot de] Granvelle,) he sent the antlers to Ioanne de Burgoigne. He encloses Granvelle’s letter to Dantiscus [IDL 2519]. The beer reached Bruges, and has been drunk by Queen Mary [of Hungary] and the Queen of Scotland’s sister [Louise de Lorraine, sister of Mary of Guise]; the latter having never tried beer, she drank it with repugnance (cum nausea). Many think this beer has medicinal properties, because when De Schepper added wild ginger (asara baccara) and laurel berries (lauri baccae) to it, it helped his wife [Elisabeth Donche] with her cough.
De Schepper reports that the Emperor [Charles V] ended the Diet of Regensburg (July [1541]) and travelled to Italy, and that the Christians were defeated at Buda. He locates the cause of the defeat in the passivity of the German dissidents and the gullibility of Brother George [Utješenović], Bálint Török and other Hungarians as regards Turkish promises.
Next he describes the Emperor’s unsuccessful expedition to Algiers to retake the towns captured by Turkish and Moorish pirates. Many courtiers lost some of their property during the expedition, and a large part of the fleet was destroyed, but no one of importance was killed. De Schepper’s brother-in-law Cornelis van Zegherscapelle took part in the expedition. Upon returning, the Emperor went to Valladolid and plans another expedition to Africa. In the Low Countries, thanksgiving prayers were ordered for the Emperor’s safe return from the expedition.
De Schepper outlines the growing threat from France towards the Low Countries and Germany. The King [Francis I of Valois] demanded that the Duke of Lorraine [Antoine le Bon] hand over the territory of Chȃtenois. It is a convenient place from which to attack the Duchy of Luxembourg and the bishoprics of western Germany. The Germans fail to see this danger, the Emperor is depleting his strength on the war with the Turks and internal conflicts, and meanwhile France is growing in strength. Recently the Emperor was accused that he was going to be the undoing of the Christian world. De Schepper, like Dantiscus, wants to withdraw from politics.
De Schepper reports that the Admiral [Philippe de Chabot] has regained his influence in France. With the help of the King’s mistress [Anne de Pisseleu d'Heilly] he has removed Constable [Anne] de Montmorency from power.
De Schepper claims that the real cause of the animosity between the Emperor and the King of France and of the impending war was not the occupation of Milan or the Kingdom of Navarre, but divine anger at people’s sins. Last summer many thousands of people also died of the plague in Germany. De Schepper notes with horror the King of France’s intense drive to seize imperial power. He sees this as a realistic possibility in the face of the discord and the decline of military virtues in Germany. Some Germans have even sworn allegiance to the King of France. De Schepper cites historical examples of empires collapsing. He also writes that rumours are circulating that the French will officially propose moves against the Emperor [at the Diet] in Speyer. An assembly was held recently in the Netherlands at which the people were informed how to behave if an enemy invasion occurred.
De Schepper outlines the situation in the Baltic region. Christian [III of Oldenburg], King of Denmark, rejected the imperial envoy’s proposal to extend the truce. Similarly, the King of Sweden [Gustav I Vasa] is readying for war. Therefore the Low Countries have written to the rulers of Poland and the Baltic duchies and towns, informing them of possible impediments to trade and navigation in case of war.
De Schepper reports that after the battle at Buda, Godschalk [Ericksen] together with Bartholomeus Haller and Miklos Oláh found themselves within Queen Mary’s Hungarian estates, which they left upon a request from the residents, who feared that the presence of an imperial envoy would bring the Turks’ wrath upon them. Oláh travelled to the court of the Roman King [Ferdinand], and Haller to Nuremberg, while Godschalk returned to the Low Countries. The Archbishop of Palermo [Jean Carondelet] has removed himself from the court; he is the provosth of St. Donatian’s in Bruges and sends greetings to Dantiscus.
De Schepper describes the ecclesiastical career of Georg of Austria and his imprisonment by the King of France, who gave as his reason revenge for the death of French envoys Cesare Fregoso and Antonio Rincon, allegedly murdered by the Emperor’s servants in the Duchy of Milan. In De Schepper’s view, they fell victim to robbers, while Georg of Austria was imprisoned because the residents of Liège disliked him as their new bishop.
De Schepper reports that Maximiliaan van Egmond is well and is in Friesia. Johan [Cirksena], Count of East Frisia, has married Emperor Maximilian’s illegitimate daughter [Dorothea of Austria]. Young van Gaasbeek, the Lord of Heule [Wouter van der Gracht] and Frédéric de Melun are well. Lord of Praet suffers from gout. His son [Johan of Flanders] has married the daughter [Jacqueline] of the Lord of Beveren [Adolf of Burgundy].
De Schepper reports on the latest news from Hungary about the Turkish invasion and on the capture of Marano [Lagunare] by those serving the King of France. If the King does not want Marano, they supposedly intend to offer it to the Turkish Sultan [Suleiman the Magnificent]. He deplores the state of the times they live in, the imminent annihilation of Christianity and people abandoning the faith. He describes the symptoms of declining faith in individual countries in Europe.
