AAWO, AB, D. 6, f. 2va unnumbered after f. 2

Reverendissimo in Christo Principi ac Domino, domino Ioanni episcopo Culmensi et administratori Pomesaniensi, domino ac patrono suo clementissimo

AAWO, AB, D. 6, f. 2r

Salutem plurimam, humilliaque obsequia mea summo animi studio fide ac promptitudine. Reverendissime in Christo Princeps, domine clementissime.

Mitto Tuae Celsitudini in praesentiarum promissum Ecclesiasten Erasmi Roterodami, suppliciter rogans, ut Tua Celsitudo hoc munusculum adscribed⌈culumculum adscribed⌉ pauperis clientis sui benigno animo suscipere written over [...]⌈[...] text damaged⌈[...][...] text damaged⌉susciperesuscipere written over [...]⌉ dignetur, non tam pecuniola, quae pro eo exposita est, id aestimans, quam ex animo meo, qui profecto Tuae Celsitudini addictissimus est eritque semper, „dum memor ipse mei, dum spiritus hos reget artus.” Sed spero etiam alio nomine hunc librum Tuae Celsitudini commendatum iri, posteaquam tandem, proh dolor! Verum esse coeperit, quod antea saepenumero falso rumore de morte auctoris eius percrebuit. Tametsi enim non dubitem, quin Tua Celsitudo magnum hunc Erasmum semper magni fecerit, tamen cum sic natura comparatum sit, ut virtutem sublatam magis quam praesentem admiremur, omnino written over [...]⌈[...] text damaged⌈[...][...] text damaged⌉admiremur, omninoadmiremur, omnino written over [...]⌉ credo Tuam Celsitudinem hominem incomparabilem iam mortuum in maiori pretio habiturum, quam antea vivum. Idque praesertim in hoc opere, quod fere postremum est, quod nobis e divino pectoris sui thesauro depromptum benigne impe written over o(?)⌈o(?)ee written over o(?)⌉rtivit. Unde puto in eo non solum cygneam cantionem, quod oratoribus atque poetis circa senectam on the margin⌈senectamsenectam on the margin⌉ fere peculiare est, resonare, sed etiam diviniora, pro suscepti AAWO, AB, D. 6, f. 2v argumenti ratione, nobis in eo tradi, quam in superioribus huius rari organi Dei voluminibus. Si quidem quo propius pii doctores morti accedunt, morti autem, immo traiectui ex his mundi saevis periculis in perpetuae tranquillitatis portum, eo magis Deus in eis agit, suaque caelestia oracula per ipsos uberius nobis effundit. Sed quid ego homuncio haec apud Tuam Celsitudinem? Plane id, quod aiunt, noctuas Athenas. Verum Tua Celsitudo id clementer condonare dignabitur singulari meae fiduciae, quam de istius inclyta humanitate animo concepi. Nam nisi mihi ea cum ex aliorum sermone, tum ex Tuae Celsitudinis clementi colloquio cognita perspectaque esset, nescio an auderem huiusmodi exigua munuscula ad istam mittere, nedum inanium verborum turba eidem obstrepere. Porro cum Ioannes bibliopola alios libros ex Lypsia acceperit, seligam inde optimos quosque, qui Tuae Celsitudini non indigni videbuntur, eosque Matthaeo Platten Tuae Celsitudini transmittendos dabo. Nam si Tuae Celsitudini in re longe maiori obsequi aut inservire potero, facturus sum id quam promptissimo animo, quatenus id tenuitas mea patietur. His me Tuae Celsitudini humiliter commendatum velim, istam vero Deo Optimo Maximo quam diutissime atque felicissime incolumem conservan(dam).

Ex Dantisco, III (ante) Cal(endas) Novembris anno etc. XXXVI.

Tuae Celsitudini obsequentissimus cliens Iacobus à Barthen

AAWO, AB, D. 6, f. 4v

Reverendissimo in Christo Principi ac Domino, domino Ioanni Episcopo Culmensi et administratori Pomesaniensi domino et text damaged⌈[et]et text damaged⌉ patro text damaged⌈[patro]patro text damaged⌉no suo cle text damaged⌈[cle]cle text damaged⌉mentissimo

AAWO, AB, D. 6, f. 3r

Salutem plurimam et perpetuum obsequendi studium. Reverendissime in Christo Princeps, Domine ac patrone longe clementissime.

