Eximio et Venerabili Domino ⌊Tidemanno Gise⌋, custodi et canonico Varmiensi, Fratri et Amico carissimo et honorando.
Eximie et Venerabilis Domine, Frater et Amice carissime et honorande. Salutem et omnem felicitatem.
1537-09-04⌊Heri1537-09-04⌋ vesperi, sciens mane hodie dominum ⌊Nicolaum Plotowski⌋ ⌊hinc⌋ puerum ad ⌊fratrem suum⌋ amandaturum, Dominationi Vestrae breves has adiunctas litterulas scripsi, pauloque post, iam nocte, rediit nuntius meus satis exspectatus cum hoc fasciculo ⌊⌋ novarumque rerum ex ⌊Cracovia⌋ colligato, ex quo in rem nostram plurima Dominatio Vestra intelliget, maxime autem, quae
cf. Adagia 1526 No. 980 Corpus sine pectore ⌊corpus illud sine pectorecf. Adagia 1526 No. 980 Corpus sine pectore ⌋, incitante
cf. Ecriture - caput sine lingua – – Aulus Gellius: Noctes Atticae l.3, c.18: Habet et Crocodillus caput sine lingua sed dentibus armatus ⌊capite crocodilino sine lingua sed dentibus armatocf. Ecriture - caput sine lingua – – Aulus Gellius: Noctes Atticae l.3, c.18: Habet et Crocodillus caput sine lingua sed dentibus armatus ⌋ apud ⌊reginalem maiestatem⌋ per suos egit[1]. Quod quidem corpus et hoc, quod in eo est hominis – non admodum multum – nihil aliud, quam cf. Adagia 1526 No. 1419 Lindii sacrum ⌊⌊Herculi Lyndio⌋ sacrificarecf. Adagia 1526 No. 1419 Lindii sacrum ⌋[2] novit. cf. Adagia 1540 No. 3977 Lucernam accendere possis ⌊Excandescat, ut lucernam etiam possit incenderecf. Adagia 1540 No. 3977 Lucernam accendere possis ⌋, cf. Adagia 1526 No. 1976 In fermento iacere ⌊iaceatque in fermentocf. Adagia 1526 No. 1976 In fermento iacere ⌋ totum – non assequetur amplius, quam is, qui cf. Adagia 1526 No. 379 Ab asino lanam ⌊in asino lanam quaererecf. Adagia 1526 No. 379 Ab asino lanam ⌋ aut cf. Adagia 1526 No. 378 Ex harena funiculum nectis ⌊ex harena funiculum necterecf. Adagia 1526 No. 378 Ex harena funiculum nectis ⌋ nititur. Idipsumque certius experietur, cum, ut spero, brevi ⌊cubicularius regius⌋[3] ad nos revertetur. Qua de re Dominationem Vestram boni esse animi iubeo. In me nihil ego desiderari patiar, quin immo et hoc addo, priusquam istorum duorum ardelionum[4] amentes conatus videre deberem perfici, me hoc loco potius neutiquam cessurum. Essetque mihi ea provisio et cautio, quo id, quod temere et insipienter conceperunt, reprimi et in favillas redigi posset. Quodque summe me firmat: cf. Rm 9.19 voluntati enim eius quis resistit; Est 13. 9-11 et non est qui possit ⌊Quid est quod Dei, cui nos commisimus, consilio et voluntati resistit?cf. Rm 9.19 voluntati enim eius quis resistit; Est 13. 9-11 et non est qui possit ⌋ Ex coniuncto fasciculo Dominatio Vestra habebit maiori ex parte, quae in ista bellica expeditione apud maiestatem regiam geruntur; quae velim esse auspicatiora, quam ea homines malevolentiae iniciati et devoti faciunt. Subvereor certe, ne quid gravius ex iis turbis huic sancto ⌊nostro principi⌋ exoriatur. cf. WALTHER, Proverbia No. 22416a Principii boni finis bonus ⌊Ut enim ponu<n>tur initia, sic solent sequi ceteracf. WALTHER, Proverbia No. 22416a Principii boni finis bonus ⌋. De iis ⌊reverendissimus dominus Gnesnensis⌋ neque item ⌊Plocensis nominatus Cracoviensis⌋ quicquam scripserunt. Neque res est, quae divulgari debeat, continebit itaque ea, quemadmodum et alia omnia sub singulari confisione scribo, apud se. Dominus Deus orandus est, quod velim etiam apud
