Correspondence between Dantiscus and Olaus MAGNUS
List
Database
Full text
Results found: 20 preserved: 16 + lost: 4 1 | IDL 7143 | Ioannes DANTISCUS to Olaus MAGNUS, Braunsberg (Braniewo), 1544-07-27 Letter lost | Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 2770: Scripsi alias in principio Septembris respondendo litteris Reverendissimae Dominationis Vestrae alias mihi 27 Augusti(!) ex Braunsberg scriptis | | | 2 | IDL 2753 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1544-09-06 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1544-11-01
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 6, f. 64
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8244 (TK 6), a.1544, f. 29r-v
| 3 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 355
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 151
|
Prints: 1 | KOLBERG 1915 No. 11, p. 46-47 (in extenso) | 2 | DE VOCHT 1961 No. DE, 448, p. 409 (reference) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D. 6, f. 64v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei et Apostolicae Sedis gratia episcopo Warmiensi⌋, domino et maiori observandissimo
AAWO, AB, D. 6, f. 64r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine benefactor et consolator humanissime.
Quemadmodum alias significavi Reverendissimae Dominationi Vestrae, quomodo in conflictu cum duris officialibus huius curiae super iuribus meis integre extrahendis constitutus eram, ita nunc enuntio altercationis exitum votis meis etiam gratis cessisse usque ad unum decanum subdiaconorum sive cruciferorum papae, qui contra decretum pontificis et omnium cardinalium consistorialiter conclusum, ut mihi pallium absque quacumque pecuniarum solutione iuxta concilia veteris ecclesiae gratis permittat, adversatur on the margin⌈adversaturadversatur on the margin⌉. Sed ipse ut Pluto per flumina inferi: Letheum, Stigiam(!), Flegetonten, Cochytum, etiam per Ziziphum me mittere q nititur, quia pecuniam reddere nolo. Ex alio latere surgunt cardinales, qui minime permittent, ut illi etiam teruncium solvam, est enim tale artificium praesertim adinventum per illos etc.(?) homines, Calchaneo archiepiscoporum in datione vel negatione pallii ut superinscribed⌈utut superinscribed⌉ insidientur invocc superinscribed⌈invoccinvocc superinscribed⌉, tandem victor ero etiam contra illum Scarabeum sine macula.
De novitatibus harum partium videlicet legatis: missi pro pace, quae forte erit etiam propter angustias ⌊Galli⌋. Item de Hungaricis novis: dominus ⌊Gasparus Hannovius⌋ utique se resolvet, qui in talibus explorandis satis sagax est et circumspectus, optime suam vitam et conversationem inter omnes homines ducens, quemadmodum scribo carissimae matri eius, dilectae sorori written over es⌈esii written over es⌉ Reverendissime Dominationis Vestrae, quae felicissime valeat.
Ex ⌊Urbe⌋, 6 Decembris 1544.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae obsequiosus amicus ⌊Olaus Gothus⌋ archiepiscopus Upsalensis
Postscript:
Circa beneficia mea in ecclesia Reverendissimae Dominationis Vestrae fiat melior dispositio, quomodo fieri poterit pro meo commodo et longi exilii relevatione.
| | 3 | IDL 2770 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1544-12-01 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-05-28
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 6, f. 63
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8244 (TK 6), a.1544, f. 40-41v
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 171
| 2 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 354
|
Prints: 1 | KOLBERG 1915 No. 12, p. 47-49 (in extenso) | 2 | DE VOCHT 1961 No. DE, 447, p. 409 (reference) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D. 6, f. 63r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine benefactor humanissime.
Praemissa reverentia salutem et aeternam felicitatem.
⌊⌋ alias in principio Septembris respondendo ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae alias mihi 1544-07-27⌊27 Augusti(!) instead of Iulii⌈Augusti(!)Augusti(!) instead of Iulii⌉1544-07-27⌋ ex ⌊Braunsberg⌋ scriptis gratias agens Reverendissimae Dominationi Vestrae, quod tam sollicita est optatam consolationem mihi foris afferre domique pro mea commoditate in constitutione pensionum elaborare. Magna sunt ista, sed maximus et candidissimus animus est, unde haec beneficia paper damaged⌈[a]a paper damaged⌉ manare cognosco, quae, si vita duraverit, curabo omnimodam gratitudinem, ubicumque potero, eidem Reverendissimae Dominationi Vestrae demonstrare.
Ceterum ubi scripsi me alias in Caribdi vel voragine officialium pro habendo pallio non mediocriter, ut illud mihi libere (iuxta decretum consistoriale) permitterent, elaborare, iam dudum 26 Octobris per eiusdem pallii impositionem ad terminum pervenisse, ita ut hoc bullasque et omnia iura ad meum officium requisita plenarie teneo, nec aliam superesse sollicitudinem, quam quod sanctissimus dominus noster me in bonis redditibus sufficienter provisum ad partes provinciae meae viciniores (ubi fructificare valeo) hinc emigrare permittat, prout saepius est pollicitus et praesertim ante 4 dies, quando dixit se iam statuisse de concilio generali, ut ad Dominicam letare in Tridento inchoetur, velleque me in expensis satis liberaliter provisum eo destinare una cum aliis specialiter deputatis ac deputandis, gratias egi nec restare in corde meo, quin ita libenter facerem iuxta omnia quaeque mandata sanctitatis superinscribed⌈sanctitatissanctitatis superinscribed⌉ eius. Vix tamen hinc ante principium Martii abeam constituto domino Gaspare Hannovio nostro (qui in melius mutavit hospicium suum), negotiorum meorum fidelissimo procuratore, ut occasionem singulos cardinales (quibus scripturus sum e via) accedendi habeat, et ne eius persona illis ignota sit in exitu meo (ut eum tamquam me audiant), omnibus cardinalibus et amicis singulariter commendabo.
Eundo igitur ad concilium generale ver written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉verver written over ...⌉eor, ne morale Gregorii verbum nobis accidat dicentis: Ethiops niger balneum ingressus et niger inde exit, attamen balneator mercedem repetit pro candore. Sed ultra Gregorii verbum alia veritatis sententia surgit de written over qui⌈quidede written over qui⌉ primo lapide mittendo aut festuca de alieno oculo eruenda. Attamen res desperata ad bonum exitum (imperatore et Gallo concordatis) df illegible⌈[df overwritten⌈ff overwritten⌉]df illegible⌉acile deducetur, si serio et recta intentione ad Dei honorem fuerit inchoata.
Fama est hic cesaream maiestatem doctioribus viris omnium regnorum Hispanie expensas statuisse, ut ad hoc concilium appropinquent. Itidem refertur de rege Gallorum. Quid autem evenerit, bono tempore intelliget Reverendissima Dominatio Vestra. Quae sciat Nicolaum Fridewalt die animarum ad aeternam pacem (post indicibilem medici et meorum servitorum curam<)> sumptis omnibus sacramentis maxima devotione emigrasse sepultumque fore penes carissimum nepotem meum (qui ante annum obiit) in ecclesia Sancti Michaelis, quotidie super eorum sepulcrum offero preces ad Dominum Deum. Cui Reverendissimam dominationem vestram intimo corde semper commendo.
Ex Urbe, prima Decembris 1544.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus ⌊Olaus⌋ eadem gratia archiepiscopus Upsalensis
Postscript:
Si quid relatu dignum a patria mea audierit Reverendissima Dominatio Vestra, mittat illud ad Dominum Iohannem Baptistam Feramuscum secretarium Venetum, maxime rogo, vel ad ipsum reverendissimum cardinalem Tridentinum, cuius favorem captabo.
| | 4 | IDL 2777 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1544-12-20 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-05-28
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 6, f. 66
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8244 (TK 6), a.1544, f. 42-43v
| 3 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 357
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 174
|
Prints: 1 | KOLBERG 1915 No. 13, p. 49-52 (in extenso) | 2 | DE VOCHT 1961 No. DE, 450, p. 409-410 (reference) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D. 6, f. 66v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Iohanni Dei et Apostolice Sedis gratia episcopo Warmiensi, domino et amico carissimo
Pollicebar me in novissimis scriptis meis ultimis diebus Novembris hinc ad Reverendissimam Dominationem Vestram transmissis enodaturum eam perplexitatem, quam tunc imminere dixi super cardinalibus de novo eligendis. Ideoque brevitati inserviens dico summi paper damaged⌈[i]i paper damaged⌉ pontificis auctoritatem voluntatemque multorum opiniones et obiectiones tandem vicisse paper damaged⌈[e]e paper damaged⌉ hosque creasse cardinales die 19 Decembris, quae fuit sexta feria quattuor temporum 1544 paper damaged⌈[4]4 paper damaged⌉:
episcopum Tudertinum de Caesis Romanum,
episcopum Brixiensem Venetum de Corneliis,
episcopum Durantum papae secretarium Brixiensem,
episcopum Forosemproniensem papae secretarium Florentinum,
castellanum Sancti Angeli de Rupinis Romanum,
episcopum datarium Capo de Ferro Romanum,
episcopum oratorem regis Galliae Monsignor Rhodes,
Zafandratum archiepiscopum Mediolanensem paper damaged⌈[nensem]nensem paper damaged⌉,
Ottonem Truxes episcopum Augustensem,
filium domini de Granvela Atrabatensem superinscribed⌈AtrabatensemAtrabatensem superinscribed⌉ Burgundum,
Salburgensem episcopum Germanum,
Compastellanum episcopum Hispanum,
episcopum Corianum Hispanum.
Duos reservatos habet in pectore, quorum unus creditur esse vicarius Archintus, magnus amicus Reverendissime Dominationis Vestrae. Hii ad honorem vocati onera sentient adeo gravia, ut vix similia Hercules tulerit aut vastissimus Atlas. Attamen asserere non audeo, quis eorum deputabitur ad concilium generale, quod utinam Zisipho non evoluatur.
Pax cesaree maiestatis cum Gallo stabilita adhuc creditur in longum tempus permansura, Licet non desint, qui pessima quaeque imminere vaticinantur.
De partibus mei Aquilonis solum exspecto informationem Reverendissimae Dominationis Vestrae, cuius prophetia, heu dolor, ante calamitatem non perspecta verificabitur apud Gedanenses, quorum unicum remedium est, ut cum principibus caeli et terre sese quantocius componant. Cum pare pugnare dubium, cum principe stultum, neque tutum est contemnere divos.
Nicolaus Locka sanus venit ante duas septimanas in hanc Urbem bono consilio nostri Hannovii et meo provide dirigendus.
Felicissime valeat Reverendissima Paternitas Vestra
Ex Urbe, XX Decembris 1544
Eidem Reverendissimae Dominationis Vestrae addictissimus Olaus archiepiscopus Upsalensis.
