Reverendissimo in Christo Patri, Domino ac domino Iohanni Dei gratia episcopo Varmiensi in Heilsbergk, domino suo clementissimo

Si scirem, Reverendissime Praesul, quonam argumento Vestra Reverenda Paternitas convenienda esset, eo nunc erga ipsam potissimum uterer. Iam et culpa mihi deprecanda est, quod neglegentius ac rarius ad Vestram Reverendam Paternitatem scripserim. Gratiae praeterea pro eximiis beneficiis agendae, nec non maximam humanitatem atque mansuetudinem animi summis laudibus mihi extollenda est. Non arbitrabor autem, quod Vestra Reverenda Paternitas paulo durius hoc meum diuturnum silentium interpretatura sit, aut ideo mihi gravius succensere. Testor bona conscientia, quod in nullam rem attentius cogito, ac magis quicquam exopto, quam ut propensissimam Vestrae Reverendae Paternitatis voluntatem retineam. Non enim minor est virtus quaerere, quam parta tueri. Quare, si quid in ea re peccatum sit, obnixe rogo, ut Vestra Reverenda Paternitas benigniter mihi ignoscat, omni sedulitate deinceps compensabitur. Magnas autem et ingentes gratias Vestrae Reverendae Paternitati habeo, quod tam diligenter ac cum gravitate cum magnifico parente meo egerit meque illi quam officiosissime commendaverit. Ac nisi ipse vidissem, audivissem ac legissem, numquam credidissem, quod cum tanto pondere verborum fuissem a Vestra Reverenda Paternitate commendatus. Maxime autem confido, quod Vestrae Reverendae Paternitatis adeo benignissima commendatio ac ipsum tempus omnem iniquam offensionem ac acerbitatem sit leniturum atque mitigaturum. Sin minus, Deo optimo hoc totum negotium committendum est, qui pro sua bonitate omni[a in] felicissimum statum deriget. Nec verbis [satis] exprimere possum Vestrae Reverendae Paternitatis summam facilitat[em] animi. Nam quod in primo aspectu Vestra Reverenda [Paternitas] blandissimo suo vultu me arriserit, ac in an[imum] suum acceperit, non solum speciem singularis [benig]nitatis insigniter ostendebat, quam illam ip[sam] prope inauditam naturae bonitatem ac h[umanita]tem penitus aperuit. Equidem ea in[signi] clementia cognita, ita in his meis afflictio[nibu]s recreatus sum, ut nihil magis solatius(!) qu[am me] putem. Nec tanta benevolentia apud me [umquam] moritura est, sed, quousque vixero, pleno ore [Vestram Reverendam Paternitatem] praedicare meminero. Maxima enim es[t] virtus principis nosse suos.

Nova, qu[ae] hic passim sparguntur, Vestrae Reverendae Paternitati incognita esse n[on] dubito. Caesar fere ubique in Saxonia [vic]toriam obtinet atque felicissimos successus h[abet]. Utinam autem ea victoria ad gloriam D[ei]atque salutem rei publicae Christianae cedat. N[unc] miseris Pruthenis nescio quo fato invis[um] bellum atque exitium minari dicitur. De[us] ad meliora, laudabiliora atque necessariora [utinam] animum eius vertat atque inclinet. Alias nihil periculi a tanto potentissimo ac fe[li]cissimo imperatore metuendum esset. Nos omnipotentem Deum ardentissim[is] votis orabimus, ut nobis pacem conceda[t] omneque malum longe depellat. Landgr[abius], qui hactenus gloria belli floruit, ea[m] turpiter amisit atque nunc caesari supple[x] est factus. Clementissimum principem Saxoniae captum in Hispaniam iturum esse quidam autumant. Cetera brevi Vestra Reverenda Paternitas tum ex parente meo, tum ex aliorum relatu copiosius omnia cognoscet.

Quod reliquum est, Vestram Reverendam Paternitatem longissime valere cupio ac Deum continue meis precibus oro, ut Vestram Reverendam Paternitatem tum ad suam gloriam propagandam, tum ad utilitatem proflictae iam patriae diutissime incolumem conservare dignaretur. Me vero in Vestrae Reverendae Paternitatis gratiam quam officiosissime commendo, dedo ac trado.

