Magnifico et excellentissimo iuris doctori, domino Iohanni Dantisco serenissimi regis Poloniae secretario uti fratri honorando etc.

In aula regis Poloniae cito

Magnifice domine etc.

Abeunti hinc Dominationi Vestrae commendavi negotium Theodorici Mueler mercatoris Gedanensis, quod iterum per litteras superioribus diebus ad eandem meas commendari apprime cupiebam, quas spero ad manus Dominationis Vestrae pervenisse. Iis etenim significaveram Dominationi Vestrae, ut aliquas litteras caesaris commendaticias ad hunc regem et cardinalem mitti curaret, quarum gratia pauper senex iustitiam contra bonorum suorum detentores assequeretur. Is hactenus nullam expeditionem huius sui negotii reportare potuit, quod integro biennio et amplius prosecutus est et prosequi non cessat, sed frustra. Quo fit, ut pietatis et patriae intuitu, quia nostras est, cogar eundem iterum atque iterum commendare Dominationi Vestrae, quae dignetur pro amicitia nostra procurare litteras aliquas serenissimi regis Poloniae ad regem istum ac ad cardinalem, quibus huius pauperis senis negotium eisdem enixe commendetur pro iustitia, quam ipse continue petit et non invenit. Alioqui miser laterem lavat et in oleo et opera iacturam fecit, in quo faciet Dominatio Vestra mihi rem quam gratissimam et illi profuturam admodum, quia hac via facile sperat finem aliquem bonum huiusce suae negotiationis habiturus et Dominatio Vestra de tali pietatis opere mercedem a Deo optimo est habitura. Quam bene valere semper cupio, cuique me offero et unice commendo.

Ex Londino Angliae, 9 Februarii MDXXIII.

Deditissimus tamquam frater Michael Sandri, decanus Wratislaviensis etc.

Magnifico domino Ioanni Dantisco, serenissimi Polonie regis ad caesaream maiestatem oratori, meritissimo domino et confratri observandissimo in aula caesaree maiestatis Placentiae vel ubi fuerit Bononiae

Salutem dico plurimam.

Sedebam nudiustertius solus, etsi adessent veteris et novi testamenti bonorumque auctorum libri, solus tamen, maestus tristique spiritu ossium exsiccatore meam deplorans sortem, quae hunc in angulum me detrusit, ubi non sine desidiae nota velim nolim desidere cogor, atque animo revolvens, qualiter hinc salvis omnibus abire mihi liceat, supervenit nuntius litterarum fasciculum adferens, quem dissolvendo peregrinas quasdam conspicio. Primum illas resigno comperioque Tuae Dominationis esse, pro cuius salute fui semper sollicitus. Bone Deus! In tantam primo aspectu rapior hilaritatem, quantam dictis consequi nequeo. Legi easdem auidissime, dumque chyragra te corripi aduerto, vix me a lachrimis contineo, quoniam iuventutis nostrae delictorum poenam sentimus et experimur. Sane verum esse sentio quod ille (quem ridebam cum citaretur) dixit: “Gaudeant qui malo utuntur regimine” etc. Neque profuit sedulo orasse Dominum, ne reminisceretur peccatorum nostrorum, sumeret de peccatis nostris vindictam, neve memor fore[t] iuventutis nostrae delictorum, quia exaudiri utpote peccatores non merebamur. En ergo patimur ob contempta precepta, quibus pueri docebamur, quo frugalitati studeremus, sperneremus autem voluptates, nocet enim empta dolore voluptas. Supra poenam et scommata excipimus quandoquidem hos morbos crapulosae, luxuriosae intemperantisque esse retroactae vitae signa contendunt utcumque Deo grati, quod et olim nos adhuc poterimus quibus audire vacat nostros referre. Labores sunt tot et tanta, que impediunt me, quominus Tuae Dominationis monitis sim audiens. Ea si referre deberem, dies me deficeret. Veniam tamen, favente Deo, quamprimum licuerit prae aegritudine, cui accessit nescio quale ulcus de proximo intra forte biduum secundario secundum mense Maio praeterito inscidit chyrurgicus et curauit recte, an non Deus scit molestius nunc quam prius umquam me me torquet affligit[que] sic, ut equo incidere foret difficile et veniam mutandus quidem est aer eo animo ut una simul in nostram proficiscamur regionem a qua per triginta erravi annos ad integram sanitatem recuperandam quemadmodum olim Bernardus Schulteti quem post egregiam Gdanensis cervisiae potationem et 24 horarum dormitionem ita podagra chyragraque deseruit ut numquam postea per annos XXV seu XXX, quibus postea vixerit, molestarit vexaverit vel cruciarit.

