Letter #2846
Cornelis DE SCHEPPER to Ioannes DANTISCUSHarderwijk, 1545-07-17
English register:
De Schepper describes his two-month journey with the court of the Queen [Mary of Hungary] from Brabant to Vollenhove, where he arrived on 10 July [1545]. That same day he received Dantiscus' letter dispatched on 11 May.
De Schepper cites the war as the reason for his three-year silence. The three letters he received from Dantiscus during this time were his consolation amidst hardships and danger.
He outlines the consequences of the war in the Low Countries: René [de Châlon], the Lord of Halewijn and De Schepper's brother-in-law Cornelis van Zegherscapelle were killed in 1544. In 1543 in the battle of Kempekoel (in agro Zittardiensi), De Schepper's stepson Matthias Laurijn was seriously wounded, but recovered and returned to service. At present he is accompanying imperial secretary Gerard Veltwijck on a mission to the Sultan [Suleiman the Magnificent].
De Schepper informs Dantiscus about the circumstances of Godschalk Ericksen’s death. He sends greetings from the few friends who are still alive: Maximiliaan van Egmond-Buren, Claude Bouton, Hendrik van Witthem and Petrus Clericus, who was a frequent guest of Dantiscus' at the time of the Emperor's coronation in Bologna [1530]. He suggests that Dantiscus reciprocate the greetings in his next letter.
He reports that peace currently reigns in the Low Countries, even though the two kings [Henry VIII Tudor, Francis I of Valois] are in conflict over Boulogne-sur-Mer. The Emperor is attending the Diet in Worms. It is the Emperor's wish to see harmony among the conflicted Germans. De Schepper seldom visits the imperial court; he only serves Queen Mary.
De Schepper's son [Cornelis De Schepper jr.] is studying in Leuven, and his daughter [Anne] is at home with her mother, while his stepdaughter [Catharina Laurijn] married [Wulfaert] van Borselle and has a son with him.
De Schepper received news from Poland from Theodoric [of Vollenhove]. He was surprised to learn of Dantiscus' return to the court. He had rather expected Dantiscus to concentrate on fighting against heresy. He reports on the crisis of religion in the Low Countries. He is particularly concerned about the activity of Jan Łaski [jr.] in East Frisia under the rule of Anna von Oldenburg, widow of Count Enno [Cirksena]. Under Łaski's influence, despite admonition from their neighbours from across the River Ems, they have stopped celebrating Mass and other services there. De Schepper outlines the doctrinal disputes of Łaski, Menno Simons and David Joris. He describes them all as Anabaptists and notes that their supporters continue in the error of their ways despite numerous death sentences. He compares the fight against them to fighting the Hydra.
De Schepper has heard that many of his compatriots, having shed their clergymen's robes, have fled to Prussia. He warns that the results could be disastrous, similar to those in the Low Countries. He senses that changes will ultimately win in Germany and expresses hope that they will not spread further.
He reports that atheism is budding in France under the influence of the Italians. He does not need to inform Dantiscus about the Spaniards. He is not fully aware of the situation in England. In Scotland, religious sympathies are divided. De Schepper asks God for harmony among Christian rulers and the spirit they need to deal with any disaster.
| received Schmolainen (Smolajny), 1545-10-13 Manuscript sources:
Prints:
| ||||||||||||||
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Reverendissimo et illustrissimo Praesuli et Domino, domino Ioanni Dantisco episcopo Varmiensi etc., domino et patri ex animo honorandissimo et observandissimo
Reverendissime et illustrissime Praesul et Domine, domine et pater honorandissime et observandissime.
Praemissa paratissima oblatione servitiorum meorum.
Diuturno quodam veterno laborantem et magnitudine socordiae deplorata spe emergendi plane obrutum et oppressum expergefecere quasique e tenebris in lucem explicuere litterae tuae undecima mensis Maii ad me datae, quas decima huius sub noctem, cum inopinato serenissima regina Maria ceterique nos aulici, post bimestre, ex quo Brabantia egressi Geldricam, Transysulanam, Groeningensemque ditiones, demum et ceteram Cisamasam Frisiam percurrimus magno omnium cum gaudio ubique excepti, ad Vollenhoam navigio appulissemus ita exigentibus tempestatibus, familia supellectileque alia via transmissis, mihi reddidit Theodoricus von Vollenhoe tonsor tuus, loci illius inquilinus hospitisque illic mei ex fratre nepos.