Postscript:
Salutetur nostro nomine domina Anna, carissima soror Reverendissime Dominationis Vestrae, cum reliquis amicis.
| | 5 | IDL 6546 | Ioannes DANTISCUS to Olaus MAGNUS, 1545-03-02 Letter lost | received Trent, 1545-06-26 Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 2848 | | | 6 | IDL 2809 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1545-03-27 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-06-26
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, UUB, H. 155, f. 93
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 220
| 2 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 150
|
Prints: 1 | COLLIJN 1910 No. 3, p. 10-11 (in extenso) | 2 | COLLIJN 1912 No. 3, p. 16-17 (in extenso) | 3 | DE VOCHT 1961 No. DE, 452, p. 410 (reference) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
UUB, H. 154, f. 93v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Iohanni Dei et ⌊Apostolicae Sedis⌋ gratia episcopo Varmiensi⌋ amico carissimo ac honorando
UUB, H. 154, f. 93r
Sincerissimis reverentia et honore praemissis. Reverendissime in Christo Pater,
Cum ad praesens nihil frequentius investigatur, quam de generali concilio et rursus nihil incertius diffinitur quam de eius exitu aut progressu, idcirco quae nuper acta sunt paucis suscipiet Reverendissima Dominatio Vestra. In primis quomodo dominica LX-mae, congregatis omnibus episcopis ⌊Romae⌋ in sacristia super ⌊Minervam⌋, ⌊pontificis⌋ p(rae)cept(i)o(n)e intimabatur, ut illico sese ad ⌊Tridentum⌋ praepararent; sequenti die in congregatione X cardinalium quidam proposita et admissa excusatione dilationem sui exitus impetrarunt. Prima hebdomada LX-mae 5 episcopi una cum duobus ⌊legatis⌋ eo profecti sunt, 3-o ⌊cardinali videlicet Anglico⌋ remanente adhuc in ⌊Urbe⌋, eo quod siccariis promissa sunt XX vel XXX millia ducat(orum), qui hunc occidere possit, ⌊regisque Angliae⌋ amplissimum favorem perpetuum conseq(ui)tur; ita rumor hic est. Venerat interea acceptabile novum a ⌊Galliis⌋ et ⌊Hispaniis⌋, quomodo plures episcopi et theologi iussu suorum principum in via sunt accedendi concilium; scilicet in quintam hebdomadam de eorum expectato accessu nil habemus. XXV Martii erat congregatio 9 cardinalium in domo cardinalis Ostiensis domini Tran, itidem omnium episcoporum Urbis. In summa hoc actum est, ut ostenso ⌊summi pontificis⌋ mandato unusquisque pontificum se quantocius ante festum reciperet ad iter, excepere nonnulli archiepiscopi et alii causas suae senectutis et paupertatis; sed mihi ad 2-am partem videbatur respondendum, ne sic querantur de paupertate, ut suis subtractis sanioribus consiliis in negotio tam sancto occasionem praebe written over a⌈aee written over a⌉rent, quod omnes et singuli erunt amodo pauperrimi et infelices per totam Ecclesiam Christianam. Agitur iam nonus annus, postquam ad concilium Mantuanum cum praedecessore meo exule pauperrimo profectus sum et interea nil nobis deesse permiserat divina benignitas etc. Heri videlicet 26 Martii locutus sum cum ⌊pontifice summo⌋ in ara caeli satis extense super vacillatione ecclesiarum et religionis in Aquilone. Qui sicut summe condolere visus est ita me ad unum intimum suum familiarem cardinalem misit, qui me quantocius expediret. Sed ille cardinalis ita praeceps est in negotiis disponendis, ut a me memorali ac iterata instructione ante X hebdomadas accepta adhuc nihil expedierat in hunc diem. Non esset satis tutum talem constituere legatum, ubi frameae a gutture rixantium essent subito avertendae, nec fallit me imago, quin ita repentini sunt plerique alias ad concilium hinc transmissi etc. Iam agitur quintus mensis, quo continue agens usque ad nauseam de meo exitu ad concilium, sed aliud in resolutione non habeo quam quod omnino vadam 2-a die Pascae et ita libenter agam si saltem divina bonitas adeo felicem diem constituat mihi. Tunc et creditur praedictum dominum ⌊cardinalem Anglicum⌋ abiturum cum adiutorio Altissimi. Die 17 Martii, qui erat dies sancti Patricii in kalendario Romano, consecrabatur hic in capella papae quidam magister theologiae dominus ⌊Robertus Scotus⌋ a nativitate caecus, cuius titulus est archiepiscopalis Armacharensis in ⌊Hibernia⌋, et is suscepto pallio ibit ad ⌊Tridentum⌋, prout prius fuerat in ⌊Ratispona⌋ in conventu. De exitu summi pontificis ad ⌊Bononiam⌋ post festa Pascalia adhuc nihil dicitur. Iugerus(?) tritici venditur 5 ducatis, barile vini 3 etc. ⌊Turci⌋ mire futuraeque cedes in ⌊Hungaria⌋ hic sparguntur, sed cito certius aliquid intelligemus. Sic ⌊Ungari⌋, prout dubito huc venerint ad Pascalia festa, quae nimis fundata sunt in trenis Ieremiae. Felicissime valeat Reverendissima Paternitas Vestra meque suis acceptissimis scriptis visitet in ⌊Tridento⌋ vel ⌊Veneciis⌋ in Patriarchatu.
Ex ⌊Urbe⌋, 27 Martii 1545.
Postscript:
Salutetur nostro nomine carissima soror Vestrae Dominationis ⌊Anna⌋.
⌊Olaus⌋ eadem miseratione divina archiepiscopus Upsalensis
| | 7 | IDL 2818 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1545-04-22 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, UUB, H. 155, f. 96
|
Auxiliary sources: 1 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 152
|
Prints: 1 | COLLIJN 1910 No. 4, p. 12 (in extenso) | 2 | COLLIJN 1912 No. 4, p. 18 (in extenso; facsimile) | 3 | DE VOCHT 1961 No. DE, 453, p. 410 (reference) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
UUB, H. 154, f. 96v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Iohanni Dei et ⌊Apostolicae Sedis⌋ gratia episcopo Warmiensi⌋ amico et domino humanissimo
Plurimis sollicitudinibus impraesentiarum occupatus, paucis me absolvam, ea videlicet ratione quod hodie arripiam iter versus ⌊Pesaurium⌋ et inde navigio ad ⌊Venecias⌋, ubi intendo manere per diem Ascensionis apud patriarcham, qui mihi benefacere non desistit. Constitui in mea absentia dominum ⌊Gasparem Hannovium⌋ omnium negotiorum meorum procuratorem, praesertim ad levandum menstruum subsidium quindecim ducatorum au(ri) in auro a collegio cardinalium et totidem a ⌊pontificis⌋ datario singulo mense. Estque nostra intentio, ut ipse ea pecunia utatur ⌊Romae⌋ et ego rursus ea, quae illi in urbem ex quacumque occasione e partibus mittenda s i written over u⌈u i i written over u⌉nt, usui meo sint affutura.
De pace inter ⌊caesarem⌋ et ⌊Gallum⌋ admodum trepidant prudentes, quod per annum non durabit. Felicissime valeat Reverendissima Dominatio Vestra.
Ex ⌊urbe⌋, 22 Aprilis 1545.
E(idem) or E(iusdem)⌈E(idem)E(idem) or E(iusdem)⌉
Reverendissimae
P(aternitati) or P(aternitatis)⌈P(aternitati)P(aternitati) or P(aternitatis)⌉
Vestrae deditissimus ⌊Olaus Upsalensis⌋
| | 8 | IDL 2839 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Trent, 1545-06-14 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-08-20
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BK, 230, p. 151-152
|
Auxiliary sources: 1 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 612
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BK, 230, p. 152
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Iohanni Dei et ⌊Apostolicae Sedis⌋ gratia episcopo Warmiensi⌋, domino et benefactori humanissimo
BK, 230, p. 151
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine benefactor humanissime.
Sicut nostro infelici aevo nihil frequentius quaeritur quam superinscribed⌈quamquam superinscribed⌉ de exitu generalis concilii on the margin⌈conciliiconcilii on the margin⌉ neque incertius aliquid definitur, attamen in quibus punctis tantum negotium nunc versatur, paucis intellegat Reverendissima Dominatio Vestra.
Descendi ab urbe ⌊Roma⌋ ad finem Aprilis, ut {ut} per ⌊Loretum⌋ et ⌊Venetias⌋ venirem in hunc locum, quo tandem in fine Maii sanus perveni, inveniens hic imprimis 3 reverendissimos dominos cardinales de latere legatos stain⌈[os]os stain⌉, [...] stain⌈[...][...] stain⌉ archiepiscopos et 24 episcopos, generales praelatos diversorum ordinum 6 cum pluri stain⌈[6 cum pluri]6 cum pluri stain⌉mis magistris in theologia comitantibus eos, praeterea saeculares stain⌈[eos, praeterea saeculares]eos, praeterea saeculares stain⌉ plures iurium doctores omnes conformi zelo ducto stain⌈[lo ducto]lo ducto stain⌉s, ut Dei auxilio cum adversariis (si comparere dignantur) ve stain⌈[ve]ve stain⌉ritatem aperiant fidei et in written over , written over s⌈sindin written over , written over s⌉em secuti on the margin⌈cuticuti on the margin⌉ tota ecclesia Christianorum, prout necesse est, cum fructu bonorum operum (otiosa exclusa fide) perseverent etc. Verum quanto magis novi illi magistri Germaniae aut eorum defensores cum magna modestia exspectantur, tanto minus comparere dignoscuntur.
⌊Caesarea celsitudo⌋ per oratores suos primum, deinde per propriam personam in praesentia ⌊cardinalis Farnesii⌋, in eius colloquio nomine pontificis in medio(?) Maii constituti institutum(?) concilium acceptavit decretumque in eadem civitate in ingressu paper damaged⌈[ressu]ressu paper damaged⌉ suo XV Maii statuit, ne missae vel praedicationes Luteranico paper damaged⌈[eranico]eranico paper damaged⌉ ritu fierent, sed qui Dei superinscribed⌈DeiDei superinscribed⌉ mandata transgrediuntur, etiam eius prae paper damaged⌈[prae]prae paper damaged⌉]cepta contempserunt neque aliquis protestantium (prout ex eo huc scribitur) ad diem 21 Maii comparere ms. arere(!)
⌈ereere ms. arere(!)
