1 | IDL 189 | Jan FERBER to Ioannes DANTISCUS, Piotrków, 1523-10-23 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 243, p. 17-18
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 222, No. 39, p. 156
| 3 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 35 (TN), No. 153, p. 615-616
| 4 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8241 (TK 3), a.1523, f. 37-38
| 5 | excerpt in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8245 (TK 7), f. 239
|
Prints: 1 | AT 6 No. 298, p. 326 (in extenso) | 2 | RDHD 1889 No. 11049, p. 1311 (Latin register, selective - only Danish matters) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Feci, quod iussisti, carissime mi domine Dantisce, et ob id famulum hunc meum mitto, ut Dominatio Tua certior facta, quamprimum ad nos veniat, nam stipendium D(ominationi) or D(ominationis)⌈D(ominationi)D(ominationi) or D(ominationis)⌉ T(uae) ademptum non esse, ipsa ⌊maiestas regia⌋ testata est.
Advenerunt huc ante adventum meum magister Ambrosius et Philippus Angermunde, nuntii ⌊gentilium⌋ nostrorum, exponen(tes) magnum congregari militem tam equestrem quam pedestrem in Marchia aere regis Daniae expulsi. Cum autem ⌊magister Prussiae⌋ istius exercitus supremus vel capitaneus vel praefectus sit, per exploratores edocti sunt, ⌊Gdanum⌋ ipsum impetere velle, proinde a ⌊maiestate regia⌋ subsidia petunt. Si etiam ⌊maiestas sua⌋ in propria persona istuc properare posset, instantissime efflagitarunt, si autem ipsa maiestas regia venire istuc hac tempestate non poterit neque tam subito congregare exercitum, mittet illuc aulicos on the margin in place of crossed-out exercitum⌈exercitum aulicos aulicos on the margin in place of crossed-out exercitum⌉ suos written over um⌈umosos written over um⌉, ne praeter spem accidat quicquam.
Quae alia ⌊Gdani⌋ nova sunt, ex litteris hostis mei, quas praesentibus transmitto, intelliget fortassis. Si aliud Dominatio Tua {Tua} me facere voluerit, latori ms. e(!)
⌈ii ms. e(!)
⌉ praesentium committat aut mihi scriptis suis significet. Quaecumque potero, quam libentissime et diligentissime praestabo.
Vale meque ama ac quantocius venias.
⌊Piotercoviae⌋, 1 23 Octobris anno 1523.
Postscript:
In parrochiali Gdanensi nullus erit competitor. Heri a patre meo habui litteras. Alia coram latius. Avenam hic emam vel in Wolbors, difficile enim esset tanto itinere equos fatigare.
| |
2 | IDL 10 | [Mauritius FERBER] to Ioannes DANTISCUS, [Heilsberg (Lidzbark Warmiński)?], 1528-12-[02] – 1528-12-[04] |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, A 1, No. 191, f. 83v
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 39
|
Prints: 1 | AT 10 No. 468, p. 448 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Reverende Domine, amice plurimum honorande.
Non mediocrem accepimus voluptatem, cum Dominationis Vestrae in has communis patriae nostrae oras reditum cognovissemus. Quem illi inter tanta viarum ac turbulentiarum, quibus totus ferme orbis Christianus concutitur, discrimina salvum et incolumem evenisse gratulamur. Quem hic quoque fortunarum ac omnis felicitatis successus ut excipiat, optamus. Ad quod, si quid vel nostro calculo adicere poterimus, ut singulare ad nos refugium habeat, volumus, certoque sibi persuadeat, in eo, quod vel ad honoris vel dignitatis cumulum Reverendae Dominationi Vestrae accedere possit, operam nostram non defuturam. Eandem Reverendissimam Dominationem Vestram bene valere cupimus.
| |
3 | IDL 467 | [Mauritius FERBER] to Ioannes DANTISCUS, Cracow (Kraków), 1530-03-06 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, A 1, No. 429, f. 214v
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 98
|
Prints: 1 | AT 12 No. 51, p. 59 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Reverende domine, frater et amice sincere nobis dilecte ac honorande.
Dudum ad preces et instantiam sacrae reginalis maiestatis contuleramus Fraternitati Vestrae canonicatum in ecclesia nostra Warmiensi per obitum Ioannis Crapitii in mense papali vacantem. Non longe post aliter sua reginalis maiestas deliberata eam collationem revocatam in personam Nicolai Plotousky transferri voluit, quemadmodum et translata fuit, qui et eum canonicatum per nominationem suae reginalis maiestatis acceptavit, ac ut de altero canonicatu ecclesiae nostrae in mense episcopali vacante Fraternitati Vestrae provideremus, desideravit reginalis maiestas, id quod facturos illi polliciti sumus. Unde eius iussis parere ac fidem nostram liberare cupientes, canonicatu per mortem domini Alberti Bischof in mense episcopali defuncti vacante unanimis nostro et canonicorum nostrorum votis et vocibus Fraternitatem Vestram in canonicum elegimus ac ipsi possessionem realem et corporalem tradi curavimus, quam et hactenus habet. Sed fertur ipsum dominum Albertum fuisse, dum viveret, familiarem et cubicularium summi pontificis. Ex quo sequeretur, quod fortasse hoc beneficium esset Sedi Apostolicae affectum. Quare nos Fraternitati Vestrae omnis felicitatis accessum ac ad maiora exaltationem ex animo faventes, haec illi non scribere non potuimus, quo hoc ipsum beneficium apud summum pontificem (in eventu, quo Sedi Apostolicae affectum sit) liberum sibi et pacificum reddere non negligat, id quod etiam factu facile fore arbitramur, cum Fraternitas Vestra cum apud caesaream maiestatem tum apud suam sanctitatem serenissimi regis nostri ac reginalis maiestatis oratorem agat, et citra difficultatem eorum copiam et colloquium haud dubie gratiosum et familiare habere possit. Cum his Fraternitatem Vestram felicem esse et bene valere cupimus.
| |
4 | IDL 6816 | Ioannes DANTISCUS to [Mauritius FERBER?], s.l., [ca. 1530-03-09?] |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, AAWO, AB, D.100, f. 132r-v
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Hanc schedam soli Dominationi Vestrae Reverendissimae mitto, ut illam revideat. Spem iuris mei habeo, quod Dominatio Vestra Reverendissima mihi canonicatum co written over in(?)⌈in(?)coco written over in(?)⌉ntulerit in mense suo, et quod in triennali pacifica sim possessione, et quod reliquum est, gratia
s(erenissimarum) or s(erenissimae)⌈s(erenissimarum)s(erenissimarum) or s(erenissimae)⌉
regiae et reginalis
m(aiesta)t(uum) or m(aiesta)t(is)⌈m(aiesta)t(uum)m(aiesta)t(uum) or m(aiesta)t(is)⌉, ad cuius postulationem Dominatio Vestra Reverendissima me admisit, supplebit. Caveat adversarius meus me cum eo componere cogatur. Ipse prius multis imposuit. Videat, ne aliquando componatur. Dominatio Vestra Reverendissima me superinscribed⌈meme superinscribed⌉ pro rei aequitate et sua in me benevolentia in eo iure, quod mihi dedit, quemadmodum confido, conservabit.
| |
5 | IDL 3805 | Ioannes FUGHE to Ioannes DANTISCUS, Gdańsk (Danzig), 1530-06-02 |
received Augsburg, [1530]-07-04
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, BCz, 1595, p. 107-108
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 159
|
Prints: 1 | AT 12 No. 157, p. 149-50 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCK, 1595, p. 108
Reverendo in Christo patri et domino ⌊Iohanni Flaxbingher⌋, episcopo electo Culmensi, domino et patrono suo colendo gratiosoque
BCK, 1595, p. 107
Reverende pater et domine gratiose. Salutem et prosperitatem cum servitiis continuis.
Quod Paternitas Vestra sit electus in episcopum Culmensem, ut nobiscum asseritur, multum congratulor. Certa occasione dotis parochialis ecclesiae Sanctae Mariae Virginis oppidi Gdanensis multa fuissent et essent scribenda, tamen paucis me expediam. In primis autem interim, quod Vestra Paternitas fuit plebanus in eadem ecclesia, numquam procuratores et parentes vestri aliquem receperunt denarium; culpa est et fuit imprimis in magistro Urbano Ulrich, qui primus commendarius fuit, omnes fructus, reditus et proventus illius ecclesiae sublevavit sibique inbursavit, neminem curavit facere aliquam rationem, prout de praesenti non curat, dotem spoliavit in multis, quia coclearia argentea numero decem penes se adhuc detinet et alias res non paucas spectantia ad ipsam dotem etiam habet. Deinde in adventu maiestatis regiae in oppidum Gdanense successit quidam Laurentius Pancermaker, qui se viceplebanum fecerat, allegans habere mandatum et litteras Vestrae Paternitatis et quod Vestra Paternitas sibi eandem ecclesiam commisisset regendam, qui Laurentius peior fuit magistro Urbano et totaliter ruinavit dotem in aedificiis, nihil cum fructibus vestris reformando et aedificando, sed omnia vendend consu consumendo cum superinscribed⌈cumcum superinscribed⌉ lenonibus et meretricibus, matrem Paternitatis Vestrae scandalizando, dum et quando aliquid pro iure et utilitate Vestrae Paternitatis volebat dicere, et quod deterius est, ipsam furem publice nominando coram spectabili consulatu Gdanensi. Postea consulatus et magister Urbanus, qui nunc exstitit officialis Gdanensis, pro commendario ad praedictam ecclesiam posuerunt quendam {quendam} Stanislaum, hominem ignarum ms. ignorum(!)
⌈ignarum or ignotum⌈ignarumignarum or ignotum⌉ignarum ms. ignorum(!)
⌉, qui omnia, quae habere potest ex ecclesia et censibus, rapit, capit sibique imbursat, nemini rationem dando, quamvis aliquot vicibus genetrix Vestra pro huiusmodi dand damnis vestris factis ac etiam fiendis se interposuit tam coram consulatu quam etiam coram episcopo loci ordinario necnon magistro Urbano, officiali Gdanensi, quod utique de huiusmodi fructibus ecclesiae Paternitatis Vestrae aliquid reservare deberet, quod dumtaxat Paternitas Vestra non esset plebanus nomine, sed et re, tamen nihil consequi poterat. In hactenus valde male agitur penes dictam ecclesiam per commendarios, qui hucusque fuerunt. Ideo esset cogitandum de remedio opportuno, ut honestius ipsa ecclesia gubernaretur, prout latius Paternitati Vestrae Georgius, germanus Vestrae Paternitatis, praesentium exhibitor, informabit de singulis praemissis et nec in hisce litteris non expressis. Cum his paucis Vestrae Paternitati me superinscribed⌈meme superinscribed⌉ commendo cupioque Vestram Paternitatem feliciter ad plures annos valere.
Ex ⌊Gdano⌋, die Iovis ante festum Pentecostes anno 1530.
Humillimus Vestrae Paternitatis ⌊Iohannes Fughe⌋
| |
6 | IDL 6313 | [Ioannes DANTISCUS] to Ferdinand I of Habsburg, s.l., [shortly after 1530-06-16] |
Manuscript sources: 1 | points in Latin, autograph, 16th-century, BCz, 1598, p. 438
|
|
| |
7 | IDL 3689 | Andreas FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Bolzano, 1530-09-07 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1595, p. 153-154
|
Prints: 1 | POCIECHA 4 p. 403-404 (excerpt) |
|
| |
8 | IDL 599 | Ioannes DANTISCUS to Ferdinand I of Habsburg, Brussels, 1531-03-01 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, enclosures in the hand of secretary, OS HHSA, Polen, I. 2, f. 19-26
|
Prints: 1 | AT 13 No. 75, p. 77-78 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Accepi 17 die mensis Februarii novissime praeteriti a serenissimo domino meo Poloniae rege ⌊⌋ Cracoviae 24 Ianuarii scriptas,
quibus mihi maiestas eius regia mandat, quod si contingeret
S(acratissimam) or S(acram)⌈S(acratissimam)S(acratissimam) or S(acram)⌉
Maiestatem Vestram adhuc cum caesarea maiestate agere, ut omnia, quae generosus Stanislaus Costka, serenissimi domini mei nuntius, a vayvoda, qui se regem scribit Hungariae, pro responso de indutiis reportavit, secrete in notitiam caesareae et Vestrae Regiae Maiestatis deducerem iuxta vim et vigorem litterarum credentialium serenissimi domini, quas praesentibus adiunxi, praeterea etiam quicquid Ludovicus Gritti, ducis Venetiarum nothus, eidem nuntio scriptis per instructionem et ore serenissimo domino meo dicendum commiserit, ne istarum rerum quicquam caesaream et Vestram Regiam Maiestatem lateret, hocque serenissimus dominus pro singulari amore et observantia, qua utramque maiestatem sinceriter prosequitur, per me sic fieri iussit. Cum autem S(acratissima) or S(acra)⌈S(acratissima)S(acratissima) or S(acra)⌉ Maiestas Vestra post felicem suam coronationem ad regna sua ex Aquisgrano se receperit, innitens hic mandatis serenissimi domini mei, postridie eius diei, quo litteras
OS HHSA, Polen, I. 2, 1531, f. 19v
acceperam, illico me ad
s(acram) or s(acrtissimam)⌈s(acram)s(acram) or s(acrtissimam)⌉ caesaream maiestatem contuli et illi redditis litteris credentialibus a serenissimo domino meo ea omnia, quae mihi erant commissa, longo ordine exposui et quo sua maiestas caesarea singula per se et consilium suum commodius perpendere possit, in scriptis dedi, rogans nomine serenissimi domini mei, ut ea quam primum per postas ad manus
S(acratissimae) or S(acrae)⌈S(acratissimae)S(acratissimae) or S(acrae)⌉ Maiestatis Vestrae transmitteret. Quod cum ad sedulam meam instantiam adhuc non esse factum sciam, cognoscens maiestatis caesareae innumeras occupationes et huius curiae morem, ne ex longiore dilatione quippiam gravius nasceretur, quod rebus S(acratissimae) or S(acrae)⌈S(acratissimae)S(acratissimae) or S(acrae)⌉ Maiestatis Vestrae incommodare posset, omnia ista, quae sic in scripturam redegi et in manus caesareae maiestatis dedi, ad S(acratissimam) or S(acram)⌈S(acratissimam)S(acratissimam) or S(acram)⌉ Maiestatem Vestram transmittenda consultius putavi, quo sincerum affectum et propensionem serenissimi domini mei S(acratissima) or S(acra)⌈S(acratissima)S(acratissima) or S(acra)⌉ Maiestas Vestra erga se liquidius cognoscat, qui nihil horum, quae super indutiis responsa et per Ludovicum Gritti scripta vel dicta sunt, S(acratissimam) or S(acram)⌈S(acratissimam)S(acratissimam) or S(acram)⌉ Maiestatem Vestram latere voluit, offerens S(acratissimae) or S(acrae)⌈S(acratissimae)S(acratissimae) or S(acrae)⌉ Maiestati Vestrae omne studium, quo umquam Illi gratificari possit. Quam oblationem et affectuosam propensionem, quam serenissimus dominus meus erga S(acratissimam) or S(acram)⌈S(acratissimam)S(acratissimam) or S(acram)⌉ Maiestatem Vestram gerit et habet, sedulo eandem S(acratissimam) or S(acram)⌈S(acratissimam)S(acratissimam) or S(acram)⌉ Maiestatem Vestram pro sua excelsa virtute et incomparabili prudentia spero optimi consulturam.
Iniunxit mihi etiam serenissimus dominus meus, ut in notitiam S(acratissimae) or S(acrae)⌈S(acratissimae)S(acratissimae) or S(acrae)⌉ Maiestatis Vestrae deducerem, magnificum Casparem Seredi, partium superiorum S(acratissimae) or S(acrae)⌈S(acratissimae)S(acratissimae) or S(acrae)⌉ Maiestatis Vestrae capitaneum, exegisse a subditis serenissimi domini tredecim oppidorum terrae
OS HHSA, Polen, I. 2, 1531, f. 20r
Scepusiensis duo milia ducatorum ad subsidium S(acratissimae) or S(acrae)⌈S(acratissimae)S(acratissimae) or S(acrae)⌉ Maiestati Vestrae, quod serenissimus dominus meus sibi persuadere nequit procedere de mente S(acratissimae) or S(acrae)⌈S(acratissimae)S(acratissimae) or S(acrae)⌉ Maiestatis Vestrae, praesertim cum hoc fiat contra inscriptiones et iura serenissimi domini mei, quae pro arbitrio dicti capitanei non debent neque possunt interpretari. Qua de re serenissimus dominus meus Maiestatem Vestram summopere rogat, velit ipsi capitaneo, aliisque Suis in regno Hungarie praefectis, qui limites Regni Poloniae attingunt, mandare, ne subditos serenissimi domini mei contra omnem aequitatem et communium regnorum societatem depactent et istiusmodi insolitis gravaminibus molestent. Quod serenissimus dominus meus S(acratissimam) or S(acram)⌈S(acratissimam)S(acratissimam) or S(acram)⌉ Maiestatem Vestram pro mutuo amore et benevolentia conservanda, atque pro ipsius rei aequitate omnino facturam sibi persuadet. Et quo ea omnia Maiestas Vestra certius, quomodo acta sunt, scire possit, adiunxi his exemplum litterarum ipsius Gasparis Seredii et commissionis mihi a serenissimo domino meo ea in re transmissae et non dubito, quin S(acratissima) or S(acra)⌈S(acratissima)S(acratissima) or S(acra)⌉ Maiestas Vestra omne id faciet, quod mutuo amori et benevolentiae inter Maiestates Vestras convenit.
Quod reliquum est, me humiliterS(acratissimae) or S(acrae)⌈S(acratissimae)S(acratissimae) or S(acrae)⌉ Maiestati Vestrae commendo et supplico hanc tumultuariam meam scriptionem cum gratia sua apud se metiatur meque in numerum suorum devotum capellanum et servitorem ascribat. Christus dominus noster S(acratissimam) or S(acram)⌈S(acratissimam)S(acratissimam) or S(acram)⌉ Maiestatem Vestram quam diutissime in longaeva salute et felicitate atque contra omnes hostes in perpetua victoria conservet.
Enclosure:
OS HHSA, Polen, I. 2, 1531, f. 20v
Sequitur ⌊⌋ s(acrae) caesareae maiestati Bruxellis in Brabantia 18 Februarii per me, oratorem serenissimi Poloniae regis, praesentatum.
| |
9 | IDL 602 | Adrian FLINDT & Jakob FLINDT to Ioannes DANTISCUS, Königsberg (Królewiec), 1531-03-14 |
received Ghent (Gandavum), 1531-05-19
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, AAWO, AB, D. 67, f. 59-60
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 299-300
|
|
| |
10 | IDL 603 | Ferdinand I of Habsburg to [Ioannes DANTISCUS], České Budějovice (Budweis), 1531-03-21 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BNW, BOZ, 2053, TG 12, No. 1447, f. 203
| 2 | rough draft in Latin, in secretary's hand, OS HHSA, Polen, I. 2, 1531, f. 35r
| 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 316r
| 4 | copy in Latin, 16th-century, BK, 216, No. 111, f. 125r
| 5 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12630, No. 111, f. 127r
| 6 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 266, p. 254-255
| 7 | copy in Latin, 17th-century, BK, 227, No. 111, f. 116r
| 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 46 (TN), No. 60, p. 177
| 9 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 190, p. 396-397
| 10 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 267, p. 205-206
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 304
|
Prints: 1 | AT 13 No. 91, p. 91-92 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Redditae sunt nobis litterae tuae de prima huius una cum annexa informatione, quam serenissimus dominus Poloniae etc. rex, frater et sororius noster carissimus, ad sacram caesaream et catholicam maiestatem, dominum et fratrem nostrum aeque carum, de Turci et Iohannis Scepusiensis conatibus misit, quam et nobis a te missam grato et clementi animo suscepimus et super ea, pariter et in his, locorum quae locorum in superioribus regni nostri Hungariae partibus exsistentium emunitatem concernunt, id, quod de iure et aequitate nobis faciendum fuerit, agemus, nosque in eisdem locis ut bonum fratrem et sororium ac vicinum decet, erga praefatum serenissimum dominum regem Poloniae geremus. Quod te latere noluimus.
Datum Budweis, XXI mensis Martii M D XXXI, regnorum nostrorum Romani primo, aliorum vero quinto, Romani primo non omni.
⌊Ferdinandus⌋ subscripsit(?)