ecclesiam vestram, vel communem nostram, fieri, ut ⌊regi nostro⌋ contra eius rebelles et hostes det felicem victoriam atque reditum, nihiloque secius hoc pro ⌊caesare⌋ contra ⌊Turcam⌋ et ⌊Gallum⌋ fieri censerem, cum totius ⌊Reipublicae Christianae⌋
salus ex hoc uno ⌊principe⌋ dependet. Incidimus in haec tempora, quibus nesciosi umquam rebus Christianis fuerint periculosiora, nedum duriora, et haec ab uno homine sic infesta et perturbata redduntur, qui, nisi vere gallus ⌊Cybelles⌋ fiat, quod brevi futurum existimo[6], cf. Rupertus Tuitiensis col. 1067 Reges et principes primo ad se conuertet ac deinde per illos persecutionem sub omni coelo excitabit super omnes populos Christum confitentes ⌊longe ⌊orbi Christiano⌋ graviora mala excitabit etc.cf. Rupertus Tuitiensis col. 1067 Reges et principes primo ad se conuertet ac deinde per illos persecutionem sub omni coelo excitabit super omnes populos Christum confitentes ⌋
⌊Maiestatem regiam⌋ processisse iam ex ⌊Leopoli⌋ versus ⌊Camyenecz⌋ [Dominatio] Vestra ex iis in fasciculo leget. Unde non obscure coniecturam cap[io], quod ⌊cubicularius⌋, qui hinc novissime abiit, in
itinere alicubi ⌊s[erenissimam maiestatem] eius⌋ sit assecutus. Ideoque reor, quod vix ante praescriptum electioni di[em] redire poterit. Quod si haec mora intervenerit, necesse erit, qu[emad]modum per ⌊venerabile capitulum⌋ constitutum
est, ut dies iste in aliquot al[ios] extendatur. Quam primum ad me appulerit,
non diu hic tardabo, [sed], quicquid ille ad me attulerit, Dominatio Vestra habebit, ut alia omnia, mecum commune. Quam felicissime valere animo minime fucato cupio.
Ex ⌊castro meo Lubaviensi⌋, V Septembris MDXXX[VII].
⌊Ioannes etc. episcopus Culmensis⌋ etc. scripsit
[1 ] This whole fragment and the next one concern ⌊Paweł Płotowski⌋ (cf. ⌊Chojeński⌋’s letter to Dantiscus, ⌊Cracow⌋, August 20, 1537, received on September 4, orig. BK, 230, p. 1-4: apud ⌊maiestatem reginalem⌋ quidam instarent pro sublimando domino ⌊Plotowski⌋ ad episcopatum Culmensem)
[2 ] ⌊Herculi Lyndio⌋ sacrificare - here: to abuse , to curse
(⌊Erasmus⌋ cites after ⌊Lactantius⌋ that the city of ⌊Lindos⌋ on the island of ⌊Rodos⌋ was allegedly home to a temple of ⌊Heracles⌋ where the religious formulas spoken during rituals honoring the god could only consist of abuse and curses, because even just one good word made the prayers ineffectual
[3 ] Cf. also ⌊Paweł Wolski’s⌋ letter to Dantiscus, ⌊Lvov⌋, September 4, 1537 (orig. BK, 230, p. 33- 34, 36)
[4 ] ardeliones – about ⌊Warmia⌋ canons ⌊Paweł Płotowski⌋ (see CEID 1.1 letter No. 2 footnote 3) and ⌊Leonard Niederhoff⌋ (see CEID 1.1 letter No. 28 footnote 12); cf. also CEID 1.1 letters No. 28, 31, 41
[6 ] nisi vere gallus ⌊Cybelles⌋ fiat, quod brevi
futurum existimo – writing that king of ⌊France⌋ ⌊Francis I⌋ will soon be castrated (Latin noun gallus means,
among other things, a priest of the Phrygian goddess ⌊Cybele⌋, eunuch), Dantiscus probably means that he will be defeated by the emperor; the expression gallus ⌊Cybelles⌋ is
probably a double allusion - to both ⌊Francis I⌋’s nationality, usually described by Dantiscus as Gallus, and to the castrates - courtiers of the Turkish sultan; this whole fragment seems to be a reference to some joke or lampoon well-known at the time and linking the ⌊French king’s⌋ nationality
with the Latin term for the castrated servant of ⌊a pagan goddess⌋