⌉ visus est etc. Forsan alia domi cogitant et machinantur, quae non satis accommoda Christianae tranquillitati videbuntur, attamen ad ultimum cadent in laqueum, quem tanto tempore, licet impune, aliis tetenderunt. Singulo(!) die exspectamus hic ulterius decretum ⌊pontificis⌋ et consistorii cardinalium, quod ⌊caesarea maiestas⌋ cum eodem ⌊cardinali⌋ concluserit secrete etc.
Septima Iunii pertransivit hanc urbem ⌊iunior dux Sabaudiae⌋ cum equitibus 2 stain⌈[bus 2]bus 2 stain⌉00 ad
suscipiend(um)
filiam ducis Ferdinandi in consortem on the margin⌈
suscipiend(um) or suscipiend(am)⌈suscipiend(um)suscipiend(um) or suscipiend(am)⌉
filiam ducis Ferdinandi in consortem
suscipiend(um)
filiam ducis Ferdinandi in consortem on the margin⌉. Duo eius comites ante auroram in equis Thracicis stain⌈[is Thracicis]is Thracicis stain⌉, ut a ca stain⌈[a ca]a ca stain⌉lore liberarentur, ad iter praecedentes statim ad X passus extra stain⌈[praecedentes statim ad X passus extra]praecedentes statim ad X passus extra stain⌉ portam civita{ta}tis ictu fulguris in on the margin⌈inin on the margin⌉ flumen proiecti sunt stain⌈[flumen proiecti sunt]flumen proiecti sunt stain⌉. Et hi quoque filii comitum erant, unus eorum unic stain⌈[unic]unic stain⌉us heres matris suae viduae, tertius nobilis se disiecit ab equo in ripa et salvatus est, equo vi fluminis abrepto.
Deus benedictus omni momento nos custodiat et defendat, cui et Reverendissimam Dominationem Vestram ex intimo corde semper commendo.
Sex septimanis a ⌊Gaspare⌋ nostro nullas accepi litteras, quas tamen in brevi spero me habiturum una cum litteris Dominationis Vestrae Reverendissimae.
Quae iterum valeat.
Ex ⌊Tridento⌋, XIIII Iunii 1545.
Eidem Reverendissimae Dominationi Vestrae <d>editissimus ⌊Olaus Upsalensis⌋
| | 9 | IDL 2848 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Trent, 1545-07-20 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1546-01-16
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, UUB, H. 155, f. 101-102
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 241
| 2 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 154
|
Prints: 1 | COLLIJN 1910 No. 5, p. 12-14 (in extenso) | 2 | COLLIJN 1912 No. 5, p. 18-20 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
UUB, H. 154, f. 102v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Iohanni Dei gratia episcopo Warmiensi⌋, domino et benefactori carissimo
In ⌊Heilsberg⌋
UUB, H. 154, f. 101r
Reverendissime in ⌊Christo⌋ Pater et Domine ac benefactor humanissime. Salutem et aeternam felicitatem.
⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae 2 Martii ⌊Heilsberg⌋ datae ac per me 26 Iunii hic ⌊Tridenti⌋ acceptae satis indicant, quam copiosa sit caritas et benignitas Reverendissimae Dominationis Vestrae erga meam sollicitudinem pro ⌊Christi⌋ fide dudum susceptam, in qua laboro sustinens usque modo. Gratias amplissimas refero, nec umquam referre cessabo pro tam humanissima exhibitione, quam mihi in suis litteris offert benignissima Dominatio Vestra. Unicum ⌊patriarcham Venetum⌋ inveneram et invenio ad omnem temporis et rerum naturam qui in tota natione Italica talia pollicetur et praestat, quique in dies scribit mihi, ut non procedente hoc concilio ad eum revertar eiusque contubernio in Domino fruar, donec maturius providere valeam auctoritate ⌊Sedis Apostolicae⌋ de Ecclesia Aquilo(na)ri. Quibus suo ordine deductis velut in montem (ad partes provinciae meae propinquiores) descendam ad dioecesim Reverendissimae Dominationis Vestrae curam habiturus ovium mihi creditarum quantum divina miseratio permittet. Interea tamen hic manendum erit pro exitu huius sacrae convocationis concilii generalis, in qua cotidie manent legati 3 de latere cardinales, viri doctissimi, episcopi XXX, archiepiscopi V, generales diversorum ordinum sex, magistri in theologia plurimi, iuris utriusque doctores multi, medicinae pauci, quia hic aegritudo eorum facultatem exsuperans cum publico Ecclesiae lamento curanda est. Omnes, prout alias scripsi, eo voto ducuntur, ut communicata cum adversariis fidei nostrae veritate unum Deum in sincera unitate veneremur, nec fiat quaestio de vitio personarum, dum pari labore reformabimus religionem. Si vitia vitiis opponenda sunt, nemo audebit primum lapidem emittere. Tantum discrepamus, ut cum peccamus ingemiscimus veniam postulantes, ubi ipsi forsitan on the margin⌈forsitanforsitan on the margin⌉ exsultant in rebus pessimis de excellentiori malitia gloriantes. Scribitur huc a ⌊Wormacia⌋ ⌊Luterum⌋ ipsum mense proxime praecedenti convocato conciliabulo suae fractionis excommunicasse damnasseque sacramentarios zwinglianos et anabaptistas tamquam in potestate ⌊Belsebub⌋ daemonia eiecturus. Praeterea quod excitaverat nuncque excitat protestantes, ut ⌊caesarem⌋ non agnoscant pro ea dignitate vel nomine, donec propagari libere permiserit catholicam societatem lute
UUB, H. 154, f.101v
ranorum, extra quam nullam fidelium congregationem recognoscere docent instantque, ut caesar sese declaret circa eorum confirmationem. Quis vero aut qualis fiat exitus huiusmodi discriminis avide scire expectamus. Cogetur ⌊imperatoria maiestas⌋ tempus ingratissimis hominibus ad eme(n)da(nd)um indultum acri severitate vindicare, ubi nihil penes eos invenit praeter dolos et simulationes, nec aliud inveniet, etiam si per saecula et longissimas exspectaverit aeternitates. Scripsit dudum ⌊Luterus⌋ (prout ⌊Ecchius⌋ meminit in responsione catholicorum principum in conventu Ratisponensi) vocando imperatorem saccum tarmorum cum similibus ignominiosis nominibus et alia scandalosissima multa. Non puto ⌊caesaream maiestatem⌋ ita sui honoris oblivisci posse, cum aliquando dicat, cur me caedis etc. Confluunt ad eius maiestatem viri bellicosi, ducesque primi de ⌊Italia⌋, milesque armatus conscribitur hidden by binding⌈[ur]ur hidden by binding⌉ eius iussu in Italia ad XV millia praeter exercitum, quem alit in ⌊Austria⌋, ad millia 7 ⌊Hispanorum⌋, qui anno elapso in ⌊ducatu Luteringio⌋ et ⌊Lucemburgensi⌋ velut bruchus omnia comederunt. Hii satis ingeniosi sunt (si serio res agetur), quomodo cum luteranis agendum sit, saltem mittantur in practicam. ⌊Caesarea maiestas⌋ vocaverat certos doctores theologos de universitate Salamantina, qui hic sunt ordinis Sancti Dominici expensis caesaris. Vocaverat etiam ⌊Ioannem Angelum Arcimboldum⌋ alias praeconem indulgentiarum per ⌊Germaniam⌋ ante 28 annos, nunc episcopum Novariensem prope ⌊Mediolanum⌋ et is habet procuratorem in hoc loco, qui domum parat pro eo. Similiter ⌊episcopus Cameracensis⌋ et plures alii qui aperto concilio huc convolabunt, ut aquilae ad cadavera. Quid autem fiat, satis bono tempore reddam Reverendissimam Dominationem Vestram informatam, quae diu et feliciter valeat cum carissima ⌊sorore sua domina Anna⌋, quam salutetis nostro nomine et reliquos amicos, etiam nobilem ⌊Petrum Brasch⌋, ut intelligat me pro salute ⌊patriae nostrae⌋ adhuc sanum esse et vivere bene.
Ex ⌊Tridento⌋, 20 Iulii 1545.
⌊Olaus archiepiscopus Upsalensis⌋
| | 10 | IDL 2853 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Trent, [1545-08-01 or shortly after] | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-12-14
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 67, f. 22-23
|
Prints: 1 | KOLBERG 1915 No. 14, p. 52-57 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D. 67, f. 23v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Iohanni Dei et Apostolicae Sedis gratia episcopo Warmiensi, amico carissimo.
⌊Hyltzbergkh⌋ Presla(!)
⌊⌋ Reverendissimae Paternitati Vestrae 1545-07-18⌊18 Iulii1545-07-18⌋ per fidelem quendam notarium Vratislaviensem ⌊hinc⌋ eo tempore euntem in ⌊Vratislaviam⌋ talesque litteras meas commisi domino doctori Dominico a Brockendorff, canonico seniori, ut diligentia facta quam maxima eas curaret fideliter mittere ad Reverendissimam Dominationem Vestram. In quibus quidem litteris, qualis erat facies convocati concilii, quae spes videlicet et quis timor, aperiebatur.
Nunc autem, quae postmodum acta sunt, necesse est ostendere Dominationi Vestrae. Venerunt circa finem Iulii duo episcopi de Hispania Asturicensis et Gienensis cum egregia comitiva, primus 4-r, alter 6 magistros theologiae(?), viros doctissimos, secum adduxit, in quorum numero quidam frater Alphonsus de Burgo est, qui composuerat volumen contra omnes haereticos et procedit ordine alphabeti, primum agendo de adoratione unius veri Dei, de beatitudine, cultu, divinitate etc., et quae haeretici contra haec et quid scripserunt, optime enarrat. Deinde parum post advenit archiepiscopus Panormitanus secum adducens 4 doctores theologiae, viros religiosos sancti Dominici et sancti Francisci uti alii Hispani praedicti.
Post hos 5 die Augusti superinscribed⌈AugustiAugusti superinscribed⌉ ingressi sunt Tridentum 4 episcopi Galliarum: senior et prior archiepiscopus Aquensis, Claremontensis, qui tres doctores secum adduxit, optimos theologos, reliqui duo nullum habebant. Erat ante eorum adventum magna pars doctorum una cum aliis praecedentibus episcopis, praeterea iurium doctores ab Hispania missi iussu caesaris, abbates tres: Ferrariensis, Brixiensis et sancti Georgii apud Venetos, viri excellentioris ingenii ordinis sancti Benedicti, qui sunt in tota eorum congregatione. Unus eorum, videlicet V written over s⌈sVV written over s⌉enetus, librum de libero arbitrio composuit, in quo non satis bene concordare videtur cum aliis praes antiquis, praesertim Augustino. Hi omnes ardentissimo desiderio feruntur, ut via disputationis veritatem aperiant adversariis catholicae fidei nostrae. Sed non video, quomodo illa via satisfiat eorum desiderio, cum heretici omni astutia et cavillatione fingunt et impediunt huiusmodi congressum. In primis quidem uti ferventissimi fuerunt ad disputandum, ita nunc nedum tepidi, sed cavillosi, ne umquam eo ordine AAWO, AB, D. 67, f. 22v reducantur ad apertam veritatem, quia uti tunc ita et nunc cum omni confusione a cathedra expellerentur. Alia via forsan hidden by binding⌈[an]an hidden by binding⌉ opus erit, qualem christianissimi principes olim severis legibus successoribus suis (ne sinerent maleficos vivere) demonstrarunt.