Redditae sunt mihi litterae a Tua Celsitudine, quas tum debita tum prompta reverentia recepi summaque cum voluptate legi atque relegi. Declararunt enim Tuam Celsitudinem exiguum munus, quod ad istam misi, sic clementer excepisse, ut, cum ista illud propter magnum eius auctorem magni fecerit, meam humilem personam etiam maiori benevolentia complecti dignata sit, idque adeo, ut se Tua Celsitudo pro inclita sua clementia atque humanitate eo emiserit, ut iubeat mihi de se persuadere, quae non a vulgari amico exspectare soleam. Qua re profecto mihi vix quidquam gratius aut optatius contingere potuisset. Nam tametsi mihi Tua Celsitudo antea etiam visa sit me suo clementi favore prosequi, tamen id mihi modo longe liquidius factum est per has clementissimas litteras Tuae Celsitudinis, sic ut quod prius opinabar iam sine omni dubio de Tuae Celsitudinis clementi erga me atque paterno animo certam persuasionem induerim. Habeo itaque et ago Tuae Celsitudini magnam gratiam eo nomine, quod humilem clientem tanta benevolentia complecti dignata sit, quae vulgares amores excedat. Polliceorque quod erga summum patronum et dominum meum clementissimum sic me sedulo in omnibus obsequiis pro virili comparare velim, quemadmodum fidum, impigrum atque officiosum clientem decebit. Quod igitur Tua Celsitudo mihi clementer iniungere dignata est, ut apud bibliopolam nostrum inquirerem, quid novorum librorum advectum esset, id animo promptissimo et suscepi et expedivi. Verum praeter unum atque alterum autorem nihil inveni, quod Tua Celsitudine dignum fuisset. Nam cum hoc nostrum saeculum libris edendis perquam fecundum sit, ut mundus tantum non librorum copia repleatur, tamen inter eos, prout in aliis rebus plerumque contingit, multi mali, pauci boni inveniuntur. Duo ms. Duae(!) ⌈DuoDuo ms. Duae(!) ⌉ tomi AAWO, AB, D. 6, f. 3v operum Origenis prodierunt ex officina Frobeniana, quibus perpoliendis Erasmus ille Desideratissimus, ut Tua Celsitudo eum merito appellat, immortuus est. Nimirum cum articulari morbo sic confectus esset, ut nobis ex suo divino pectoris thesauro nihil fere amplius depromere posset, convertit se homo, ad bene merendum de praeclaris studiis natus, ad opus alienum restaurandum, quod temporum iniuria paene abolitum erat, ut si non per se, saltem per alios nobis prodesset. Cumque fere confecto iam labore, praefatio sibi in tantum auctorem contexenda esset, evocatur tandem veteranus atque strenuus miles ex sua statione ab aeterno nostro Duce, ut qui non minus bonam quam longam militiam in fide exercuisset iam tandem quietem praemiumque aeternum pro meritis suis reciperet. Beatus Rhenanus igitur praefationem Origeni adiecit, in qua post commendationem auctoris et vitam et mortem Erasmi nostri breviter perstrinxit, ostendens eum non minus pie decessisse atque vixisse, ut qui morte ingruente has pias voces ad Deum crebro emiserit: „Bone Deus, misericordia! Liever Godt!” similibusque his v written over s⌈svv written over s⌉itam finierit. Est autem mortuus VIII Iulii circa intempestam noctem, sicut accepi ex Ebrehardo Roggio, qui octiduo ante apud eum fuit. Chrysostomus etiam editus est in epistolas beati Pauli, versus in Latinum sermonem per Obsopoeum quendam. Sed Erasmus in postremis suis annotationibus in Novum Testamentum putat hos commentarios non esse germanos Chrysostomi. Sicut namque hunc clarissimum Doctorem πολυλαλία vincant, ita eos eius argutiam non assequi. Si tamen forte hos ipsos et Origenem Erasmicum suae bibliothecae adiicere voluerit Tua Celsitudo, rescribat id mihi. Ioannes bibliopola paratus est Tuae Celsitudini ex Lypsia pro superinscribed⌈propro superinscribed⌉ aequo pretio apportare et horum AAWO, AB, D. 6, f. 4r auctorum exemplaria et quodcumque praeterea ista voluerit. Porro inter alios libros, quos praeter hos bibliopola habuit, placuit mihi Conciliatio haec sanctorum patrum cum Sacra Scriptura, quam Tuae Celsitudini his transmitto. Etenim cum Tua Celsitudo et alios libros ab eo antea acceperit, poterit et hoc opusculum ab eo retinere aut reddere, quando illi ratione subducta pretium numeraverit. Mitto iuxta Tuae Celsitudini fasciculum quendam librorum, qui huc ex Lypsia Tuae Celsitudini allatus est, suppliciter rogans, ut Tua Celsitudo haec mea humilia officia benigno paternoque animo suscipere dignetur mihique pro summo suo erga hunc humilem clientem iure et in posterum semper demandare, si quid oblatum fuerit, in quo meis promptis obsequiiiis ms. obsequiis(!) ⌈obsequiiiisobsequiiiis ms. obsequiis(!) ⌉ Tuae Celsitudini inservire potero. His me suppliciter commendatum velim Tuae Celsitudini ad perpetuam gratiam, istam vero Deo Optimo Maximo quam diutissime atque felicissime incolumem conservandam.

Dantisci, XI (ante) Cal(endas) Decembris anno etc. XXXVI.

Tuae Celsitudini addictissimus atque obsequentissimus cliens Iacobus à Barthen

AAWO, AB, D. 6, f. 13v

Reverendissimo in Christo Principi ac Domino, domino Ioanni episcopo Culmensi et administratori Pomesaniensi, domino suo clementissimo

AAWO, AB, D. 6, f. 13r

Salutem plurimam ac prompta obsequia mea. Reverendissime in Christo Princeps, domine clementissime.

Quod Tua Celsitudo exigua officia mea pro inclyta sua humanitate boni consulere dignatura, magnam isti habeo gratiam polliceorque me in posterum eo diligentiorem fore et in scribendo, et in novis libris transmittendis. Sed rogo etiam atque etiam, ut Tua Celsitudo unum atque alterum libellum, quos dono misi, dignetur eo titulo clementer retinere, proinde ut unum ex iis, Ecclesiasten scilicet modo accepit mihique eo nomine gratias egit. Neque id enim citra ingenui animi offensam fieri posset, ut pro eo, quod litteris testatus fuerit se dono misisse, pretium reciperet atque sic factis a verbis discreparet. Et ego, quomodo cupio qualecunque mei pignus apud Tuam Celsitudinem exstare, quod aspectu suo istam interdum addicti sui clientis admoneat. Quando autem fortuna Tuae Celsitudinis amplior sit, quam ut isti re parva quicquam addi possit, et mea tenuior, quam ut magnum quid dare queam, facile posthac morem geram Tuae Celsitudini, ut pro libris, quos misero, pecuniam ab ista recipiam, qua eos bibliopolae persolvam, quoniam sic plane Tuae Celsitudini placere video. Quae pro eximia humanitate et clementia sua superinscribed⌈suasua superinscribed⌉ contenta est officio meo, quod in libris emendis et transmittendis utcumque adhibeo.

Ad quem superinscribed⌈quemquem superinscribed⌉ quidem modum et in praesentia Tuae Celsitudini libenter inservissem, sicut mihi demandavit, verum nostri bibliopolae nondum reversi sunt ex mercatu Raegiomontano, haerentes nimirum in itinere in celebribus oppidis, ut id, quod reliquum habent librorum, distrahant. Quare Tuae Celsitudini exspectandum erit usque ad nostras nundinas, in quibus et nostratos novos libros ex Lypsia rursus accepturi sunt, et peregrini quoque bibliopolae advenient. Ibi tum non sum defuturus officio meo. Ceterum in proximo mercatu Regiomontano vidi apud bibliopolam quendam Observationes Nicelii viri docti in totum Ciceronem, estque opus magnum, ut quod ut minimum tribus marcis veneat. Si Tua Celsitudo AAWO, AB, D. 6, f. 13v hoc opus habere voluerit, dignetur mihi suam sententiam perscribere hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉.