De Schepper conveys words of devotion from Lazarus Tucher and Wolfgang Haller, who has three daughters. Haller’s wife is pregnant. De Schepper’s wife [Elisabeth Donche] is in Bruges with two daughters; the one from her first marriage [Catharina Laurijn] is to be married soon. De Schepper’s nine-year-old son is starting his education.
De Schepper reports that the bacularius [Adolphus de Scornaco] is busy with studies in Leuven, waiting for income from the prebend in Utrecht, while Lieven [Algoet] has gone with the Emperor to Africa and Spain. He also lists information about people Dantiscus knew from the imperial court: Lord of Courrières [Jean de Montmorency], [Philibert] of Montfalconnet, Lord of Roeulx [Adrien de Croÿ I], de Boussu, and Wilhelm von Rogendorf’s son [Christoph].
De Schepper offers his services as mediator in the correspondence with Eustathius [Knobelsdorf], who, having won a good reputation in Leuven as a polite and modest man, has gone to Paris.
Here starts the letter added by Godschalk Ericksen:
Having visited De Schepper in his absence caused by his being called to the court, Godschalk undertakes to continue writing the letter started by his friend. He conveys greetings to Dantiscus from himself and his acquaintances. The memory of Dantiscus remains forever in their hearts, sometimes fuelled additionally by beer from Jopen.
Godschalk is tired of serving [at the court] and intends to become a clergyman. He holds a canonry in Mayence, but the Duke of Holstein [Christian III of Oldenburg] is against his transferring his coat-of-arms there from Holstein and Denmark. Thanks to Johan Weze’s intercession, he received an appointment to a canonry in Liège from [Roman King] Ferdinand, but the new bishop of Liège appointed some boy instead, against whom Godschalk intends to bring a lawsuit in Rome. If he wins the lawsuit he will settle in Liège, his income supplemented with income the Emperor granted him from St. Nicholas’ Abbey in Veurne in Flanders.
Here continues the letter by Cornelis De Schepper:
Having returned from the court, De Schepper has found Godschalk’s additions to his letter. He does not doubt that Dantiscus will enjoy them. He reports that he has received orders to set off for Speyer the next day. He always remembers Dantiscus’ kindness to him. He conveys greetings to his brothers, sisters and friends.
| received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1542-04-08 Manuscript sources:
Auxiliary sources:
Prints:
| ||||||||||||||||
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D.6, f. 56vReverendissimo et excellentissimo Praesuli orig. Presuli⌈PraesuliPraesuli orig. Presuli⌉ et Domino, domino Ioanni Dantisco episcopo Varmiensi etc., domino et patri ex animo honorandissimo et observandissimo
AAWO, AB, D.6, f. 51rReverendissime et excellentissime Praesul orig. Presul⌈PraesulPraesul orig. Presul⌉, domine et pater honorandissime et observandissime.
Ex Germania reversus, ubi apud lantgravium Hassiae nonnullosque alios, atque adeo apud reverendissimum et ill(ustrem) or ill(ustrissimum)⌈ill(ustrem)ill(ustrem) or ill(ustrissimum)⌉ electorem Coloniensem, bonum illum senem, qui celebrem de te memoriam fecit, ad aliquot haesi orig. hesi⌈haesihaesi orig. hesi⌉ menses, inveni binas litteras tuas non adeo pridem illuc perlatas de mense Augusto. In alteris mentio facta fuit de tribus vasis cerevisiae Gedanensis, quae una mittebantur ex dono Reverendissimae Dominationis Vestrae, in alteris de cornibus et ungulis onagrorum, quae manserant in manibus Ioannis Ernesti de Esens, donec sciret, quorsum illas mitteret. Ad quas ut breviter respondeam, pergratum fuit intelligere, quod adhuc salvus et incolumis ageres, estque hoc nomine tributum (ita tu vocas) optabile. Quod ad cornua et ungulas attinet, scripsi confestim ad ill(ustrem) or ill(ustrissimum)⌈ill(ustrem)ill(ustrem) or ill(ustrissimum)⌉ dominum de Grandvella, ut certiorem me redderet, quorsum huiusmodi missa esse vellet. Is autem non multo post rescripsit optare, ut dentur in manus Ioannis de Borgoingne, tempore nostro metatoris hospitiorum caesaris et usurarii insignis, qui et nunc eandem orig. eamdem⌈eandemeandem orig. eamdem⌉ palaestram orig. palestram⌈palaestrampalaestram orig. palestram⌉ strenue exercet ms. Andtwerpiae reg. Antverpiae⌈Andtwerpiaems. Andtwerpiae reg. Antverpiae⌉. Quod et factum curavi. Addidit idem ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌈ill(ustris)ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌉ Grantvellanus litteras responsivas ad tuas, quas una cum iis ad Dominationem Vestram Reverendissimam mitto.