Si consiliarii cesareae maiestatis acutius respicerent codicem de hereticis et manicheis, de episcopis et clero hidden by binding⌈[lero]lero hidden by binding⌉, de Summa Trinitate etc. cum aliis infinitis iuribus, longos circuitus t superinscribed in place of crossed-out t⌈ttt superinscribed in place of crossed-out t⌉utius effugerent et lucidam ac omnimodam veritatem invenirent. Et esto, quod ad disputationem adduci possent hidden by binding⌈[nt]nt hidden by binding⌉, ratione ita eveniet, quemadmodum Chrisotomus(!) dicit: Haeretici vinci possunt, non tamen fatentur se victos. Ideo placari neque hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉unt. Sed multis mendaciis et insidiis se iactant victores et hoc est in causa, quod prius memini me etiam induxisse hidden by binding⌈[isse]isse hidden by binding⌉ in scriptis meis apud Reverendissimam Dominationem Vestram etiam de mente Origenis, Tertulliani, Augustini, Hieronimi et Ambrosii etc hidden by binding⌈[c]c hidden by binding⌉.
Die 5 Augusti facte sunt solennes exequie ad mandatum reverendissimi domini cardinalis Tridentini pro iuniore regina Poloniae, filia Ferdinandi. Sequenti die et duobus aliis celebratae sunt ad laudem Dei superinscribed⌈ad laudem Deiad laudem Dei superinscribed⌉ missae tres pro honore novi heredis filii Philippi in Hispania geniti, prima de transfiguratione Domini cum sermone Latino, 2-a de Sancto Spiritu cum oratione in vulgari Italico et 3-a de Beata Virgine cum oratione linguae Hispanicae.
Facta etiam sunt tria spl hidden by binding⌈[l]l hidden by binding⌉endidissima convivia cum immensis sumptibus et flammis etiam in hidden by binding⌈[n]n hidden by binding⌉ altissimis montibus. Primum convivium habebant (convocatis omnibus hidden by binding⌈[us]us hidden by binding⌉ episcopis et magnatibus) 3-s legati pontificis, 2-m frater cardinalis Tridentini in arce huius urbis, 3-m orator caesaris Don Dega hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉, qui hodie huc superinscribed⌈huchuc superinscribed⌉ revertetur a Bressa, ubi aliquot diebus causa solacii fuerat cum cardinali Tridentino. Fertur, quod hoc suo reditu aperiet reverendissimis dominis legatis et episcopis hidden by binding⌈[is]is hidden by binding⌉ mentem caesaris circa progressum concilii, quomodo caesarea maiestas dato adhuc longiore tempore et conventu in Ratisbona pru hidden by binding⌈[pru]pru hidden by binding⌉denter velit reducere protestantes ad consentiendum in concilium hidden by binding⌈[cilium]cilium hidden by binding⌉ tranquilla manu, et licet sua maiestas descenderat ad hidden by binding⌈[d]d hidden by binding⌉ Inferiorem Germaniam, tamen pollicetur se ad festa natalia hidden by binding⌈[alia]alia hidden by binding⌉ Christi in Ratisbona affuturum.
Stante tam longa mora et circuitu videntur praelati hic congregati duci hidden by binding⌈[ci]ci hidden by binding⌉ in magnam desperationem nec forsitan sine causa, maximas hidden by binding⌈[maximas]maximas hidden by binding⌉ enim habent cum indicibili incommoditate expensas sub spe, quod citius satisfieret eorum exspectationi, sed alium experientur hidden by binding⌈[ntur]ntur hidden by binding⌉ effectum neque hinc sub rigore oboedientiae ante datam licentiam exire possunt hidden by binding⌈[possunt]possunt hidden by binding⌉. AAWO, AB, D. 67, f. 23r Quid autem eveniet, curabo per nobilem dominum Anthonium Fugarum Augustanensem (cui nunc celerrime scribo), ut Reverendissima Dominatio Vestra sciat.
Heri accepi litteras a carissimo nostro Gaspare, qui sanus est, scilicet Romae dicit ortam mortalitatem, in qua 21 Iulii absorptus est Stanislaus penitentiarius Polonicae nationis. Ego rescripsi, ut curam habeat boni regiminis sui meaque, si quid accideret, utatur medicina, per quam aliquid relevavi eum Romae et dedi eam in manus eius, ut longaevus sit super malam terram. Hac forsan futura septimana facient caesariani solennes exequias pro illa iuvencula matre novi heredis, quae posthumum reliquit etc. Fertur caesarem dedisse Luteranis in optione concilii continuandi tres civitates: Coloniam, Treverum vel Metium in Lothoringia etc.
Haec Reverendissimae Dominationi uti sine ordine scripta sunt, ita dignetur ea suo prudentissimo iudicio bene perpendere ac ordinare, festinans nuntius parit tumultuarium stilum et forsan fastidiosum. Volui potius aliquid celerrius quam nihil on the margin⌈quam nihilquam nihil on the margin⌉ scribere, ne frustraretur Reverendissima Dominatio Vestra in meditatione sua, dum anxia turbataque manet fluctuante religione.
Ego me hinc recipiam ad patriarcham Venetum, si licentia conceditur episcopis et praelatis abeundi, habeo enim talem causam, quae ... illegible⌈...... illegible⌉ in dispendium vitae et fortunarum mearum me cogit hic remanere in Italia, donec metiar exitum rei, quia, ubi semel descendero in Germaniam, aetas et vires superinscribed⌈et vireset vires superinscribed⌉ amplius toties peregrinandi in hunc locum non sinent. Superveniet enim mansuetudo etc.
Felicissime valeat Reverendissima Dominatio Vestra meoque nomine salutet carissimam sororem suam dominam Annam. adhuc usque primum diem Augusti filius eius nulla habebat nova de tota Polonia in Roma, attamen sperat se in causa Scultetica victoriam reportaturum etc.
Eiusdem Reverendissime Paternitatis Vestrae deditissimus Olaus Archiepiscopus Upsalensis.
Postscript:
Parans clausuram harum litterarum video ex fenestra maximam multitudinem rusticorum utriusque sexus cum plebanis et parvulis processionem facere litaniasque cantare pro impetratione pluviae in montibus his arduis et sterilibus. Neque haec sola est processio nunc visa, sed saepius in transacta aestate superinscribed⌈aestateaestate superinscribed⌉ cum vexillis crucis et aliis devotionibus admirandis. Sic, sic pauperes norunt aperire caelum, ut pluat super bonos et malos.
| | 11 | IDL 2882 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Trent, 1545-11-01 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-12-31
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 6, f. 41
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8244 (TK 6), a.1545, f. 29r-30v
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 253
| 2 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 337
|
Prints: 1 | KOLBERG 1915 No. 15, p. 57-59 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D. 6, f. 41v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Iohanni⌋ Dei gratia episcopo Warmiensi, domino et amico, ac benefactori carissimo
In ⌊Helsbergg⌋
Consideratis ac circumspectis multis mediis et occasionibus, quibus ad possessionem canonicatus nostri Lubicensis in hac temporum malignitate meliorem introitum nancisci valeamus, nullum votis nostris magis idoneum et opportunum invenimus, quam quod Reverendissima Paternitas Vestra suis scriptis et nuntiis sub calculo nostrarum expensarum breve apostolicum praesentibus annexum on the margin⌈praesentibus annexumpraesentibus annexum on the margin⌉ cum procuratorio instrumento ad ⌊Lubecum⌋ mittere velit ibique amicos rogare, exhortari ac persuadere, ut mihi (in tam sanctis negotiis pro fide Christi susceptis et ad bonum finem deducendis) adesse velint Vestraeque Reverendissimae Paternitatis, quantocius fieri poterit, optatum rescribere responsum. Quo facto, pro quo voluerit eadem Reverendissima Dominatio Vestra (uti alias pollicitus sum) sacerdotium superinscribed⌈sacerdotiumsacerdotium superinscribed⌉ aliud obtinere sub annua pensione, libenter permittam eidem uti, frui et gaudere in illo etc.
Dominus ⌊Gaspar⌋ nepos vester non stain⌈[non]non stain⌉ secus ac ⌊Hercules⌋ cum Ydra pugnat, ... illegible⌈...... illegible⌉ ad bestias cum paulo, utinam simili patientia et merito, proeliatur Romae superinscribed⌈⌊Romae⌋Romae superinscribed⌉. Suasi illi aliquoties, ut post septennale studium nunc fere impletum c written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉cc written over ...⌉apiat doctoratum in utroque vel altero iurium in aliqua civitate ⌊Italiae⌋, si non velit ⌊Romae⌋, antequam descendat ad dulcissimam conversationem vestram, de qua forte urgentibus causis alias redire oportet in Italiam. Practicam licet invitus magnopere didicit, speculativum domestico silentio adiiciat studium et pro honore ecclesiae ac utilitate amicorum satis in consilio et auxilio praevalebit. Nec dubito, quin similibus studiis exhortationibus eum admonitum reddiderit Reverendissima Dominatio Vestra, quae omnibus prudentissime providere solet.
Rumor apud nos spargitur ⌊ducem Prussiae⌋ mortuum fore, si sic academia (proventibus artificio tali quali congregatis) destituta cito in primam materiam resolvetur, Deus faciat, ut regia maiestas vobis concedat bonum vicinum priori tamen in religione dissimilem. Vereor, ne dominus ⌊Johannes a Werden⌋ incidet in aliquam ligam, quae parum placebit sacrae regiae maiestati. Suasi tamen propter veterem consuetudinem, ut valde circumspecte agat in hoc tempore periculoso praesertim circa permissionem apostatarum praedicatorum, qui tanta calumnia et contumelia dividunt ⌊Christum⌋. Immo super omnia suasi nomine meo intime salutare clarissimum virum dominum ⌊Eggerdum Kempe⌋ exhortando, ne innocentissimos filios suos ... illegible⌈...... illegible⌉ immolet daemoniis et non Deo in ⌊Wittenberga⌋ et scholis vicinis, ubi sedes est Sathanae, quid autem per prudentiam suam homo frugi et sapiens facturus sit, ostendent soboles ille in tempore, quod pater bonus ignorat.