Novi, quod hic appendicis vice annectendum esset, nihil memorabile hidden by binding⌈[bile]bile hidden by binding⌉ quod quidem sciam, habemus. De caesare et Gallo fama, aliquando hidden by binding⌈[uando]uando hidden by binding⌉ plus quam sonora, plane silet.

Tua Celsitudo quam optissime valeat suumque clementem favorem erga me conservare dignetur.

Dantisci, sexto (ante) Cal(endas) Iunii, anno Domini XXXVII-o.

Tuae Celsitudini addictissimus cliens Iacobus a Barthen

AAWO, AB, D. 6, f. 1v unnumbered after f. 11

Reverendissimo in Christo Principi ac Domino, domino Ioanni episcopo Culmensi et administratori Pomesaniensi, domino suo ac patrono perpetua fide colendo

AAWO, AB, D. 6, f. 11r

Salutem plurimam ac prompta obsequia mea, Reverendissime in Christo Princeps ac domine, domine clementissime.

Cum proximo autumno a me postulare dignata sit Tua Celsitudo, ut sibi perscriberem, quid novorum librorum ex nundinis Lipsensibus huc allatum esset, statui apud me, quod Tuae Celsitudini rem non ingratam facturus essem, si isti semper deinceps officiose significarem, cum quippiam eiusmodi praestantissimarum mercium huc advectum fuerit, aut quod alioqui comperero, in celeberrimo emporio Francofordiano orbi publicatum invulgatumque fuisse. Quare neque in praesentia huic officio qualicumque deesse volui, donec mihi Deus maiorem occasionem obtulerit animi mei studium addictissimum erga Tuam Celsitudinem declarandi. Principio quod ad desideratissimum Erasmum nostrum attinet, non dubito quin Tua Celsitudo simul cum multis aliis doctis et piis viris sibi persuaserit, eum insigne aliquod opus post obitum suum primum edendum reservasse, quod invidia una cum corpore suo superinscribed⌈suosuo superinscribed⌉ sopita aequioribus animis ab omnibus exceptum iri speravisset. Verum ea opinio nos prorsus fefellit. Nam heres eius fidei commissarius, Amorbachius nomine, praefixit epistolam quandam catalogo librorum Erasmi, in qua palam pernegat, quicquam ab Erasmo relictum, quod post mortem suam primum in lucem prodire voluisset, nisi quod inter libros suos opera quaedam antea modo ab ipso edita inventa sint recognita. Nam eam fuisse hominis pietatem, ut quaecumque de fide catholica deque aliis gravissimis rebus, quae in ecclesia agitantur, senserit, abunde suis aeternis monumentis interim, dum vixisset, piis communicaverit. Hanc epistolam una cum novo catalogo librorum Erasmi libenter misissem Tuae Celsitudini, sed nostri rudes bibliopolae nullum eius superinscribed⌈eiuseius superinscribed⌉ exemplar secum advexerunt. Unius copia mihi solum legendi facta est, quod huc cuidam amicorum meorum ex Francofordia transmissum erat. Inter libros autem, quos bibliopolae hi attulerunt, paucos eximios inveni. In theologia Chuonradum Pellicanum, qui modo commentarios in quattuor Evangelia et Apostolorum acta edidit, quemadmodum antea in Vetus Testamentum. AAWO, AB, D. 6, f. 11v Item Itali cuiusdam carmen, quo quattuor Evangelia complexus est, nec non et Eobani Hessi lucubrationes in Psalterium. In iurisprudentia ex relictis operibus Zasii editi sunt commentarii super tit(ulo) "De actionibus in Institutionibus" et super aliquot libris (digesti) veteris. In politioribus litteris Rhetorica Lodovici Vivis, item in aliquot orationes Ciceronis diversorum auctorum enarrationes, similiter et in aliquot orationes Livianas. Hi fere sunt praecipui libri, quos mihi videre contigit, ex quibus Tuae Celsitudini mitto carmen Eobani et Excusationem principum et aliorum statuum imperii, quos evangelicos vocant, quare synodum a summo pontifice indictam recusarint, rogoque ut Tua Celsitudo haec tenuia munuscula eadem benignitate recipere dignetur, qua mihi significavit se recepisse Erasmi Ecclesiasten, tum propter amicitiam, quam scio Tuae Celsitudini cum Eobano intercedere, tum propter animum meum nuncupatissimum Tuae Celsitudini perpetuaque fide istam culturum. Ceterum si Tua Celsitudo sibi aliquem et ex aliis auctoribus {sibi} mitti voluerit, dignetur id demandare mihi, nihil prius aut antiquius habituro, quam ut isti et in hac re conficienda et in aliis omnibus, quae facultatis erunt nostrae, promptum obsequium exhibeam. Novi quod his annectam fere habeo nihil, nisi quod certo accepi d(ivorum) Hieronymi et Ambrosii opera prelo Frobeniano rursus excudi, brevique longe emendatiora quam antea in manus hominum proditura. His me Tuae Celsitudini humiliter commendatum velim, istam vero Deo optimo maximo quam diutissime et felicissime communi patriae conservandam.

Ex Dantisco, in vigilia Corporis Christi, anno etc. XXXVII-o.

Celsitudini Tuae addictissimus cliens Iacobus à Barthen

AAWO, AB, D.5, f. 60v

Reverendissimo in Christo patri ac domino, domino Ioanni episcopo Culmensi, administratori Pomesaniensi ac electo Warmiensi, domino ac patrono suo perpetua fide colendo

In absentia reverendissimi praefecto eius relicto reddendae

AAWO, AB, D.5, f. 60r

Salutem plurimam ac prompta obsequia mea. Reverendissime in Christo princeps, domine ac patrone perpetua mihi fide colende.