⌊Ferdinandus Romanorum rex⌋
| |
11 | IDL 650 | Jan van FEVIJN to Ioannes DANTISCUS, Bruges, 1531-07-14 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, UUB, H. 154, f. 69
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 368
|
Prints: 1 | Literae p. xcvii-xcviii (in extenso) | 2 | DE VOCHT 1961 No. DE, 144, p. 88-89 (in extenso) | 3 | CEID 2/2 (Appendix No. 6) p. 603-605 (in extenso; English register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
UUB, H. 154, f. 69v
Reverendissimo Domino, domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, episcopo Culmensi, ⌊serenissimi Poloniae regis⌋ apud ⌊caesaream maiestatem⌋ oratori, domino suo plurimum observando
⌊Bruxellae⌋
Nescio quonam pacto, Clarissime Vir et multis nominibus ornatissime, mihi temperare vix potuerim, quin aliquando unas ad te darem litteras, admonitus enim superioribus diebus ab decano ⌊Marco Laurino⌋, ut hoc ipsum facerem, profecto semper refugi. Nunc, cum interea saepe mecum ⌊ille⌋ et amantissime, et honorificentissime loqueretur, neque non istuc proficisceretur, iterum denuo hortatus est, ut ad te scriberem: te eum esse aiebat, qui non solum amicos pauculis diebus et perbrevi congressu cognitos coleres, verum etiam (quae tua est innata humanitas) sponte tua soleres alios ad te amandum provocare, quare, Clarissime Vir, ut nihil aliud esset, quod mihi scribendum suscepissem, quam vel hoc ipsum me dare amico prope violenter (ne quid dicam durius) extorquenti.
Certe (quod ad me attinet) in me nihil tale recidit, quale fortassis ille tibi de me praedicavit. Fateor me quorundam iudicio aliquo usque progressum. Observo et colo amicos fidelissime. In te porro cum omnia summa ac divina sint, fateor me iamdiu flagrasse tui visendi desiderio, id vero cum benignitate tua assecutus sum. Non potui mea etiam sponte praeterire, quin per litteras hoc testarer tibi me esse tui observantissimum et laudum tuarum pro virili nostra strenuum buccinatorem, parum quidem eruditum, litteratorum tamen et insignium virorum candidum admiratorem et praedicatorem integrum. A discessu enim ⌊hinc⌋ tuo (propterea quod una tecum abierat ⌊Marcus⌋) non credas, quam multi percontati sint de te, ego vero
cf. Ter. Eu. 748, 979; Ter. Ad. 206; Fro. Ant. 1.2.5.5 ⌊id, quod res estcf. Ter. Eu. 748, 979; Ter. Ad. 206; Fro. Ant. 1.2.5.5 ⌋, etsi iam diu, cum adhuc ⌊Bononiae⌋ ageres, ⌊Schepperus⌋ quaedam multo maxima de eruditione tua et eximiis dotibus disseminarat. Ego vero, inquam, illa omnia et amice et candide delineavi nostris esse longe praeclariora. Proinde, Clarissime Vir, si tu vicissim ⌊Fevynum⌋ tuum (qui in tuorum amiculorum albo ascribi cupit) amplecti potes, quaeso te, ne in amicorum gregem recipere graveris. Mihi satis fuerit amico novo in postremis consistere, quandoquidem alii primas occuparint ms. parteis reg. partes⌈parteisms. parteis reg. partes⌉.
Habes epistolam utcumque verbosam, re inanem, sed id amico ⌊Laurino⌋ imputabis, cuius precibus aliquid dandum erat, aut si malis, tenui orationis filo, nam ut amori erga te summo ignoscas, haud postulo.
Bene vale, Reverende Domine, et nos amare perge, qui numquam animo nostro excidis.
⌊Brugis⌋, pridie Idus Iulii.
Tui observantissimus ⌊Ioannes Fevynus⌋ iureconsultus, canonicus apud Divum Donatianum, ⌊Brugis⌋
| |
12 | IDL 687 | Ioannes DANTISCUS to Ferdinand I of Habsburg, Brussels, 1531-09-25 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, OS HHSA, Polen, I. 2, 1531, f. 202-203
|
Prints: 1 | AT 13 No. 337, p. 317 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Heri accepi ⌊⌋ a serenissimo domino meo Poloniae rege, quibus mihi commisit, ratus sacram caesaream cum Vestra Regia Maiestate Spirae agere, victoriam eam, quam ei Christus dominus noster per misericordiam suam concessit contra perfidum Valachorum voyevodam, coram exponere et ⌊⌋ ea de re ad
S(acratissimam) or S(acram)⌈S(acratissimam)S(acratissimam) or S(acram)⌉
Maiestatem Vestram datas reddere. Cum autem in eo imperii conventu nondum simus, nolui serenissimi domini mei mandatum transgredi et eas litteras cum ista posta ad S(acratissimam) or S(acram)⌈S(acratissimam)S(acratissimam) or S(acram)⌉ Maiestatem Vestram transmisi, ex quibus totius felicis istius victoriae historiam in compendio intelliget, paulo post coram, ut brevi futurum spero, coram omnia diffusius a me auditura S(acratissima) or S(acra)⌈S(acratissima)S(acratissima) or S(acra)⌉ Maiestas Vestra; cui me humillime commendo et Deum precor, ut Illam quam diutissime salvam, felicem et contra omnes hostes suos victorem conservet.
| |
13 | IDL 695 | Ferdinand I of Habsburg to Ioannes DANTISCUS, Speyer, 1531-10-09 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1517, f. 72
| 2 | rough draft in Latin, in secretary's hand, OS HHSA, Polen, I. 2, f. 204r (b.p.)
| 3 | copy in Latin, 16th-century, BJ, 6557, f. 330v-331r
| 4 | copy in Latin, 16th-century, BK, 216, No. 178, f. 206r
| 5 | copy in Latin, 16th-century, BNW, 12630, No. 180, f. 205r
| 6 | copy in Latin, 17th-century, BCz, 266, p. 384
| 7 | copy in Latin, 17th-century, BK, 227, No. 178, f. 192v
| 8 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 46 (TN), No. 214, p. 771
| 9 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 196, p. 417
| 10 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 267, p. 345-346
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 420
|
Prints: 1 | AT 13 No. 346, p. 325 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BNW, BOZ, 2053, TG 13, No. 1517, f. 72r
⌊Ferdinandus⌋ divina favente clementia Romanorum rex semper augustus, ac ⌊Germaniae⌋, ⌊Hungariae⌋, ⌊Bohemiae⌋ etc. rex, infans ⌊Hispaniarum⌋, archidux ⌊Austriae⌋ etc.
Reverende devote sincere dilecte.
Redditae sunt nobis litterae vestrae una cum adiunctis serenissimimi principis domini ⌊Sigismundi regis Poloniae⌋, magni ducis ⌊Lituaniae⌋ ac ⌊Russiae⌋ ⌊Prussiae⌋que, fratris et sororii nostri carissimi, quibus ad nos perscripsit omnem victoriae successum, quam nuper contra ⌊Valachiae gentis⌋ wayvodam a Deo Optimo Maximo obtinuit, de qua serenitati suae merito per litteras nostras gratulati sumus, vosque per has etiam de hoc certificare voluimus.
Datum in nostra imperiali civitate ⌊Spira⌋, die VIIII mensis Octobris, anno Domini MDXXXI, regnorum nostrorum Romani primo, aliorum vero quinto.
⌊Ferdinandus⌋ subscripsit
⌊Bernardus cardinalis Tridentinus⌋
Ioannes Maius scripsit(?)
| |
14 | IDL 710 | Ioannes DANTISCUS to Ferdinand I of Habsburg, Brussels, 1531-11-10 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, OS HHSA, Polen, I. 2, 1531, f. 214-215
|
Prints: 1 | AT 13 No. 386, p. 358-359 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
⌊⌋ mihi1531-10-08⌊ VIII-a Octobris praeteriti1531-10-08⌋ ex ⌊arce Strigoniensi⌋ generosus et strenuus miles dominus ⌊Caspar Mathyeyowski⌋, quod si ⌊Spirae⌋ apud Sacratissimam Maiestatem Vestram agerem, ut apud eam intercederem in his, quae stipendium eius spectant, in quo XII equites et VIII equos currus trahentes alit, declaravitque mihi per litteras suas, quod cum sic in arce Strigoniensi tribus ferme mensibus immoratus fuisset in gravissima omnium rerum penuria et 700 ducatos suos superinscribed⌈suossuos superinscribed⌉ aureos exposuisset requisivissetque saepius consiliarios bellicos Sacratissimae Maestatis Vestrae, ut aliquam conventionem de stipendio secum facerent, nihil in his tribus mensibus ab eis obtinere potuisset, illos tamen tandem per litteras suas ad praescriptum equorum numerum centum dumtaxat florenos Renenses sibi assignasse, cum quibus nequaquam se sustinere posset esseque in ea arce quosdam milites ⌊Hispanos⌋, quorum unus quolibet mense tantum acciperet, solverentur et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ illis ab illustri domino ⌊Saxoniae duce⌋ in ⌊Strigonio⌋ et ⌊Wissegrad⌋ constitutis, cuilibet ad tres equos 136 florenos quolibet mense. Unde me rogavit, ut hanc indignitatem et detrimentum eius in notitiam Sacratissimae Maiestatis Vestrae perducerem. Quam humiliter rogo, velit huius ⌊boni militis⌋, quem ⌊domui Austriae⌋ semper addictum cognovi, clementiorem habere rationem et iubere, ut quamprimum illi pro numero equorum suorum satisfiat, utque ei honestiori et commodiori
OS HHSA, Polen, I. 2, 1531, f. 214v
stipendio provideatur, praesertim in tanta, ut scribit, omnium rerum penuria; sin vero, saltem ei, quod optat, facultas abeundi concedatur. Hoc, quemadmodum ⌊ille⌋ a me postulavit, ex consilio magnifici domini ⌊Vilhelmi de Rogendorff⌋ Sacratissimae Maiestati Vestrae significandum duxi. Cui supplico, ut id bono sic a me animo scriptum boni consulere et me cum omni eo, quod possum, humillime commendatum habere dignetur.
Christus Dominus noster Sacratissimam Maiestatem Vestram quam diutissime sospitet et prosperet in omnibus.
Ex ⌊Bruxellis⌋ ⌊Brabantiae⌋, X Novembris anno Domini MDXXXI.
Sacratissimae Maiestatis Vestrae Regiae humillimus capellanus ⌊Ioannes Dantiscus⌋, episcopus Culmensis, serenissimi Poloniae regis orator, manu propria
| |
15 | IDL 5855 | [Anton FUGGER] to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1531-11-14 |
received Brussels, 1531-11-25
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, AAWO, AB, D. 90, not numbered, f. [3 after f. 76]
|
|
| |
16 | IDL 5856 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1531-11-23 |
received Brussels, 1531-12-13
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 90, f. 79
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 439
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.90, f. 79v
Dem Hochwirdigen Fursten und Herrn, herrn ⌊Johann bischofe zu Colmensee⌋ ⌊ko(nigliche)r m(aiestät) zu Polen⌋ orator, meinem genedigen herrn./
An ko(nigliche)n ka(yserliche)n hoffen
AAWO, AB, D.90, f. 79r
Hochwirdiger Furst, genediger her. /
Ewrn F(urstlichen) G(nade)n stehen mein underthenig willig dienst zuvoran berait. /
Ich hab Ewrn G(nade)n zuvor auff den XIIII tag dits monats ⌊⌋, das ich von herrn ⌊Quirino Galler⌋ von ⌊Rom⌋ noch kain wissen empfangen het, / was er in Ewr G(nade)n sachen ausgeben od(er) ausgericht hete. / Also hat ⌊er⌋ mir yetzo geschriben, / wie E(uer) F(urstlich) G(nade)n abzuligenden copi zuvernemen haben. Dabey will ich dannocht Ewrn G(nade)n nicht erzallen, / das bemelter her ⌊Quirino Galler⌋ inn sein sachen etwas langsam ist, damiths begegnet mir von ime inn mein sachen auch. / So er nun die sachen gar außrichten und mir zu wissen thun wirdet, will ichs alßdann Ewrn G(nade)n auch nit verhalten. / Dann Ewrn G(nade)n zu dienen bin ich zu thuen und(er)thanigklich genaigt. /
Dat(um) ⌊Aug(spurg)⌋, am XXIII tag des monats Novembris anno etc. XXXI.
Ewr F(urstlich) G(nade)n williger / ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
| |
17 | IDL 7428 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, 1532-01-27 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 5865:Ewr Furstlich Gnaden schreyben, mir gethan des datum stet XXVII Ianuarii hab ich empfangen unnd alles innhalts vernomen. |
| |
18 | IDL 744 | [Mauritius FERBER] to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1532-02-03 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, A 1, No. 705, f. 322r
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 13
|
Prints: 1 | UBC No. 869, p. 730-731 (in extenso; German register) | 2 | AT 14 No. 57, p. 101-102 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime.
Dedi superiori tempore diligentem operam, quod Reverendissima Dominatio Vestra pacificam canonicatus et praebendae in ecclesia mea Warmiensi possessionem assequeretur, instando etiam apud ⌊reginalem maiestatem Poloniae⌋, quatenus pro Reverendissima Dominatione Vestra id ageret, ut hoc sacerdotium apud Sedem Apostolicam, cui affectum videbatur, pacificum illi redderetur. Id quod et Dominationi Vestrae Reverendissimae per litteras significare non destiti, quas in manus secretarii ⌊reginalis maiestatis⌋ ad mittendum Reverendissimae Dominationi Vestrae consignatas recepisse eas mihi ⌊Cracoviae⌋ tunc in comitiis regni agenti rettulit. Postea mihi idem secretarius notificavit Reverendissimam Dominationem Vestram ita sibi de hoc sacerdotio cavisse, ut de pacifica possessione secura in posterum sit futura. Quod ipsi ex animo gratulor. Cum etiam vacaret episcopatus Culmensis, quid tunc ms. us(!)
⌈ncnc ms. us(!)
⌉ in officio amici fecerim, constabit ex litteris meis tunc ad ⌊regiam maiestatem⌋ datis. Et ut felix faustusque sit episcopatus ille ac ut inde ad maiora exaltetur, illi precor.
Nunc superest, ut semel ⌊sponsae et ecclesiae suae⌋ amplexibus iungatur. Et quamquam ex litteris reverendissimorum dominorum ⌊Petri Cracoviensis⌋ et ⌊Mathiae tunc Wladislaviensis⌋ episcoporum constet id Reverendissima Dominatio Vestra apud ⌊regias maiestates⌋, ut revocata apud ecclesiam suam resideat, sedulo agere ac sollicitare, rogo tamen, ne perpetuis interpellationibus, quo id quantocius fiat, instare cessat. Ut autem citra moram fiat, me quoque ultro id facturum polliceor instaturumque ac diligenter rogaturum ⌊regias maiestates⌋, ut iam tandem Reverendissimam Dominationem Vestram post diuturnos labores et negotiorum difficultates pacifica tranquillitate frui ac ad ⌊ecclesiam suam⌋ venire permittant. Est enim hoc et necessarium et huic ⌊patriae⌋ nostrae utile, ut sit hic in ⌊senatu Prutenico⌋, cum comitia publica aguntur (fortassis enim ego id per absentiam ex adversa valetudine causatam aegre facere valebo), praelatus praesidens propter arduas nonnumquam res ac negotia alia his terris incumbentia. Quo fit, ut admodum cupiam praesentiam Reverendissimae Dominationis Vestrae, cuius ad nos adventum maturare eamque interea felicem ac florentem conservare dignetur ⌊Christus⌋.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 3 Februarii anno 1532.
| |
19 | IDL 5865 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1532-02-07 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 90, f. 97
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 15
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.90, f. 97v
Dem Hochwirdigen Fursten und Herrn / hern ⌊Johannsen bischofen zu Culmen(n)⌋ ⌊ko(nigiliche)r m(aiestät) zu Polen⌋ potschaffter, meinem genedigen herrn
AAWO, AB, D.90, f. 97r
Hochwirdiger Furst, genediger her(r). /
Ewrn F(urstlich) G(nade)n seyen mein underthanig willig diennst zuvoran berait.
Ewr F(urstlich) G(nade)n ⌊⌋, mir gethan des dat(um) stet XXVII Ianuarii hab ich empfangen unnd alles innhalts vernomen. / Erstlich, so hab ich von herrn ⌊Quirino Galler⌋ noch kein beschaid seins aufgebens halb / Ewr F(urstlich) G(nade)n betreffend / empfangen. / Sobald ich aber solche von ime in schrifft bericht wurde, wie ich indem deshalb geschrieben hab, / so will ich solchs Ewr F(urstlich) G(nade)n wissen lassen. / Den puntlbrueff(!) hab ich ⌊Jorigen Hegel⌋ gen ⌊Kraca⌋ gesandt. /
Das ihenig, so von dem ⌊gross cantzler⌋ gemacht[1] und Ewr G(naden) mir schickht, / ist mir nit worden. / Ich acht sey im zumachendes briefs vergessen worden. / Das wolt ich Ewrn G(nade)n, dero ich dienstlichen willen zu ertzaigen gantz willig bin, / gutter meinung nit verhallten. / Thue mich hiemit Ewrn G(nade)n bevelhen. /
Dat(um) ⌊Aug(spurg)⌋, den VII tag des monats Februarii anno etc. XXXII.
E(wr) F(urstlich) G(naden) underthaniger ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
[1] Perhaps it is about a ⌊⌋ for the Great Chancellor ⌊Mercurino Gattinara⌋, published thanks to the efforts of Dantiscus and his secretary ⌊Hilarius Bertholf⌋.
| |
20 | IDL 3718 | Gastel FUGGER VON REH to Ioannes DANTISCUS, Nuremberg, 1532-04-28 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1595, p. 405-406
|
Prints: 1 | AT 14 No. 206, p. 323 (Polish register) |
|
| |
21 | IDL 847 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1532-10-25 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 2
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 781, f. 345r-v
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 157
|
Prints: 1 | UBC No. 876, p. 735 (in extenso; German register) | 2 | AT 14 No. 486, p. 745-746 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 2v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac honoran(do)
AAWO, AB, D. 8, f. 2r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime ac honorande.
Per magnificum dominum ⌊Ioannem a Lusianis⌋ palatinum Culmensem Reverendissimae Dominationis Vestrae cum litteras, tum munera (nempe ⌊caesaream celsitudinem⌋ atque Reverendissimam Dominationem Vestram effigiatas reliquaque lintea ⌊⌋que) recepi. Quae ut mihi sunt admodum grata, ita magnas gratias ago habiturus ea magno in pretio et mutuae amicitiae fraternique amoris testes. Id vicissim sibi de me, quod de candido amico et fratre exspectandum est, persuadeat velim Reverendissima Dominatio Vestra, cui omnium fortunarum successuum cum status dignitatis et honoris incremento ex animo cupio et opto.
Ceterum novitates impartitae fuerunt mihi admodum iucundae auditu, quas et veras esse omnibus votis optandum est. Et si quas posthac Christianis populis et utiles, et laetas habitura est Reverendissima Dominatio Vestra, eas, ut coepit, mecum communicare pergat meque sibi commendet, rogo ac tandem felix ac sospes per Christum valeat.
Ex ⌊Heilsberg⌋, XXV Octobris anno MDXXXII.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋ subscripsit
| |
22 | IDL 3548 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1532-11-27 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, address in secretary's hand (Nicolaus Human?), BCz, 1595, p. 457-460
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 168
|
Prints: 1 | AT 14 No. 522, p. 798 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Tametsi argumentum mihi scribendi non exstat, nolui tamen hunc subditum meum per ⌊residentiae Vestrae Reverendissimae Dominationis⌋ locum vacuum litteris meis pergere, quo pro nostra nuper in ⌊Margenburgo⌋ contracta amicitia, quam indissolubili vinculo sedulo firmari cupio, ex eisdem meam in se candidam affectionem et sincerum favorem sentiat. Proinde eandem Vestram Reverendissimam Dominationem oro, quando ipsam per ⌊hunc locum⌋ [...] stain⌈[...][...] stain⌉ a superinscribed⌈aa superinscribed⌉liquando ad illustrem ⌊ducem Prussiae⌋ proficisci contingat, quatenus recto itinere iter suum ad hanc nostram arcem dirigere et nos invisere dignetur. Patebunt eidem Vestrae Reverendissimae Dominationi pro exiguitate domus omnia non ut hospiti, sed amico et patrono.
In novis nihil habemus, quod delectet, habuimus enim litteras a reverendissimo ⌊archiepiscopo Gnesnensi⌋ de data 19 Octobris, quibus scribit ⌊Germanorum⌋ exercitum defluxum et consequenter operam et impensam BCz, 1595, p. 458 deperditas esse etc., quae ommia nota et notiora autumo esse Vestrae Reverendissimae Dominationi, quam Deus longaevam felicitare precor, mei, ut coepit, amantem et memorem.
Ex ⌊Helsberg⌋, XXVII Novembris, anno etc. XXXII.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋ manu sua
| |
23 | IDL 3549 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1532-11-29 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 1595, p. 461-462
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 793, f. 348v
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 173
|
Prints: 1 | AT 14 No. 526, p. 804-805 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 462
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico honorando
BCz, 1595, p. 461
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice honorande. Salutem et felicitatem.