Felicissime valeat Reverendissima Paternitas Vestra.
Ex ⌊urbe Tridentina⌋, die omnium sanctorum 1545.
Eidem Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus ⌊Olaus Upsalensis⌋.
Solita spe aperiendi concilii magni episcopi maxima patientia hic exspectant. Heri accessit episcopus Civitatensis in ⌊Hispania⌋, haereticae pravitatis in patria sua sagacissimus inquisitor, quia forte exsecutores habet potentissimos. Bonus esset vicinus Reverendissimae Paternitatis Vestrae, ubi oves sunt infectae, licet candidam gerant lanam etc.
| | 12 | IDL 2887 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Trent, 1545-11-18 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1546-02-18
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 240, p. 167-168
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8244 (TK 6), a.1544, f. 33r-36v
|
Auxiliary sources: 1 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 444
|
Prints: | Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 240, p. 168 Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei et Apostolicae Sedis gratia episcopo Warmiensi⌋, domino et amico ac benefactori carissimo. In ⌊Helsberg⌋ ⌊terrae Prussiae⌋
BCz, 240, p. 167 Reverendissime in Christo Pater, domine et benefactor carissime.
Vergente ad calcem mense proxime praeterito ⌊⌋ Dominationi Vestrae super negotiis tunc emergentibus ad statum praesertim et written over ad⌈adetet written over ad⌉ ⌊concilii⌋ huius[1] vocationem pertinentibus misique breve apostolicum per operam domini ⌊Anthonii Fuggari⌋ Augustani cum aliis litteris ad ⌊Gedanum⌋. Breve quidem illud erat pro capienda possessione canonicatus mei Geda(?) Lubicensis secundum informationem eidem annexam. Quod cum Reverendissima Paternitas Vestra iuxta meam fiduciam disposuerit, dignetur mihi rescribere, qualiter negotium hoc sit deductum. Nunc autem renovo ⌊⌋, quia magnum novum a ⌊sanctissimo domino nostro⌋ et ⌊collegio reverendissimorum dominorum cardinalium⌋ ⌊huc⌋ allatum est, hoc videlicet in scriptis pontificis et eorundem cardinalium, quod 1545-12-13⌊dominica 3-a Adventus Domini1545-12-13⌋ ⌊generale concilium⌋ hic aperietur mandatumque est omnibus episcopis I written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ I I written over ...⌉talicae nationis (alias hinc exeuntibus pro solaciis), ut eo termino sub nota anathematis hic sint praesentes. Quomodo autem oboediant, subsequentes meae litterae in futurum ostendent. De ⌊Hispania⌋ ⌊episcopus Civitatensis⌋ vir doctus et religiosus ⌊huc⌋ venit pluresque venturi sunt, ubi seriosius aliquid peragetur. Cardinalis hic Tridentinus dominus ⌊Madrucius Christophorus⌋ celebrem memoriam Dominationis Vestrae Reverendissimae semper facit, item et episcopi ⌊Galliarum⌋, ⌊Redonensis⌋ praecipue, et ⌊Castelli Maris Hispanus⌋ cum aliis, qui mihi mira, sed non ignota de iucunda conversatione eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae narrant. Quaerunt a me sollicite, quomodo nunc se habet Reverendissima Dominatio Vestra. Respondeo, quod curent de se, non de vobis,
cf. Vulg. Io 9,23 Quia aetatem habet, ipsum interrogate ⌊quia aetatem habetiscf. Vulg. Io 9,23 Quia aetatem habet, ipsum interrogate ⌋
ita, ut unicuique opus sit attendere, quod scriptum sit psalmo 89
cf. Vulg. Ps CLI 89,9 anni nostri sicut aranea meditabuntur ⌊anni nostri sicut aranea meditabunturcf. Vulg. Ps CLI 89,9 anni nostri sicut aranea meditabuntur ⌋
etc. Principalis episcoporum ⌊Hispaniae⌋ ⌊Giennensis⌋ admirabili caritate afficitur negotiis meis, etiam tanto effectu, quod mihi fecerat fieri pretiosas vestes hiemales de panno Hispanico, dum videret me sericeis aestivo more tamquam viatorem levibus indutum ad faciliorem molem. Vestes meas hiemales ⌊Veneciis⌋ cum melioribus meis rebus relictas habeo apud ⌊secretarium dominii Venet(orum) or Venet(iarum)⌈Venet(orum)Venet(orum) or Venet(iarum)⌉⌋, sperans me posse hinc quandoquidem ad litus vestrum descendere, sed ⌊ipse⌋, qui ardenter me diligit, more impatiens hunc decorem suis sumptibus mihi fieri fecit maioraque intendit pro me facere, ubi opus est, apud ⌊caesaream maiestatem⌋. ⌊Is episcopus⌋ iam declaratus et nominatus(?) est cardinalis ad intimam instantiam ⌊imperatoris⌋. Reliqui etiam episcopi ⌊Galliarum⌋ et Italicae nationis mira dilectione meam humilitatem prosequuntur. Valebit forsan in aliquo casu, li written over v⌈vlili written over v⌉cet adhuc superinscribed⌈adhucadhuc superinscribed⌉ nihil ab eis supplicare sit opus. De ⌊concilio⌋ autem, ut progrediatur pro sano discursu aperiendo, horologium tale non video volvi, ut fortiter procedat, propter ⌊landgravium Hassiae⌋, qui IX-M[2] peditum et sex milibus equitum stipatus confusionem facit in ⌊Germania⌋ pro favore ⌊Luteranorum⌋ itemque desperatio est de ⌊nuntiis⌋ ⌊caesaris⌋ et ⌊Galli⌋, ut nec pacem, nec indutias impetrare credantur a ⌊Turcha⌋ pro respiratione Christianorum. 9 Novembris ⌊Petrus Lando⌋ dux Venetorum mortuus est. Quem vero suscipiet successorem, alias, quatenus opus est, perscribam Reverendissimae Dominationi Vestrae.
Eidem Reverendissimae Dominationi Vestrae deditissimus ⌊Olaus Magnus⌋ archiepiscopus Upsalensis
Postscript No. 1: BCz, 240, p. 168 Quam iterum atque iterum rogo, ut me meaque negotia coepiscopis suis amicis Plocensi, ⌊Posnaniensi⌋, Cracoviensi, Wladislaviensi ac ⌊Gnesnensi novo⌋ archiepiscopo commendet, quantum mihi permittant pensionem ex sacerdotiis diocesium suarum, de quibus mihi ⌊pontifex⌋ alias providit. Duri sunt ⌊episcopus Posnaniensis⌋ et ⌊capitulum⌋, quod nullo casu adhuc permiserant mihi possessionem canoniae me(!) ante triennium in ⌊urbe⌋ vacantis concessae, prout expedite bullae meae declarant. Habent quemdam intrusum(?) satis pecuniosum. Si vixero, curabo, quod opus habebit illis pro replendo puteo Romanorum officialium etc. ⌊Episcopus Posnaniensis Sebastianus⌋, quia lacrimas carissimi ⌊fratris mei⌋ measque (ut sacerdotium(?) nobis ambobus pro sobria sustentatione nostra <conferret)> non audiret aut exaudiret, simul tempore c written over p⌈pcc written over p⌉um ⌊pauperrimo archiepiscopo⌋ ab hoc mundo raptus est tamquam cum ⌊Lazaro⌋ epulo dives. Ter scripsit ⌊eidem Posnaniensi⌋ in hoc casu rex quoque hidden by binding⌈[uoque]uoque hidden by binding⌉ ⌊Sigismundus⌋, bis m written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉mm written over ...⌉onuit, ut nobis succurreret, sed homo sever(ae) religio hidden by binding⌈[igio]igio hidden by binding⌉nis numquam dignatus est respondere unum verbum. Quam autem pietatem (sub iugo Domini et p written over per⌈perpp written over per⌉ari necessitate gemens) ego a moderno ⌊Paulo⌋ expe hidden by binding⌈[pe]pe hidden by binding⌉riar, indicabunt fructus petitionis meae et amicorum diu exspectati hidden by binding⌈[ti]ti hidden by binding⌉. Iuvet igitur honestum desiderium meum Reverendissima Dominatio Vestra. Quam Deo ex intimo corde semper commendo.
Postscript No. 2:
Hodie summo mane, remanentibus tribus aliis praesulibus, Franciae on the margin⌈remanentibus tribus aliis praesulibus, ⌊Franciae⌋remanentibus tribus aliis praesulibus, Franciae on the margin⌉ rec written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉recrec written over ...⌉essit dominus ⌊episcopus Redonensis⌋ ⌊hinc⌋ ad Galliam per ⌊regem⌋ vocatus hidden by binding⌈[us]us hidden by binding⌉. Toto corde et animo amat Reverendissimam Dominationem Vestram et omnes boni pontifices ⌊hic⌋ congregati hidden by binding⌈[ati]ati hidden by binding⌉ desiderantes praesentiam Reverendissimae Dominationis Vestrae in hoc loco, si seriosius aliquid peragetur etc hidden by binding⌈[c]c hidden by binding⌉.
[1] concilium Tridentinum - the Council of ⌊Trent⌋, Universal Council of Roman Catholic Church (concilium oecumenicum), 1545-1563.
[2] i.e. 9000.
| | 13 | IDL 2889 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Trent, 1545-12-13 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1546-04-10
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, UUB, H. 155, f. 113 + f. [1] missed in numbering after f. 112
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 256
| 2 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 159
|
Prints: 1 | COLLIJN 1910 No. 6, p. 15-16 (in extenso) | 2 | COLLIJN 1912 No. 6, p. 21-22 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
UUB, H. 154, f. 113v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Warmiensi⌋, domino et amico carissimo
In ⌊Heilsberg⌋
UUB, H. 154, f. 113r
Reverendissime in Christo Pater, domine ac benefactor humanissime. Salutem et omne gaudium.