Qui has Tuae Celsitudini reddet, est caementarius duxitque hic nuper uxorem viduam quandam, quae olim parentibus meis fideliter servierat. Quare rogo, ut eum Tua Celsitudo clementer commendatum habere ms. tur(!) ⌈rere ms. tur(!) ⌉ dignetur sic, ut rebus suis ex animi sententia expeditis, fructum huius meae commendationis percipiat. Quacumque in re Celsitudini Tuae vicissim inservire potero, fidelis ac prompti clientis officio non sum defuturus. His me superinscribed⌈meme superinscribed⌉ Tuae Celsitudini humiliter commendatum cupio, istam vero summo nostro pontifici in caelis quam diutissime et felicissime communi patriae nostrae conservandam.

Gedani, VIII Iduum Decembris anno a natali ms. natili(!) ⌈natalinatali ms. natili(!) ⌉ Christi salutifero 1537.

Celsitudini Tuae addictissimus ac obsequentissimus cliens Iacobus a Barthen

AAWO, AB, D.68, f. 274v

Reverendissimo in Christo Principi ac Domino, domino Ioanni episcopo Warmiensi, domino ac patrono suo clementissimo

AAWO, AB, D.68, f. 274r

Salutem plurimam ac prompta obsequia mea.

Reverendissime in Christo Princeps et Domine, domine clementissime.

Non possum celare Vestram Celsitudinem pro subdito meo erga istam studio me intra bimestre spatium in Inferiorem Germaniam profecturum esse. Velim itaque meum officium Vestrae Celsitudini oblatum, si ista ad amicos quid scribere ac aliud quippiam illic curatum cupiat, ut me nuntio aut ministro uti dignetur. Neque enim minus mihi curae erit, ut Vestrae Celsitudini inserviam, ac illud ipsum, propter quod hanc profectionem suscipio.

Tametsi autem omnino sperem me id bona gratia transacturum esse, tamen peto suppliciter, ut me Vestra Celsitudo amicis suis in curia Burgundionensi commendare velit, ita ut iuri meo patrocinentur, si forte causa in iudicium deducta fuerit.

His me Vestrae Celsitudini humiliter commendatum cupio, istam vero Deo Optimo Maximo quam diutissime ac felicissime nobis incolumem conservandam.

Dominus Georgius Scheueke Vestram Celsitudinem quam officiosissime salvere iubet.

Dantisci, in festo Corporis Christi, anno etc. XXXIX.

Vestrae Celsitudini nuncupatissimus cliens Iacobus a Barthen

BCz, 1597, p. 934

Reverendissimo in Christo Principi ac Domino, domino Ioanni episcopo Warmiensi, domino ac patrono suo clementissimo

BCz, 1597, p. 931

Salutem plurimam ac prompta fidelis clientis obsequia.

Reverendissime in Christo Princeps ac Domine, domine clementissime.

Uno atque altero ab hinc mense misi ex Lovanio ad Tuam Celsitudinem litteras domini Cornelii Sceperi, sperans easdem Tuae Celsitudini redditas esse. Nunc una cum his mitto ad Tuam Celsitudinem quorundam aliorum amicorum litteras, quos Tua Celsitudo sibi in his celebribus regionibus paravit. Nam cum non dubitem, quin Tuae Celsitudini litterae amicorum sint gratissimae, egi apud hos admonitorem, ut hac in re officio suo fungerentur.

Hieronymus Campensis autem non indignus est, quem Tua Celsitudo in locum patris sui Ioannis gratia prosequendum suscipiat. Est enim iuvenis felicissimo ingenio praeditus, qui Deo aspirante maculam generis facile abstersurus est eruditione, si ipsi longior vita contigerit. Meditatur enim modo historiam nostrorum temporum, quam ab anno MDI ad hunc praesentem annum deducturus est. Si itaque studia hominis, si non aliquo annuo sumptu, saltem unico honorario promovere dignatus fueris, et de illo privatim, et de bonis litteris publice non male mereberis. Neque etiam poteris piis manibus huius parentis gratiora anniversaria (ut vocant) constituere, quam ut filii eius honestissimum conatum adiuves, ut lampada ab illo traditam eo commodius gestare possit.

Porro cum me dominus Cornelius Sceperus semel atque iterum pro sua humanitate prandio exciperet et inter alia potus genera, etiam BCz, 1597, p. 932 cerevisiam Dantiscanam praebiberet, uxor eius debita hidden by binding⌈[ita]ita hidden by binding⌉ honoris praefatione promissa, dixit Tuam Celsitudinem aliquando hidden by binding⌈[do]do hidden by binding⌉ pollicitam fuisse, se vas de eadem cerevisia domino Cornelio Scepero missuram. Verum se agnoscere Tuam Celsitudinem modo gravioribus negotiis occupatam esse, quam ut huiusmodi parvorum promissorum memor esse posset. Ibi ego, quoniam ipsa Tua Celsitudo scite excusasset, non esse opus, ut ego id pro mea erga Tuam Celsitudinem clientela facerem. Me autem Tua Celsitudo hac de re admoniturum, et si forte propter episcopatus tui distantiam a Dantisco, tam brevi hidden by binding⌈[evi]evi hidden by binding⌉ promisso tuo non esset satisfacturus, tam(?) me per aliquem ex meis amicis curaturum, ut dominus Sceperus hoc vere praestantissimae cerevisiae vas haberet. Si itaque Tua Celsitudo veterem atque constantem amicum suum istius modi munere honorare voluerit hidden by binding⌈[erit]erit hidden by binding⌉, demandabit hoc negotii domini Ioanni Copp scabino Dantiscano, viro tui studiosissimo. Nam ego ad eum hac de re scripsi, ut aut superinscribed⌈autaut superinscribed⌉ tuo sumptu, si id iusseris superinscribed⌈si id iusserissi id iusseris superinscribed⌉, aut meo vas cerevisiae cum primum huc ad me mittat, domino Cornelio porro mittendum.

Quod nova attinet, imperator superiori hebdomoda(!) Bruxellam venit, filii autem regis Gallorum eum comitati sunt Valeoleto hidden by binding⌈[eto]eto hidden by binding⌉ usque huc vere Bruxellam, ut aiunt, ad eum redditum hidden by binding⌈[ditum]ditum hidden by binding⌉.