Cervisia autem commode venerat Brugas, quo tempore regina Maria ibi diversabatur. Quae et ipsa de eadem bibit, et bibendam propinavit uxori principis de Chimay origine Gallae, sorori reginae Scotorum, quae cerevisiam numquam orig. nunquam⌈numquamnumquam orig. nunquam⌉ prius biberat. Addidit autem eadem regina hoc esse vinum Danicum, quo eulogio mota p(raefa)ta or praefata⌈ p(raefa)ta or p(raedic)ta⌈p(raefa)tap(raefa)ta or p(raedic)ta⌉ p(raefa)ta or praefata⌉ princeps bibit, sed cum nausea, ut ad insuetum potum. Sit autem illis insuetus, at nostris palatis gratissimus est. Arbitrantur etiam plerique inesse illi vim medicam laxativam et stomachalem, idque ex asara baccara aut ex lauri bacchis, quas infundi putans, quo modo profuit uxori meae in tussi, qua iam menses aliquot laborat ex infrigidatione, itaque de ea summ ms. n(!) ⌈mm ms. n(!) ⌉as habeo gratias.
Ut autem contextum rerum nostratium scias: caesar sub ultimum mensis Iulii absolvit conventum Ratisbonensem bona de se fama et opinione relicta apud bonos contenditque in Italiam, quo cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ venisset, nuntiata orig. nunciata⌈nuntiatanuntiata orig. nunciata⌉ est clades, quam written over s⌈smm written over s⌉ Christiani ceperunt ad Budam non abs exspectatione prudentum, quandoquidem dissidentibus Germanis et nihil serium adversum Thurcas decernentibus metui ea poterat numero nostrum non adeo magno et pestis contagione infectis plurimis. Ibi tum patuit
AAWO, AB, D.6, f. 51v
Thurcarum fides in servandis promissis fratri Georgio, Valentino Thureck aliisque.
Neque multo post caesar cum classe sane numerosa profectus est in Aphricam ad expugnanda written over u⌈uaa written over u⌉m urbem Al written over r⌈rll written over r⌉ger aliquotque alia loca piratica orig. pyratica⌈piraticapiratica orig. pyratica⌉ a Thurcis et Mauris occupata. Quae classis habuit naves written over ium⌈iumeses written over ium⌉ onerarias written over rum⌈rumss written over rum⌉ supra ducentas, triremes written over ium⌈iumeses written over ium⌉ septuaginta et magnum numerum minorum navigiorum: myoparonum, celocium, lyburnicarum, militem autem supra XXX-m. Expositis autem in terram militibus atque urbe iam oppugnari coepta orig. cepta⌈coeptacoepta orig. cepta⌉, vicesima quinta Octobris oborta est validissima tempestas, quae aut disiecit, aut submersit plusquam octoginta orig. octuaginta⌈octogintaoctoginta orig. octuaginta⌉ naves et quattuordecim triremes. Itaque magno in periculo constitutus caesar, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ nullos haberet commeatus, quippe qui biduo tantum ante tempestatem obortam in terram descenderat tantumque in extrahendis bombardis et armis elaboraverat, ut de commeatu minimam curam habuerit, collegit, quas potuit, naves, quibus imposito milite (nam ex milite paucissimi interierunt, sed clades sociorum navalium et remigum maior fuit, ut ex quibus interierunt ad duo circiter milia) alias quidem in Italiam, Siciliam, Sardiniam, alias in Hispaniam ire iussit. Ipse cum triremibus aegre adversum tempestates conflictatus tandem venit Bugiam, qui Aphricae portus est, et viginti post diebus ad Maioricam atque inde Carthaginem Novam Hispaniae, ad quem locum principio Decembris applicuit. Nunc autem agit Vallisoleti, ubi rursus init consilium de iteranda expeditione in ms. Aphricam reg. Africam⌈Aphricamms. Aphricam reg. Africam⌉ nullo neque periculo, neque damno permotus.
Aulici nostri maiorem partem impedimentorum et equos, uti aiunt, fere omnes amiserunt, sed vita omnibus rebus carior orig. charior⌈cariorcarior orig. charior⌉ servata non magni aestimant orig. estimant⌈aestimantaestimant orig. estimant⌉ reliquorum iacturam. Ex navibus, quae disiectae fuerunt, nonnullae redierunt salvae, plurimae sunt submersae aut in terram impactae.