Ex litteris Reverendissimae Dominationis Vestrae mihi admodum gratis intelligo eandem velle certiorem reddi, quibus modis et per quos exactores ea contributio novissime instituta exigi debeat etc. Inde est, quod scire velim Reverendissimam Dominationem Vestram, quod cum superioribus annis ⌊regia maiestas⌋ ⌊Gedani⌋ esset, exactores etiam in ⌊episcopatu meo⌋ ad contributionem tunc decretam constitutos fuisse, verum cum in episcopatum redirem, reddebar a subditis meis certior ab antiquo non exactores, sed episcopos huiusmodi contributiones exigere et exactas in thesaurum regium inferre consuevisse. Scripsi ergo ⌊regiae maiestati⌋ orans, ne me minoris fidei faceret, quam antecessores mei fuerant, sed in exigenda contributione officio meo fungi permitteret. Et quod volebam, obtinui et ita hodie in ista quoque contributione exigenda servabo. Nam plures esse collectores non est in rem ⌊regiae maiestatis⌋, quotquot enim sunt collectores, tot esse impensas necessum est. In ⌊episcopatu quoque Culmensi⌋, nunc Reverendissimae Dominationis Vestrae, tunc erant statuti exactores, quod reverendissimus dominus ⌊Ioannes⌋ praecessor Reverendissimae Dominationis Vestrae iniquum censens, etiam a ⌊regia maiestate⌋, ut ipse in episcopatu suo colligeret et collecta thesauro inferret, obtinuit. Id quod et Reverendissimam Dominationem Vestram facile obtenturam non dubito. Formulam autem contributionis hoc anno decretae ex scheda indita (si modo eam non habet) plane cognoscet Reverendissima Dominatio Vestra. Quam diligenter, ut in ⌊Grudentinum⌋ proximum conventum ire non abstineat, rogo. Nam ego variis languoribus impeditus in ipsum me conferre hoc potissimum brumali tempore nequaquam possum. Est autem et locus Dominationi Vestrae Reverendissimae multo quam mihi propinquior. Quod superest, Reverendissimam Dominationem Vestram ut Christus quam diutissime sospitem et salvam conservet, opto.
Ex ⌊Heilsberg⌋, in vigilia Sancti Andreae apostoli anno MDXXXII.
⌊Mauritius Dei gratia episcopus Warmiensis⌋
| |
24 | IDL 878 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1532-12-26 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, address in the hand of secretary, AAWO, AB, D. 8, f. 3 + f. [1] missed in numbering after f. 3
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 190
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D.8, f. 3r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice et frater observan(de).
Cum sui recommendatione longaevam in Domino prosperitatem et salutem.
Quid ⌊Alexander Sculteti⌋, canonicus ecclesiae meae, a Vestra Reverendissima Dominatione ex iure suo quaerit, Vestra Reverendissima Dominatio ex ipsius litteris praesentibus inclusis intelliget, an autem ii canonicatus et praebenda per familiaritatem quondam ⌊Alberti⌋ ita efficaciter sunt reservati, ut ipse asserit, me fugit. ⌊Papam⌋ tamen omnia in beneficiis posse et d... illegible⌈...... illegible⌉ datam variare, anticipare et postponere. Meo malo litigando id aliquando expertus sum. Vestra Reverendissima Dominatio ante executionem citationis meo iudicio nihil habeat vereri et credo, quod etiam eam exsequi non audeat, ne etiam hoc temptet minusque cogitet, ⌊illi⌋ persuasimus. Nam ius ⌊eius⌋ non esset plane ita perspicuum quemadmodum sibi persuadeat, nec nostra hoc tempore iustitia et tranquillitas a ⌊papa⌋, sed ⌊rege⌋, petenda et sollicitanda esset etc. Si id grave Vestrae Reverendissimae Domiantioni non esset, cuperem, quo mihi mitteret exemplar provisionis suae, ut inde me written over l(?)⌈l(?)ee written over l(?)⌉ aliquantulum de iure ipsius resolvere valere written over a⌈arere written over a⌉m. Nam hoc certum est quondam ⌊Albertum⌋ mense ordinario decessisse.
AAWO, AB, D.8, f. 3v
Si Vestra Reverendissima Dominatio proficisci in Petercoviensem ⌊conventum⌋ statuerit, rogo quatenus mihi id per praesentem meum puerum ac diem exitus sui et a quo loco significare dignetur. Cetera ex litteris, quas
co(mmun)iter or co(mi)iter⌈co(mmun)iterco(mmun)iter or co(mi)iter⌉
ad dominos consiliarios direxi, Vestra Reverendissima Dominatio, quam ad Nestorea saecula cum incremento honoris et dignitatis felicissime valere cupio, intelliget.
Ex arce ⌊Helsberg⌋, 26 Decembris 1532.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae bonus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ scripsit
| |
25 | IDL 5870 | Paul FASOLT to [Ioannes DANTISCUS?], s.l., [1532] |
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, AAWO, AB, D. 90, f. 106 + f. [2] missed in numbering after f. 107
|
|
| |
26 | IDL 3556 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-01-24 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1595, p. 491-494
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Transmitto cum praesentibus Reverendissimae Dominationi Vestrae exemplum suae novae provisionis, in qua erratum, prout notavi, comperio. Sperabam, quod Vestra Reverendissima Dominatio habere debuisset datam a die obitus domini ⌊Alberti Bisschoffi⌋. Eam solet papa ita dare suis faventibus in beneficiis reservatis et narrare, quod hoc beneficium sedi reservatum, vivente adhuc enim, vel quondam, ⌊Alberto⌋ sibi in pectore suo reservavit, et tunc conferre, cui placet. Sub data uti praefertur et hoc ictu fulminis in causa quadam beneficiali ego ⌊Romae⌋ succubui, sed data Reverendissimae Dominationis Vestrae est longe posterior et ferme duobus annis post obitum, nec nova provisio quicquam confert. Si collatio ordinaria iure papae ruat, hortatur me Reverendissima Dominatio Vestra, quo ius, quod illi contuli, etiam ipsam in eo servem et tuear.
Reverendissime Domine.
Spero, quod Dominatio Vestra Reverendissima a me aliud non postulabit, quam quod ferat facultas et honestas. Quod valui, candido amore et sincero affectu praestiti, et quantum mea auctoritas valebit, adhuc praestabo. Quae autem et quantum valet adversus renitentiam papae, satis experta est et pro sua prudentia id erudiri valeat Vestra Reverendissima Dominatio. Triennalis tamen pacifica possessio eam ab adversarii vexationibus meo quidem iudicio liberabit nec rem plus anxiam habet, BCz, 1595, p. 492 ex quo in litem intra triennium non tracta sit existimare on the margin⌈existimareexistimare on the margin⌉ quam est necesse et autumo, quod molestator iam nec or me⌈necnec or me⌉
mi(nim)e or nu(n)c⌈mi(nim)emi(nim)e or nu(n)c⌉
citare ausus erit, si saltem in his horis quiete morari volet or valet⌈voletvolet or valet⌉.
Scripsit mihi et sacra ⌊regia maiestas⌋ in hac causa, et quid scripserit, illi patefeci ac quo a coeptis desisteret, monui etc. Iactitat se esse privilegio papae exemptum a iurisdictione mea, igitur minime veretur etiam turbare nonnullos parochos iurisdictionis meae, qui etiam octo annis quieti fuere possessores, qui si non quieverit, sese ⌊Romae⌋ defendere coguntur et quantum valeo, eos iuvabo, dominus Deus dabit illi q(ua)n(do)que et factis suis, et molestationibus debitam retributionem. Haec in aurem secretam.
His me Vestrae Reverendissimae Dominationi, quam ad vota recte in omnibus valere cupio, diligenter commendo.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 24 Ianuarii 1533.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae bonus frater et amicus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋
Postscript:
BCz, 1595, p. 493
Reverendissime Domine.
Ante triduum alias congessi litteras, nuntiavit tunc hic mihi nuntius ignorare diem recessus sui. Nunc festinat et ab instanti se abiturum asserit, et non possum reperire inter<ea> tam celeriter, tametsi sollicita indagine quaesiverim, copiam supplicationis Reverendissimae Dominationis Vestrae. Tamen credat hoc Reverendissima Dominatio Vestra, quod alienis manibus eam neutiquam credidi incaute aut nimis sollicite eam angulari aliquo loco abscondi. Quam primum reperiam illam, mittam, non est deperdita.
Iterum me Reverendissimae Dominationi Vestrae commendatum facio.
Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ cursorie 28 Ianuarii.
Idem Dominationis Vestrae Reverendissimae ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋
| |
27 | IDL 7127 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, 1533-02-04 Letter lost |
received 1533-02-07 Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 3557: Vestrae Reverendissimae Dominationis litteras, 4 huius datas, nudius tertius accepi |
| |
28 | IDL 3557 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-02-10 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, address in hand of Nicolaus Human , BCz, 1595, p. 497-500
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 218
|
Prints: 1 | AT 15 No. 70, p. 99-100 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 1595, p. 500
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri carissimo et amico honorando
BCz, 1595, p. 497
Reverendissime in Christo pater et domine, frater in Christo carissime et amice plurimum observande. Salutem in Domino cum sui reccommendatione.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊⌋, 1533-02-04⌊4 huius1533-02-04⌋ datas, 1533-02-07⌊nudius tertius1533-02-07⌋ accepi, ex eisque sane intellexi desiderium Reverendissimae Dominationis Vestrae, de et super quibus ita respondeo, quod praesto sum, Deo sanitatem favente, explere, quod Vestra Reverendissima Dominatio sancta intentione et sincera mente a me superinscribed⌈a mea me superinscribed⌉ exposcit. Statuat igitur sibi Reverendissima Dominatio Vestra diem, qua ⌊hic⌋ comparere vult et, si placet, pro 1533-03-23⌊Dominica Laetare1533-03-23⌋ aut 1533-03-25⌊festo Annuntiationis Divae Virginis1533-03-25⌋ eo, quod 1533-03-29⌊Sabbato sequenti1533-03-29⌋, quo canitur Sitientes et 1533-03-30⌊Dominica Iudica1533-03-30⌋, dies habiles ad ordines sacros conferendos. Si etiam Reverendissima Dominatio Vestra celerius aut serius venire statuerit, mihi cum praesente tabellario id significare et exemplum brevis mittere peto, cuncta tamen relinquens arbitrio ipsius. His Vestram Reverendissimam Dominationem {V}, quam ad vota feliciter valere opto, pro suo desiderio hoc meo nuntio quantocius significare decrevi.
Ex arce ⌊Helsberg⌋, 10 Februarii 1533.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋ scripsit
Postscript:
In novis nihil habeo, nisi quod fertur ⌊conventum Pytercoviensem⌋ solutum esse. Si quid autem apud Reverendissimam Dominationem Vestram exstet, potissime quibus officia defuncti domini castellani Cracoviensis distributa sint, mihi impartiri dignetur.
BCz, 1595, p. 498
Cum nuntius meus, ut has secum ferret, ocreatus esset, venit subditus meus nobilis Fridericus de Houen, praesentium exhibitor, asserens se de familia et insigniis esse Vestrae Reverendissimae Dominationis, plurimum me rogans, quo quidem se Reverendissimae Dominationi Vestrae diligenter commendarem, quod quidem actu nunc facio, tametsi ipsum sciam, si ita est, ut ipse asserit, sanguinis necessitatisque iure Vestrae Reverendissimae Dominationi esse commendatissimum, oro tamen, ut et nostro intuitu Vestra Reverendissima Dominatio eum ita tractare velit, quo etiam ex nostra commendatione sibi aliquid favoris et benevolentiae accrevisse intelligat. Pollicitus est nobis, quod recto itinere vult petere Reverendissimam Dominationem Vestram, alioqui has, ut dixi, proprio misissem nuntio. Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉
ut a tergo raptim.
| |
29 | IDL 7128 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, 1533-02-14 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 894: Accepi litteras Vestrae Reverendissimae [Dominationis] 14 Februarii datas |
| |
30 | IDL 894 | [Mauritius FERBER] to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-02-1[5] |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, A 1, No. 814, f. 355v
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 220, 222
|
Prints: 1 | UBC No. 882, p. 740-741 (in extenso; German register) | 2 | AT 15 No. 79, p. 110 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice praestantissime et frater in Christo carissime ac plurimum honoran(de)
Cum mei recommendatione longaevam in Domino prosperitatem et salutem.
Accepi ⌊⌋ Vestrae Reverendissimae Dominationis 1533-02-14⌊14 Februarii1533-02-14⌋ datas, ex quibus didici statutum diem ad ⌊hunc locum⌋ sui adventus, qui ut faustus felixque sit, Deum precor. Sed hoc displicet, quod Vestra Reverendissima Dominatio decrevit praemittere suum dispensatorem, qui hospitia disponat, necessaria comparet. Ne autem hoc fiat, sed ut sese cum universa sua familia et comitatu recto itinere ad ⌊arcem hanc⌋ recipiat Vestra Reverendissima Dominatio, rogo. Secus id mihi non esset gratum et minus tolerabile, patefient eidem Reverendissimae Dominationi Vestrae omnia, quae haec domus pro sua exiguitate potest et valeat, equorum dumtaxat pars, si pluralitas hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ fuerit in oppido, stabula cum pab written over s⌈sbb written over s⌉ulo necessario ex mea provisione accipient. Propinquius iter ex ⌊Osterrode⌋ seu ⌊Hogenstein⌋ huc proficiscendi Vestra Dominatio Reverendissima habebit per oppidum nostrum ⌊Gutstat⌋, in quo domus mea nondum est restaurata, nec ibidem habeo praefectum, sed in curia ⌊Smolein⌋, distans medium miliare ab illo. Est tamen in ⌊Gutstadt⌋ hospitium apud praeconsulem ⌊Thomam Ungerman⌋ conveniens, in quo illustris ⌊dux Prussie⌋ ⌊hinc⌋ ⌊Petercoviam⌋ annis duobus effluxis pergens cum sacra sua ⌊consorte⌋ etiam pernoctavit. Si etiam Vestrae Reverendissimae Dominationi non erit onerosum circuitum facere per oppida mea ⌊Wartenberg⌋ et ⌊Seburg⌋, mandabo meis burgrabiis, quo Vestrae Reverendissimae Dominationi ibidem in arcibus meis debitam pro posse provisionem procurent.
In novis habeo etc. Cetera coram.
Interea Reverendissimam Dominationem Vestram salvam et felicem esse cupio.
| |
31 | IDL 905 | Piotr FIRLEJ to Ioannes DANTISCUS, Kock, 1533-03-07 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Polish, autograph, BCz, 243, p. 269-272
|
Prints: 1 | Listy polskie 1 No. 12, p. 25-26 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 243, p. 269
Po zal<e>ceniu swem powolnem o zdrowiu ji wszem szczesliwe(m) stanu W(aszej) M(iłości) rad bych zawżdy słyszał, ktorego nie mniej je text damaged⌈[e]e text damaged⌉dno jako sam sobie W(aszej) M(iłości) wiernie życzę.
Przy tem, raczył mi Wasza M(iłość), Miłościwy Ksze, pisać listem swem, abych był przywodził k temu pana ⌊miecznika⌋ je(g)o (miłoś)ć, tak jakoby sie W(aszej) M(iłości) od je(g)o m(iłoś)ci oprawa stała za dziesieciny od kilka lat przez je(g)o miłoś(ć) zadzierżane. W ktorej rzeczy jeszcze za pierwsze(m) liste(m) W(aszej) M(iłości) jestem z pane(m) ⌊miecznikie(m)⌋ je(g)o (miłoś)cią mowił ji mam za to, iż pan ⌊Jerzy⌋, brat W(aszej) M(iłości) a przyjaciel ji towarzysz moj miły, od pana miecznika je(g)o (miłoś)ci jest w rzeczy W(aszej) M(iłości) przyjaźliwie a słusznie odprawion, jakoż o tem szerzej może W(aszę) M(iłość) pan ⌊Jerzy⌋ sprawić. A ja dalej w tej sprawie ji w każdych jinnych, ktorekolwiek będzie raczył W(asza) M(iłość) swe ji swych kożdego na mie wlożyć, wedle myśli ji wolej W(aszej) M(iłości) zawżdy sie chcę starać ji pilność wszystkę czynić nie jinaczej, jedno jakobych miał swą własną rzecz sprawować.
A proszę przy tem, aby mie W(asza) M(iłość) z przyjaźni swej łaskawej laskawie nie raczył opuszczać.
Datum in ⌊Coczko⌋ fortalicio suo, feria sexta ante Dominicam Reminiscere anno 1533.
| |
32 | IDL 913 | Piotr FIRLEJ to Ioannes DANTISCUS, Kock, 1533-03-14 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Polish, autograph, BCz, 243, p. 251-252
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 242
|
Prints: 1 | AT 15 No. 145, p. 194 (in extenso; Polish register) | 2 | Listy polskie 1 No. 13, p. 27-28 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Przy te(m), jest mie prosił pan Bernatt Troyanowsky, sąsiad ms. t(!)
⌈dd ms. t(!)
⌉ ji dobry przyjaciel moj, abych sie ku W(aszej) M(iłości) przyczynił za niem w tej sprawie, ktorąż ma z bakałarze(m) W(aszej) M(iłości) o dziesieciny gołęb ms. p(!)
⌈bb ms. p(!)
⌉skie. Za ktore(m) proszę, aby W(asza) M(iłość) raczył laskawie s niem sie kazać odprawić. Z ktore(m) wespolek to W(aszej) M(iłości) ji odsługować, ji oddziaływać nie chcę nigdy omieszkać.
A z te(m) sie zaleca(m) łaskawej a dawnej ojcowsk<i>ej przyaźni W(aszej) M(iłości), w ktorej ustawicznie tak wiele jako ⌊pan krakowski⌋ je(g)o (miłoś)ć dobrej pamięci ociec moj, kochał sie, ja takież zawżdy kochać sie chcę ji onę wszelkie(m) obyczaje(m) zachowywać.
Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Petrus de Da(m)brovicza⌋ castellanus Chelmensis et Radomiensis, Cazimiriensis capitaneus ad vota semper deditissimus manu propria scripsit
| |
33 | IDL 6881 | Ioannes DANTISCUS & Mauritius FERBER to Sigismund I Jagiellon, 1533-03-01 — 1533-04-05 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 4323 |
| |
34 | IDL 3561 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-04-10 |
received 1533-04-13
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 527-528
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 260
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 528
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
BCz, 1595, p. 527
Reverendissime in Christo pater et domine frater et amice carissime et plurimum honorande.
Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae per parochum eius recepi gratissimas quidem mihi, verum de beneficiis qualibuscumque hic perceptis plus nimio gratias agentes. Non est profecto opus eam hospitalitatis meae tenuitatem tanto verborum splendore coornare, feci enim in eo officium et fratris et amici mihi optatissimum, dignetur Dominatio Vestra Reverendissima quicquid id fuit boni consulere. Oleum florum macis ut mihi est pergratum, ita pro eo Reverendissimae Dominationi Vestrae similiter et pro novitatibus mecum communicatis, quas et remitto, gratias multas ago. Quibus vero paria faciam, hac tempestate non habeo. Quid nobis capitulum nostrum in causa festivitatum atque etiam Reverendissimae Dominationis Vestrae responderit, ex indito litterarum illius exemplo intelliget. Ceterum ut Reverendissimam Dominationem Vestram Christus felicem et florentem servet ac in omnibus prosperet ex animo opto et precor.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 10 Aprilis anno 1533.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊M(auritius) episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
35 | IDL 940 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-04-25 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 4
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 825, f. 358v
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 276
|
Prints: 1 | AT 15 No. 231, p. 321-322 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 4r
Reverendissime in Christo pater et domine, domine frater et amice carissime ac plurimum honorande
Ad ea, quae in negotio monetario una ad ⌊sacram maiestatem regiam⌋ scripsimus, maiestas sua iuxta continentiam schedae impositae respondere dignata est, id quod Reverendissimam Dominationem Vestram pro ipsius desiderio, oblato hoc opportuno nuntio, magnifici domini palatini Pomeraniensis filio, celare nolui. Cetera in proximo ⌊Marienburgensi conventu⌋, si per infirmitatem me frequentissime vexantem et cruciantem, in eum venire licebit, coram Christo bene vertente et opitulante commentabimur. Quod praeter haec nunc scribam, habeo nihil, nisi quod Reverendissimam Dominationem Vestram interea felicitet et in omnibus prosperet Christus Dominus noster.
Ex ⌊Heilsberg⌋, XXV Aprilis anno etc. XXXIII.
Vestrae Reverendissimae Dominationis in omnibus ⌊M(auritius) episcopus Warmiensis⌋ subscripsit aegrotus
| |
36 | IDL 959 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-06-03 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, address probably in Nicolaus Human's hand, AAWO, AB, D. 8, f. 5
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 295
|
Prints: 1 | AT 15 No. 290, p. 401 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 5v
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri carissimo et amico honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 5r
Reverendissime in Christo pater et domine, amice et frater in Christo carissime et plurimum honorande. Longaevam in Christo prosperitatem et salutem.
Cum diuturno tempore sollicita indagine et animo non mediocriter anxio susceptionem Vestrae Reverendissimae Dominationis hic inditam quaesivissem, tandem eventu inopinato eam repperi et Vestrae Reverendissimae Dominationi remitto gaudeoque profecto, quod me omni suspicione exuere per hanc inventionem valeam. In novis nihil habeo, quod voluptatem afferre Vestrae Reverendissimae Dominationi possit. At si quid apud Reverendissimam Dominationem Vestram exstet et, an sacra regia regia maiestas Lituaniam petierit ... illegible⌈...... illegible⌉ et quisnam officium cancellariatus in ea regione apud suam maiestatem gerit, mihi impartiri dignetur Vestra Reverendissima Dominatio. Quam felicem et florentem a Domino Deo servari et ad maiora exaltari opto.