Quo tamen vultu, Pater, has aspicies? Neque enim aut ego dicere, aut tu credere potes, quam meum istud triennale silentium mihi pudori sit, utcumque magis infelicitati quam ulli meae culpae imputandum. Postquam enim aut Dei ira ita exigentibus peccatis nostris, aut fatali quadam ordinatione vicini principes in excidium patriae nostrae conspiravere nobisque Diomedea necessitas imposita fuit ad defensionem cogitationes omnes nostras convertendi, protinus ita apud me excussa est officiorum amicitiarumque veterum memoria, ut quantumvis subinde conarer illorum recordari atque ad solita scribendi munia redire, id tamen a me ipso imperare non potuerim. Quid, quod litteras ad te scribi inceptas iamque ad finem fere perductas non semel deserere coegerit importunum negotium, dum subito aliorum imperiis subiecto alio evolandum illaeque e manibus eiciendae erant? Ut interim taceam pericula, labores corporis atque animi, cladem domesticam et pleraque alia incommoda, quae a belli initio mihi inter paucos haurienda perferendaque fuere. Quo fit, ut non verear, Pater, apud te asserere, quantumvis in hoc genere officii delictum obmissumve sit, id nulla devotionis meae erga te diminutione accidisse. Etenim Deum testor immortalem tui apud me integram, perfectam sacrosanctamque memoriam, litteras autem, quas a te paucas et non supra ternas accepi, inter adversa summae consolationi voluptatique fuisse, utcumque me incivilitatis atque oblivionis insimularent. Quae omnia et tunc libens a te audivi, et nunc audio atque in optimam accipio partem mei conscius et, quod ex impotentia paternae tuae erga me caritatis proficiscantur, animi securus. Daturus porro sum operam, ut ne in futurum quicquam sis simile in me desideraturus.
Ut autem paucis intelligas aliquantam calamitatum nostrarum seriem: damnanda haec bella novissima rapuerunt illustrem Renatum filium illustris quondam domini Henrici de Nassou, etenim in obsidione urbis Sancti Desiderii pila ferrea ictus postridie interiit nullis ex uxore, quae patrem habuit Lotharingiae ducem, relictis liberis, sed per testamentum maximo natu filiorum Guilielmi comitis patrui sui herede ex asse designato. Nec multo post dominus de Halewijn, sub finem vero belli ante Cathalaunum Cornelius a Zegerscappel frater uxoris meae simili mortis genere periere. Godtschalcus autem noster bello superstes cum caesare reversus Valentianas Hannoniae urbem ictu calcis equinae in itinere accepto in febrim incidit nec multo post ad superos concessit XXVIII-a Septembris. Antea vero, nempe anno quadragesimo tertio post sesquimillesimum, Matthias Laurinus privignus meus, quem puerum adhuc vidisti, in proelio, quod vigilia Paschae in agro Zittardiensi dubia victoria consertum fuit, multis quidem ictibus similium pilarum, at uno periculosissimo excepto, transfossus equoque deiectus, et pro mortuo habitus, tandem post decem menses praeter spem reconvaluit estque in integram sanitatem restitutus, adeo quod et anno superiore militarit, et nunc in comitatu sit domini Gerardi Veltwici secretarii caesarei, viri summa eloquentia atque eruditione, qui ad dominum Turcarum legatione suscepta brevi, ni fallor, Constantinopoli futurus est. Malui enim illum perscrutandis variarum gentium moribus honesto in negotio versari, quam domi per inertiam consenescere, cum praesertim iuventus nostra iam bellis defuncta ad ludicra iocosque cogitationes suas convertat.
Proinde ex veteribus tibi notis pauci supersunt, qui tamen honorificam tui mentionem iucundamque memoriam renovare non desinunt apudque me insteterunt, ut se de meliore nota tibi commendarem. Principio illustris dominus Maximilianus ab Egmonda comes Burensis et Yselstein, gubernator Frisiae, Transysulanae et Groeningae, cui gratissimae fuere litterae tuae eritque hoc nomine illi commendatus Theodoricus tuus, deinde dominus Claudius Bouton dominus de Corbaron, praefectus nunc stabuli serenissimae reginae, Henricus de Witthem dominus de Bersele iunior, anno XXVIII-o Burgis Castellae tibi plurimum familiaris, Petrus Clericus Andtwerpianus, cui cognomentum Nigro fuit, olim praeceptor illustris domini Maximiliani ab Egmonda, Bononiae tempore coronationis caesaris frequens apud te conviva, quos vicissim dignaberis proximis litteris ad me tuis resalutare, ut se quoque apud te oblivioni traditos non esse agnoscant.