Hae duae sunt clades, quas permittente Deo res Christiana h uno anno accepit. Idem Deus resarcire omnia melioraque facere poterit. Hoc tamen magni ducendum, quod alicuius nominis vir nullus interiit. Cornelius a Segherscappelle, frater uxoris meae, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ submersus crederetur, incolumis tandem, sed nudus venit Barcinonen. Plerique venerunt hidden by binding⌈[unt]unt hidden by binding⌉ Genuam, alii Neapolim et Caietam, de quibus certiora nuntia orig. nuncia⌈nuntianuntia orig. nuncia⌉ exspectamus. Hic decretae fuerunt supplicationes pro felici orig. foelici⌈felicifelici orig. foelici⌉ reditu maiestatis ipsius in Hispaniam, nam vita ipsius est nobis plusquam necessaria, dici enim non potest, quibus cuniculis undique oppugnemur a potentissimo vicino. Sup[1]
AAWO, AB, D.6, f. 52r
Is superioribus diebus ad se vocavit ducem Lothoringiae in ducatum Burgundiae ibique ab eodem impetravit, ut sibi traderet regionem quamdam nomine Chastenay, quae est ducatus Barensis ad flumen Mosam, valde opportuna ad invadendum ducatum Luxeburgensem et episcopatus imperii Germanici Tullensem, Metensem, Virdunensem, postea et Trevirensem, et Leodiensem, et Coloniensem. Quae non intelliguntur a caecis orig. cecis⌈caeciscaecis orig. cecis⌉ illis Germanis, quorum imperium video perditum iri et tralatum in aliam gentem, qualiscumque ea erit, quam Deus est selecturus. Ita regnum Francorum cotidie orig. quottidie⌈cotidiecotidie orig. quottidie⌉ fit auctius eiecto duce Sabaudiae, diminuto duce Lothoringiae, vocato in societatem duce Cliviae, sollicitatis longe plurimis Germanorum et venali orig. vaenali⌈venalivenali orig. vaenali⌉ facta tota ipsa nobilitate et plebe praeter orig. preter⌈praeterpraeter orig. preter⌉ admodum paucos. Nos interim fortunas et sanguinem contra ms. Thurcas reg. Turcas⌈Thurcasms. Thurcas reg. Turcas⌉ exponimus et domi periclitamur. Quin et audimus iis diebus sparsa esse quaedam opprobria adversus optimum caesarem, quasi ipse esset, qui perditum iret rem Christianam, et non potius ii essent, qui crudelissimum hostem in viscera Christiani orbis invitant. Sed quid faciemus iis iniquissimis temporibus? Opto sane frequenter procul esse ab omnibus negotiis orig. negociis⌈negotiisnegotiis orig. negociis⌉, si modo cuiquam tam felici orig. foelici⌈felicifelici orig. foelici⌉ esse posse contingeret in hac vita, et mirifice probo institutum tuum, si non perpetuo, at aliquanto sane tempore duraturum.
In regno Francorum maxima iterum est auctoritas orig. autoritas⌈auctoritasauctoritas orig. autoritas⌉ admiraldi sive praefecti orig. prefecti⌈praefectipraefecti orig. prefecti⌉ maris, qui triennio fere laboravit de summ ms. n(!)
⌈mm ms. n(!)
⌉a rerum hostem habens summa potestate virum ex domo Montemorenciaca, conestabilem, ut vocant. Qui nunc superinscribed⌈nuncnunc superinscribed⌉ favore regis eorumque, qui prius amicissimi erant, destitutus, quamquam maximis in clientelis et opibus, miseram tamen dicendus est vitam agere dolenda profecto sorte, est enim vir amans pacis et boni iudicii in rebus
AAWO, AB, D.6, f. 52v
gerendis. Insignis huius et subitae mutationis causam referunt superinscribed⌈referuntreferunt superinscribed⌉ in mulierem quandam, quae apud regem omnia potest. Haec auget et deprimit quoscumque libitum est, ne liberis quidem regiis exceptis, in quos non timet exercere auctoritatem orig. autoritatem⌈auctoritatemauctoritatem orig. autoritatem⌉, quo exitu, incertum. Mutationis autem huius tam magnae inter amicissimos prius caesarem regemque Francorum nullam aliam causam possum allegare, quam Dei iudicium, qui ita urgentibus peccatis nostris principes istos armat in perniciem populi. Non est dictu facile, quam multa hominum milia absumpserit hac proxima aestate orig. estate⌈aestateaestate orig. estate⌉ praeterita orig. preterita⌈praeteritapraeterita orig. preterita⌉ pestis, quae grassata est per Germaniam, neque minus absumpturus est
gladius, qui imminere videtur. Scio, quae vulgo allegantur, communia scilicet illa: detentionem ducatus Mediolanensis, regni Navarrae et similia, sed haec prudenter omnia perpendentibus non sunt pro praecipuis orig. precipuis⌈praecipuispraecipuis orig. precipuis⌉ causis habenda.
Plus multo est, quod agit spes nimirum occupandi et ex Germanis asserendi imperii ad Gallias. In quod opus, si Herculem iuranti crederes, possem promittere tibi et asserere nullum fuisse regem multorum saeculorum orig. seculorum⌈saeculorumsaeculorum orig. seculorum⌉ memoria, qui maiores magisque serias art written over m(?)⌈m(?)tt written over m(?)⌉es ad eam rem impenderit superinscribed⌈impenderitimpenderit superinscribed⌉ maioribusque sit arietibus usus ad confringendam hanc simulati imperii machinam. Principio omne regnum (quod Christus dominus et salvator noster ait) in se divisum desolabitur. At regno Germanorum quid magis divisum esse potest? Inque eam rem quae maiores potuerunt artes adhiberi, quam quae per prae(fa)tum or prae(dic)tum⌈prae(fa)tumprae(fa)tum or prae(dic)tum⌉ Francorum <regem> sunt adhibitae? Neque nominare eos opus est, qui se ipsius iuramento devotionique obstrinxere, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ palam publiceque sint noti eoque se nomine veluti glorioso, quod contra decreta suorum suaque, contra sanguinem proprium, contra patriam arma assumant, passim vindicent orig. vendicent⌈vindicentvindicent orig. vendicent⌉.