Ex arce ⌊Helsberg⌋, 3-a Iunii 1533.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋ scripsit
| |
37 | IDL 968 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-07-02 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, address in Nicolaus Human's hand, AAWO, AB, D. 8, f. 6 + f. [1] missed in numbering after f. 6
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 307
|
Prints: 1 | AT 15 No. 337, p. 455 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 6r
Reverendissime in Christo pater et domine, frater et amice carissime et plurimum observande. Sui recommendatione praemissa.
Uberiorem et feliciorem fortunam, quam eidem Vestrae Reverendissimae Dominationi his effluxis diebus cesserit, optarem. Nam oppidum eius ⌊Luboua⌋ funditus exustum, non absque ingenti animi mei dolore et non minore iationi(ta)te(!) instead of iactatione⌈iationi(ta)te(!)iationi(ta)te(!) instead of iactatione⌉ anxietateque eram affectus, quam si me ipsum ille ignis terribilis afflixisset. Sed quid querulamur ac dolemus, ubi querelae nec dolor nihil afferunt praesidii, quiescendum divinae voluntati seu huic adversae fortunae censeo, quoniam rerum irrecuperabilium summa felicitas est oblivio. Plurimos similis casus contrivit. Nam et hoc oppidum meum Helsberg in memoria recenti bis similem calamitatem perpessum est, licet hoc tempore meo non factum sit, repperi tamen id in primo meo ingressu paene vacuum et desolatum. Navavi tandem operam hactenus, quo eius tres partes sunt restauratae et in totum restitu(tum) iri brevi tempore, ni similis mali quid accidat, sperem. Tametsi sciam Vestram Reverendissimam Dominationem in omnibus adversis non deiectum, sed constantem habere animum et ea velle, quae Deum velle novit, adversamque fortunam flocci facere, nolui tamen pro meo in se studio et amore his meis ineptis consolatoriis verbis non invisere Vestram Reverendissimam Dominationem, quam vehementer rogo, ut haec humana animo forti ferat et se non plus angat, quam sit necesse. Sic et me et suos benevolentes, alios etiam consolabitur et ut eam Christus ab ulteriore damno ac adversis cunctis praeservet, precor.
AAWO, AB, D. 8, f. 6v
Accepi ex actis ⌊Marienburgi⌋ in praeterito proxime ⌊conventu⌋ gestis, quod ⌊domini consiliarii⌋ sacram ⌊regiam maiestatem⌋ rogarunt, quatenus illustrem ⌊ducem Prussiae⌋ etc. interpellaret, quo suos consiliarios etiam pro festo 1533-09-29⌊sancti Michaelis1533-09-29⌋ in ⌊Grudentinum conventum⌋ ad consultandum concludendumque de ulteriore monetae cussione aut destitutione destinaret. Cuperem ego ob meam debilem valetudinem, ut hic conventus in ⌊Elbingum⌋ aut ⌊Margenburgum⌋ saltem per ⌊maiestatem regiam⌋ transferre{re}tur, et hoc sua maiestas facere absque suspicione propter nuntios ab illustri duce mittendos bene valeat, sed mihi hoc sollicitare non convenit.
Vestram Reverendissimam Dominationem iterum atque iterum quieto animo et me illi commendatum esse cupio.
Datum ⌊Helsberg⌋, 2-a Iulii 1533.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋
| |
38 | IDL 7138 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, 1533-07-13 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 3570: Accepi litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae 13 huius datas |
| |
39 | IDL 3570 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-07-15 |
received 1533-08-06
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, address in hand of Nicolaus Human , BCz, 1595, p. 561-564
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 320
|
Prints: 1 | AT 15 No. 357, p. 485-486 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 564
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni⌋, Dei gratia episcopo Culmensi, fratri carissimo et amico honorando
Accepi ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae 1533-07-13⌊13 huius1533-07-13⌋ datas, ex quibus didici, quid dominus dux sibi in cussione monetae proponit, reicio ego hanc determinationem ad maiestatem regiam et consiliariorum ipsius maiestatis decisionem.
Thoroniensibus misi iam pridem exemplum regiarum litterarum ac litteras ad thelon<e>atores intitulatas.
Adolescentem, quem ut in superinscribed⌈inin superinscribed⌉ aulicum reciperem, Vestra Reverendissima Dominatio mihi promovit, libenter intuitu Vestrae Reverendissimae Dominationis susciperem et maiora facerem, sed quia prorsus ignorat linguam Germanicam nec Latinam callet, ideo profecto mihi inutilis est. Nam non ignorat Vestra Reverendissima Dominatio, quam inconveniens et durum sit dominum per interpretem cum servitore suo agere. Si Reverendissimae Dominationi Vestrae occurreret(?) alius honestus, linguam Almanam intelligentem, tametsi cum aulicis hoc tempore abunde sum provisus, eum tamen amore Reverendissimae Vestrae Dominationis accipiendum in aulicum ... illegible⌈...... illegible⌉ non reluctabor.
In novis nihil habeo, quod delectet, his tamen effluxis diebus IIII-or fulmina et corruscationes, proh dolor, hic et aliis locis episcopatus mei similiterque in vicinio damna non mediocria fecere, hic enim foris oppidum incensa et exusta sunt duo horrea, ecclesia parochialis quassata, non tamen incendio damnificata, multae villae et mansiones rusticorum conflagratae. Deus avertat, ne peiora sequantur. Messem etiam difficilem ex inundantibus imbribus causatam habemus, segetes iam nonnullae in fimum degenerant et pro desertis habentur. Misereatur nostri Deus et gratiora donet nobis
BCz, 1595, p. 562
tempora.
Cui Reverendissimam Dominationem Vestram, quo Eam a cunctis adversis defendat ac custodiat diligenter commendo.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ scripsit
Postscript:
Putabam, quod adolescens ille reverti ad Reverendissimam Dominationem Vestram debuisset, sed mutato proposito atque a me litteras commendati<ci>as ad praepositum meum Warmiensem accipiens, recto itinere curiam sacrae regiae maiestatis petiit.
Idem ⌊Mauritius episcopus⌋ scripsit
| |
40 | IDL 3571 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-08-03 |
received 1533-08-06
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 573-576
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 845, f. 366v-367r
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 333
|
Prints: 1 | AT 15 No. 386, p. 530-531 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 576
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
BCz, 1595, p. 573
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice praestantissime et frater in Christo carissime.
Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae ex manibus secretarii eius recepi et non modo non est molesta Reverendissima Dominatio Vestra, verum etiam gratissimum semper mihi facit, quod litteris suis me frequenter invisit idque, ut coepit, ita et iure amicitiae inter nos firmatae facere pergat, rogo. Et si quod scribat aliud on the margin⌈aliudaliud on the margin⌉ nihil habet, saltem hoc quod nihil habet, scribat, immo, ut saltem manus suae inspectione molestias adversae valetudinis meae aliqua ex parte levem efficere non intermittat. Erit hoc mihi tam gratum, quam quod gratissimum.
Insuper pro novitatibus communicatis et mihi admodum auditu gratis gratias ago. Quibus vero paria faciam et hac in parte amori Reverendissimae Dominationis Vestrae respondeam, apud me sunt hoc tempore nullae, quae ipsam lateant.
Ceterum quia Dominatio Vestra Reverendissima litteras ex urbe Roma habuit, utile atque adeo necessarium est mihi scire, an ista dispensatio pro Bartholomeo Grefe consule Elbingensi (cui ad intercessionem Reverendissimae Dominationis Vestrae terminum huiusmodi dispensationis expediendae usque ad festum divi Michaelis proximum iterum prorogavi) expedita sit, ut itaque de hoc Dominatio Vestra Reverendissima me certiorem reddat, percupio. Nam res est pessimi exempli et in multorum, paria audentium offendiculum, hactenus tolerata et diutius quam ad praestitutum diem terminum festi divi Michaelis haud quaquam toleranda.
In monetario praeterea negotio ita me gessi et adhuc geram, ut vigilantia et studium meum nulla in parte desiderari possit, quemadmodum etiam in proximis meis litteris nonnihil attigi. Nunc aliud in eo negotio scribendum non venit, quam hoc, quod sciam, aurum insigniter ascendere ita, ut florenus Rhenensis hodie ⌊Gedani⌋ ematur semiduabus marchis et quinque solidis. Quid inde sequetur Reverendissima Dominatio Vestra, quae est sua prudentia, expendet. Nam ubi ad commodum non publicum, sed privatum, moneta excuditur, quod nihil inde boni sequi possit, nemo non vel mediocriter sapiens videt. Quid itaque in hac re faciendum interea, donec in proximum conventum venturi sumus, cogitandum est.
Reverendissimam Dominationem Vestram felicem conservet et in omnibus prosperet Christus.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 3 Augusti anno 1533.
Vestrae Reverendissimae Dominationis in omnibus ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋ scripsit
Postscript:
Litterae hic inclusae, ut apparent, per plurimorum manus iactatae, nudius tertius rursus impraemeditate ad me rediere, quas nunc mitto. Cui commissae erant, ... illegible⌈...... illegible⌉ non sinceriter a se extrusit, quam incuriam boni consulere dignetur Vestra Reverendissima Dominatio, cui me iterum atque iterum commendo.
| |
41 | IDL 7139 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, 1533-08-13 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 998: Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae datas XIII Augusti accepi |
| |
42 | IDL 998 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-08-22 |
received 1533-09-01
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 26
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 349
|
Prints: 1 | AT 15 No. 413, p. 566-567 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 26v
Reverendissimo in Christo patri et domino Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo et honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 26r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine Frater et Amice carissime ac plurimum honorande.
⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae datas 1533-08-13⌊XIII Augusti1533-08-13⌋ accepi. Ex quibus primum intellexi Dominationem Vestram Reverendissimam ita secum constituisse, quod velit a reverendissimo domino ⌊episcopo Plocensi⌋ recipere munus consecrationis, quod admodum me exhilaravit et nihil libentius audiri a me potuit. Et ut ista consecratio felix et fausta sit paper damaged⌈[sit]sit paper damaged⌉ Reverendissimae Dominationi Vestrae, ex animo opto et precor. Neque ego detrectassem [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ interesse et astitisse, si per Reverendissimam Dominationem Vestram vocatus ad [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ essem et per valetudinem meam, quae frequenter adversa est, licuisset. De monetario negotio rettulit mihi dominus Achatius Zceme castellanus Gedanensis, cum nuper ex Konigsberg veniens huc ad me divertisset, quod illustrissimus dominus dux in Prussia etc. iam nobiscum in cessationem cussionis monetae consentiat et quidquid in proximo conventu de hac re utrimque conventum ac conclusum fuerit, servare et approbare velit.
In ⌊conventum⌋ proximum Deo et sanitate comite sum venturus, ubi de his ac aliis latius coram colloquemur. Interea Reverendissimam Dominationem Vestram felicitet, sospitet ac in bona valetudine conservet Christus Dominus noster.
Reverendissimae Dominationis Vestrae in omnibus bonus frater ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋ subscripsit
| |
43 | IDL 3574 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-08-25 |
received 1533-08-28
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 585-586
|
Prints: 1 | AT 15 No. 415, p. 569 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 586
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
BCz, 1595, p. 585
Reverendissime in Christo pater et domine, domine frater et amice carissime ac plurimum honorande.
Quadriduum est, quod Reverendissimae Dominationi Vestrae per quendam hominem mihi notum scribens ad litteras ipsius novissimas respondi, litterasque in ⌊Hogenstein⌋, ut inde in ⌊Lubaviam⌋ mitterentur, deponi iussi. Et licet sperem eas Reverendissimae Dominationi Vestrae fideliter redditas esse, nolui tamen committere, ut hic subditus meus, civis Heilsbergensis, istic concessurus meis litteris vacuus veniret, quibus vel hoc quod iam rescripsi et respondi significare visum est, in rem amicitiae nostrae esse. Cetera omnia in eo statu sunt, quo tum cum priores istae meae litterae scriberentur, erant. Si quid interea novi istic accidisset, significare velit Reverendissima Dominatio Vestra. Quam felicem ac bene florentem esse cupio.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 25 Augusti anno 1533.
Postscript:
In[1] causa quae inter ⌊Hermannum Peccaw⌋ et ⌊Georgium a Clement⌋ controvertitur, ita egi, uti hominum et temporum condicio permisit examenque testium in ea pro Georgio a Clement antequam litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae acciperem et nunc pro Hermanno Peccaw cum attentatione concordiae venerabili fratri nostro ⌊Tidemanno Gise⌋ custodi et canonico Warmiensi superinscribed⌈WarmiensiWarmiensi superinscribed⌉ nec non officiali nostro in spiritualibus generali commisi. Datum ut supra.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊M(auritius) episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
[1] Postript in the hand of sender.
| |
44 | IDL 6884 | Ioannes DANTISCUS to Friedrich II of Wittelsbach der Weise, in Summer 1533 Letter lost |
received 1534-01-06 Letter lost, mentioned in IDL 1077 |
| |
45 | IDL 1009 | Friedrich II of Wittelsbach der Weise to [Ioannes DANTISCUS], Amberg, 1533-09-26 |
Manuscript sources: 1 | copy in German, 16th-century, AAWO, AB, D.103, f. 33r-34r
|
Prints: 1 | AT 15 No. 467, p. 641-643 (in extenso; Polish register) |
|
| |
46 | IDL 5988 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, s.l., [1533-10-06] |
received Graudenz (Grudziądz), 1533-10-06
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 11
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 370
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Heri statui audire missam, Vestram Reverendissimam Dominationem visitare et valedicere. Sed dum lectum intrarem, accepi medicinam, ex qua nactus sum lubricum ventrem, quod(?) nunc(?) conceptum animi explere nequeam. Cogor itaque me in cubiculo usque ad ascensionem currus me continere. Ideo Vestram Reverendissimam Dominationem his litteris visito, valedicere paper damaged⌈[ere]ere paper damaged⌉ et benedicere ac ut ad multos felices annos recte valeat, cupio.
⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋
| |
47 | IDL 1035 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-10-07 |
received [1533]-12-04
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 10
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 395
|
Prints: 1 | AT 15 No. 533, p. 740-741 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 10v
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, amico praestantissimo et fratri plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 10r
Reverendissime in Christo pater, domine amice et frater plurimum honorande. Longaevam in Domino felicitatem et salutem Vestrae Reverendissimae Dominationi ex candido affectu faveo.
Serenissima ⌊regia maiestas⌋ me per hunc cubicularium suum ac speciales litteras in ⌊conventum Margenburgensem⌋ pro 1533-12-13⌊festo divae Luciae1533-12-13⌋ proxime celebrandum vocare dignata est, in quem si sanus fuero, venturus sum et officium meum facturus. Nova, quae scribam, non habeo. Quae hic cubicularius affert, ex ipso Reverendissima Dominatio Vestra coram audiet. An domini nuntii harum terrarum ad maiestatem regiam amandati exiverint, ignoramus. Mora eorum non admodum eo, quod non potest non esse nociva, nobis placet. Cupio Reverendissimam Dominationem Vestram ab omni molestia optatam ducere vitam et me illi esse commendatissimum.
Ex ⌊Helsberge⌋, 7 Octobris 1533.
Vestrae Reverendissimae Dominationis sincerus frater ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋ manu sua
| |
48 | IDL 1051 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-12-03 |
received [1533]-12-04
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 7-8
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 871, f. 375v-376v
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 419
|
Prints: 1 | AT 15 No. 578, p. 817-820 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 7r
Reverendissime in Christo pater et domine, domine frater et amice carissime ac plurimum honorande.
Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae ex ipsius nuntio accepi causasque istas omnes non sine dolore animi ad cor revocavi, quae non minus me quam ipsam Reverendissimam Dominationem Vestram urgent. Et a gravioribus atque adeo ipso domino Stanislao Costka exordium faciens, visum est mihi (salvo saniore Reverendissimae Dominationis Vestrae iudicio) ita contra ipsum procedendum esse, quemadmodum in exemplari a me congesto et ex maiori parte ex litteris Reverendissimae Dominationis Vestrae recepto videbit.
Quod autem in eo exemplari nulla de capulo ensis attacto fit mentio, haec causa est, quod nemo, quantum ego scio, praeter Reverendissimam Dominationem Vestram et me hoc vidit. Et domini forsan de hoc gravatim testimonium praebebunt. Tamen scribam hoc ipsum reverendissimo domino episcopo Premisliensi stain⌈[nsi]nsi stain⌉. Similibus est usus gestibus erga me, cum seorsim illi loquerer, unam manum in altum elevatam, alteram super capulum gladii habens. Et hunc superbum morem eum habere eoque stain⌈[eoque]eoque stain⌉ contra magnificum dominum Georgium a Baysen palatinum Marienburgensem etc. atque etiam Ludowicum de Mortangen castellanum Elbigensem ipsum uti vidi.
Quod magnificus dominus capitaneus Marienburgensis Reverendissimae Dominationi Vestrae suam opem et operam offert, libenter audio, nihil dubitans, quin et plures alios tales habeat fautores et amicos, ita se offerentes. Ceterum rogandus est Dominus Deus, ne illorum ope et opera nobis opus sit. Nam expertus sum, quid mecum in transactione inter sacram regiam maiestatem et ducem Prussiae actum sit, ubi tunc amici mei ostentatione sola causa fuerunt et consilium dederunt, quod contra pacta pacis retenta mihi fuerunt oppida Braunsberg et Tolkemit et anno praeterito subditos meos, vilissimos homines, contra me concitaverunt, ubi et eorum servitores adiuncto sibi subdito meo, plebano meo in Wormedit, insidias tetenderunt. Ita expertus sum, quod nobis ecclesiasticis non bene volunt, unum ore loquentes et aliud corde tenentes. Idcirco summe consulo Reverendissimae Dominationi Vestrae, ut bonam rationem habeat malignitatis horum temporum et hanc causam cum Costka sinat transigi per sacram regiam maiestatem, apud quam sicut ex litteris reverendissimi domini Premisliensis intellexi, iam iecit bonum fundamentum ac quantum suo alto consilio, salvo tamen honore, fieri potest, pacem sibi quaerat.
AAWO, AB, D. 8, f. 7v
De causa ⌊Iacobi Campe⌋ profecto est dominis consiliariis universis magna illata iniuria. Confeci informationem, ut ex nunc proxime Marienburgensi conventu ad maiestatem regiam specialibus litteris scriberetur eo, quod domino Zcema, qui est adversarius ⌊Campe⌋ et ⌊Costka⌋, sine suspicione non sit referenda, potest tamen postulare responsum, id quod dominationi eius iniungendum est et potest etiam adicere aliquid ex his, quae in Grudnicensi conventu in commissis accepit. Maximopere mihi necessarium videtur, quod Dominatio Vestra Reverendissima ipsum dominum Zcema diligenter adhortetur, ut omnia et fideliter et sinceriter agat expediatque.
Si dominus Zcema vel ⌊Gedanenses⌋ aliquo modo vacillarent et conceptum et iniunctum iter (quod non spero) prosequi postponerent, in aliquo loco et, si placeret propter debilitatem meam, ⌊Elbingi⌋ conveniendum nobis erit, si modo 1534-05-08⌊festum Stanislai1534-05-08⌋ foret nobis in mora periculosum.
De causa Holste praestolari me oportet stain⌈[ortet]ortet stain⌉ rei eventum. Doleo autem vehementer, quod cum tam vili homine de stain⌈[ine de]ine de stain⌉ honore meo contendere debeo, timens, ne mihi soli iam c paper damaged⌈[m c]m c paper damaged⌉um Holste, quod omnibus nobis cum Campe actum est, contingat paper damaged⌈[at]at paper damaged⌉. Scio enim stilum istius curiae.
In his et praemissis omnibus habeat Reverendissima Dominatio Vestra pro sua censura corrigendi, addendi ac minuendi etc. facultatem. Et rogo Eandem, quo velit deliberare et mentem suam cum hoc meo proprio nuntio rescribere, quem propterea mitto, ne Vestra Reverendissima Dominatio nimium in nuntiis sit gravata.
Est etiam pro foribus festum divae Luciae, quod moram non patitur. Igitur etc.
Quod Reverendissima Dominatio Vestra ad ⌊conventum⌋, quia non vocata, venire neque vult, neque potest, assentior sententiae Eiusdem. Ego autem vocatus scripsi me illuc venturum, consulens autem medicos ac directores corporis et sanitatis meae, non solum non suadent, verum etiam prohibent, praesertim hoc brumali tempore, nisi me ipsum velim morti obicere. Vexant enim me etiam praeter solitas aegritudines aliae quaedam, de quibus nudius tertius in litteris meis mentionem feci. Itaque quod mecum statui, mortis
AAWO, AB, D. 8, f. 8r
terrore absterritus, adimplere nequeo. Nam habeo adhuc prae oculis, quod hoc tempore, praesertim in Natalis Christiani diebus, bis ad mortem usque aegrotavi. Spero itaque, quod in hac inevitabili necessitate Reverendissima Dominatio Vestra et alii domini me habebunt excusatum. Nam etiam si ambo in eo ⌊conventu⌋ praesentes essemus, nescio, an aliquid plus, quam in his litteris scriptum est, conficere possemus, nisi haberemus primum a ⌊regia maiestate⌋ responsum. Et quantum credo et coniecto, legatio regia in hunc conventum non erit magni ponderis.