Scripsi alias Reverendissimae Paternitati Vestrae, qualiter futurum erat, ut Dominica 3-a Adventus[1] generale concilium deberet aperiri. Nunc autem annuntio, quomodo cursor ⌊summi pontificis⌋ et Reverendissimorum Dominorum Cardinalium huc venit die XI Decembris duobus diebus ab ⌊Urbe⌋ veniens cum litteris, ut concilium praedicto die aperiatur, et quia in tenebris venit, iussum est praeconi huius Urbis alta voce clamare et omnes monere ad ieiunandum et sequenti die in processione per cum devotione singulari promerendum adiungens commissione legatorum plenariam indulgentiam omnium peccatorum in recompensam misericorditer fore concessam. Die XII erat congregatio ⌊trium cardinalium legatorum⌋ cum ⌊cardinali Tridentino⌋ et omnibus episcopis hic praesentibus in domo ⌊senioris legati⌋ ad effectum, ut divulgarentur litterae et bullae ⌊pontificis⌋ super concilio aperiendo. Item de devotionibus et caeremoniis solito more observandis, quod videlicet cum mitra alba bonae telae et rubeis pluvialibus unusquisque incederet et locum in processionibus sessionibusque secundum seriem servaret. Hodie videlicet XIII Decembris processio facta est ab ecclesia Sanctae Trinitatis prope moenia Urbis sita ad ecclesiam cathedralem per episcopos et praelatos supradictos, cantatum “Veni Sancte Spiritus”, “Veni Creator”, litania ms. letania(!)
⌈litanialitania ms. letania(!)
⌉, missa per ⌊antiquiorem legatum⌋ de Sancto Spiritu celebrata, oratio per quendam episcopum fratrem ⌊Cornelium⌋ ordinis Sancti Francisci facta. Quae autem post haec fient curabo, quod ea fideliter sciat Reverendissima Dominatio Vestra, cuius praesentiam reverendissimus dominus ⌊cardinalis Tridentinus⌋ (qui numquam cessat bene loqui de Reverendissima Dominatione Vestra) et plures episcopi Hispani et Galli (qui virtuosissimam conversationem Dominationis Vestrae dudum noverunt et venerantur) exspectant. Quod ita seriose proceditur in hac materia credo unam esse (inter alias) causam, quod ⌊rex Portugaliae⌋ scripserat ⌊papae⌋ de concilio omnino aperiendo. Copiam earum litterarum alias mittam. Misit etiam tres religiosos fratres theologos, quorum unus est hic, reliquis in via ob aegritudinem impeditis. Is frater dix<it> Luteranos misisse legatos suae perfidiae ad ⌊regem Portugaliae⌋ in eorum dementiam alliciendum, sed dum portui adventarunt, quidam Germanus on the margin⌈GermanusGermanus on the margin⌉ avisatione data monuit, ut subito recederent, si esca ignium sine omni misericordia fieri non vellent. Item ab ⌊Hispaniis⌋ venturi sunt adhuc doctissimi episcopi et praelati plures. Item a ⌊Portugalia⌋ ⌊frater ⌊regis⌋⌋ quidem archiepiscopus, Item ms. Ita(!)
⌈ItemItem ms. Ita(!)
⌉ a ⌊Galliis⌋ et Germania ⌊Eistatensis⌋ cum ⌊Cocleo⌋ et similibus. Interea Reverendissima Paternitas Vestra suis sanctissimis precibus et eleemosynis iuvet sanctum propositum nostrum, ut tandem Deus nostri sit memor in tribulationibus, quae innoverunt nos nimirum, et felicissime valete.
Ex ⌊Tridento⌋, 13 Decembris 1545.
UUB, H. 154, f. 112a
Prima sessio erit die Iovis proxime sequenti post diem Epiphaniae[2] ; duo sunt hic ⌊oratores⌋ nomine ⌊regis Ferdinandi⌋ et quidam illustris ⌊procurator⌋ ⌊caesaris⌋. Scribatur domino ⌊Antonio Fugaro⌋, ut litteras meas ad Vos semper disponat.
[1] December, 13.
[2] January, 9.
| | 14 | IDL 2912 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Trent, 1546-02-14 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1546-04-28
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BK, 230, p. 159-162
|
Auxiliary sources: 1 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 32, No. 613
|
Prints: 1 | Españoles part II, No. 88, p. 270-272 (Spanish translation) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BK, 230, p. 162
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Iohanni Dei et Apostolicae Sedis gratia episcopo Warmiensi⌋, amico carissimo
BK, 230, p. 159
Reverendissime in Christo Pater, domine et amice carissime.
Multo iam temporum intervallo et ego, et carissimus nepos vester, dominus ⌊Gaspar⌋, privati sumus solaciosissimis litteris vestris, credimus tamen, prout a Deo incessanter, impetrare. Contendimus, quod Reverendissima Dominatio Vestra sana sit et in Domino semper confortata, ut ⌊ ecclesiae suae⌋ in hoc tempore tribulationis quietius, quoad fieri possit, praesideat et succurrat.
Scripsi ⌊⌋ die XIII Decembris, qualiter tot annis infinitorum hominum singultibus et lacrimis, summa servata devotione, totius cleri et populi applausu on the margin⌈applausuapplausu on the margin⌉ ad honorem Dei et consolationem afflictae ecclesiae generale oecumenicum concilium Tridentinum mandato sacratissimi domini nostri ⌊papae⌋, praesentia multorum episcoporum ac praelatorum, comitum et baronum ac religiosorum aperiebatur. Post quam apertionem fuerant plurimae congregationes super rebus magis necessariis statuendis in secunda sessione, quae facta est 4-a Februarii in ecclesia cathedrali ⌊huius civitatis⌋, decretumque more veterum conciliorum lectum et definitum est, ut a symbolo fidei secundum apostolicam confessionem sumeretur initium, quia de illa primitus loquendum tractandumque erit, unde scripturarum deprivatio calumniandi suscepit exordium.
Modus etiam tractandi specialior annexus est, ut de fide iam dicta ac moribus fluctuantis ecclesiae alternative tractandum erit, simulque decreto adiunctum fuit, ut praesules in via constituti ab ⌊Urbe⌋, ⌊Hispania⌋, ⌊Gallia⌋, ⌊Portugalia⌋ ac aliis regionibus exspectentur, ita ut 3-a sessio fieri commodius poterit die Iovis proxime post dominicam Laetare proxime venturam. Sequentibus tamen diebus ex conclusione congregatorum episcoporum conceptae sunt et decretae litterae ad ⌊sanctissimum dominum⌋ nostrum, ⌊imperatorem⌋, ⌊reges Franciae, Romanorum, Portugaliae, Poloniae⌋ etc. transmittendae on the margin⌈transmittendaetransmittendae on the margin⌉, ut faveant et succurrant iustis et honestis ac utilibus decretis sacrosancti concilii (etiam ad duces potentiores, qui Romanum non recognoscunt imperium). De ⌊rege Angliae⌋ ac aliis catholicae ac apostolicae ecclesiae malitiose rebellantibus calix reservatur in aliud tempus. Necesse enim est, ut non minus de exsecutione legum attendatur quam de publicatione, immo in nostro casu diligentior respectus est habendus.
Sed nec est dubitandum, quin ex colloquio atque eius exitu (quod in ⌊Ratisbona⌋ nunc habetur) magna pars rei bene determinandae dependet (protestantes nacti occasionem ex adventu ⌊Granveli⌋ flabello seditionum solita turbatione nituntur eum instructum vel induratum facere, ut ⌊caesareae maiestati⌋ persuadeat dogmata eorum virulenta sic, ut divulgata sunt, omnino fore confirmanda, immo quod in nullo puncto respectus fiat ad hoc concilium generale, ubi asserunt solos papistas, hypocritas et id genus fore congregatos on the margin⌈fore congregatosfore congregatos on the margin⌉ ad Christianum evangelium, quod illi reduxerant subvertendum. Sed quam calumniose haec loquentur polluto ore, nemo sanae mentis ignorat, sunt enim hic viri doctissimi ac piissimi, qui hac modestia usi semper Deum orant pro errantibus, ut convertantur et vivant. Si adversarii maledicunt, faciunt, quod spiritus eorum suggerit, nos benedicimus et pro peccatis emendam promittimus et gratiam, ut eam impleamus, impetrare contendimus.
Sunt hic insignissimi theologi ex ⌊Hispania⌋, ⌊Gallia⌋, ⌊Italia⌋ etc., item philosophi omnium opinione doctissimi, iuris periti stipendio liberalissimo ⌊caesareae maiestatis⌋ huc destinati, praeterea privati religiosi diversorum ordinum magno numero, quibus consultiva vox reverenter committitur veluti solis episcopis definitiva in sessione, abbates etiam sunt hic plures magnae eruditionis in litteris sacris ita, ut me arbitror beatum, dum perspicio written over a⌈aoo written over a⌉m in ... illegible⌈...... illegible⌉ generali{s} congregatione singulorum vota audiri written over e⌈eii written over e⌉ contemplarique posse ... illegible⌈...... illegible⌉ secundum distincta adscribed⌈distinctadistincta adscribed⌉ Domini gratiarum.
BK, 230, p. 160
Fuit hic proximis diebus ante diem Purificationis Divae Virginis quidam episcopus, pater Paulus Vergerius on the margin⌈pater ⌊Paulus Vergerius⌋pater Paulus Vergerius on the margin⌉ Iustinopolitanus de Istria, offerens suam praesentiam et oboedientiam reverendissimis dominis legatis ad interessendum(!) et consultandum etc. Sed quia aliter visus est trahere rete, quam a supremo piscatore institutum est, indultum seu iniunctum est illi, ut recedendo sibi parceret a laboribus suis et ita celerius ad ⌊cardinalem suum Mantuanum⌋ recessit, quam ad concilium accessit. Imputabatur ⌊illi⌋ dixisse sanctum Christophorum non portasse per flumen puerulum Salvatorem nostrum neque sanctum Georgium hasta vel pica punxisse draconem etc. Secretior tamen est impostura, sive crimen ⌊illi⌋ impingitur, quod adversus Solem spuere solet et Mercurium eius etc. Oretis intime Deum pro nobis, ne inter nos assit Sathan. Tempus enim instat, quo benedictum Salvatorem nostrum in solitudine aggressus written over m⌈mss written over m⌉ est crudelibus temptamentis, nostrum vero tempus semper suspectum est, quo expetat nos, ut cribret sicut triticum. Spero tamen secundum Christi Dei miserationem, quod nihil conamine suo maligno contra nos perficiet etc.
Ad finem huius Februarii venturi sunt oratores ⌊caesareae maiestatis⌋, ⌊regis Galliae⌋, ⌊Ferdinandi⌋, ⌊Portugaliae⌋ et forsan ⌊Poloniae⌋, in quorum numero vel principalem esse putant Dominationem Vestram Reverendissimam, vel ipsam solam. Amici vestri, praesertim ⌊cardinalis Tridentinus⌋, qui semper a me interrogant, quomodo valetis, sermonem continuando “Utinam tantus vir ad nos accederet pro amore religionis, sicuti multas arduas legationes subierat pro caducis(?) huius orbis causis”. Sunt et alii, de quibus alias satis scripsi, qui praesentiam Reverendissimae Dominationis Vestrae summo voto desiderant. Quod si Reverendissima Dominatio Vestra venire nequeat, saltem scribat consilium et instructionem, quomodo et quid Ei videtur circa reductionem errantis ⌊Germaniae⌋ aliarumque nationum. Ita et video alios facere missis litteris suis, sed non nisi hi(!), qui videntur apud Deum et homines excusabiles irrefragabili ratione.