Deinde imperiorum finem vidimus semper contigisse, quando potentior hostis advenit. Ita bello ab Assyriis ad Moedos, a Persis ad Macedones, ab iis ad ms. Rhomanos reg. Romanos⌈Rhomanosms. Rhomanos reg. Romanos⌉, a ms. Rhomanis reg. Romanis⌈Rhomanisms. Rhomanis reg. Romanis⌉ ad barbaros devolutum est. At nunc urgent duo gravissimi hostes: Turca ab oriente palam summisque viribus, Francus ab occidente periculosius. Quid, quod ipsi inter se divisi et, si verum dicere liceat, imbelles etiam, neque arma, neque virtutem maiorum magna ex parte retinent
AAWO, AB, D.6, f. 53r
enervati deliciis et vix umbratili militiae sufficientes? Adeo omnia in deterius vergere videmus, brevi tamen periculum faciemus seriae ipsorum determinationis, quandoquidem dies Spyrae indictus est, in quo fama est quaedam a Gallis adversus caesarem proposita iri, quae forte a nonnullis osoribus boni publici accipientur aequis auribus, et instant tempora opportuna ad bellum gerendum. Nos hic, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ audiamus multa huiusmodi obversenturque oculis cotidianae orig. quottidianae⌈cotidianaecotidianae orig. quottidianae⌉ insidiae, cogimur in commune consulere. Eaque superinscribed in place of crossed-out d⌈dqueque superinscribed in place of crossed-out d⌉ de causa iis diebus conventum habuimus praemonentes nostros, ut in eventum sint parati ad excipiendos hostes, si qui vim illis inferre parabunt. Id, quod eos facturos speramus.
Superioribus diebus missus est quidam ex secretariis caesareis ad illustrissimum Christianum ducem Holsatiae, qui se gerit pro rege Danorum, ut indutias orig. inducias⌈indutiasindutias orig. inducias⌉, quae iam prope exspiraverant, cum eodem Christia written over er⌈eraa written over er⌉no prorogaret. At ille non obscure declarans studium sibi tranquillitatis publicae esse exiguum et, quod vulgo constat, ab aliis persuasus nescio quae praetendit orig. pretendit⌈praetenditpraetendit orig. pretendit⌉ eamque ob rem ad nos reversus est idem secretarius.
Feruntur et arma a ms. Sweto reg. Sueco⌈Swetoms. Sweto reg. Sueco⌉ parari et ipso iam pertracto in partes. Quae cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ hic audita essent, missae sunt ad serenissimos reges tuos et ad nonnullos principes civitatesque maritimas litterae, quibus aperte significatur, si in written over m(?)⌈m(?) in in written over m(?)⌉ hoc proposito nullas admittendi inducias Holsatiae dux persaeveraverit orig. perseveraverit⌈persaeveraveritpersaeveraverit orig. perseveraverit⌉, fore, ut nullas hic merces, nulla commercia orig. commertia⌈commerciacommercia orig. commertia⌉ ex quibusvis locis maritimis Germanici limitis simus admissuri nullasve ex nostris navibus eo navigare sustineamus. Id, quod an ex utilitate publica futurum sit, iisdem ipsis perpendendum relinquimus. In hoc iam statu iam res nostrae sunt.
Veniam ad privatas. Godtscalcus noster Saxocarolus post cladem apud Budam, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ esset in montanis Hungariae et bonis serenissimae reginae, quae ibidem habet, fideliter superintenderet, ab incolis tandem sibi metuentibus a Thurca rogatus est
AAWO, AB, D.6, f. 53v
recedere, ne praesentia orig. presentia⌈praesentiapraesentia orig. presentia⌉ sua, et quod caesareus esset ibidem orator, exacerbaret animos Thurcarum et ad graviorem iniuriam miseris inferendam invitaret. Itaque et ipse, et Bartholomeus Hallerus frater domini Wolfgangi, et Nicolaus Olahus satis opportune e montanis illis urbibus egressi, cum periculo quidem, sed manus tamen Thurcarum omnia circumquaque vastantium evasere. Olahus apud serenissimum Rhomanorum regem permansit, Hallerus ms. Nurimberghae reg. Nurimbergae⌈Nurimberghaems. Nurimberghae reg. Nurimbergae⌉. Godtscalcus ad nos magno meo cum gaudio reversus sanus et incolumis pro aetate, quae iam cotidie orig. quotidie⌈cotidiecotidie orig. quotidie⌉ fit nobis auctior, degit seque Reverendissimae Dominationi Vestrae ex intimo animi affectu commendat.