De causa Danica nihil adhuc constat, nam legati regis Daniae adventum imperatoris primum hidden by binding⌈[um]um hidden by binding⌉ BCz, 1597, p. 933 exspectare iussi sunt, deinde ipsorum causa per ipsum imperatorem tam diu prorogata est, donec controversia inter Flandros composita fuerit. Quattuor millium militum delectus iuxta civitatem Name actus est. Omnes naves in Hispania arrestatae sunt, ut vocant, aliqui putant milites his vehendos esse.

His me Tuae Celsitudini commendatum velim, istam vero Deo Optimo Maximo, quam diutissime ac felicissime communi patriae nostrae incolumem conservandam.

Ex Amstelredamo, VI Idus Februarii anno etc. XL.

Tuae Celsitudini nuncupatissimus cliens Iacobus a Barthen

UUB, H. 154, f. 36v

Reverendissimo in Christo Principi ac Domino, domino Ioanni, episcopo Vuarmiensi, domino ac patrono suo clementissimo

UUB, H. 154, f. 33r

Salutem plurimam ac prompta addicti atque fidelis clientis obsequia, Reverendissime in Christo Pater, Princeps ac Domine clementissime.

In reditu meo ex inferiori Germania reddidit mihi Lubecae litteras a Tua Celsitudine Eustachius a Cnobelssdorff. Quae quidem mihi duplici nomine perquam gratae fuere. Primum quod significabant Tuam Celsitudinem adhuc commoda esse valetudine. Deinde quod continebant Tuam Celsitudinem qualecumque meum in scribendo officium non improbare. Unde in posterum minus verebor Tuam Celsitudinem meis impolitis litteris obstrepere, quoties mihi scribendi argumentum Tuae Celsitudinis non prorsus indignum, fuerit oblatum. Quae nova itaque mecum attuli et ex aliis aliunde allata accepi, de iis Tuam Celsitudinem paucis reddam certiorem.

Alter hic agitur mensis, posteaquam ex inferiori Germania profectus sum, tum imperator Bruxellae erat, eo singularum civitatum legati ex illis regionibus confluxerant. Quos quidem imperator dicebatur eam ob causam vocasse, ut ipsis valediceret eosque officii sui in republica se absente administranda commonefaceret, quoniam ipse brevi superiorem Germaniam petiturus esset. Ceterum regiones illae in ingentem pecuniae summam conferendam consenserunt. Holandia contribuet sex annorum spatio, sexies centena milia aureorum, Brabantia duodecies, Flandria decies octies, Hannonia etiam aliquoties centena milia dabit. Selandia autem, tametsi impetu maris valde sit attrita, tamen ultra septuaginta milia numerabit. Tributa ordinaria autem nihilominus pendentur. Inter Franciae regem et imperatorem subita illa atque insperata concordia exibit fortasse in magnum bellum. Nam cum imperator per illius regnum faceret iter, accepi eum aliquo modo illi promisisse se cessurum UUB, H. 154, f. 33v ducatu Mediolanensi, causa illa hereditaria dissidii atque belli inter imperatores et Franciae reges. Postea autem summa contentione id dissuaserunt Italiae principes et praesides imperatoris, quos habet in Sicilia et Neapoli, quandoquidem ille ducatus sit tamquam clavis, ad totam Italiam atque Siciliam invadendam. Et ut maxime praesens rex eo ducatu contentus futurus esset, tamen verendum esse, ne successores eius ad propagandum regnum per huiusmodi occasionem loci opportunitatem invitentur. Quare etiam neque rex ipse neque delphinus ad imperatorem in inferiorem Germaniam venerunt, cum tamen principio illorum adventus certo expectaretur.

Praeterea in reditu meo offendi in quodam oppido Vuestualiae, quod vocant Loningem, legatum regis Franciae ac iuxta aliquot tribunos exercitus Bremensium. Ex iis unus se adiunxit comitatui nostro ac aliquot miliarium nobiscum iter fecit. Unus autem ex nobis se insinuavit in eius notitiam comperitque ab eo. Legatum illum regis dictos tribunos, inter quos esset Mainardus vom Hamme, regi conduxisse atque adeo cum eis convenisse, ut circa Natalem Domini apud regem adessent. Nam regem quoque aliis suis militibus ac tribunis, quibus stipendium quotannis numerat, edixisse, ut eo tempore quoque compareant.

De domino Cornelio Schepero non est, quod multa scribam, cum nuper ab illo Tua Celsitudo litteras acceperit. Adfuit mihi autem in causa amicorum meorum, propter commendationem Tuae Celsitudinis. Quare et amici mei, inter quos est dominus Tidemannus Gise consul, et ego Tuae Celsitudini ingentes agimus gratias. UUB, H. 154, f. 34r Apud multos alios bonos viros mihi etiam valde profuit sola mentio Tuae Celsitudinis, ut quam affirmarent tanta prudentia atque humanitate illic versatam esse, ut numquam memoria istius ex bonorum virorum animis elapsura esset. Praecipuam operam autem mihi navavit dominus Galenius Zeger, consiliarius imperatoris in Haga comitis, is Tuam Celsitudinem plurimum salvere iubet se ad offerens ad mandata tua.

Quomodo rex Angliae sorore principis Clevensis repudiata aliam duxerit uxorem, item quomodo caedem aedat primatum Angliae, item quomodo Lutherum et Philippum Melanchthonem odio persequatur, non dubito quin Tua Celsitudo ea iam pridem ex aliis acceperit. De ducatu Gelriensi altum erat silentium. Lubecae repperi legatum imperatoris, episcopum Constantiensem, qui simul gerit titulum archiepiscopi Londensis. Is, tametsi tum supra duos menses ibi egerat, tamen clam fuit quidnam in mandatis habeat. Nam posteaquam illuc advenisset, mox correptus fuit febri, quae modo passim grassatur, eaque etiam tum vexabatur, cum ego illac facerem iter. Principio autem solummodo mutuae salutationes habitae sunt inter eum et senatum Lubecensem.