Datae ex castro Sthumensi 2 Iulii anno 1547.

Vestrae Reverendae Paternitatis deditissimus Christophorus a Czeme

Reverendissimo in Christo Patri Domino ac domino Iohanni Dei gratia episcopo Varmiensi in Heilsbergk, domino suo clementissimo

Salutem.

Quanta cum laetitia atque magna voluptate proximas Vestrae Reverendissimae Paternitatis litteras acceperim, vix verbis exprimere possum. Praeterquam enim inauditam illam atque prope divinam mansuetudinem, atque facilitatem animi satis abunde erga me infimum declararunt. Tum vero, quod propria manu erant scriptae, fuerunt mihi gratissimae. Utinam ea, quae ex divino quodam motu bonitateque naturae in me hactenus libere fluxerint, indies latius propagentur fusiusque diffundantur. Non sic honos virtutis nec accessio bonorum omnisque felicitatis incrementum me oblectabit, atque optimi principis propensa voluntas. Nihil enim testante Xenophonte differt princeps bonus a patre bono. Quare summo studio incumbam totisque viribus elaborabo, ut non solum ea bonitas Vestrae Reverendissimae Paternitatis naturae erga me locupletius augeatur, sed ut omni copia redundet. Porro, ut Vestra Reverendissima Patrenitas in iisdem litteris perhumaniter a me exigit, ut cum magnifico parente meo agerem, ne ante conventum Graudentinum se aliquando conferat, diligentissime hoc iniunctum officium exsecutus sum atque studiosissime eius magnificentiam oravi, ut aliquantulum discessum suum differret, fore enim, ut omnia facilius expedirentur, si sua praesentia adesset. Verum nec honestissimis Vestrae Reverendissimae Paternitatis monitis cessit nec petitioni meae locum dedit atque hinc 21 Septembris abiit. Utinam feliciter atque cum laude hanc legationem obeat bonisque tandem avibus ad nos revertatur. Ceterum, Reverendissime Praesul, quod et prioribus meis litteris precatus sum, ut pater Domini Nostri Ihesu Christi cum Spiritu Sancto suo in omni vestro congressu adesse velit, idem nunc hisce litteris exopto, ut consilia vestra gubernet omnesque conatus atque labores ita regat, ut felicem exitum sortiantur. Haec Reverendissime Domine antequam Vestram Reverendissimam Paternitatem convenirem praemittere volui, ut perpetua mea erga Vestram Reverendissimam Paternitatem observantia constaret meque addictissimum Vestrae Reverendissimae Paternitati esse cognosceret. Christus conservat Vestram Reverendissimam Paternitatem longissime incolumem.

Datae ex Sthum, 26 Septembris Anno salutis nostrae 1547.

Vestrae Reverendissimae Patrenitatis deditissimus Christophorus a Czeme

Christophero Czem

Salutem.

Condolenter ex litteris tuis casum magnifici domini palatini Marienburgensis, parentis tui et amici nostri carissimi, intelleximus, quod in itinere huc ad nos ex legatione revertens Posnaniae dolor pedis eum corripuerit.

Instat nunc conventus harum terrarum, qui praeter spem nostram in Vormdit edictus est, huic ne interesse possit, fortassis eo morbo impedietur. Meliora tamen nobis de valetudine eius promittimus, quam ut Deus illi integram largiatur, quo nobiscum hic reb[us] patriae consulat, ex animo precamur. Teque admonemus, ut diligenter apud eundem magnificum dominum palatinum, parentem tuum, instes, ne se ex hoc conventu , quominus consiliis nostris intersit, subtrahat, quod eum non gravate facturum speramus, si illi persuaseris negotia ardua , de quibus domini consiliarii consulere debent, eius praesentiam requirere nec ea carere posse.

Ad superiores tuas litteras sexta huius tibi respondimus. Quod si serius ad te perlatae fuerint, cogitabis hoc negligentia subditorum patris tui in villis Baisen et Lumpe commorantium accidisse, qui litteras nostras ad tuos scriptas suscipere nolunt, sed contemptim eas burgrabio nostro in Vormdit remittunt, de qua re in litteris ad matrem tuam mentionem fecimus. Tu itidem cura, ne hanc inoboedientiam impune ferant.