Reverendissimus archiepiscopus Panormitanus a negotiis orig. negociis⌈negotiisnegotiis orig. negociis⌉ aulicis remotus bonam agit vitam Brugis, ubi praepositus orig. prepositus⌈praeposituspraepositus orig. prepositus⌉ est Divi Donatiani, et non semel a me petiit, ut veteris consuetudinis nomine tibi salutem fraternam impartirer.
Dominus Georgius ab Austria ab olim episcopus Brixinensis, post mortem autem cardinalis Leodiensis factus archiepiscopus Valentiae Hispanicae neque multo post a domino Cornelio de Zevenberghe, qui in Leodiensem successit episcopatum, adoptatus coadiutor, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ hac aestate orig. estate⌈aestateaestate orig. estate⌉ ex Hispaniis per Gallias iter faceret, omnia tuta et secura arbitratus, iussu regis Francorum captus est atque ex uno carcere in alium cotidie orig. quotidie⌈cotidiecotidie orig. quotidie⌉ transferentur nequiquam proficientibus precibus amicorum aut intercessione pontificis maximi. Captivitatis causam allegat idem rex, quod n written over e...⌈e... illegible⌈...... illegible⌉nn written over e...⌉on multo ante duo ipsius familiares, Caesar scilicet Fregosus et Anthonius Ryncon, dum secundo Pado deveherentur, a nonnullis intercepti et, ut fama est, occisi sint. Quod factum ipse caesari, hoc est caesareis ministris, qui in ducatu sunt Mediolani imputat, nam caesar tunc Ratisbonae erat neque quicquam de huiusmodi ministris, qui ad ms. Thurcam reg. Turcam⌈Thurcamms. Thurcam reg. Turcam⌉ proficiscebantur, scire potuit. Sed neque,
AAWO, AB, D.6, f. 54r
si veritatem liceat expendere caesareis ministris, possibile fuit quicquam de illorum adventu rescire, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ ipsi ex Thurino praemissis flumine terraque impedimentis et familia, famam adhaec spargentes, veluti et ipsi inter suos essent, seorsum sumpta navicula unius diei itinere suos sunt prosecuti orig. prosequuti⌈prosecutiprosecuti orig. prosequuti⌉, ubi non procul a Papia in latrones, qui temere in una navi confluxerant ad septem usque viros, inciderunt. A quibus in vicinam perducti silvam orig. sylvam⌈silvamsilvam orig. sylvam⌉, quorsum devenerint, usque in hunc diem serio ignoratur, nisi quod fama constans est occisos esse. Sed iste quidem praetextus orig. pretextus⌈praetextuspraetextus orig. pretextus⌉ est detentionis p(raefa)ti or p(raedic)ti⌈p(raefa)tip(raefa)ti or p(raedic)ti⌉ reverendissimi archiepiscopi Valentini. Re autem vera orig. vaera⌈veravera orig. vaera⌉ detentionis causa est, quod speratum sit a quibusdam, si detineretur, fore, ut populus civitasque Leodiensis insurgeret adversus hunc Zevenberghanum, postquam is sacris initiari non studet, utque ipsius in locum alius quidam ex familia Arembergensium, coniunctus affinitate cum defuncto cardinale et apud Francos gratiosus sufficeretur isque postea Gallorum et Cliviensium partes adversum caesarem written over s⌈smm written over s⌉ hasque provincias tueretur. Itaque adhuc super iis tractatur, illis ut ad se pelliciant, nobis ut in fide constantem conservemus provinciam.
Dominus Maximilianus ab Egmonda comes de Buren et Yselstein recte valet versaturque nunc in Frisia conservandis illis regionibus intentus.
Ioannes comes Orientalis Frisiae frater Ennonis defuncti ducta uxore una ex filiabus nothis caesaris Maximiliani diu quidem apud nos fuit, post fratris autem sui mortem in Frisiam reversus a nobis in dies exspectatur praeficiendis nonnullis regionibus harum ditionum trans Mosam constitutis.
AAWO, AB, D.6, f. 54vIunior de Gasebeque, dominus de Heulle, Fridericus a Melun prospere adhuc agunt.
Ill(ustris) or Ill(ustrissimus)⌈Ill(ustris)Ill(ustris) or Ill(ustrissimus)⌉ dominus a Prato iis diebus filio suo uxorem dedit unam ex filiabus ill(ustris) or ill(ustrissimi)⌈ill(ustris)ill(ustris) or ill(ustrissimi)⌉ quondam domini de Beveris, optimi amici utriusque nostrum. Is a Prato podagra graviter cruciatur.