Quod civitates reddunt se ad iurandum in consilium difficiles, nihil aliud de hoc scio, nisi quod in prioribus conventibus in se ad proponendum maioribus suis susceperunt.
Praeterea non esset conveniens, ut ex hoc ita subito a gubernio patriae desisteremus. Nam (ut aiunt) uno ictu non cadit arbor. Oportet i stain⌈[t i]t i stain⌉taque rationes eorum primum audire. Quod ro paper damaged⌈[o]o paper damaged⌉gat Reverendissima Dominatio Vestra, ut has res gestas sacrae regiae maiestati ac reverendissimo domino episcopo stain⌈[episcopo]episcopo stain⌉ Premisliensi describerem, de Campe et Holste ad longum scripsi stain⌈[scripsi]scripsi stain⌉ binis litteris, unas dedi Marienburgi Kostka, alteras [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉, qui hinc celeri cursu in Wilnam concessit. De Costka [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ non feci mentionem et puto secundum datam litterarum ipsius Ca paper damaged⌈[a]a paper damaged⌉mpe, quod tunc litterae meae erant in manibus ipsius domini episcopi Premisliensis. Vestra Reverendissima Dominatio deliberavit in hospitio meo in ⌊Graudentz⌋, illico cum veniret in ⌊Antiquum Castrum⌋, nuntium ad ⌊regem⌋ mittere velle. Utinam id factum fuisset. Nunc autem satisfaciendo desiderio Reverendissimae Dominationis Vestrae etiam scribo domino Premisliensi, prout in exemplari videbit.
Ex quo autem dominus Zcema nuntius ad regem vadit et seorsum consiliarii scribent, non est mihi visum, ut ultra eorum scripta alias on the margin, in the hand of Nicolaus Human⌈eorum scripta aliaseorum scripta alias on the margin, in the hand of Nicolaus Human⌉ exarem litteras et mihi plus aliquid arrogem, quam ceteri faciunt, quod mihi magis ad insipientiam quam sapientiam imputari posset et spero, quod erit Dominatio Vestra Reverendissima in hoc pro nunc contenta. De domino de Woynow, qui inservit reginali maiestati, nullum comperio mihi a Dominatione Vestra Reverendissima ad reginalem maiestatem scribendi modum datum. Si utique voluerit, ut scribam, det mihi argumentum. Sed arbitror conveniens, ut hoc negotium usque ad reditum domini Czema, cum quo reginalis maiestas desiderat loqui, quiescat. De litteris
ill(ustris) or ill(ustrissimi)⌈ill(ustris)ill(ustris) or ill(ustrissimi)⌉
domini ducis in causa Fincke et Sperling nihil est, quod
AAWO, AB, D. 8, f. 8v
moveat or moneat⌈moveatmoveat or moneat⌉. Viderit ipse. Scio ipsum talem, quod non facile a concepto suo declinari possit.
Tandem Reverendissimam Dominationem Vestram rogo, velit haec mea omnia tam bono et grato animo suscipere, legere et interpretari, quam sunt a me candido quidem animo, sed non sine labore et anxietate scripta. Et si quid eidem Vestrae Reverendissimae Dominationi adversi accidere written over i⌈iee written over i⌉t, pro posse meo ipsam non destituam. Nam scio nihil eam vel petituram vel desideraturam, nisi quod fert et possibilitas et honestas. Quam et superinscribed, in the hand of Nicolaus Human⌈etet superinscribed, in the hand of Nicolaus Human⌉ Dominus Deus pro mutua nostra amicitia diutissime salvam et incolumem conservet, precor.
Ex ⌊Heilsberg⌋, III Decembris anno MDXXXIII.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae totus bonus frater ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋
| |
49 | IDL 1057 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-12-11 |
received [1533]-12-20
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 9
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 423
|
Prints: 1 | AT 15 No. 586, p. 829-830 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 9v
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 9r
Reverendissime in Christo pater et domine, domine frater et amice carissime ac plurimum honorande.
Non possum non probare, quod Reverendissima Dominatio Vestra dominum ⌊doctorem Reynicium⌋ in hunc conventum mittere decrevit, nam etiam sua res agitur in eo, quod ⌊Campe⌋ apud maiestatem regiam super compromisso ipsum insimulaverit. In qua re si ei adversi quid acciderit, credo, quod domini consiliarii, quorum tunc in eo compromisso conscribendo secretarium egit, ipsum non deserent.
Morbi mei consueti, praesertim calculus et colica, me iterum adeo invaserunt, ut si voluissem in hunc conventum ire, vel etiam, quod minus est, currum conscendere, nequaquam potuissem aut hodie possem. Liberabit me semel (spero) Omnipotens medicus, vel una, vel altera via, his morborum afflictionibus. Alia modo scribenda non occurrunt, quam quod Reverendissimam Dominationem Vestram salvam et felicem esse cupiam, rogans, ut nova, quae ex curia regia vel alicunde alias habet, mecum per opportunitatem communicare non gravetur.
Ex ⌊Heisberg⌋, 11 Decembris anno MDXXXIII.
Servitor Dominationis Vestrae in omnibus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ aegrotus subscripsit
| |
50 | IDL 1064 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1533-12-24 |
received [1533]-12-29
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 12-13
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 431
| 2 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 613
|
Prints: 1 | AT 15 No. 599, p. 858-859 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 13v
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 13r
Reverendissime in Christo pater et domine, domine frater et amice carissime ac honorande.
Mitto istuc in ⌊conventum istum Luboviensem⌋ scribam meum dominum ⌊Valentinum Steinpick⌋ canonicum Gutstatensem et plebanum Allensteinensem, praesentium exhibitorem, cum scriptis nuper a me dictatis ac Reverendissimae Dominationi Vestrae etiam missis. Ad quae si quid Reverendissima Dominatio Vestra cum ceteris dominis consiliariis vel addere, vel inde minuere voluerint, bene sum contentus.
Ego ipse libenter venirem, si per infirmitatem liceret. Nam de una in aliam incido aegritudinem. Nunc et hoc accessit, videlicet podagra in pede uno, ita ut ipsum in terra figere non possim.
Quid novae molestiae dominus Kostka nuperrime in Marienburgo contra dominos praesentes exercuit, ex ipsis intelliget Reverendissima Dominatio Vestra. Nullum esse remedium aliud puto, meo quidem iudicio, nisi sacra regia maiestas imponat illi cum honore nostro frenum vel abstinendum erit ab illo loco.
Commodius visum fuisset nobis, ut domini consiliarii posuissent hunc conventum non in Luboviam propter oppidi exustionem, sed in Newemargt.
Cetera coram nomine nostro ⌊Valentinus⌋ scriba referet Reverendissimae Dominationi Vestrae, quam longissime in bona valetudine felicitet et prosperet Christus.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
Postscript:
AAWO, AB, D. 8, f. 12r
[1]Reverendissime domine. Ex quo magnificus dominus palatinus Pomeraniae aegrotat, et si consequens, ut mortalis, mortem obiret, cogitavi eo eventu, quo sollicitaremus apud maiestatem regiam, ut ei sufficeretur dominus Ludovicus de (Mortang)en tamquam(?) senior et bene meritus, domino Ludvico - dominus castellanus Gedanensis, domino castellano Ge(danensi) - dominus Fa(bianus) Czema et domino Fa(biano) dominus capitaneus Graudnicensis vel N(icolaus)(?) de Vainow aulicus reginalis maiestatis salvo saniori consilio Reverendissimae Dominationis Vestrae et pensandum erit, ne eo casu ex minima mora praeveniamur.
Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉
ut in litteris.
Extensius incoram tamen sub fide.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Mauritius episcopous Varmiensis⌋ scripsit cursorie
[1] Postscript in sender’s hand.
| |
51 | IDL 6794 | Raymund FUGGER to Ioannes DANTISCUS, 1533-07-02 — 1534-01-10 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 1092 |
| |
52 | IDL 6793 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, 1533-07-01 — 1534-01-10 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 1092 |
| |
53 | IDL 1092 | Ioannes DANTISCUS to [Anton FUGGER], Löbau (Lubawa), 1534-01-11 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, autograph, BCz, 244, p. 29 (t.p.), 30 (b.p.)
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 244, p. 30 (b.p.)
Unsern(n) fruntlichen(n)n dienst / und was wir liebs und wolgefallens vormugen zuvoran. / Edler und fester her(r), gunstiger freundt. /
Negst in ewrem(m) abwesen(n) hab wir superinscribed in place of crossed-out ich⌈ich wir wir superinscribed in place of crossed-out ich⌉ / uff unser superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ unser unser superinscribed in place of crossed-out ...⌉ ⌊⌋ an euch von unserm(m) gunstig(en) freunde her(n) ⌊Reymundo⌋, ewerm(m) bruder, gancz ein freuntlich ⌊⌋ uberkomen(n), / das er zu frid ist gewest umb die dreyhundert ducatn(n) uff disse zceit den ewern(n) zu beczalen(n). / Das wir so vorschafft / und dem(m) nu genug geschen, / derhalbn(n) wir euch mit hochem herczlichem fleis dancken(n), das ir uns so lange gewartet / und mit uns gedult getragen(n). / Wer wir das widerumb um(m)b euch ader die ewerm(m)nn(n) overwritten⌈nn(n)nn(n) overwritten⌉ um(m)er mugen(n) beschulden(n) und freuntlich vordynen(n), / erbitt wir uns willig. / Wollen(n) ouch vil ehr und woltat uns bewisen nu(m)mer vorgessen(n), / bittend disse beygebund(en) ⌊⌋ her(n) ⌊Bartol paper damaged⌈[ol]ol paper damaged⌉ BCz, 244, p. 29 (t.p.)me Welser⌋ lossen antwurten. / Es ist nichts dan superinscribed in place of crossed-out das⌈das dan dan superinscribed in place of crossed-out das⌉ freundt, brive in ⌊Hispanien⌋ zu schick(en) im puntel. / Hiemit Gote dem almechtigen(n) in langeweriger gesuntheit und glukselig(en) zu nemen(n) on the margin⌈in langeweriger gesuntheit und glukselig(en) zu nemen(n)in langeweriger gesuntheit und glukselig(en) zu nemen(n) on the margin⌉ befholen(n). /
Dat(um) uff unserm(m) slosse ⌊Lobau⌋, den XI Januarii anno d(omi)ni 1534.
| |
54 | IDL 1101 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-01-22 |
received [1534]-01-27
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 15 + f. [1] missed in numbering after f. 15
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 469
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 44, p. 87-89 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 15r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine, frater et amice carissime ac plurimum honorande.
De omnibus, quae per Reverendissimam Dominationem Vestram et alios ⌊dominos consiliarios⌋ nuper ⌊Luboviae⌋ congregatos acta et conclusa sunt, sum contentus.
Spero, quod dominus ⌊Zcema⌋ et ⌊collega eius⌋ arripuerint iam iter ad sacram ⌊regiam maiestatem⌋. Ceterum scripsit paper damaged⌈[scripsit]scripsit paper damaged⌉ mihi ⌊magistratus Gedanensis⌋ ortam esse in ⌊civitate⌋ sua turbati paper damaged⌈[turbati]turbati paper damaged⌉onem nonnullam atque reluctationem in receptione mediantium Polonicorum, partim quod subditi mei merces suas illo ducentes eos capere recusarent, partim quod evulgatum esset illic in ⌊episcopatu⌋ meo ipsos mediantes prohibitos esse ac per ⌊oeconomum⌋ meum reiici forpiceque conscindi solere, cupiens idem magistratus, quomodo haec res se haberet, a me informari. ⌊Cui⌋ tale in effectu responsum dedi. Neque me, neque ⌊oeconomum⌋ meum, neque alterum quempiam de ⌊episcopatu⌋ meo mediantes bonos prohibuisse. Nam ⌊oeconomus⌋ meus ultra quingentas marcas bonorum mediantium de proventibus nostris hoc anno iam percepit. Hoc autem ipsi, ut veterem morem in ⌊episcopatu⌋ meo, iam a principio novae monetae servatum et superinscribed, in the hand of other⌈etet superinscribed, in the hand of other⌉ iuxta mandata desuper emanata se conservaret, praecepisse, videlicet ut haberet forpicem ad manum et, si quid mediantes Swidnicenses alioqui prohibiti et aliqua alia adulterina moneta in levatione census occurreret, ipsam nonnihil forpice, ne aut reveniret, aut alter quispiam ea deciperetur, conscinderet atque notaret.
Id quod et ⌊oeconomus⌋ meus fecit, utinam et ⌊Gedanenses⌋ iam ab initio ita fecissent, haberemus profecto nunc et minus falsarum prohibitarumque monetarum, et plus quietis. Quod autem ⌊oeconomus⌋ hoc fecit et facit, nihil novum ab eo factum est. Nam et dominus ⌊Iostus Ludwicus Decius⌋, monetariae praefectus, atque etiam quidam alii hoc (monetam Swidnicensem prohibitam aliamque adulterinam conscindendo) ita fecerunt.
Cur autem subditi mei mediantes Polonicos illibenter recipiunt, haec potissimum ratio est, quod timeant decipi a mercatoribus, adulterinos illos atque Swidnicenses prohibitos mediantes probis Polonicis intermiscentibus et sic subditos nostros damno afficientibus. Adiecit in litteris suis ⌊magistratus Gedanensis⌋ in isto Luboviensi conventu nonnihil de hac re tractatum fuisse. Ceterum ⌊meus scriba⌋, cum alia referret, AAWO, AB, D. 8, f. 15v nullam de ea mihi mentionem fecit, alioqui iam dudum totum hoc negotium, sicuti in ⌊episcopatu⌋ meo per ⌊oeconomum⌋ meum geritur et in veritate se habet, declarassem ⌊magistratui Gedanensi⌋, imprimis autem Reverendissimae Dominationi Vestrae.
Quam, ut ulterius huius rei ignaram esse nolui, ita felicissime valere salvamque ac bene florentem vivere opto ex animo, rogans, ut si quid novitatum [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ aut alicunde alias, mecum communicare paper damaged⌈[mmunicare]mmunicare paper damaged⌉ velit.
Ex ⌊Heilsberg⌋, XXII Ianuarii Anno MDXXXIIII.
Reverendissimae Dominationis Vestrae in omnibus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
55 | IDL 1338 | Mauritius FERBER to [Ioannes DANTISCUS], Heilsberg (Lidzbark Warmiński), [1533-12-03 — 1534-01-22?] |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 105-106
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 1
| 2 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 138
| 3 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 364
| 4 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 614
|
Prints: 1 | AT 17 No. 437, p. 542-543 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Perlibenter vidissem, quod Reverendissima Vestra Dominatio mihi impertivisset in his causis suum consilium. Potuissem tunc ego melius melius et efficacius consilium illi meum exposuisse. Si quid erratum in eo est, boni consulat Vestra Reverendissima Dominatio et brevitati et f celeritati imputet, si quid incompte congestum est.
Vere paper damaged⌈[re]re paper damaged⌉or, quod ⌊maiestas regia⌋ primae petitioni non paper damaged⌈[n]n paper damaged⌉ annuit et quo ⌊Campe⌋ praecipiat, ut sese rursu paper damaged⌈[rsu]rsu paper damaged⌉m(?) in obstrictionem statuat. Secundum vero videlicet citationem denegare non potest iuste saltem. Quam si domini obtinuerint, possunt pro festo Stanislai deliberare, an ipsam exsequi curare voluerint nec ne. Cum ceteris etc. or re(bus)⌈etc.etc. or re(bus)⌉ celerius procedere nequimus.
Ego pro defensione honoris nostri libenter contribuam cum ceteris pro rata mea, cum ⌊Koska⌋ ut amica transfigatur concordia. Iterum suadeo, ⌊rex⌋ enim noster grandaevus est, qui, quod nunc absit, mortem obiret, non fauste starent res spiritualium, et ⌊Kostka⌋ est homo inflatus omni elatione et factiosus on the margin⌈et factiosuset factiosus on the margin⌉ et peritus miles igitur etc.
AAWO, AB, D.8, f. 105v
Opus erit, ut res amotionis suae sub sacra fide tractetur cum ⌊reginali maiestate⌋, eo superinscribed⌈eoeo superinscribed⌉ quod written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉quodquod written over ...⌉ sunt tales res iniuriosae et {et} odiosae. Nihil dubito, Vestra Reverendissima Dominatio memoria tenet, quomodo ⌊episcopo Luce⌋ in simili casu cum ⌊Cosmidero⌋ capitaneo Margenburgensi successerit.
Cupio me a Reverendissima Dominatione Vestra ⌊sacrae maiestati regiae⌋ et ⌊reverendissimo domino Primisliensi⌋ commendatum facere et hoc pono in arbitrium Vestrae Reverendissimae
D(ominationi) or D(ominationis)⌈D(ominationi)D(ominationi) or D(ominationis)⌉. Nil aliud habeo pronunc, idcirco non erit necessarium, quo nuntius Reverendissimae Dominationis Vestrae ad nos declinet, sed [...] stain⌈[...][...] stain⌉[...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉[...] stain⌈[...][...] stain⌉us recto itinere compendium itineris sui peragat.
Si dominus ⌊Czema⌋, ut statuerat primum, videre vellet ⌊reverendissimum Cracoviensem⌋, ut ad Reverendissimam Dominationem Vestram declinet, operae pretium censeo. Si vero recto vitinere ⌊Vilnam⌋ versus proficiscetur et ad me veniet, exhibebo me in omni exstructione sincerum amicum.
Si placebit Vestrae Reverendissimae Dominationi, ut ita cont(ra) ⌊Campe(n)⌋ etc. superinscribed⌈etc.etc. superinscribed⌉, prout denotatum est, procedatur, scribat etiam suam mentem, precor. In hunc futurum conventum dominis consiliarii<s> litteras AAWO, AB, D.8, f. 106r ego disponam, si ad me necesse est mittuntur. Attamen fortassis dominis consiliariis acceptius erit, quo suum Vestra Reverendissima Dominatio mittat proprium nuntium ad eos.
Copias litterarum, quas mihi Dominatio Vestra miserit, omnes, vel partem earundem, prout voluerit et mihi mandaverit, ne habeor duplicare laborem, consiliariis mittam.
Cum his, ut parcat rudi stilo et characteri atque me stain⌈[atque me]atque me stain⌉ commendatum habeat et fraterno amore prose paper damaged⌈[se]se paper damaged⌉quatur, cupio.
⌊Mauritius episcopus⌋ manu sua
| |
56 | IDL 4169 | Sigismund I Jagiellon to Mauritius FERBER, Ioannes DANTISCUS, Johann von LUSIAN (LUZJAŃSKI), Georg von BAYSEN (BAŻYŃSKI), Jerzy KONOPACKI (von KONOPAT) sr, Mikołaj DZIAŁYŃSKI (von DZIALIN), Ludwig von MORTANGEN (MORTĘSKI) & Achatius von ZEHMEN (CEMA), Vilnius, 1534-01-24 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, AGAD, AZ, 2999, f. 117
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Reverendis in Christo Patribus, dominis ⌊Maurici superinscribed, in the hand of other⌈ii superinscribed, in the hand of other⌉o⌋, ⌊Ioanni⌋ Culmensi episcopis, necnon Magnificis et Generosis ⌊Ioanni de Lusianis⌋ Culmensi et capitaneo Radzinensi, ⌊Georgio de Baisen⌋ Mariemburgensi et Capitaneo Gnevensi, ⌊Georgio de Conopathi⌋ Pomeraniae palatinis et capitaneo Suecensi, ⌊Nicolao de Dzialin⌋ Culmensi et capitaneo Brodnicensi, ⌊Ludovico de Mortangen⌋ Elbingensi et ⌊Achatio Czeme⌋ Gedanensi castellanis et capitaneo Stumensi, sinicere et fidelibus dilectis gratiam nostram regiam
Reverendi in Christo Patres necnon Magnifici et Generosi sincere et fideles dilecti.
Ante bellum novissime in ⌊terrris istis Prussiae⌋ gestum cum olim Sebastianus a Loden insimulatus fuisset, tamquam praedonibus et maleficis, qui ex terra ordinis grassabantur subditisque nostris caedes et plurima damna inferebant, receptum praebuisset, donavimus censum illius, quem habuit in ⌊civitate nostra Elbigensi⌋, famato olim Michaeli Brackwagen, civi eiusdem civitatis Elbingensis, in cuius usu et possesione est hactenus civis eiusdem civitatis Elbingensis nomine Casperus Damnicz vigore eiusmodi donationis per nos sibi factae.
Quia vero illustris princeps dominus ⌊Albertus⌋ marchio Brandeburgensis et in Prussia dux egit apud nos et antea saepius, et novissime per oratorem suum generosum Georgium de Cunheym capitaneum in ⌊Tapiaw⌋, ut subditum suae illustritatis Casperum ab Aulach, cui uxor, relicta Sebastiani praefati demortui, nupsit, in ius recipiendi census praedicti restitueremus, asserens praenominatum olim Sebastianum iure non convictum de his, pro quibus erat insimulatus, ab eodem alienatum esse, nos, tametsi non teneamus memoria, si prius vel posteaquam or postquam⌈posteaquam ms. postequam(!)
⌈posteaquamposteaquam ms. postequam(!)