Nos hoc tempore alta in pace versamur (quam diuturnam optamus) inter dissidentes duos magnis viribus potentiaque reges, quibus materiam praestat Bolonia maritimum oppidum Anglis perquam commodum breviore quam ex Calysio traiectu, postremo hoc bello de Francis captum. Magni utrimque apparatus facti, minore tamen damno quam fama. Quam haec fabula sit habitura catastrophen, brevi videbimus. Caesar interea agit Wormatiae nihil magis habens in votis, quam ut dissidia Germanorum componantur. At in eius caesareae maiestatis aula rarus nunc sum, serenissimam tantum reginam Mariam harum ditionum gubernatricem observo sorte mea contentus et ambitionis vacuus.
Duos ex uxore habeo liberos, filium filiamque. Haec domi apud matrem, ille Lovanii in studiis litterarum versatur. Catharina privigna mea ante biennium nupsit viro nobili et docto ex familia Borsalorum, ex quo filium peperit. Hic status est rerum nostratium.
De vestratibus autem abunde ex Theodorico intellexi, in quibus mirum inveni, quod iterum ad aulam rediisse inque eadem subinde versari te diceret, arbitrabar enim iampridem repudium misisse aulae nihilque minus quam genus illud vitae somniare, quod tamen opto tibi regnoque illi felicissimum. Et est sane, si quando alias, nunc viribus omnibus incumbendum, ne pestis ista variarum de sacrosancta fide opinionum serpat latius, quod tua tuique similium opera futurum omnino speramus. Certe finitimae iis regionibus provinciae post longa dissidia nihil iam credere incipiunt. Testis est Transamasana sive Orientalis Frisia, in qua Ioannes a Lasko quondam vester nunc superintendentem agit magnus auctoritate apud mulierem comitem relictam illustris quondam Ennonis optime tibi noti. Cuius quidem Ioannis ductu abrogata est missa ceterique cultus divini, quantumvis a nobis, quos Amasus tantum ab illis dividit, reclametur admoneaturque provincia exilis viribus et in quam ius caesari ipsiusque maioribus evidens competit, ut ab isto furore desistat. Tantum potest unius viri apud eam regionem dementatio.
Et certe non uno mali genere illic pluribusque aliis in locis laboratur, nam et Lasko bellum est cum Mennone quodam Symonis Phrisio, et huic cum Davide Joorisz Hollando, utroque pessimorum et pestilentissimorum dogmatum interque sese dissidentium antistite. Ii quamquam in anababtistica conveniunt eamque amplexandam omnino inculcant, in pluribus tamen dissentiunt, nam David se tertium David et Salvatorem vocat per Scripturas promissum easque in se exstinctas esse, nulliusque in futurum ponderis. Econtra Menno scripturis inhaerendum impiumque Davidem proclamat, ipse nihilo melior per omnes foeditates et abominationes vitam agens. Quanto uterque a nobis ad dignum supplicium studio sit quaesitus, haud facile dixerim, verum nulla industria, nulla edicta profuere, quodque mirere magis ex ipsorum auditoribus nonnulli multas ausi sunt apud nos sacras aedes spoliare, vitam communem agere, inter se magistratus creare, vitae et necis potestatem sibi assumere, omnem lapidem movere ad quamplurimos in commilitium accersendos, quo aucta potentia tandem libere gladium (quo se totum orbem sibi subiugaturos opinantur) stringere possint. Horum de numero longe plurimis et ex praecipuis per nos captis supplicioque merito per mille tormenta affectis ne sic quidem furor remittit et videmur cum hydra confligere.
Quid apud vos in re simili fiat, haud satis scio, audio tamen refugium in Prussiam esse plerorumque nostratium, qui aut monachales, aut sacerdotales habitus abiecere, principium sane ad similes calamitates. Quae omnia mihi animo volutanti praesagire videntur extremam in Germania mutationem, quae utinam longius quoque non pervadat.
Haec ad te, mi Pater, confidenter, ut intelligas, quanto in discrimine versemur sic undique impetiti. Etenim in Galliis atheismum pullulare pro certissimo est Italorum vel consuetudine, vel exemplo. Hispanae gentis ingenia novisti. Quid in Britannia fiat, haud satis scio. In Scotia sunt qui uni, sunt et qui alteri religioni faveant. Deus per divinam gratiam principibus Christianis inspiret concordiam animumque ad medendum tam praesentibus malis. Idemque te nobis diutissime servet incolumem.
Ex Harderwijco Gheldriae, die XVII-a Iulii anno Domini MDXLV-o.
Reverendissimae et Illustrissimae Dominationis Vestrae humilis inservitor et filius Cornelius Scepperus