Dum haec scribo, nuntiantur orig. nunciantur⌈nuntianturnuntiantur orig. nunciantur⌉ gravia ex Hungaria, ms. Thurc[as] reg. Turcas⌈Thurcas hidden by binding⌈[as]as hidden by binding⌉ms. Thurc[as] reg. Turcas⌉ scilicet valida manu regnum id ingressos, non tam ut destruant hidden by binding⌈[nt]nt hidden by binding⌉, sed ut totum occupent. Nuntiantur orig. Nunciantur⌈NuntianturNuntiantur orig. Nunciantur⌉ et vera orig. vaera⌈veravera orig. vaera⌉ de Marano, quod oppidum ad Hadriaticum est, captum scilicet esse proditione nonnullorum, idque per ministros regis Francorum, quod nec ipse diffitetur. Addit eosdem ministros sibi id offerre et, nisi recipiat, quaesituros alium (intelligunt ms. Thurcam reg. Turcam⌈Thurcamms. Thurcam reg. Turcam⌉), qui libenter id sit assumpturus.
Vide, in qualia tempora incidimus. Quae si bene perpendamus hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉, inveniemus hoc regimen sive rempublicam, quae vocata magis est quam fuit Christiana, vix ullo tempore fuisse magis vicinam exterminio. Scio Christum habiturum suos per orbem terrarum etiam inter ms. Thurcas reg. Turcas⌈Thurcasms. Thurcas reg. Turcas⌉ et Tartaros, et si quae aliae sunt immaniores gentes, sed de regimine sive republica loquor, quae iactat sese tota Christiani nominis professione. Eam dico vix umquam orig. unquam⌈umquamumquam orig. unquam⌉ magis periclitatam fuisse.
Sane in regnis Aquilonaribus erasus est ex pectoribus hominum Crucifixus neque minus in multis Germaniae partibus. Horrenda, quae cotidie orig. quottidie⌈cotidiecotidie orig. quottidie⌉ dicuntur de Anglis, faciunt, ut verear, n written over e⌈enn written over e⌉e et illic ullo sit loco. Nihil dicam de nobis, qui nihilo meliores tantum lucra et usuras captamus deliciis assueti et luxu imbelles. Apud Francos adeo dissolutus est clerus, de capitibus loquor, ut timere cogar, ne parum sit ovibus consultum. Non est, quid de regnis Hispaniarum apud te, cui notissima sunt, dicam. Ipsae novae regiones in altero paene orig. pene⌈paenepaene orig. pene⌉ orbe inventae, q(uo)d[5] dolenter refero, imbuuntur caeremoniis orig. ceremoniis⌈caeremoniiscaeremoniis orig. ceremoniis⌉ magis quam bonis praeceptis orig. preceptis⌈praeceptispraeceptis orig. preceptis⌉. Hungariam ex maxima parte amisimus. Istic orig. Isthic⌈IsticIstic orig. Isthic⌉ non reor multo magis esse pios magnates, vulgus autem, ut alibi,
AAWO, AB, D.6, f. 55r
indoctum[6] et rude, cui parum sinceriter orig. synceriter⌈sinceritersinceriter orig. synceriter⌉ sit insinuata professio nostra. Sed omisisti, inquies, de Italia a written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉aa written over ...⌉tque adeo de orbis capite ms. Rhoma reg. Roma⌈Rhomams. Rhoma reg. Roma⌉ dicere. Utinam, quemadmodum multis rebus Italia anteit ceteras regiones, ita fide quoque praestaret orig. prestaret⌈praestaretpraestaret orig. prestaret⌉. Quid superest igitur, nisi ut Deum rogemus, ut nos e numero electorum non excludat?
D(omini) or D(ominus)⌈D(omini)D(omini) or D(ominus)⌉ Wolfgangus Haller et Lazarus Tucher sese plurimum commendant Reverendissimae Dominationi Vestrae. Idem dominus Wolphangus tres habet ex uxore filias et adhuc illam habet gravidam. Haec scribo Bruxellae absente uxore, quae Brugis mansit una cum duabus filiabus, quarum, quae ex priore viro fuit, brevi, ut spero nubet. Filius meus nunc annos natus novem instituitur hic in rudimentis primis apud virum religiosum en morigeratum.
Bacularius noster senior tandem pertaesus orig. pertesus⌈pertaesuspertaesus orig. pertesus⌉ aulae, nactus sacerdotiolum non sufficiens ad se alendum recepit se Lovanium ibique in studio perseverans exspectat legitimum tempus, quo recipere poterit fructus praebendae orig. prebendae⌈praebendaepraebendae orig. prebendae⌉ in Traiecto Inferiore, quam vigore precum imperialium est assecutus orig. assequutus⌈assecutusassecutus orig. assequutus⌉. Levinus Panagathus est ex fecialibus orig. foecialibus⌈fecialibusfecialibus orig. foecialibus⌉ caesaris eumque secutus orig. sequutus⌈secutussecutus orig. sequutus⌉ in Aphricam et Hispaniam. Luctatur adhuc cum paupertate.