⌉posteaquam or postquam⌉ applicaveramus Michaeli Brackwagen censum praefatum, Sebastianus a Loden fuerat convictus de eo crimine, cuius accusabatur, necne quandoquidem res haec sit antiquata et iam pridem facta, ne tamen postulationi praefati ⌊domini ducis⌋ deesse et iniuriam alicui fieri velle videamur, vobis
committen(tes) or committen(do)⌈committen(tes)committen(tes) or committen(do)⌉ duximus committimusque praesentibus mandantes, quatenus in proxima ⌊conventione terrarum istarum⌋ vocato ad se succesore memorati Brackwagen nomine Casparo Dannicz et auditis partium propositionibus et responsis visisque litteris nostris super donato per nos censu praedicto editis, et pervestigato, ex qua causa is ipse census a praefato Sebastiano fuerit alienatus, id, quod iustum vobis videbitur, in utramque partem decernatis, unius vel duorum ex vobis absentia non obstante, faciatisque id, quod decreveritis in praemissis, a partibus hincinde firmiter observari, pro gratia nostra facturi.
Commissio propria sacrae regiae maiestatis
| |
57 | IDL 7473 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, shortly before 1534-02-05 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 1117: Accepi litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae per dominum Cristophorum Beyer mihi redditas, quibus me ad declarationem et dominorum, quae per eos Petercoviae etc. sunt gesta et quam ob rem retrogressi sunt, narrationem remittit. |
| |
58 | IDL 1117 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-02-05 |
received [1534]-02-09
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 16
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 488
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 86, p. 181-182 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Accepi ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae per dominum ⌊Cristophorum Beyer⌋ mihi redditas, quibus me ad declarationem et ⌊dominorum⌋, quae per eos ⌊Petercoviae⌋ etc. sunt gesta et quam ob rem retrogressi sunt, narrationem remittit. Cuncta intellexi ex eis. Faxit nunc on the margin⌈nuncnunc on the margin⌉ Deus, ut bene coepta felici claudantur exitu.
Praeterea exposuerunt mihi praefati ⌊domini⌋ Vestram Reverendissimam Dominationem operae pretium censuisse et ipsi hoc ipsum ita futurum proficuum putant, quo et Vestra Reverendissima Dominatio, et ego unico contextu litteris utrimque sigillis nostris roboratis ad ⌊maiestatem regiam⌋ scriberemus, post ipsosque illas dies decem vel circiter destinaremus, quibus negotia dominorum iterum atque iterum regiae maiestati illis commissa, commendaremus. Quod nobis placuit, igitur congessimus his inclusum exemplum. Poterit addere et minuere Vestra Reverendissima Dominatio omniaque melius explanare suo arbitratu. Mittimus proinde sigillum nostrum per praesentem nuntium, si censuerit, ut istic sigillentur et ab istinc ad ⌊regem⌋ destinentur aut ut illae hoc loco a me extrudantur. Non pigebit me subire onera, labores et impensas facere, modo cum hoc nuntio significet mihi mentem suam.
Hic a ⌊Lutheranis⌋ et alibi in vicinio fermeque per universam ⌊Germaniam⌋ propalatum est caesarianos urbem ⌊Romam⌋ ac castellum sancti Angeli absente ⌊pontifice⌋ intercepisse. Si quid Vestra Reverendissima Dominatio de hoc certi habeat seu audiverit, impertiri mihi dignetur, quo animus meus, inter spem et metum suspensus, iucundo exhilaretur nuntio, quod fortunet Deus.
Cui Vestram Reverendissimam Dominationem sanam et incolumem ad votaque felicia fruenda diligenter commendo.
Reverendissimae Dominationis Vestrae bonus frater ⌊Mauritius Varmiensis episcopus⌋ subscripsit
| |
59 | IDL 1120 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-02-17 |
received [1534]-02-18
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 17
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 491
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 112, p. 228-229 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 17r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime ac plurimum honorande.
Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae cum sigillo accepi, quod cum inditis litteris remitto. Et quamquam voluissem ac potuissem nonnulla in litteris ad ⌊reginalem maiestatem⌋ et dominum ⌊episcopum Premisliensem⌋ mutare, nolui tamen neque commode potui propter manus Reverendissimae Dominationis Vestrae subscriptionem. Manserunt itaque, ut per Reverendissimam Dominationem Vestram dictatae et scribi iussae sunt. Ibuntque vel cras, vel ad summum perendie hinc in ⌊Wilnam⌋ per meum proprium nuntium.
De urbe ⌊Roma⌋ nihil aliud certi habeo, quam quod scribitur mihi, scriptum esse ⌊Ioanni Brede⌋ factori ⌊Fuggerorum⌋ in ⌊Gedano⌋ ⌊pontificem maximum⌋ in Urbem rediisse.
Quale ⌊Gedanenses oves⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae in his bacchanalibus ad dehonestationem totius ecclesiastici status, papam, cardinales et episcopos etc. repraesentantes spectaculum ediderint, si Dominatio Vestra Reverendissima istic interrogaverit, facile resciet. Timeo profecto, nisi per maiores ⌊civitatis⌋ emendabitur, quod incident in priora pericula. Nam sunt nonnulli ex primoribus etiam ⌊civitatis⌋ non solum ⌊Lutherani⌋, sed etiam ⌊sacramentarii⌋.
Cum his Reverendissimam Dominationem Vestram bene et felicissime valere cupio, me illius favori et amori diligenter commendando.
Ex ⌊Heilsberg⌋, XVII Februarii anno MDXXXIIII.
Vestrae Reverendissimae Dominationis in omnibus bonus frater ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋ subscripsit
| |
60 | IDL 1124 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-02-28 |
received [1534]-03-02
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 19
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 501
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 137, p. 263-264 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Licet nihil praecipui quod scribam, habeo, nolui tamen hunc nuntium opportune oblatum et istac transiturum vacuum litteris meis ad Reverendissimam Dominationem Vestram venire. Cui imprimis omnia laeta et fausta opto ex animo et hanc oratiunculam oboedientiae ⌊regis Franciae⌋ ex ⌊Urbe⌋ mihi missam pro novitatibus communico ac mitto. Nudius quartus enim recepi litteras ex ⌊Urbe⌋ de data VI Novembris, in quibus aliud non scribitur, quam de rebus meis privatis. Hoc tamen pro certo est eum rumorem, qui hactenus de interceptione ⌊Romae⌋ per ⌊Andream Dorea⌋ nomine ⌊caesareae maiestatis⌋ facta evulgatus est, falsum esse omnino.
Admodum rem gratam fecit mihi Reverendissima Dominatio Vestra, quod communicavit mecum ⌊⌋ domini ⌊Cornelii Duplicii Scepperi⌋. Nam lectio earum animum meum, alioqui ex morbo calculi nonnihil tristem, non parum exhilaravit. Et rogo, Dominatio Vestra Reverendissima non gravetur mihi, quatenus licet, impertiri, si quando ⌊ille bonus vir⌋ tales vel similes novas res scripserit, nam eius scripta magnifacio.
Christus Reverendissimam Dominationem Vestram diu servet incolumem et prosperet in omnibus.
Ex ⌊Heilsberg⌋, Sabbato ante Reminiscere anno 1534.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
61 | IDL 7002 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Löbau (Lubawa), 1534-03-09 Letter lost |
received 1534-03-09 — 1534-03-10 Letter lost, mentioned in IDL 1126: Recepi ex manibus praesentis baiuli litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae, datas Lubaviae 9 Martii cum novitatibus inclusis |
| |
62 | IDL 1126 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-03-10 |
received [1534]-03-17
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 18
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 506
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 161, p. 314 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Recepi ex manibus praesentis baiuli ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae, datas ⌊Lubaviae⌋ 1534-03-09⌊9 Martii1534-03-09⌋ cum novitatibus inclusis. Cui plurimas ago gratias, quod me illarum participem fecerit.
Nuntius meus ex ⌊Wilna⌋ nondum rediit, nec de aliquo cubiculario regio, qui inde venisset, scio. Quid autem dominus ⌊castellanus Gedanensis⌋ mihi ex ⌊Wilna⌋ perscripsit, ex litteris eius hisce inditis Reverendissima Dominatio Vestra intelliget. Quod ad dominum ⌊castellanum Culmensem⌋ attinet, nihil mihi est conquestus contra Reverendissimam Dominationem Vestram. Ceterum, quantum coniectura assequi licuit, video ipsum Dominationi Vestrae Reverendissimae non esse admodum affectum, quemadmodum semel coram, ubi Deus sanitatem conveniendi dederit, dicam Reverendissimae Dominationi Vestrae.
Cui omnia laeta et fausta ominor et ex animo opto meque illi commendo.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 10 die Martii anno 1534.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
63 | IDL 5164 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-03-20 |
received [1534]-03-22
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 82 + f. [1] missed in numbering after 82
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 514
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 201, p. 375-376 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 1unnafter82
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri carissimo et amico plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 82r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice praestantissime et frater plurimum observande.
Salutem in Domino et prosperos ad tota successus.
Cum sciam dominum ⌊castellanum Gdanensem⌋, qui cum suo collega ⌊Vilnae⌋ egerit, hinc cuncta ad Reverendissimam Dominationem Vestram litteris perstrinxisse ac verbis per scribam Thoruniensem nuntiasse. Ideo nunc mihi nihil quidpiam occurrit Vestrae Reverendissimae Dominationi imp(er)tiendo, quod saltem prae se ferret aliquam importantiam. Nolui tamen hunc subditum meum, Reverendissimae Dominationi Vestrae notum, hinc proficiscentem et ad eandem divertentem, atque negotiis suis expeditis mox huc revertentem, in conspectu Reverendissimae Dominationis Vestrae vacuis meis litteris comparere. Quibus Reverendissimam Dominationem Vestram inviso, saluto omneque felix et faustum precor ac me illi pro consueto amore et fixa amicitia diligenter commendo.
Ex ⌊Helsberg⌋, 20 Martii 1534.
Reverendissimae Domiantionis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ manu sua
Postscript:
Vertat.
AAWO, AB, D. 8, f. 82v
Ex quo ⌊maiestas regia⌋ in responso nuntiis dato consentit, probat, suadet et vult, quo consiliarii in consilium iurent, sub ea tamen forma, quae est descripta in statutis ⌊regni Poloniae⌋, penset etiam interim Vestra Reverendissima Dominatio, quomodo hoc iuramentum formari et iurari debeat. Ego quidem, quo iuretur, necessarium cum aliis bene sentientibus sentio.
Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉
ut a tergo.
| |
64 | IDL 7003 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Löbau (Lubawa), 1534-03-23 Letter lost |
received 1534-03-23 — 1534-03-27 Letter lost, mentioned in IDL 1137: Accepi litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae, Lobauiae 23 Martii datas |
| |
65 | IDL 1137 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-03-27 |
received [1534]-04-03
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 72-73
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 520-521
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 209, p. 386-388 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 73v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, amico praestantissimo et fratri observandissimo
AAWO, AB, D. 8, f. 72r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice in Christo carissime et frater plurimum observande.
Salutem et longaevam felicitatem cum sui reccomendatione.
Accepi ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae, ⌊Loboviae⌋ 1534-03-23⌊23 Martii1534-03-23⌋ datas, quibus ipsius turbatum ex eo, quod nonnihil in conventibus nostris pro libertate et privilegiorum conservatione paper damaged⌈[e]e paper damaged⌉ liberius quam ceteri protulisset, animum cognovimus, erga coram ⌊maiestate regia⌋ delatum esse. Cum tamen non solum Vestram Reverendissimam Dominationem Vestram, sed et me nonnullosque alios ita designatos esse a domino ⌊Gdanensi castellano⌋ accepi, quod quidem parvi et flocci feci, eo quod ipsa veritas mentiri non posset solaturque me illibata nostra conscientia. Sed non possumus non mirari, quod prudentissimus ⌊rex⌋ huiusmodi delationibus faciles praebuerit aures. Magnum mirum et inauditum apud me est potissime, non audita excusamine innoxia, stabiliverit aliquantulum in animum mendacii suggestionem. Ut a(u)t(em) de his Vestra Reverendissima Dominatio sibi nihil metuat, quoniam a veritate aliena sint, consulo. Nam maiora coram ipsa ⌊maiestate regia⌋ et consessu ⌊senatus⌋ sui pro libertate et privilegiorum defensione locutus sum, et non traxit hoc maiestas sua in malam partem seu quidpiam meae temeritati impinxerit, sed libenter audivit et probavit.
AAWO, AB, D. 8, f. 72v
Fecit etiam nunc ⌊sua maiestas⌋ suis litteris in quodam negotio mihi mentionem de Reverendissima Dominatione Vestra. Si habuisset offensum in Reverendissimam Dominationem Vestram animum, profecto hoc non fecisset. Quod ob hos susurrones Vestra Reverendissima <Dominatio> suam pro libertate suam statuerit deponere defensio hidden by binding⌈[io]io hidden by binding⌉nem, vel saltem moderare, fixa spe fretus ipsam hoc non facturam autumo, nam huiusmodi defensiones cum acrimonia et non pavide, nec meticulose re et opere proferri hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉ volunt. Quae omnia extensius cum Vestra Reverendissima Dominatione commentandum in proximum ⌊conventum⌋ reiicio in ⌊Margenburgo⌋, si saltem propter ⌊Kostkam⌋ illum locum odio non habuerit, vel ⌊Elbingo⌋. Nam ut omnes et singuli conveniamus, necessitas expostulat hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉, meo quidem iudicio et etiam magna. Haec latius cum domino ⌊Czema⌋, qui se Vestram Reverendissimam Dominationem visurum aiebat, contuli. Perplexam dominus ⌊castellanus Culmensis⌋ habet causam, quam damnari, prout coram referemus, tutius, ex quo iam pridem ventilata est. Queritur etiam adversus Reverendissimam Dominationem Vestram, quod ipsa in proximo ⌊conventu⌋ bis interrupuisset votum eius; malle se potius abesse, quam in libero consilio non liberum proferre votum posse dixit. H(oc) or H(aec)⌈H(oc)H(oc) or H(aec)⌉ in aurem secretam et coram uberius.
AAWO, AB, D. 8, f. 73r
De et super litteris, quas coniunctim ad ⌊regiam⌋ et ⌊reginalem maiestates⌋ scripsimus, responsum hactenus prorsus nullum vidi, quod quia non accepi, extruetiamdere etiam non valui; si quidpiam accepissem, illico ad Reverendissimam Dominationem Vestram partiario proprio nuntio volasset.
Quod ⌊Anglus⌋ in ⌊papam⌋ et ecclesiasticos molitur, ex paper damaged⌈[ex]ex paper damaged⌉ aliorum Vestra Reverendissima Dominatio puto audivit litteris. Principes ferme omnes in perniciem ecclesiastici status furiunt aut mutuis odiis contabescunt.
Deus saniora praebere, quam sperandum est, dignetur. Cui Vestram Reverenisimam Dominationem sanam, incolumem, felicem, iucundam et undecumque prosperam et florentem commendo.
Ignoscatque incultui characteri et celeritati litterarum congestioni. Cancellarium neque scribam apud me nunc non habeo, forensibus enim negotiis sunt onusti.
Ex arce ⌊Hel(sberg)⌋, feria sexta ante Palmarum 1534.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ manu sua
| |
66 | IDL 7004 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Löbau (Lubawa), 1534-04-13 Letter lost |
received 1534-04-13 — 1534-04-20 Letter lost, mentioned in IDL 1151: Accepi litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae XIII huius Luboviae datas, habentes inclusas reverendissimi domini archiepiscopi Lundensis |
| |
67 | IDL 1151 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-04-20 |
received [1534]-04-23
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 71
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 539
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 256, p. 478-479 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 71v.
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 71r.
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater in Christo carissime amiceque praestantissime et plurimum observande, longaevam in Domino salutem cum sui recommendationem diligentissimam.
Accepi ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae 1534-04-13⌊XIII huius1534-04-13⌋ ⌊Luboviae⌋ datas, habentes inclusas reverendissimi ⌊domini archiepiscopi Lundensis⌋, quas praesentibus pro Vestrae Reverendissimae Dominationis desiderio remitto, agens gratias, quod eas mihi communicare dignata est. Quod se Vestra Dominatio Reverendissima de nostris calumniatoribus et delatoribus plus se angit, quam meo ... iudicio necesse est, non probo, consulo igitur et rogo, velit illa cuncta a veritate aliena, immo falsissima, animi sui vigore superare, vincet enim Deo bene adiuvante veritas et illos vappas confundet simulque conteret coram iusto tribunali. Comparebo vita et sanitate comite ipso 1534-05-08⌊die divi Stanislai1534-05-08⌋ in ⌊Marge(n)burgo⌋, ubi in salvo revisu cuncta tutius conferemus.
Interea felicem, iucundam, hilarem et undecumque florentem Vestram Reverendissimam Dominationem esse ac ut me amantem se amet et in numero amicorum suorum servet, cupio.
Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis totus bonus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ scripsit
[] St Stanislaus feast day falls on May, 8.
| |
68 | IDL 1173 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-06-11 |
received [1534]-06-12
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 20
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 572
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 332, p. 611 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Cum iam priores litteras obsignassem ac ad Reverendissimam Dominationem Vestram per puerum meum mittere destinassem, supervenit ex ⌊Wilna⌋ nuntius Reverendissimae Dominationis Vestrae, afferens litteras serenissimae ⌊regiae maiestatis⌋, domini nostri clementissimi, quibus statim transsumptis mitto copiam unam Reverendissimae Dominationi Vestrae, quae non gravabitur eam reliquis etiam dominis ⌊consiliariis terrae Culmensis⌋ communem facere. Ad alios dominos consiliarios alterius partis ac terrae Pomeraniae similem transsumpti copiam cum primis mittam.
Alia, quae scribam, non sunt, nam ea, quae mihi reverendissimus dominus ⌊episcopus Premisliensis⌋ de rebus Moscicis, pauca licet, scripsit, quod ea etiam Reverendissimae Dominationi Vestrae impertiit, habeo pro certo.
Cum his Reverendissimam Dominationem Vestram et optime, et felicissime valere cupio.
Ex ⌊Heilsberg⌋, XI Iunii anno MDXXXIIII.
Vestrae Reverendissimae Dominationis sincerus frater ⌊Mauritius Varmiensis episcopus⌋ subscripsit
Postscript:
Litteras ad ⌊marchionem⌋ mittimus ⌊Gedanensibus⌋, marchioni destinendas eo, quod de re eorum agitur.
| |
69 | IDL 1174 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-06-12 |
received [1534]-06-14
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 75 + f. [1] missed in numbering after f. 75
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 572
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 333, p. 612-614 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 1vunnafter75
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri carissimo et amico plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 75r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice praestantissime et sempiterne observande.
Nudius tertius hinc solvit famulus Reverendissimae Dominationis Vestrae, cum quo, quae tunc mentem meam angebant, fr(?) Reverendissimae Dominationi Vestrae perstrinxi. Post illius autem discessum eo die, haec mihi impartita sunt nova, ⌊comite de Aldenburg⌋ ductore et quoddam equite Dano exule IIII milium la<n>ceariorum et VI c equitum ducentibus superinscribed⌈ducentibusducentibus superinscribed⌉, qui ⌊civitatem Monasteriensem⌋ obsi written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ii written over ...⌉debant, in ⌊ducatum Holsatiae⌋, minime hoc ⌊duce⌋ suspicante, dilapsos esse, ferro et igne, spolioque cuncta miscentes, expugnavere arcem et civitatem ⌊Trittaw text damaged⌈[w]w text damaged⌉⌋ et omnem animam in ea viventem iugulaverunt, deinde Plone, Sigeberger et alia munitissima loca per deditionem usurparunt. ⌊Dux⌋ et ⌊Dani⌋ ⌊Suecique⌋ strenue sese ad arma parant. ⌊Lubicenses⌋ sua sponte comitis partem adversus ⌊Holsatos⌋ etc. suscepere eique omnem eorum boardarum apparatum cum XII, quas cartaunas(?) appellant, misere, VII naves ad piraticam exercitationem, ut fama volat, contra ⌊Hollandos⌋ miserunt, primum tamen ⌊arcem Sunderberg⌋, in qua rex ⌊Cristiernus⌋ detinetur vinctus, aggredi conceperunt, filium quondam Stenonis Sweciae gubernatoris e manibus ducis Luneburgensis vafre et astucia quadam obtinuerunt, quic actu tunc apud eos agit, sperans ⌊regnum Sweciae⌋ per assistentiam ⌊Lubicensium⌋ assequi, de quo etiam Lubicenses palam gloriantur se ⌊Holsatiam⌋, ⌊Daciam⌋, ⌊Sueciamque⌋ in sua palma habere et montium, ut ita dicam, altitudines, prout seditiosi facere soleant maiora de magnis, sese iactitantes.
⌊Rex Angliae⌋, ⌊Hamborgenses⌋, item et Ditmartici ⌊Lubicensibus ⌋adhaerent, qui, ut fama volat, ab Anglo praesertim magnam vim pecuniarum AAWO, AB, D. 8, f. 75v in auxilium acceperunt.
⌊Monasteriensis episcopus⌋ iterum suam ⌊civitatem⌋ milite circumcinxit, capitaneo ⌊caesaris⌋ nomine ⌊Georgio Schenck⌋, qui ⌊Frisiae⌋ praeest, ductore.