Haec fere sunt, domine clementissime, quae mecum ex inferiori Germania attuli, hic postea accepi, quid in superiori Germania agatur. Inter imperatorem et protestantes imperii status conventum est, ut theologi ex utraque parte Vuormaciae confluerent circa finem Octobris, ac de controversiis ecclesiasticis inter se conferrent. Quae autem inter ipsos concessa essent, ut ea postea Ratisbonae in conventu imperii proponerentur. Ibi tum UUB, H. 154, f. 34v imperatorem cum statibus imperii pronuntiaturum, quae servanda aut non servanda essent. Philippus Melanch(thon) autem cum uno atque altero collega ex Vuittenberga ad dictum conventum theologorum profectus est. Christus, caput Ecclessiae ac princeps pacis, adsit disputationi huic theologicae, ut privatis commodis remotis tantum gloria Christi Servatoris ac saulute animarum ob oculos posita piam concordiam ineant. Quae autem antea in conventibus theologorum de concordia acta sunt, ea typis excusa sunt superinscribed⌈suntsunt superinscribed⌉ ad Tuam Celsitudinem mitto una cum aliquot epistulis de concilio et discidio Germaniae. Indicem aliorum novorum librorum, quos bibliopola noster praecipuos on the margin⌈praecipuospraecipuos on the margin⌉ attulit, his inclusum, ad Tuam Celsitudinem mitto. Si quos de his libris Tua Celsitudo sibi mitti voluerit, dignetur id mihi delegare, qui et in his curandis et in aliis rebus, quae per meam tenuitatem effici poterunt, numquam fidelis atque prompti clientis officio defuturus est. Adiunxi etiam his libellum de iis, quae Traiecti in honorem imperatoris apparata vidi.

Christus Tuam Celsitudinem communi patriae incolumem et felicem quam diutissime conservet. Dominus Georgius Scheueke, dominus Tidemannus Giso, dominus Ioannes Treslerus, m(agister) Urbanus hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ Ulrich Tuam Celsitudinem officiose salutant.

Ex Dantisco, XII Cal(endas) Decembris, anno etc. XL

Tuae Celsitudini nuncupatissimus cliens Iacobus a Barthen

BCz, 245, p. 282

Salutem.

Mi carissime domine Iacobe.

Scripsi in adiunctis carissimo fratri meo, domino Cornelio Sceppero, quod ei mitto tria vasa nostratis cerevisiae. Quae ut tu, melioris, qui haberi possit, saporis, meo nomine coemas et, quemadmodum priora, ad illum perduci Brugis cures, impense a te peto. Quicquid impenderis, etiam cum faenore, quamprimum me de eo certiorem reddes, reddi committam. Qua in re mihi plurimum gratificaberis, immo et non parum me tibi devinctum, si diligenter rem promoveris, efficies.

Ceterum res Stobii nostri, cui aeternam precor requiem, adhuc occlusae hic habentur. Commonebis eius fratrem, ut huc se conferat, et quod tua interest, cum eo componas.

Bene vale.

Ex Heilsberg, ut supra hidden by binding⌈[supra]supra hidden by binding⌉.[1]

AAWO, AB, D. 70, f. 227v

Reverendissimo in Christo Principi ac Domino, domino Ioanni episcopo Warmiensi, domino ac patrono suo clementissimo

AAWO, AB, D. 70, f. 227r

Salutem plurimam ac prompta fidelis clientis obsequia.

Reverendissime in Christo Princeps ac Domine, domine clementissime

Thesis causae affinis meae Annae Dunckes or n⌈ss or n⌉ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉m, quae pro alio fideiussit, a regia maiestate Vestrae Ce paper damaged⌈[strae Ce]strae Ce paper damaged⌉lsitudini ac aliis dominis consiliariis harum terrarum [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉da ac decidenda committitur. Composui autem d[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ac thesi scriptum quoddam, quod dominis consiliariis paper damaged⌈[iis]iis paper damaged⌉ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉hibebit. Id ut Vestra Celsitudo antea percurrere dignetur [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ p paper damaged⌈[p]p paper damaged⌉ostea in concilio suum patrocinium fragili sexu paper damaged⌈[u]u paper damaged⌉ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉is clementer praestare etiam atque etiam rogo paper damaged⌈[o]o paper damaged⌉ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉irca necessarium privilegium, quod multis ab hi[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉lis huic sexui a viris or iuris⌈virisviris or iuris⌉ prudentiss(imis) or prudentiss(imo)⌈prudentiss(imis)prudentiss(imis) or prudentiss(imo)⌉ est indultum c[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉entur. Quod quidem ut Vestra Celsitudio, quae istius summa stain⌈[a]a stain⌉ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ au stain⌈[au]au stain⌉ctoritas factu facile erit, ita perquam honorificum [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ inc paper damaged⌈[inc]inc paper damaged⌉litum morem suum in veteris placitis tuendis et in hoc decreto servaverit.

Christus Vestram Celsitudinem communi patriae nostrae quam diutissime et felicissime incolumem conservare dignetur.

Ex Dantisco, X-o Maii anno etc. XLIIII-o.

Vestrae Celsitudini addictissimus atque obsequentissimus cliens Iacobus a Barthen

Basilium Magnum a Carnario[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ translatum spero nos hic brevi ex mercatu Lypsensi habituros.

[1 ] Addition in a narrow slip of paper not corresponding with a shape of damages to the paper on the folio

BCz, 1599, p. 976

Reverendissimo in Christo Principi ac Domino, domino Ioanni episcopo Vvarmiensi, domino ac patrono suo perpetua fide colendo

BCz, 1599, p.971

Salutem plurimam cum promptorum ac fidelium obsequiorum meorum commendatione.

Reverendissime in Christo Princeps, domine ac patrone clementissime.

Tantum mihi de inclyta humanitate Tuae Celsitudinis atque clementia promitto, ut non solum mihi, sed etiam meis firmissimum praesidium in ista positum esse existimem. Cum Fabiano Leopoldi, fideli subdito Tuae Celsitudinis ac cive Gudstetiensi, mihi vetus amicitia intercedit. Eius filius, Gregorius nomine, aliquot annos mihi fideliter servivit ac nuper hic secundum Deum superinscribed⌈DeumDeum superinscribed⌉ Optimum Maximum mea opera duxit uxorem, naturalem filiam a Iacobo Campensi piae memoriae relictam. Nam uxore mortua Iacobus Campensis adiunxit sibi concubinam eamque apud se per viginti quattuor annos ad extremum usque vitae diem servavit, ex qua quidem dictam hanc filiam sustulit. Vestivit autem eam Iacobus Campensis, dum viveret, honeste et post obitum suum tertiam partem quadrantis omnium bonorum suorum ac iuxta alia quaedam ei legavit, ac tabulas quidem testamenti apud iudices huius civitatis deposuit. Qui iudices etiam testamentum hoc, quod attinet ad donationem quadrantis, confirmarunt.