Ex aulicis senioribus pauci sunt apud caesarem atque haud scio, an alios noscas, praeterquam orig. preterquam⌈praeterquampraeterquam orig. preterquam⌉ dominum de Courrieres et Montfalconetum, nam dominus comes de Reux magnus oeconomus caesaris, gubernator est apud nos Flandriae et Arthesii. Dominus de Bossu quamquam acerbissime torquetur podagra, caesarem tamen per aequa et iniqua comitatus est. Filius domini Guilielmi a Roghendorff defuncti superinscribed⌈defunctidefuncti superinscribed⌉ nunc comes de Roghendorff duabus uxoribus vita exutis, iuvenis ipse adhuc superioribus diebus ad nos venit. Quid venetur, nescio. Moribus est aulicissimis, diceres ad aulam natum.
AAWO, AB, D.6, f. 55vEustachius Alleopagus tuus, de cuius eruditione quid sentiam, expressi aliis meis litteris, Lovanio migravit Lutetiam Parrhisiorum illustre de se relinquens no(m)i(n)e nomen facilitatis et modestiae. Si quid ad eum volent amici, poterit medio Reverendissimae Dominationis Vestrae ad me mitti, nam qualiacumque erunt tempora, semper habituri sumus viam, qua litteras tuto possimus ad huiusmodi non suspectos transmittere.
Here starts the letter added by Godschalk Ericksen
Superveni, cum communis amicus dominus Scepperus a complenda hac pagina in aulam avocaretur. Memor itaque Reverendissimae Tuae Dominationis erga me benevolentiae veteris indignum me admissurus videbatur, si non vel tantillo scriptionis officio meam erga Tuam Amplissimam Dignitatem perpetuam testarer observantiam et amici operas in complendis chartis levarem.
Scripsit ille (non dubito) de rebus singulis tam publicis, quam privatis exacte satis. Quod superest, ego et meo sedulo, et multorum illustrium virorum, in quorum convictu tui frequens et honorifica sit mentio, nomine superinscribed⌈nominenomine superinscribed⌉ Dignitati Tuae Amplissimae perpetuam accessionem, incolumitatem praeterea diuturnam et felicem vitam ex animo optamus. Inflammat nonnumquam hanc tui memoriam, licet in cordibus nostris numquam tepentem, submissum quotannis calcar, beatam illam Iopensem cerevisiam dicere volo, quae ut aliorum palato arrideat, non magnopere laboro written over i⌈ioo written over i⌉, Saxokarli ms. e(!) ⌈ii ms. e(!) ⌉ tui gustui abunde satisfecit.
Ego iam multo confractus membra labore sacerdotium die noctuque meditor. Canonicatum habeo Maguntinensis ecclesiae, sed quia non possum stemma meum ex Holsatia et Dania adversante duce Holsatie Maguntiam deducere, a fructuum illius perceptione prohibeor. Beneficio etiam reverendissimi domini Lundensis et Constantiensis preces regales Ferdinandi etc. habeo ad reverendum dominum episcopum Leodiensem habeo, quarum etiam vigore canonicatum ecclesiae Leodiensis acceptavi, sed modernus Leodiensis episcopus Dycgravius Sevenburgensis puero in contemptum precum regalium providit, contra quem Romae in auditorio Rotae ius experior.
AAWO, AB, D.6, f. 56rSi hic mihi canonicatus Leodiensis, uti spero, iure addicetur, decrevi eo omnino loci mihi quietem deligere, habeo enim beneficio sacrae caesareae maiestatis pensionem annuam octingentorum florenorum Carolinorum ex abbatia sancti Nicolai prope Furnas Flandriae, quae ad rem domesticam honestius formandam non modicum praestabunt auxilii. Et quoniam animus meus Reverendissimae Tuae Amplitudini addictissimus est et perpetuo manebit, volui quoque, ut fortunae meae et opes, qualescumque sunt, innotescerent et tibi ac tuis expositae essent.
Nondum manum superinscribed⌈manummanum superinscribed⌉ extremam imposueram his litteris, quam certe neque nunc libens impono, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ in aulam sum vocatus, ubi iussum commissumque mihi, ut die crastina per postas proficiscar Spyram. Reversus domum inveni domini Godtscalci additiones sive glossemata iis inserta, quae scio tibi fore gratissima. Ideoque id tantum addam me eum esse, qui perpetuo agnoscam benevolentiam erga me tuam. Ita me is adiuvet, qui potens est nos simul adhuc in hac vita sistere, quod tam non est alienum rebus in deteriora vergentibus, quibus quantulamcumque operam meam impendere semper sum paratus.
Fratribus et sororibus, amicisque tuis ex me plurimam salutem dicito feliciterque orig. foeliciterque⌈feliciterquefeliciterque orig. foeliciterque⌉ vale, mi ex animo observandissime pater.
Bruxellae, die XXX-a mensis Ianuarii anno Domini MDXLII more Romano orig. Rhomano⌈RomanoRomano orig. Rhomano⌉.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae humilis inservitor et filius Cornelius Scepperus