Nova hinc scribere est aquam in mare dedu[ce]re. Sperabant Itali primo caesaris appulsu ab oppressionibus liberari, sed accidit alite[r]. Continet caesar exercitum suum innocuum sub spe concordiae ac pacis, quam dicimus omnes: pax, pax. Timeo vehementer, quod non est pax ut propheta Esaias habet , interea autem, dum consultat caesar et exercitus contatur, facultas certis permittitur nebulonibus grassandi, depredandi, abigendi, captivandi et ceterorum id genus malorum, que horret dicere, exercendique crudelitates maiores, quam facerent Turche. Et cum possit caesar huiusmodi prohibere, nonne videtur consentire? Fatuunt, ut caesar executionem aliquam frigat, utque eius exercitus ab armis abstineat, quo liberius et securius opprimantur miseri rustici civesque a praesidiariis civitatum militibus. Quid dicam? Nescio, non enim tutum est dicere. O, quam prudenter monuit ille, dicens: “ Tolle moras ” etc. Fama est caesarem Mantuam potius quam Bononiam profecturum, ut fratri in Wienna Austriae a Turchis obsesso ferat suppetias, sicque coactum ducis Mediolani negotium in manus pontificias committere, Alexandriam quoque et Papiam ad magnam suae maiestatis reputationem. Tuam) Dominationem oro vehementer, velit me reddere certiorem de Turcarum progressu, de Germanorum Prussiorumque religione et quam bene audiant ecclesiastici inter illos populos, et an dominus praepositus de Walkirch adhuc sequatur caesaris aulam. Titubat manus et tremat, non possum esse prolixior. Feliciter valeat Tua Dominatio et has nostras ineptias boni consulat.

Nitiae Pallearum, XX Octobris 1529.

Eiusdem Dominationis Tuae servitor et confrater M. Sanderi decanus Wratislaviensis canonicus Warmiensis

Serenissimi Poloniae regis ad pontificem maximum et caesaream maiestatem oratori, domino Ioanni Dantisco, domino suo et tamquam fratri honorando

Bononiae

Magnifice domine tamquam frater honorande. Salutem.

Quod Tua Dominatio Silvam mihi dono mittere dignata est, habeo gratiam, quae quam mihi placeat, haud facile dixerim. Si scirem apte, ne dicam eleganter, erudite atque ornate vel soluta vel ligata dictione dicere, cognosceret Tua Dominatio, quibus personam tuam Silvamque ipsam laudibus attollerem. At nihil recte fit invita Minerva, praesertim arte deficiente, calamum reprimere cogor. Non tamen cessabo, dum spiritus hos regat artus, laudum tuarum praeconem agere verbalem, quandoquidem scriptura tuas laudes, tuam optimam famam tuaque egregia facinora perennare nequeam. Quo autem in pretio Silvam habent eruditi litterarum partium, olim intelleget Tua Dominatio, quae ut videat iam principiatum, amici unius mitto iudicium, quod si forsan debile putabitur, sequetur: „brevi validius, elucubratius, demorsos etiam ungues, ni fallor, sapiens”.

Caesarem 24 praeteriti mensis imperiali coronatum infula fama est certa, felici, ut speramus, auspicio. Hic dies tametsi divo Mathiae apostolo sacer celebrisque exstitit, ab hostibus Christianae religionis ominosus reputatur, quasi necesse sit, christicolas omnes eo die furere. Attamen falsa ducuntur stultaque opinione; non refert canum impiorumque latratus. Bene sperandum est, quod scilicet caesar per manus summi pontificis impositione Sancto repletus Spiritu invicto et intrepido animo sit hostes perfidos aggressurus profligaturusque ad totalem illorum ruinam usque, Omnipotentis Dei ac summi pontificis suffragio altoque consilio.

Magnam revera laudem et auctoritatem Tuae Dominationis Silvam conciliasse vel hoc argumento constat, quod caesarem (cui quam conclama... sic fuerat, quod in animo erat fixum, non nisi Rom[ae] coronam suscipere, alioqui potuisset sub Hadria[no] pontifice summo felicis recordationis in Hispania tot bellis, tot laboribus, expensis atque periculis devitat[is] imperialis maiestatis diademate insigniri, quod tunc visum fuit tam absurdum quam stultum) sententiam mutare ac in tuam accedere persuasit. Deum precor Optimum Maximum, ut quemadm[o]dum feliciter provenit haec coronatio, ita et succed[ant] singula alia in Christianae reipublicae augment[um] feliciora laetioraque ad Christi gloriam, cui honor et imperium sempiternum. Bene valeat Tua Dominatio, qu[ae] ineptiis meis veniam dare dignetur ac certior[em] per otium me facere, an fasciculum mearum litterarum, in qu[o] erant litterae Wratislaviam dirigendae, receperit; hoc mihi cedet in gratiam singularem.

Niciae Pallearum, 7 Martii 1530.

Dominationis Tuae deditissimus et tamquam frater minor Michael Sanderus canonicus Warmiensis