Posteaquam vero Iacobus Campensis vita decessisset, Vvalterus Bischof, cui nupsit una ex neptibus illius, simul cum tutoribus aliarum neptum statim domo et materm, et filiam exegit, tametsi Iacobus Campensis iusserat, ut integrum annum post suam mortem in eadem superinscribed⌈eademeadem superinscribed⌉ domo perseverarent, ac solummodo unam atque alteram BCz, 1599, p.972 vilem vestem ipsis permisit secum asportare, et reliquas vestes ac ornamenta puellaria, donatione inter vivos a Iacobo Campensi illis data, retinuit nec quicquam de iis postea ad nuptiarum celebritatem hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ ipsis concedere noluit. Tanta est hominum illorum inhumanitas et iniquitas.

Quin iidem adversarii hidden by binding⌈[rii]rii hidden by binding⌉ prae se ferre videntur se etiam donatione inter mortuos filiam Iacobi Campensis privaturos idque hoc praetextu, quod tutores eiusdem filiae in dictas nuptias non consenserunt. Sed Tuam Celsitudinem minime latet superinscribed⌈tt superinscribed⌉ in statutis harum terrarum, quae plebiscitis huius civitatis hidden by binding⌈[tatis]tatis hidden by binding⌉ annexa sunt, tantummodo requiri, ut puella post obitum parentum nuptura alieni prius voluntatem hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ proximis cognatis aperiat. Huius puellae mater autem adhuc superstes est. Ea praesente et consentiente hidden by binding⌈[iente]iente hidden by binding⌉ puella et adolescens sibi invicem fidem dederunt de matrimonio contrahendo. Praeterea etiam mater hidden by binding⌈[ter]ter hidden by binding⌉, antequam cum filia in hoc consensit, voluntatem suam et filiae duobus tutoribus patefecit, et priusquam in templo per honestos viros, ut moris est, public (e) hidden by binding⌈[(e) hidden by binding, possibly (a)⌈e(e) hidden by binding, possibly (a)⌉](e) hidden by binding⌉ contraherentur sponsalia, iterum coram omnibus tuto hidden by binding⌈[uto]uto hidden by binding⌉ribus, quorum tres sunt, ipsa et filia comparuerunt [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ suam voluntatem aperuerunt, et postea duobus civibus ipsos tutores ad eadem sponsalia vocaverunt hidden by binding⌈[verunt]verunt hidden by binding⌉, sponsus etiam antea duos cives ad eosdem tutores hidden by binding⌈[tores]tores hidden by binding⌉ misit, per on the margin⌈misit, permisit, per on the margin⌉ quos petiit puellam sibi uxorem dari.

Quae quidem hidden by binding⌈[idem]idem hidden by binding⌉ duae res, ut puella suam voluntatem antea declaret hidden by binding⌈[et]et hidden by binding⌉ et vir eam petat sibi dari uxorem, etiam tum, BCz, 1599, p.973 cum quis invitis cognatis puellam abducit, utrumque indemnem praestare solent. Haec quamquam ita se habeant, tamen vehementer vereor, ne adversarii longa lite amicum meum superinscribed⌈meummeum superinscribed⌉, praefatum Gregorium Leopoldi, exerceant eumque fatigent, ac tandem ad iniquam condicionem suspiciendam compellant. Ac hoc quidem ne fiat, plurimum spei in Tuae Celsitudinis elementi patrocinio collocamus.

Rogo itaque, ut Tua Celsitudo pro inclyto suo amore erga sacrosanctam iustitiam, cum quibusvis, tum viduis ac pupillis, administrandam, dignetur ad senatum Gedanensem hac de re litteras dirigere, ne patiantur iniusta lite novum hunc suum civem (nam civitate eum modo donarunt), qui in ditione Tuae Celsitudinis natus est ac patrem bonum virum, Tuae Celsitudinis fidelem subditum, adhuc habet superstitem, diu molestari ac exhauriri, sed tamquam amatores tranquillitatis et successus civium suorum dent operam, ut primum vestes et alia ornamenta, quae matri et filiae donatione inter vivos donata sunt, tradantur, quandoquidem non legatarii, sed heredes solum ad collationem bonorum superinscribed⌈bonorumbonorum superinscribed⌉ sunt obstricti. Deinde, ut legata ipsis expediantur. Quod quidem si adversarii facere recusaverint, tum Tuam Celsitudinem amico meo commemorato Gregorio Leopoldi suo clementi patrocinio non defuturam, ut tandem ingrati cum dedecore id facere cogantur, quod modo honeste et cum iustitiae laude ut faciant, in ipsorum manu est. Huiusmodi fere clausula videtur mihi perquam necessaria ad BCz, 1599, p.974 {ad} fiduciam potentiae adversariorum labefactandam hidden by binding⌈[ndam]ndam hidden by binding⌉.

Quicquid autem Tua Celsitudo in hac re facere dignabitur, id non minus gratum mihi erit, ac si id in me ipsum collatum fuisset. Nam, qui sui huius matri hidden by binding⌈[tri]tri hidden by binding⌉monii auctor iudico officii mei esse dare operam efficere, ut dos, quam pater filiae destinavit et legavit, matrimonium sequatur. Quaecumque obsequia hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ pater sponsi, sponsus ipse et ego Tuae Celsitudini vicissime prae hidden by binding⌈[rae]rae hidden by binding⌉stare poterimus, ea semper quam promptissimis animis obibimus.