⌊Anglus⌋ prorsus insanit, ecclesias et clerum universum in fabulam et praedam faciens. ⌊Franciae rex⌋ quoque Luteranismum sapiens, ⌊Anglo⌋ adhaeret adversus ⌊caesarem⌋ suoque clero intolerabilem imposuit exactionem, ita quod clerus nunc est ferme per universam christianitatem praeda saecularium principum et populorum.
Lubicensis episcopus quoque per armorum gentes, qui ⌊Holsatiam⌋ intraverunt, spoliatus et expulsus est.
Haec Vestram Reverendissimam Dominationem cum hoc puero meo, qui suos invisere parentes statuit, latere nolui eo, quod iucundiora, quae delectant, non habeo, quae libentius perstringerem. Deus sit nobis propitius et servet nos caelesti protectione ab insidiantibus nobis Vestrae written over am⌈amaeae written over am⌉que Reverendissimae written over am⌈amaeae written over am⌉ Dominationi incolumem et longam tribuat vitam.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ scripsit
| |
70 | IDL 1181 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-06-29 |
received [1534]-07-08
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 8, f. 21
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 581
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 356, p. 651-652 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Nuper cum hac transiret venerabilis dominus doctor ⌊Ioannes Reneck⌋, affinis Reverendissimae Dominationis Vestrae, reliquit apud villam meam ⌊Libenberg⌋ in campo equum aegrotum, quae villa ab hoc loco distat uno miliari, me igitur per suum servitorem rogare curavit, quo aegrotum ad curandum per quempiam meum susciperem ac alium in locum illius invalidi illi praestarem, quod libenter orig. lubenter⌈libenterlibenter orig. lubenter⌉ fecimus. Sed ille equus infirmus, ubi in campo defecerat, ibidem etiam vitam mox deseruit.
In novis nihil habeo, nisi quae de ⌊Holsatis⌋, ⌊Danis⌋ et ⌊Lubicensibus⌋ volant et hoc vario volatu, quae apud Reverendissimam Dominationem Vestram veridiori relatione puto esse quam apud me dispersa. Cum ⌊Moschis⌋ audio bellum inchoatum satis frigide procedere. Dominus Deus nostratibus secundiora, quam nonnulli ominantur, praebere dignetur, cui Vestram Reverendissimam Dominationem in optima incolumitate et felicitate diligentissime commendo ac ut me, amantem se, amet, cupio.
Ex ⌊Heilsberg⌋, festo divorum Petri et Pauli 1534.
⌊Mauritius⌋ Dei gratia episcopus Warmiensis
| |
71 | IDL 1190 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-07-11 |
received [1534]-07-11
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 22-23 + f. [1] missed in numbering after f. 23
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 587
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 371, p. 674-675 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Quod Reverendissimae Dominationi Vestrae scribamus, non habemus pro hac vice, nam qui sunt rumores de armorum tumultu inter ⌊Lubecenses⌋, ⌊Danienses⌋ et ⌊Holsacenses⌋, ex ⌊Gedano⌋ procul dubio Reverendissimae Dominationi Vestrae scriptum est. Quo(niam) item illustrissimus dominus ⌊Prussiae dux⌋ militem cum ex suis subditis equestrem, tum ex circumvicinis pedestrem et mercenarium cogat, eandem Reverendissimam Dominationem Vestram non potest latere. Quod etiam serenissimus dominus ⌊rex noster⌋ praeter hoc, quod alioqui senio fessus est, nunc graviter langueat, non dubitamus, quin ex litteris maiestatis eius Dominationi Vestrae Reverendissimae innotuerit. In eventum mortis eius (quam Optimus Deus quam longissime avertat) cogitandum est, quo pacto nobis, qui spirituales sumus et eo nomine saecularibus odiosi, bene consulamus, ut quibus nos praesidiis vel domesticae nobilitatis vel extraneae subventionis defensi esse valeamus, ne incautis ac nihil tale metuentibus insperati aliquid eveniat. Nam ardente pariete vicini, res nostra agi videtur.
Eam ob rem mittimus etiam hunc nuntium nostrum ad dominum ⌊castellanum Culmensem⌋ et capitaneum Graudenicensem, qui alioqui multa nobis cum nonnullis aliis polliciti sunt, ut sciamus, quid boni nobis ab eis sperare liceat.
Haec Reverendissimae Dominationi Vestrae, cui omne felix ac faustum ex corde faveo atque opto, pro meo in ipsam amore non significare non potui, cupiens eam salvam et incolumem esse ad multos annos.
Ex ⌊Heilsberg⌋, XI Iulii anno etc. XXXIIII.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauritius⌋ episcopus Varmiensis subscripsit
| |
72 | IDL 7073 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, 1534-07-11 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 1192: Litteras XI huius a Vestra Reverendissima Dominatione ad me datas, per amanuensem et sua manu scriptas, accepi. |
| |
73 | IDL 1192 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-07-17 |
received [1534]-07-19
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 8, f. 24-25
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 595
|
Prints: 1 | AT 16/1 No. 379, p. 687-689 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
⌊⌋ XI huius a Vestra Reverendissima Dominatione ad me datas, per amanuensem et sua manu scriptas, accepi. Sperassem ante earundem aperturam aliquid recreationis suscepturum adscribed in place of crossed-out s⌈smm adscribed in place of crossed-out s⌉, nam alias audiveram certo propalatum esse ⌊regem Romanorum⌋ ex ⌊ducatu Wirtenbergensi⌋ totaliter expulsum et dominia hereditaria sua usque ad Athesim per ⌊lantgrabium Hassiae⌋ et ⌊ducem introductum Wirtenbergensem⌋ depopulata ac nonnulla castra oppidaque intercepta esse. Item et illustrissimum ducem ⌊Philippum Bavariae⌋ cum multis aliis magnis capitaneis captum et in vinculis detineri. Item quod et ⌊Bohemi⌋ adversus ipsum, eorum regem, conspiraverint. Det Deus, quod praemissa a veritate sint aliena, sed metuo, quod magis veritatis quam vanitatis in se habent. Aiunt etiam ipsum regem magna pecuniarum egestate laborare, quae bellorum instructiones et subsidia esse solent. Si ita est, iuvat eum Deus.
Statum ⌊Lubecensium⌋, in quo nunc versatur cardine, ex suo familiari et amicis suis e ⌊Gedano⌋ illustrissimi ⌊ducis⌋que litteris indubie intelliget. Ad ⌊conventum Graudenicensem⌋ animus mihi est proficiscendi, si modo illic a pestilentiali contagione locus purus et non contaminatus fuerit, de quo Vestra Reverendissima Dominatio, quia in propinquo habitat, me tempori avisare velit, precor.
Misimus nuper nuntium nostrum ad Vestram Reverendissimam Dominationem et alios, quo innotui litteris regiis ipsius ⌊maiestatis r(egiae) adscribed⌈r(egiae)r(egiae) adscribed⌉⌋ adversam veletudinem. Quoniam de post nil aliud audivi, bona me fovet spes, quod in totum sit sua ⌊maiestas⌋ AAWO, AB, D. 8, f. 24v bene valens restituta, utque eam valentem, florentem et validam in longos annos servet ⌊Iesus Christus⌋, extensis ad sidera palmis, Omnipotentem precor. Nam ⌊ipsius⌋ sanitas et nostra, et multorum est prosperitas. Eram adscribed⌈EramEram adscribed⌉ ea novitate non mediocriter perculsus ideo, quia a subditis etiam nostris metuere debemus, cum per universum ratione ecclesiastici status saecularibus oppido invisi sumus. Destinavi ad amicos meos in ⌊Culmensi districtu⌋, qui tempore necessitatis nobis assistentiam stipulatis manibus sua sponte polliciti sunt, quid ingruente adversitate ab eis praestolari debeam scire. Nunc valeamus, concedat autem Deus, ne eorum opera indigeamus. Solatur me et se ipsam Vestra Reverendissima Dominatio, quod navicula Petri nunc procellosis maris fluctibus periclitans written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ss written over ...⌉, propediem in securum reducetur portum ac pristinum honorem et statum. Faxit Deus, ut ita fiet, de quo nostro aevo plurimum haesito. Cum his valeat Vestra Reverendissima Dominatio in Christo optime, mei memor, ut solet, et amans.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 17 Iulii 1534.
Reverendissimae Dominationis Vestrae Mauritius episcopus Warmiensis
Postscript:
AAWO, AB, D. 8, f. 24r
Reverendissime Domine, cum alias litteras ad finem scriberem ac obsigillare statuerem, rediit nuntius meus, afferens mihi litteras Vestrae Reverendissimae Dominationis, quibus mentem et consilium eiusdem plane intellexi et hoc ipsum, uti scribit, ego etiam priusquam litteras perstringerem, praemeditatus sum, cum autem illi duo in praeterito insultu rusticorum sinceriter mecum egerunt, et odium ecclesiasticorum nunc on the margin⌈nuncnunc on the margin⌉ magis atque magis apud illos increbuerit, decrevi dumtaxat habita bona occasione et nunc experiri animum illorum. Distantia enim praelatorum Polonorum, visum mihi est, necessitatis tempore nimis longa et quid celeritas potest, et quantum valet, expertus sum et possum plures in medium principes ponere et praecipue ⌊Lubicensium⌋ exulem episcopum qui ea celeritate et invasione impetum hostium sustinere non valuerat, malim itaque aliquantulum timidus iudicari et cautus esse, quam nimis fidendo incautus obrui, a quo eripiat me et Reverendissimam Dominationem Vestram Omnipotens, ut autem simus omnem in eventum vigiles consulo et Deum habeamus prae oculis, consulo.
Rogatu reverendissimi ⌊episcopi Cracoviensis⌋ et Reverendissimae Dominationis Vestrae assistentiam possibilem praebebo domino ⌊Fasolt⌋, mihi alioqui plane incognito.
Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉
, ut in litteris.
⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋
| |
74 | IDL 1221 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-08-31 |
received [1534]-09-02
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 27-28 + f. [1] missed in numbering after f. 28
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 629
|
Prints: 1 | AT 16/2 No. 443, p. 126-128 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Reddidit mihi paucis exactis diebus secretarius Reverendissimae Dominationis Vestrae in ⌊Heilsberg⌋ litteras eiusdem, quibus mentem Dominationis Vestrae Reverendissimae, sicut de omnibus aliis, quae scire cupiebam, ita etiam de conventu proximo habendo in ⌊Elbingo⌋, intellexi. Quo quia Dominatio quoque Vestra, quamvis non sine incommodo suo se venturam pollicetur, audio libenter. Id tamen sibi persuasissimum habeat, velim, Dominatio Vestra Reverendissima me haudquaquam commodo meo in hac re incommodare velle tam eidem Reverendissimae Dominationi Vestrae quam etiam aliis dominis consiliariis.
Quod autem conventus in ⌊Grudento⌋ commode fieri nequeat, saevitia pestis in terra Culmensi pro bona parte grassantis et iam oppidum ipsum Grudentum vi sua corripientis, in causa est, ita ut barbitonsori ibidem, apud quem hospitari solent familiares mei, tres pueri praeter alios pestifero veneno demortui sint. De quibus omnibus cum per litteras domini capitanei Grudentini certo certior factus sim, illuc nequaquam veniam nec ceteros dominos consiliarios in superinscribed⌈inin superinscribed⌉ hoc periculum se praecipitaturos puto, cum tale sit, ut merito et vitari debeat, et fugi facile possit. Tantum abest, ut meo hortatu ipsos illuc ducere et in apertum vitae discrimen conicere velim. ⌊Marienburgum⌋ (ubi eandem Dei plagam iam incipere dixit secretarius Reverendissimae Dominationis Vestrae) non potest non esse suspectum ex eo, quod et angustum sit, et populosum. Reliquum est ⌊Elbingum⌋, non solum mihi, verum etiam omnibus dominis commodum, cum propter loci, quae hactenus est, salubritatem, tum propter civitatis ac praetorii, quo congrediendum est, spaciositatem.
Ceterum si et illuc (quod Deus avertat) pestis pro instanti conventu ventura esset, ubi tunc conveniamus, prorsus incognitum mihi est. Super quo et Reverendissima Dominatio Vestra cogitare non gravabitur. Si tamen et Reverendissimae Dominationi Vestrae ac aliis dominis ita visum fuerit, ut aliubi conveniant, non refragabor. Neque ego tanti sum ponderis, ut is conventus sine praesentia mea bene confici et absolvi non possit, sicuti et aliquotiens iam factum est.
Venit nunc mihi in mentem, quod aliquando celebrati sunt conventus in Newmargk, verum quoniam in ⌊Strasburg⌋, illi vicino, etiam pestis viget, timeo, quod superinscribed⌈quodquod superinscribed⌉ et illuc vires veneni sui vel effudit, vel effundet, quemadmodum iam fecit in toto districtu Culmensi. De aliis, quae litterae AAWO, AB, D. 8, f. 27v Dominationis Vestrae Reverendissimae brevibus perstringunt, plenius et latius, Deo bene fortunante, coram.
Mitto praesentibus applicatas constitutiones regias, ⌊Gedani⌋ constitutas, et a me per Dominationem Vestram Reverendissimam petitas, praeterea etiam litteras dominorum ⌊Georgii a Baysen⌋ etc. et ⌊Achacii Zceme⌋ etc., ex quibus Dominatio Vestra Reverendissima cognoscet, quid a me petierint. Ego non segniter eorum votis satisfacturus, misi hodie meum proprium nuntium ad sacram stain⌈[ad sacram]ad sacram stain⌉ ⌊regiam maiestatem⌋.
Cum his me solito fraterno amori Reverendissimae Dominationis Vestrae diligenter commendo, ipsam salvam esse et felicem vivere cupiens.
Ex ⌊Heilsberg⌋, ultima Augusti anno MDXXXIIII.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
Postscript No. 1:
AAWO, AB, D. 8, f. 28r
Reverendissime Domine.
Quod dominum doctorem affinem Reverendissimae Dominationis Vestrae attinet, hoc percallui et verbis, et litteris nuper a nonnullis consiliariis ad me datis, quod illis displicet, ex quo ducis obsequio addictus sit et consiliis nostris intersit, cum autem meam desuper Vestra Reverendissima Dominatio postulat sibi aperire mentem, ita mihi visum est, quod dominus doctor veniat et praesentet dominis consiliariis illud ius Culmense per eum compertum et, ut ait, correctum, non erunt, ut autumo, domini stain⌈[domini]domini stain⌉ consiliarii laboris sui ingrati. Potest et patrocinari stain⌈[ari]ari stain⌉ amicis suis in eorum causis et se p tantisper a consiliis dominorum abstinere, quousque Vestra Reverendissima Dominatio discat cognoscere mentem consiliariorum. Haec pro mea in Reverendissimam Dominationem Vestram observantia et illius sincero amore et affectu curaque debita Vestrae Dominationi Reverendissimae impartiri volui.
Datum ut in litteris.
⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ scripsit.
Postscript No. 2:
<S>cheda<m> illa<m>, quae erat litteris Reverendissimae Dominationis Vestrae indita, secundum ipsius desiderium Vulcano tradidi.
AAWO, AB, D. 8, f. 28v
In manus proprias reverendissimi ⌊episcopi Culmensis⌋.
| |
75 | IDL 3587 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-09-03 |
received [1534]-09-12
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 691-694
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 631
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 694
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac honorando
BCz, 1595, p. 691
Reverendissime in Christo pater et domine, frater et amice carissime ac honorande.
Reddidit mihi hodie litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae iuvenis magnifici domini palatini Culmensis, quibus breviter respondeo nihil eorum, quae ex me scire cupit Reverendissima Dominatio Vestra, per sacram ⌊regiam maiestatem⌋ ad me esse scriptum neque aliud quicquam in novis habere quam nudius tertius per secretarium eius Reverendissimae Dominationi Vestrae et scripsi et nuntiare feci. De loco ⌊conventus⌋ proximi pro 1534-09-29⌊festo Michaelis1534-09-29⌋ celebrando in hunc diem commodiorem non video quam est ⌊Elbingum⌋, adhuc a contagione pestis purum et in quod magnificus dominus palatinus Marienburgensis, dominus item castellanus Gedanensis atque etiam Gedanenses consentiunt venturique sunt. De palatino Pomeraniae ignoro written over a⌈aoo written over a⌉mus, habiturus tamen est cum ipso dominus palatinus Marienburgensis intelligentiam, spero eum voluntati ceterorum dominorum unanimiter in ⌊Elbingum⌋ consentientium non refragaturum. Quo si dominus castellanus Culmensis venire non vult, deque susque ferendum esse censeo. Neque nobis decorum immo magis ignominiosum esset omnes nos unum sequi. Ceterum si in ⌊Elbingum⌋ pestis veniret, ubi tunc conveniendum esset, dubius sum. Illud tamen domini Elbingenses mihi per litteras polliciti sunt velle me de hoc, si pestis ibi grassari inciperet, cum primis facere certiorem. Quos confido sinceros in hoc fore etc. Neque ⌊Novum Forum⌋ mihi remotum videri deberet, si illic aura pura futura esset, sed non videtur pro honore omnium nostrum esse, si illuc ab uno traheremur. Persevero utique itaque in hoc, quod ⌊Elbingi⌋ conveniamus. Cetera Deo bene volente coram. Interea Christus Reverendissimam Dominationem Vestram salvam et florentem conservet precor et opto.
Ex ⌊Heilsberg⌋, tertia Septembris anno 1534.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊M(auritius) episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
76 | IDL 5385 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Rössel (Reszel), 1534-09-06 |
received [1534]-09-12
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 29
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 634
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.8, f. 29v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri carissimo et amico plurimum honorando
AAWO, AB, D.8, f. 29r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater carissime et amice plurimum honorande.
Salutem cum omnis felicitatis accessu.
Quamquam ⌊magistratus Elbingensis⌋ pollicitus sit velle mihi tempestive satis significare, si contingeret pestilentiam eo venire et ibi grassari, quod quia hactenus non fecerunt, coniectandum est purum adhuc ⌊ibi⌋ aerem esse. Nam non dubito ⌊magistratum Elbingensem⌋ promissis suis staturum fidemque suam liberaturum.
Ceterum fama passim fertur pueros aliquot iam illic on the margin⌈illicillic on the margin⌉ esse mortuos et cotidie mori pestilentiae, ne veneno an aliquo alio morbo intereant, incertum est. Quod si et ⌊Elbingum⌋ pestilentia invaderet hominesque ibi absumere inciperet, nullum video alterum locum, in quo tuto et sine vitae discrimine convenire possemus. Nam et ⌊secretarius⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae mihi hic retulit non solum fere ubique in tota ⌊terra Culmensi⌋, sed etiam circumcirca ⌊Novumforum⌋ ea contagionis labe homines mori. Hinc est, quod fortassis necessum foret hunc ⌊conventum⌋ non celebrari, sed prorogatum usque in frigidiora tempora suspendi, quo tunc securius et minore huius mali periculo convenire ac conventum eum agere valeamus. Quod, si ⌊Elbingenses⌋ nos de pestilentia ibi vigente et de periculo fecerint certiores, non celabimus Reverendissimam Dominationem Vestram.
Quae bene valeat et felix vivat.
Ex castro nostro ⌊Resel⌋, die sexta Septembris anno Domini 1534.
Vestrae Reverendissimae Dominationis in omnibus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
77 | IDL 6198 | [Mauritius FERBER] to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-09-18 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, A 1, No. 916, f. 392r
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Quod mihi ⌊consulatus Elbingensis⌋ per proprium nostrum nuntium, propterea ⌊illuc⌋ missum, scribat, Reverendissima Dominatio Vestra ex copia litterarum eius praesentibus indita cognoscet. Et quia pestilentia ibi viget, non est securum neque consultum ibidem in ⌊Elbingo⌋ ⌊conventum⌋ agere neque ego me eo conferam. Quare ex quo Dominatio Vestra Reverendissima mihi significavit in ⌊Newemargt⌋ salubrem et minime de pestilentiae contagio suspectam auram esse, illuc hunc ⌊conventum⌋ transponendum esse censeo ac transpono, venturus in ⌊Neuemargt⌋ pro die conventionis statuta, videlicet 1534-09-30⌊ultimo Septembris1534-09-30⌋, qui est dies sancti Hieronimi. Unde si adhuc Dominatio Vestra Reverendissima in priori proposito persistit ac ibidem in ⌊Neuemargt⌋ aura sincera et integra adhuc perseverat, rogo, velit Dominatio Vestra Reverendissima huic puero meo, quem etiam propterea, ac ut fidem meam erga Reverendissimam Dominationem Vestram liberarem, mitto, committere, ut hospitium ibidem in Neuemargt pro me disponat.
Non gravabitur item Reverendissima Dominatio Vestra illum conventionis locum sine mora ceteris dominis consiliariis in ⌊terra Culmensi⌋ commorantibus significare. Quid etiam nuntius meus, ad serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋ nuper ablegatus, tam pro responso regio, quam novitatibus reportaverit, ex litterarum exemplis etiam impositis intelliget Reverenissima Dominatio Vestra.
Quam felicissime valere et vivere cupio et opto.