Bene vale.

Datae ex arce nostra Heilsberg, X Novembris 1547.

Reverendissimo in Christo Patri, domino ac domino Ioanni Dei gratia episcopo Varmiensi in Heilsbergk, domino suo clementissimo

Salutem.

Nulla cogitatione assequi possum nec verbis satis idoneis exprimere, quantam incredibilem laetitiam atque voluptatem ex proximis Vestrae Reverendissimae Paternitatis litteris acceperim, nam non solum abundantiam erga me amoris declararunt, quam ingentem consolationem attulerunt. Etenim quid solatius esse potest in omnibus aerumnis, quam a praecipuis plurimum diligi ac omni benevolentia ab eis prosequi.

Nulla certe tanta esse potest calamitas, quae non magnorum hominum favore diminuatur. Ideo, quod Vestra Reverendissima Paternitas me plane indignum in hac mea fragilitate atque odio parentum in suam tutelam atque patrocinium clementer acceperit, ingentes habeo gratias nec intermittam, quin non ea benevolentia, quae sola ex bonitate naturae in me propagare coepit, indies augeatur atque omni meo debito officio confirmetur. Praeterea consolationem, quam Vestra Reverendissima Paternitas insuper addidit, magnopere me confirmavit ac ut omnem maerorem animi penitus abiciam, submonuit. Quis enim non videt, quod in hac corrupta rerum natura nihil perfecti atque firmi sit conditum ac unicuique dederit vitium natura creato. Sum{m}us enim ea lege ita nati ac propter lapsum priorum parentum sic formati, ut omni vitio prorsus non careamus. Non enim ipse rerum omnium Creator atque Opifex voluit nos prorsus absol[u]tos esse aut sine crimine nasci, sed multis milia incommoda vitae dedit, ut nemo [est], qui se ex omni parte beatum esse dica[t].

Quare eam communem condi[cio]nem generis humani modeste perferam[us] nec nobis in eo praecipue dolendum put[e]mus, quod accidit universis. Necque ve[ro] illa imensa bonitas Dei oblectatur in excelsis atque sublimi<bu>s rebus, sed abomina<bi>le est coram Ipso, quicquid in terris est subli[me]. Denique non considerat staturam alicuius proceri corporis, ut Psalmista egregie atque divine testatur: “Non in fortitudine equi voluntatem habebit Dominus neque in tibii[s] viri beneplacitum erit ei. Beneplacitum [est] Domino super timentes eum et in eis, q[ui] sperant, super misericordia eius”. Qua vero divina atque dulcissima voce ita me oblector atque in hac mea fragilita[te] me confirmo, ut nulli (staturam qua[mvis] gigantis referenti) caedam neque com...tandum putem. Habeamus tantum fi[du]ciam erga Ipsum ac nos nostrasque actiones ... Ei commendemus et Ipse faciet, quod vol[ue]rit.

Haec brevibus ad Vestrae Reverendissimae Paternitatis suavissi[mas] litteras respondere volui, non ut iisdem sati[s] facere ac rem tam arduam tractare v[elim], sed ut in hac mea imbecillitate bene affectum esse atque in Deum solum sperantem Vestra Reverendissima Paternitas intelligeret. Sperantem enim in Domino misericordia circumdabit.

Libentissime respondiss[...em] Vestrae Reverendissimae Paternitati carmine, si is mihi esset divinus afflatus atque impetus, quo Vestra Reverendissima Paternitas calescit atque egregie eo praedita est. Non enim omnia possimus omnes, neque ad quaevis simus idonei atque habiles.

Obnixe rogo, ut Vestra Reverendissima Paternitas ea moderatione animi, qua est insigniter praedita, hanc meam inexcultam atque ieiunam prosam oratiunculam benigniter suscipere dignetur. Posthac, quodsi non meliora, attamen frequentius faciam.

Cupio Vestram Reverendissimam Paternitatem Nestoreos usque in annos felicissime vivere ac me in gratiam Vestrae Reverendissime Paternitatis commendatum esse.

Datae ex castro Sthumensi, 24 Novembris anno 1547.

Vestrae Reverendissimae Paternitati deditissimus Christophorus a Czeme