Sponsa vero una cum matre cotidie preces hidden by binding⌈[eces]eces hidden by binding⌉ suas ad Deum Optimum Maximum fundent, ut Tuam Celsitudinem quam diutissime ac felicissime hic in terris incolumem conservet hidden by binding⌈[vet]vet hidden by binding⌉ et post hanc vitam pro huiusmodi operibus ... illegible⌈...... illegible⌉[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉, quae viduis et pupillis praestantur, aeternae vitae hidden by binding⌈[tae]tae hidden by binding⌉ brabium isti largiatur.

Ac hoc quidem, ut pater hidden by binding⌈[ter]ter hidden by binding⌉, et ego ardentissimis votis ad eodem Tuae Celsitudini percor.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ Dantisci, in die Divi Andreae Apostoli anno Domini 1547.

Celsitudini Tuae addictissimus atque obsequentissimus cliens Iacobus a Barthen hidden by binding⌈[en]en hidden by binding⌉

AAWO, AB, D. 70, f. 331r

Iacobo a Barthen

Spectate Domine, amice in Christo nobis dilecte.

Litteras ad st spectabilem magistratum Gedanensem in causa amici Gregorii Ludicken subditi nostri on the margin⌈subditi nostrisubditi nostri on the margin⌉ ad intercessionem tuam non gravate illius parenti, Fabiano Ludike, concessimus, qui eas etiam oportuno nuntio ad te deferri curabit. Utinam multum illi written over e⌈eii written over e⌉s amicus tuus, Gregorius Ludicke, obtineat. Nos certe, quantum animadvertere possumus, et si causa ita se habet, quemadmodum a te describitur, illi iniurio written over u⌈uoo written over u⌉s esse heredes olim Iacobi Kampe, iudicamus, eo quod e domo matrem et filiam ux, nunc uxorem eius, exegerint, et illis superinscribed⌈illisillis superinscribed⌉ mundum muliebrem omnem superinscribed⌈omnemomnem superinscribed⌉ abstulerint eumque sibi reservarunt, nec hoc, quod ad eam ex testamento spectat, illi concedere nolunt.

Quo iure illud superinscribed in place of crossed-out hoc⌈hoc illud illud superinscribed in place of crossed-out hoc⌉ faciant q et defendere poterunt, o(!) cum totum hoc contra ultimam voluntatem patris et testamentum a iudicio tamquam legitime conditum on the margin in place of crossed-out confir⌈confir tamquam legitime conditum tamquam legitime conditum on the margin in place of crossed-out confir⌉ iam confirmatum et acceptum non video? fiat, non videmus written over o⌈omusmus written over o⌉? Ob idque putamus in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out speravimus⌈spera in the Dantiscus hand, written over o⌈oaa in the Dantiscus hand, written over o⌉vimus superinscribed, in the hand of Dantiscus⌈vimusvimus superinscribed, in the hand of Dantiscus⌉ putamus putamus in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out speravimus⌉ magistratum Gedanensem aequiorem written over s⌈smm written over s⌉ futurum written over os⌈osumum written over os⌉ dicto Gregorio idque et ho curaturum, ne superinscribed in place of crossed-out ut⌈ut ne ne superinscribed in place of crossed-out ut⌉ negotium hoc longius protrahatur, sed hoc effecturum, ut superinscribed in place of crossed-out sine⌈sine hoc(?) effecturum, ut hoc effecturum, ut superinscribed in place of crossed-out sine⌉ absque multis e expensis componatur.

Bene vale. Dat(um) ex arce nostra Heilsberg, XII Decembris MDXLVII. Nec In eo ne desint Gregorii written over o⌈oii written over o⌉ partibus, diligenter ab illis litteris nostris petivimus, nec tibi et amicis tuis benevolentia nostra in posterum, quando requisiti fuerimus on the margin⌈quando requisiti fuerimusquando requisiti fuerimus on the margin⌉, sumus defuturi.

Bene vale.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ ex arce nostra Heilsberg, XII Decembris MDXLVII.

BCz, 1599, p. 1098

Reverendissimo in Christo Principi ac Domino, domino Ioanni episcopo Warmiensi, domino et patrono suo clementissimo

BCz, 1599, p. 1095

Salutem plurimam cum promptorum atque fidelium meorum obsequiorum commendatione.

Reverendissime in Christo Princeps ac Domine, domine clementissime.

Litteras(!), quas Vestra Reverendissima Celsitudo in causa Gregorii Ludken meo rogatu scripsit, senatui Gedanensi sunt redditae, verum parum fructus inde ad eundem hactenus rediit, nam exemplum testamenti Iacobi Campen solummodo consecutus est. Quae antea in eo uxori suae legata sunt et mercedem socrus suae, et vestes socrus et uxoris impetrare non potuit, idque hoc praetextu, quod controversia de tutela filiae Iacobi Campen, quae olim domino Ioanni written over e⌈eii written over e⌉ Sokolowsky palatino Pomeraniensi matrimonio iuncta fuit, nondum sit decisa. Quod quidem et per se iniquum videtur, et ipsi Gregorio Ludken perquam grave est, quemadmodum Vestra Reverendissima Celsitudo ex eodem latius cognoscere dignabitur. Qui huius etiam rei gratia etiam Vestram Reverendissimam Celsitudinem una cum his suppliciter adit.

Rogo itaque etiam atque etiam, ut Vestra Reverendissima Celsitudo pro inclyta sua humanitate ac iuxta amore erga iustitiam dignetur porro huic amico meo et consilio suo, et commendatione adesse, ut ius suum consequatur. Nam adversarii freti potentia et gratia sua id unum spectare videntur, ut longa mora iuvenem hunc alienigenam sic atterant atque frangant, ut tandem exiguo se absolvi patiatur.

Si quae fidelia atque prompta obsequia erga Vestram Reverendissimam Celsitudinem praestare potero, ea semper quam libentissime obibo precorque BCz, 1599, p. 1096 Deum remuneratorem omnium bonorum operorum, ut Vestram Reverendissimam Celsitudnem hidden by binding⌈[Celsitudnem]Celsitudnem hidden by binding⌉ communi patriae quam diutissime ac felicissime incolumem conservet.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ Gedani, 24 die Mai anno Domini 1548.

Vestrae Reverendissimae Celsitudini addictissimus atque obsequentissimus cliens Iacobus a Barthen hidden by binding⌈[hen]hen hidden by binding⌉