De negotiis regnorum aquilonarium(!) me quantocius informet Reverendissima Dominatio Vestra, praesertim si aliqua surrexerit mutatio in ⌊regno patriae meae⌋ repentina.
De canonicatu Lubicensi on the margin⌈LubicensiLubicensi on the margin⌉ secundum breve apostolicum Paternitati Vestrae alias missum, quid actum sit, summopere cupio imformari.
De ⌊nepote⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae heri accepi litteras, quod bene valet, plurimum impeditus propter oratorem regiae maiestatis, qui die Trium Regum ⌊Urbem⌋ est ingressus. De ⌊Sculteti⌋ causa sperat se bonam suscepturum determinationem. ⌊Locka⌋ bene valet, a guardia papae propter periculosam societatem honeste servatus, manet in domo sanctae Brigidae prope campum Florem(?) cum quodam honestissimo viro, domino Nicolao Cano Lincopensi, in ⌊Suecia⌋ eiusdem domus seu hospitalis rectore, et in eius expensis, libenter adimam(?) illi hanc quietem ob respectum Reverendissimae Dominationis Vestrae, cui hunc hominem probum deditissimum dudum agnovi.
BK, 230, p. 161
⌊Dominus Rhedomensis⌋ scripsit mihi optans sese commendatum reddi Reverendissimae Dominationi Vestrae, misi alias litteras eius ad Paternitatem Vestram directas, erit ⌊hic⌋ in fine Februarii forsan cum aliis a ⌊rege Galliae⌋ mittendis episcopis.
De ⌊duce Brusuicensi⌋, quod liberatus sit aut liberandus, nihil habemus. Filius eius, ⌊dux Philippus⌋, ⌊Paduae⌋ studet, nulla certa suspicio apparet adhuc de discordia, quae bellum paritura sit apertum inter ⌊caesaream maiestatem⌋ et ⌊regem Galliarum⌋.
De ⌊rege Angliae ⌋mixta nova huc afferuntur, quomodo videlicet nunc victi, nunc victores populari rumore praedicantur.
Felicissime vivat et valeat Reverendissima Dominatio Vestra meoque nomine salutet carissimam sororem suam etc.
Ex ⌊Tridento⌋, XIIII Februarii 1546.
Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae deditissimus ⌊Olaus eadem gratia archiepiscopus Upsalensis⌋
| | 15 | IDL 2977 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Trent, 1546-06-18 | received Königsdorf (Królewo), 1546-10-05
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 6, f. 94 + f. [1] missed in numbering after 94
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8244 (TK 6), a.1546, f. 52-55
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 310
| 2 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 366
|
Prints: 1 | KOLBERG 1915 No. 16, p. 59-62 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Quemadmodum fere omnia, quae in praeteritis tribus superioribus sessionibus acta sunt in hoc generali concilio, diligenter significare curavi Reverendissimae Dominationi Vestrae, ita quoque et hesternae sessionis quartae seriem et ordinem notificare decet. Praesidebant ante summum altare 3-s Apostolicae Sedis legati de latere post finem missae de Sancto Spiritu habitae. {(} Ante quos <(>in medio scilicet trium episcoporum sedentium et totidem doctorum stantium<)>, post litanias ac hymnum Veni Creator et ante Veni Sancte Spiritus cum collectis et orationibus solitis{)}, legebantur duo decreta. Primum super determinatione peccati originis, a cuius contagione Beatissima Virgo praeservata excipiebatur iuxta duas extravagantes Sixti de reliquiis et veneratione sanctorum.
Alterum decretum multa membra in partes distincta continebat, de praebenda videlicet theologicali in locis insignibus, ubi praesertim multitudo cleri est, ut i hidden by binding⌈[ut i]ut i hidden by binding⌉nstituatur, ut Sacrae Scripturae ordinarius et idoneus lector eius sustentatione foveatur vel prima praebenda vacans omni cassata resignatione seu gratia exspectativa eidem assignetur.
Item, quod in monasteriis, scilicet Sancti Benedicti, Bernardi et similium, ubi otiosam videntur ducere vitam ingeniosi adolescentes, fiat lectio sacrarum litterarum. Hoc ipsum etiam in fratribus regularibus, ut scholasticam disciplinam propter praedicationes et confessionum examina diligenter exerceant, determinabatur. Cartusianis data est licentia eo casu linguam aperiendi, ut loquantur recte.
Item, quod episcopi praedicent per se vel alios, severiter est statutum. Sed de eorum residentia apertius determinanda (licet in praedicatione tacite sit inclusa) alio tempore et decreto solito severius aliquid statuetur, misera etenim res est et perpetuo gemitu deploranda, quod plerique episcopi forsitan ad 30 annos vel tota aetate ecclesias suas et oves non viderunt aut agnoscere curaverunt. Cum de moribus reformandis agetur, et haec quoque abominatio aperietur.
Item, de praedicatione plebanorum et aliorum curam animarum habentium.
Item, de regularibus ordinum mendicantium, quod sine ordinariorum petita et obtenta licentia nullatenus praedicent, et, si errores et scandala seminaverunt, eorum insolentiam corripiat episcopus, praesertim ubi generalis vel superior huiusmodi praedicatoris negligens fuerit in corripiendo. Circa hunc articulum (propter exemptos et similes) difficultates exortae sunt, attamen sublatae, ut nullo obstante impedimento in favorem fidei crimina non maneant impunita aut in malitia sua glorientur etc.
Item, de quaestuariis, quorum ingens et forsan insolens numerus est in Hispania, statutum est, ne ullo modo praedicent, prout alias meri laici propter quaestum aperte fecerunt. Item, quinta et sequens sessio pro die Iovis post Iacobi indicta est.
Item, severiter accusata est contumacia episcoporum absentium, qui domi sine legitimo impedimento delitescunt tamquam mercenarii. AWO, AB, D. 6, f. 94v Posthac citius, quomodo fieri poterit, articulus de iustificatione impii absolvetur locum et ordinem praeparans ad alia magis necessaria, videlicet de sanctissimo usu septem sacramentorum et aliis condependentibus rebus, ac reformatione morum, prout in prima apertione et sessione promissum exstitit.
Curabo, ut in brevi bullas seu decreta huius 4 sessionum habeat Reverendissima Dominatio Vestra, quae hac brevi relatione contentari dignetur super materia concilii nostri generalis.
De Francia et Anglia, quod pax sit, ut rumore laeto nescio quo auctore percepimus, verum verbum non habemus, immo non certum est, quamdiu duret pax inter caesaream maiestatem et Gallum, prout ego ab episcopis Franciae colligere possum. Attamen bene sperare licet, quia cardinalis Tridentinus ruere et celeritate postarum ad pontificem de caesare a Ratisbona missus ante dies octo hoc praecipue in commissis inter alia ardua negotia habere creditur, quod pontifex vigilet, ne Gallus forsitan cum Turca sese a tergo elevent, dum imperator occupatur in corripiendo Luteranos, prout iam coepit contra Coloniensem, qui adiutorio seditiosorum civium noctu eam urbem ingredi temptavit, hinc inde accer paper damaged⌈[r]r paper damaged⌉sitis foraneis copiis, sed conatus ille caesarianorum vigilanti praesidio et vi armorum extinctus est. Praeterea caesar iusserat, ut landgravius orig. lantgrabius⌈landgraviuslandgravius orig. lantgrabius⌉ (secum accepto duce Brunxvicensi) ad se celeriter veniat, ita et Iohannes dux Saxoniae, cuius oratores excusationes paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉ forsitan frivolas allegantes sine ulla audientia dimisit. Item Nurnbergenses in solo landgravii orig. langravii⌈landgraviilandgravii orig. langravii⌉ salvo conductu et Christiana libertate confidentes per amicos ducis Brunxvicensis, dum opulentum a nundinis hincinde quaestum reportarunt, ultra centum milia amiserunt et haec initia maiorum sunt malorum, si Ezechieli credendum sit, forsitan capitulo 18 et similibus de Tyro et Sydone etc.
Intelligo praeterea ex scriptis a Ratisbona susceptis, quomodo rex Daciae, Holsatus dico, Cartusianis prope Lubec permiserit colligere ac vestire fratres iuxta regulas eorum hoc excepto, quod nullam dicant missam Latinam, donec illa declarata fuerit per generale concilium, quod idolatriam non sapiat. Si hoc verum est, signum formidinis suae aperit, quod generale concilium cornua producet et ungulas, et revera sic in exspectatione certa est multorum bonorum hominum, qui et apud Deum, et apud homines instant, ne concilium hoc ante optatum finem et ecclesie consolationem dissolvatur.
De Lubicensi praebenda Reverendissima Dominatio Vestra modum inveniat, ne ob defectum solicitationis statutorum in ea defraudemur, postea bene uti in omnibus aliis longe maioribus rebus concordabimur, et felicissime valeat Reverendissima Dominatio Vestra, quae carissimam sororem suam salutet.
Ex ⌊Tridento⌋, 18 Iunii 1546.
Eidem Dominationi Vestre Reverendissimae addictissimus ⌊Olaus eadem gratia archiepiscopus Upsalensis⌋
| | 16 | IDL 6398 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, 1547-03-16 Letter lost | Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 3111 | | | 17 | IDL 3194 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Venice, 1547-08-20 | received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1547-10-26
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 6, f. 47
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8244 (TK 6), a.1547, f. 41r-42v
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 444
| 2 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 342
|
Prints: 1 | KOLBERG 1915 No. 18, p. 64-65 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D. 6, f. 27v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Iohanni Dei gratia episcopo Warmiensi⌋, domino et amico carissimo
In ⌊Helsberg⌋
Cum ad diem 26 Iunii ea, quae novissima sessione, videlicet secunda die eiusdem mensis, ⌊Bononiae⌋ acta fuissent, sufficienter scripsissem Reverendissimae Dominationi Vestrae una cum transmissione decreti per me tunc publice lecti, parum postea communicandum occurrebat, nisi quod post illum diem fere singulo quoque die factae sunt vel pontificum, vel theologorum aut utrorumque continue super dogmatibus ac moribus congregationes tantumque laboraverant legati et episcopi, ac doctores in discutiendis hereticorum erroribus, ut, si in proxima futura sessione, quae 15 Septembris constituta est, ex omni dispersionis loco congregati fuerint episcopi, pulchra erit sessio ac digna perpetuae memoriae et recordationis. Sola difficultas penes ⌊Hispaniarum⌋ praesules, qui ⌊Tridenti⌋ remanent, persistit, an venturi sint ad ⌊Bononiam⌋ vel ne, immo etiam de ⌊Galliarum⌋ episcopis, qui et a principio apertionis ⌊concilii⌋ ⌊Tridenti⌋ fuerunt et adhuc in vicinis urbibus causa solacii distinctis tamen locis manent.
In Maio litterae a Gallorum novo ⌊rege⌋ ad ⌊pontificem⌋ et cardinales ac ⌊concilii⌋ legatos allate sunt, quomodo iussu eiusdem novi regis et presules, et doctores theologie illico ad ⌊Bononiam⌋ erant venturi, sed neque in hodiernum diem volare aut serpere visi sunt, adeo plena sunt omnia inanium promissionum. In principio sequentis mensis me Deo volente deductis negotiis meis recipiam in ⌊Bononiam⌋ sequarque ⌊concilium⌋ sive ad finem accelerandum, sive ad Sanctum Iohannem in Laterano transferendum, quis tamen exitus erit, curabo, ut brevius, quomodo fieri poterit, intelliget Reverendissima Dominatio Vestra, licet dubium sit mihi, an umquam litterae pervenerint ad manus Vestras. Principio Martii supra 7 epistolas scripseram et ⌊Cracoviensi⌋, et Dominationi Vestrae, sed ad nullum earum receperam responsum, in quo satis miror, cum de ⌊Cracovia⌋ omni septimana huc vel ⌊Padvam⌋, vel ⌊Romam⌋ novi recentesque accedunt viatores.
Providi senes plurimum timent acre bellum in proximo ⌊Italiae⌋ affuturum. Iam inter ⌊Gallum⌋ et ⌊Anglum⌋ hostilitas aperta famatur. Indutiae quadriennales inter ⌊caesarem⌋ et ⌊Turcham⌋ positae sunt condicione tamen adiecta, quod ⌊Gallum⌋ aut ⌊Venetos⌋ caesar ipse non tangat. Fertur etiam pacem perpetuam inter ⌊Romanorum regem⌋ et eundem ⌊Turcham⌋ firmatam fore. Quid autem sit de hac mundiali pace, Deus omnipotens det nobis suam pacem.
Noster ⌊Hannovius⌋ ⌊Romae⌋ bene valens adhuc cum ⌊hydra⌋ certat vix in brevi Romam, prout libenter vellet, egressurus. Iam complevit exercitium suum octennale, si plus tardabit, ibidem superabit ⌊Ulixem⌋.
Felicissime valeat Reverendissima Dominatio Vestra cum omnibus amicis suis.
Ex ⌊Patriarchatu Venetorum⌋, 20 Augusti 1547.
Eidem Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus ⌊Olaus archiepiscopus Upsalensis⌋
| | 18 | IDL 6999 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, 1547-09-15 Letter lost | Letter lost, mentioned in IDL 3221: Etsi visus sum satis sufficienter die XV presentis informasse Reverendissima paternitas vestra super statu Concilii nostri | | | 19 | IDL 3221 | Olaus MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Bologna, 1547-09-27 | received Wormditt (Orneta), [1547]-11-21
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 6, f. 49
| 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8244 (TK 6), a.1547, f. 51r-52v
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 463
| 2 | register in English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 344
|
Prints: 1 | KOLBERG 1915 No. 19, p. 65-67 (in extenso) |
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Etsi visus sum satis sufficienter 1547-09-15⌊die XV praesentis1547-09-15⌋ ⌊⌋ Reverendissimam Paternitatem Vestram super statu ⌊concilii⌋ nostri, tamen novis indies occurrentibus opere pretium video, quod ulteriori informatione Dominationem Vestram saepius reddam certiorem. Ideoque sciat Dominatio Vestra Reverendissima novos eosque doctissimos praesules a Gallia venisse quotidieque pro concilio dirigendo advenire prout nunc, dum haec scribo, duos ex itinere pulverulentos urbem hanc intrare. Faxit divina benignitas, ut eorum adventus cum his, qui a mane ad meridiem laborarunt, Deo sit gratus et calamitosae ecclesiae utilis in profundo maerore. Si ita accederent viri (optimae vitae ac doctrinae) Hispani antistites superinscribed⌈antistitesantistites superinscribed⌉ ex Tridento (quod numquam fieri arbitror), profecto gloriosissimum finem huius sacri concilii intueremur.
Prorogata est sessio, ut alias scripsi et ob quam causam, promissumque cito resolui de ambigua die celebrandae novae sessionis beneplacito concilii reservatae, sed quintadecimam diem postea nunc computamus nec verbum quidem (propter secretam pontificis cunctationem et caesaris perplexitatem, donec pacatam viderit Germaniam), quid fieri poterit, intuemur, fiunt nihilominus quotidianae pontificum ac theologorum super materia dogmatum ac reformatione morum congregationes praesertim de abusibus circa sacramenta baptismi et confirmationis et ita de reliquis. Mensque manet synodi post hac de virginitate et coelibatu (quos Luterani admodum vilipendunt) diligentius, quomodo fieri poterit, pertractare, deinde ad alia et alia, donec optatum finem tam sanctis negotiis imponere valeamus, progredi.
Ex diaeta Augustana magnus habetur respectus, sed maior ad hoc, quod praelati Germaniae contemplatione caesaris ad Tridentum et non ultra secum haeresiarchas ducendo accedere volunt hosque vocare in communem laborem exstinguendarum haeresum, qui hic sunt congregati vel congregandi. Quid autem eveniet, apud me satis cum admiratione haereo, donec perplexitas ista patribus, ut discutiatur, fuerit intimata. Quo facto mox sciet Paternitas Vestra Reverendissima litteris meis informanda, quid hinc pro pace ecclesiae sit elicitura.
Arbitror Hannovium nostrum (qui in perusio pro causis domini episcopi Cracoviensis componendis et in Loreto diebus proxime elapsis pro devotione sua adimplenda fuerat) hac hieme ad Vestram Reverendissimam Dominationem utinam sanum et incolumem rediturum. Is certiora et ampliora, quam nunc scribere possum, referet nova.
Preterea obsecro Reverendissimam Dominationem Vestram, ut eos, qui a secretis caesareae maiestatis sunt (allegatis crudelitatibus et praessuris, quae in provinciis aquilonaribus fiunt) prudentissimis persuasionibus vestris stimulare curetis, ut modus et frenum aliquod tam violentis et portentosis persequtoribus per potentiam caesareae maiestatis imponatur, meque interim reddere informatum, quid de Suecia et Dania ac Lubeco auditur.
Felicissime valeat Reverendissima Dominatio Vestra.
Ex Bononia, die 27 Septembris 1547.
Eidem Dominationis Vestrae Reverendissimae bonus frater et amicus Olaus archiepiscopus Upsalensis
| | 20 | IDL 23 | [Olaus MAGNUS?] to [Ioannes DANTISCUS?], s.l., [1545?] |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BK, 230, p. 363-364
|
| Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BK, 230, p. 363
De praebenda Lubicensi dominus ⌊Georgius Scotbors⌋ archiepiscopus Lundensis in Dacia, qui exulat nunc in ⌊Colonia⌋, ita me informat XVI Maii on the margin⌈XVI MaiiXVI Maii on the margin⌉. Scripsit ad me dudum dominus ⌊Wilhelmus Sluter⌋ canonicus Lubicensis, haec quae in introclusa schedula continentur.
Missae sunt huc ad capitulum ex ⌊Gedano⌋ litterae apostolicae spectantes ad reverendissimum dominum ⌊archiepiscopum Upsalensem⌋, quem ⌊Sanctissimus⌋ una praebenda Lubicensi per obitum Adolphi Biscempt(?), qui ⌊Romae⌋ obiit, providit, sed nemo sollicitavit eiusdem possessionem neque statuta (quae se ad 39 florenos Rynenses auri {in auri} extendunt) adhuc quisquam obt written over s⌈stt written over s⌉ulit, alias possessio eidem non fuisset denegata, potest tamen facile pecunia transmissa consequi possessionem.
| |
Texts where mentioned Olaus MAGNUS Results found: 21 IDL, 0 IDP, 0 IDT 1 | IDL 3676 | Dietrich von RHEDEN to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1538-01-28 | 2 | IDL 2020 | Ioannes MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Venice, 1538-12-20 | 3 | IDL 2191 | Ioannes MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Venice, 1539-07-13 | 4 | IDL 4809 | Ioannes DANTISCUS to Ermland (Warmia) Chapter, Guttstadt (Dobre Miasto), 1540-04-10 | 5 | IDL 2387 | Ioannes MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1541-02-14 | 6 | IDL 2491 | Ioannes MAGNUS to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1541-09-03 | 7 | IDL 2813 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1545-03-28 | 8 | IDL 2820 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1545-04-26, PS 1545-04-27 | 9 | IDL 2828 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1545-05-09 | 10 | IDL 4057 | [Ioannes DANTISCUS] to Bernhard von HÖFEN (FLACHSBINDER), Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-06-10 | 11 | IDL 2850 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1545-07-25 | 12 | IDL 2869 | Kaspar HANNAU to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1545-09-26 | 13 | IDL 3454 | Claude DODIEU de Vély to Ioannes DANTISCUS, Trent, 1545-10-12 | 14 | IDL 2899 | Samson WOREIN to Ioannes DANTISCUS, Thorn (Toruń), 1546-01-12 | 15 | IDL 2805 | Samson WOREIN to Ioannes DANTISCUS, Rome, 154[6]-03-20 | 16 | IDL 2953 | Stanisław HOZJUSZ (HOSIUS) to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1546-04-16 | 17 | IDL 3106 | Wilhelm von Hohenzollern to Ioannes DANTISCUS, Königsberg (Królewiec), 1547-06-05 | 18 | IDL 3111 | [Ioannes DANTISCUS] to [Wilhelm von Hohenzollern], Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1547-06-08 | 19 | IDL 3315 | Stanisław HOZJUSZ (HOSIUS) to Ioannes DANTISCUS, Piotrków, 1548-01-09 | 20 | IDL 3332 | Bartłomiej PLEMIĘCKI (von PLEMENT) to Ioannes DANTISCUS, Frauenburg (Frombork), 1548-01-22 | 21 | IDL 3375 | Ioannes SPEILBERG to Ioannes DANTISCUS, Rome, 1548-05-24 |
|