Ex ⌊Heilsberg⌋, XVIII Septembris 1534.
| |
78 | IDL 3588 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Wartenburg (Barczewo), 1534-09-26 |
received [1534]-09-28
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 701-704
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 639
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 1595, p. 704
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac honorando
BCz, 1595, p. 701
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime ac honorande.
Non fuit neque est voluntas mea istud longum iter octo miliarium ex ⌊Hogenstein⌋ in ⌊Newmargt⌋ una die et profectione velle conficere. Id, quod cum firma essem valetudine, numquam feci, tantum abest, ut nunc fractis viribus et defatigato morbis corpore facere posse in animum meum inducerem. Ceterum ita profectionem meam per nocturnas stationes institueram teneboque, ut ex ⌊Hogenstein⌋ in ⌊Gilgenburg⌋, ubi iam hospitium pro me comparatum est, et inde in ⌊Newmargt⌋ sim concessurus. Hinc est, quod Reverendissimam Dominationem Vestram in maximum modum rogo, dignetur ad praesens boni consulere atque aequo animo pati, ut institutum iter meum in eundo teneam commoditateque mea fruar. In redeundo libens implebo voluntatem Reverendissimae Dominationis Vestrae secuturus, quocumque me duxerit. Cum vero in 1534-09-30⌊die sancti Hieronimi1534-09-30⌋ ⌊Luboviam⌋ praeteribo, si tunc placeret Reverendissimae Dominationi Vestrae, ut et ipsa me sequeretur, non esset ingratum. Possemus enim ita inter proficiscendum inter ⌊Luboviam⌋ et ⌊Newmargt⌋ de multis in eo ⌊conventu⌋ tractandis inter nos idque non inutiliter, commentari.
Quod autem Reverendissima Dominatio Vestra pro equis meis in ⌊Cawernick⌋ stabulandis hospitium deputavit avenaeque lastis II me donavit, quamquam id necessum non fuisset, attamen ago gratias immortales, verum satius et commodius mihi est, ut habeam familiam et equos meos mecum in ⌊Newmargt⌋, praesertim ad tam breve tempus, quo ibi erimus. Nam non est inexploratum Reverendissimae Dominationi Vestrae servorum genus esse insolentissimum, quod nisi praesentia marschalci et plagis quoque emendatum in officio vix conservatur. Accedit ad hoc, quod ingrati sumus hospitibus nostris, apud quos diversamur, nisi etiam pro hospitalitatis molestiis nonnihil questus reportent. Cum itaque facile poterit inveniri in ⌊Newmargt⌋ diversorium pro equis meis quadraginta numero stabulandis, sinat, rogo, Dominatio Vestra Reverendissima, ut et equi, et familia mea omnis, qua non sine incommoditate mea carere possum, in Newmargt mecum maneat. Cetera Deo feliciter opitulante coram.
Interea Reverendissimam Dominationem Vestram optime valere cupio.
Ex ⌊Wartenburg⌋, XXVI Septembris MDXXXIIII.
Reverendissimae Dominationis Vestrae in omnibus ⌊Mauritius Episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
79 | IDL 1229 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-10-21 |
received [1534]-10-25
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 89
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 651
|
Prints: 1 | EHRENBERG No. 115, p. 157 (register) | 2 | AT 16/2 No. 546, p. 305-306 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 89v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 89r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine amice et frater singulariter in Christo carissime et plurimum honorande.
Salutem et longaevam felicitatem cum augmento honoris et dignitatis Vestrae Reverendissimae Dominationi a Deo candido affectu precor.
Pictor illustrissimi ⌊domini ducis⌋ apud me tres dies integros moram traxit ac effigiem meam iussu Reverendissimae Dominationis Vestrae, ut aiebat, depinxit depictamque secum abduxit, pollicens mihi eandem meam figuram etiam confectam destinare velle, quam opportune valeret.
Quod Vestra Reverendissima Dominatio mihi plurimas habet gratias, quod ad eam declinaverim et hospitalitatem apud eandem ex paupertate eius fecerim bonique consulerem, si quid defuerit, nam id non voluntati, sed inopiae rerum tribuere debeam etc.
Reverendissime Domine, nihil mihi defuit, sed potius cuncta ad usum meum splendide superfuerunt. Et cum me Vestra Reverendissima Dominatio concomitaverit in carpento meo mecum sedendo, memineritque se bonam ex suo episcopatu et honestam habere provisionem atque iam suis creditoribus bonam partem debitorum inde persolvisse, quod profecto gaudens audivi et Vestrae Reverendissimae Dominationi ex toto sereno vultu gratulor ipsamque egestatem seu paupertatem gloriosam recte appellare possum, eo quod soli illi divites sint, qui satis esse censeant, quod est et rebus suis sint contenti.
Cum hoc Vestrae Reverendissimae Dominationi, cui ut supra, omne felix et faustum precor, me diligenter commendo. In novis nihil habeo, quod delectet.
Ex ⌊Helsberg⌋, 21 Octobris 1534.
Reverendissimae Dominationis Vestrae bonus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
80 | IDL 6951 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Löbau (Lubawa), 1534-10-20 or 1534-10-21 Letter lost |
received 1534-10-22 Letter lost, mentioned in IDL 1228: Litterae Reverendissimae Dominationis Vestrae, nudius tertius Lubaviae datae, sunt mihi heri sub noctem per puerum eius redditae |
| |
81 | IDL 1228 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-10-23 |
received [1534]-10-25
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, corrections in author's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 30-32 + f. [1] missed in numbering after f. 32
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 649
|
Prints: 1 | AT 16/2 No. 545, p. 303-305 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 30r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine amice et frater carissime ac plurimum honorande.
⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae, 1534-10-20⌊nudius tertius1534-10-20⌋ ⌊Lubaviae⌋ datae, sunt mihi 1534-10-22⌊heri1534-10-22⌋ sub noctem per puerum eius redditae. Ante omnia ago Reverendissimae Dominationi Vestrae gratias, quod me de his omnibus, quae ipsi ultro citroque innotuerunt, per proprium suum nuntium certiorem fecit, praecipuo(!) tamen de victoriis s(erenissimae) ⌊regiae maiestatis⌋ contra ⌊Moscos⌋, quas ut regnorum rector ⌊Christus⌋ augeat atque adeo accumulet, precor. Nihil enim mihi vel laetius vel iucundius quam communi on the margin, in the hand of other⌈communicommuni on the margin, in the hand of other⌉ domino nostro clementissimo multitudinem victoriarum suarum gratulari. Et licet bona pars communicatarum novitatum etiam ante in ⌊Newmargkt⌋ ad me pervenerat, erant tamen mihi gratissimae, utpote ms. a(!)
⌈ee ms. a(!)
⌉ ex sincero et candido fratris et amici pectore profectae communicataeque.
Ceterum paene nulla, quibus paria faciam vicesque reddam, habeo, quae Reverendissimam Dominationem Vestram ignorare putem. Ex ⌊Monte Regio⌋ fama est subditos ducales omne subsidium pecuniarium aut contributionem illustrissimo ⌊domino duci⌋ in totum denegasse, plurima vero gravamina, quibus ab ipso iam primo illustritatis eius in ⌊Prussiam⌋ ingressu usque in hunc diem oppressos se asserunt. Ac praeterea mercimoniorum negotiationem, quam exercet, obiecisse. Attamen hoc ⌊illustritati eius⌋ addixisse, si quod insperatum atque hostile se illi obiceret, velle re et corpore ab illustritate eius fideliter stare.
De ⌊Lubecensibus⌋ id, quod Dominatio Vestra Reverendissima scripsit, etiam vulgari rumore audivi. Quid autem in vero sit, incertum. Si quid certi habuero, quod ad Dominationem Vestram Reverendissimam non pervenisse arbitrabor, per proprium nuntium significare non intermittam.
Omnes litteras et novitates mihi missas remitto Reverendissimae Dominationi Vestrae praeter exemplum litterarum regiarum AAWO, AB, D. 8, f. 30v ad dominum ⌊castellanum Plocensem⌋ etc., quas propterea retinui, quod hidden by binding⌈[od]od hidden by binding⌉ non dubitem simile exemplum earum apud se retinuisse Reverendissimam Dominationem Vestram. Ad ea item, quae mihi per ⌊pictorem⌋ ⌊domini ducis⌋ scripsit, respondi, mit hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉tens responsionis litteras in nundinas Wormeditenses, proxima efflu text damaged⌈[fflu]fflu text damaged⌉xa hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ dominica celebratas, per homines Lubavianos, quos illic fore non dubitabam, Reverendissimae Dominationi Vestrae perferendas.
Quam felic text damaged⌈[ic]ic text damaged⌉em hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ in longissimos vitae annos cum omni fortunarum et honorum augmento ut Deus conservet, opto ex animo.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
Postscript No. 1:
AAWO, AB, D. 8, f. 31r
Reverendissime Domine.
Accepi nuper litteras a domino ⌊castellano Gdanensi⌋ ⌊Konigsberg⌋ die Hedevigis datas, quibus nil novi congessit, praeter quod ill(ustrissimus) ⌊dux Prussiae⌋ proficiscitur ad ⌊marchionem Brandenburgensem, electorem⌋, scitu et consensu ⌊regiae maiestatis⌋, concitus igitur, quod rationem suam peteret eo, quod dux secum vel ad prandium, seu coenam una die sit moraturus, ex ⌊Varmia⌋ autem vellet extensius mihi singula scribere aut per dominum ⌊Gisensem⌋ communicare, in iis autem litteris mihi pauca de suis solum privatis causis significvit et nomine domini ⌊Nipczitcz⌋ salutavit. Oeconomum meum in horam ex ⌊Warmia⌋ venturum praestolor; si quid adduxerit, quod Vestrae Reverendissimae Dominationi incognitum arbitratus fuero, id proprio meo nuntio ad Vestram Reverendissimam Dominationem volabit.
Cum his sanitatis plenitudinem Vestrae Reverendissimae Dominationis candido amore a Christo precamur.
Datum ut in aliis litteris.
⌊Mauritius episcopus⌋ manu sua
Postscript No. 2:
Proderit, reor, ⌊Gedanensibus⌋, quod subditi ⌊ducis⌋ illi praesentibus nuntiis regiis tam accurate improperaverunt exercitationem mercimoniorum.
Postscript No. 3:
Reverendissime Domine. Hac hora, qua puerum hunc absolvi, venit ex ⌊Warmia⌋ dominus oeconomus meus et nihil novi praeter ea, quae scripsi, attulit, hoc tantum adiciens, quod illustrimus dominus ⌊Prussiae dux⌋ etc. heri per ⌊Braunsberg⌋ profectus sit, concessurus ad fratrem suum marchionem Ioachimum.
Datum ut in litteris.
| |
82 | IDL 1242 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-11-24 |
received [1534]-11-29
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 33 + f. [1] missed in numbering after f. 34
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 666
|
Prints: 1 | AT 16/2 No. 592, p. 397-398 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae una cum rescripto sacrae ⌊regiae maiestatis⌋ atque etiam commissionibus regiis bellicam lustrationem concernentibus, ex manibus domini doctoris ⌊Reiinecii⌋ recepi. De rescripto misi exemplum ad ⌊Elbingenses⌋, ⌊Gedanenses⌋, castellanum Gedanensem, magnifico vero domino palatino Marienburgensi superaddidi ad exemplum rescripti etiam mandata lustrationem bellicam concernentia, ut unusquisque, quatenus ad se pertinet, sciat, quid facere debeat.
Quod error per secretarios in proximo Marienburgensi conventu commissus non sit, ex copia litterarum, ad reverendissimum dominum ⌊episcopum Premisliensem⌋ per me datarum, cognoscet Reverendissima Dominatio Vestra, quam tum, cum ex ⌊Marienburgo⌋ negotiis publicis satis defatigatus digrederer, post me reliqui, ut in eius praesentia huiusmodi litterae sigillarentur et chartae omnes imponerentur, quas et impositas fuisse, dominus ⌊doctor Reynecius⌋ pro certissimo affirmat. Quae si utique impositae (quod non spero) non sunt, non potest commode hic error ante Marienburgensem conventum proxime futurum corrigi. Nam si etiam in consultationem aliquorum dominorum consiliariorum per litteras hoc ipsum negotium poneretur, non video, quomodo probe confici possit, absentibus nonnullis et nescio quid fortasse inexpectatum causantibus. Et nisi reverendissimus ⌊dominus Premisliensis⌋ eam chartam in litteris illis ⌊Marienburgensibus⌋ conventus reppererit, tantisper expectandum censeo cum toto negotio, donec omnes in futuro conventu Marienburgensi conveniamus, ut tunc in commune tractetur, quod ex aequo omnes concernit.
In novis haec ex reverendissimi domini ⌊episcopi Cracoviensis⌋ litteris novissimis habeo, primum (quo nihil mihi magis iucundum fuit) reverendissimam eius dominationem ex periculosa atque adeo varia AAWO, AB, D. 8, f. 33v et saepe recidente aegritudine plene revaluisse, praeterquam, quod domesticos parietes maioris periculi vitandi gratia necdum egrederetur. Deinde ⌊Ludowicum Gritti⌋ capite truncatum et caput eius, hastae suffixum, ad regem ⌊Janussium⌋ perlatum, duos item filios eius captos esse. Dominum vero ⌊Lasconem⌋ palatinum Siradiensem adhuc vivere ac ⌊Budae⌋ captivum detineri, spem tamen fore brevi liberandum esse.
Haec sunt, quae ad Reverendissimam Dominationem Vestram in praesens scribenda habui, cupiens me eius amori et favori commendatum esse atque eam in longa saecula felicissime vivere ac valere optans.
Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
83 | IDL 7356 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, after 1534-11-24 Letter lost |
Letter lost, Mentioned in IDL 6098: Cui [palatino Marienburgensi Georgio a Baisen] quid responderim, ex responsi mei exemplo litteris meis ad Reverendissimam Dominationem Vestram tunc datis imposito intellexit eadem Reverendissima Dominatio Vestra. |
| |
84 | IDL 6098 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1534-12-26 |
received [1534]-12-28
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 55 + f. [1] missed in numbering after f. 56
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 133
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Scripsit[1] mihi superioribus diebus magnificus dominus ⌊palatinus Marienburgensis⌋ videri sibi propter certas rationes impendentium periculorum necessario esse indicendum ⌊conventum in his terris Prussiae⌋ ac paulo post 1534-11-30⌊festum sancti Andreae1534-11-30⌋ vel ⌊Elbingi⌋, vel aliubi conveniendum. Cui quid responderim, ex responsi mei exemplo ⌊⌋ ad Reverendissimam Dominationem Vestram tunc datis imposito intellexit eadem Reverendissima Dominatio Vestra. Non ita multo post habui ab illustrissimo domino ⌊Prussiae duce⌋ etc. litteras[2], cui etiam placuit ⌊conventum⌋ pro 1535-05-08⌊festo Stanislai1535-05-08⌋ celebrandum anticipari et ut his communibus ⌊terris Prussiae⌋ diligenti observatione prospiciatur propter non contemnendas causas, imprimis quod licet inter illustrem dominum ⌊Cristianum Holsaciae ducem⌋ ac ⌊Lubecenses⌋ pax pacta sit, attamen utrique dissidentium ac belligerantium parti super ⌊Daniae Regno⌋ fortunam suam experiendi facultas et potestas reservata sit et quod ⌊palatinus Rheni⌋ partem ⌊Cruciferorum⌋ foturus cum Lubecensibus et ⌊comite Aldenburgensi⌋ necnon ⌊Livoniensibus⌋ practicam suam habeat in eum eventum, ubi res Regni Daniae feliciter illis caderent, militem illum mercennarium in has terras fortassis transmittendi. Quibus rationibus ego permotus et futuris periculis maturo consilio anteventum iri cupiens, quid domino ⌊palatino Marienburgensi⌋ nunc ⌊⌋, ex copia his imposita Reverendissima Dominatio Vestra cognoscet. Quam rogo, ut cum domino ⌊palatino Culmensi⌋ ac aliis dominis consiliariis ⌊terrae Culmensis⌋ super his omnibus et praesertim super die ⌊conventus⌋ pro 1535-05-08⌊tempore Stanislai1535-05-08⌋ alioqui haberi soliti anticipandi intelligentiam mutuam habeat et, quid Reverendissimae Dominationi Vestrae una cum illis visum fuerit utile et oportunum, mihi tempestive rescribat, quo et ego ex communi omnium ⌊dominorum consiliariorum⌋, imprimis Reverendissimae Dominationis Vestrae assensu et vo AAWO, AB, D. 8, f. 55vluntate, serenissimae ⌊regiae maiestati⌋ (si non alia via, saltem per proprium nuntium, pro communi rei publicae bono) de institutione ac anticipatione illius conventus scribere queam. Cum his salvam et incolumem vivere Reverendissimam Dominationem Vestram cupio. Cui, ut hic novus annus et felix accedat, et felicior decurrat, opto ex animo.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
[1] The letter dated 1534-11-21, see AT 16/2 No. 590, p. 393-395 (an edition based on the fair copy).
[2] The letter dated 1534-12-11, see AT 16/2 No. 627, p. 451-454 and HARTMANN 1525-1550 No. 279, p. 208-209 (German register).
[3] Dated according to the Nativity style.
| |
85 | IDL 6199 | Mauritius FERBER to Georg von BAYSEN (BAŻYŃSKI) & Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-01-01 |
Manuscript sources: 1 | office copy in German, AAWO, AB, A 1, No. 934, f. 400r
|
|
| |
86 | IDL 148 | Mauritius FERBER to [Ioannes DANTISCUS], s.l., [1534-12-26 — 1535-01-17] |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 103-104
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Scripsit nobis nuper dominus ⌊Ioannes a Werden⌋, communis noster amicus, longo sermone de bello written over is⌈isoo written over is⌉ Danico, quod nunc inter illustrissimum ⌊ducem Holsatiae⌋ et ⌊Lubicenses⌋ viget, consulens, quo duci a nobis vel ⌊maiestate regia⌋ duci pecuniario subsidio occulte succurretur, ne ⌊comes⌋ et Lubicenses de illo ⌊regno⌋ victoria potirentur, quae procul dubio cessura esset in nostrum ⌊Prutenorum⌋ praecipue successu temporis ms. e(!)
⌈isis ms. e(!)
⌉ magnam iacturam et detrimentum, addens se modum scire, quod auxilium hoc sine magno negotio a regia maiestate ac modicis consiliariis scientibus duci praestari posset, sed mihi modum non expressit. ⌊Cui⌋ respondi, si mihi descripsisset viam, quod hoc praesidium sine incommodo gravi ⌊regiae maiestatis⌋ etc. ⌊duci Holsatiae⌋ exhiberi possit, irem in ipsius sententiam non modo pedibus, sed et manibus. At cum ⌊rex⌋ non esset a ⌊Moscis⌋, ⌊Tartaris⌋, ⌊Vallachis⌋ durissimis bellis implicatus, quod et hic in ⌊patria nunc nostra⌋ in horam metuendum est, eapropter
AAWO, AB, D. 8, f. 103v
non scirem ego modum excogitare, quod hoc auxilium regiae maiestati absque ipsius incommodo et non gravi praeponi possit et inde non eius animus offenderetur, qui atque adeo in exponendis nummis(?) tenax est etc. Nondum autem respondit mihi dominus ⌊Werden⌋, et hoc ideo scribo Vestrae Reverendissimae Dominationi manu mea, quod, praesumam hoc ipsum, dominus Werden quod mihi scripsit, etiam Dominationi Vestrae Reverendissimae significaverit. Si autem Vestrae Reverendissimae Dominationi aliquem ordinem et modum, quomodo ad praemissum iuvamen perveniendum sit, detexerit, rogo mihi hoc ipsum per hunc nuntium detegere et sua consilia, quid hoc factu opus esse ei visum sit, impertiri dignetur. Nova nulla habeo de novo ⌊papa⌋, Ungaricis, Moscis et Tartaricis ac Turcicis rebus, quae Vestrae Reverendissimae Dominationi, ut autumem, possint esse incomperta. His me Vestrae Reverendissimae Dominationis amori, favori et gratiae diligenter commendo.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋
Postscript:
AAWO, AB, D. 8, f. 104r
De ⌊conventu⌋ anticipando tametsi nunc aliorum dominorum sententiam tam repente scribere Reverendissima Dominatio Vestra non valeat, ut saltem cum hoc nuntio mihi suam indicet precor. Cum haec scriberem, redditae mihi fuere litterae Reverendissimae Dominationis Vestrae per eius puerum, quibus in primis mentionem facit de causa domini ⌊Custka⌋. Ea etiam die accepi litteras reverendissimi ⌊episcopi Primisliensis⌋ a in praedicta causa de et super meis responsales, quas cum praesentibus mitto. Quid enim desiderat, ex eis Vestra Reverendissima Dominatio intelliget, ego autem ne errorem committam, nihil mittam nec scribam, sed supersedebo usque ad proximum ⌊conventum⌋ et tunc mecum feram, quae apud me exstant in causa praefata superinscribed⌈praefatapraefata superinscribed⌉ documenta. Quod et Reverendissima Dominatio Vestra pariter ita facere velit, rogo, quod in praedicto futuro ⌊conventu⌋ nostra consilia conferre valeamus et ex eodem ⌊domino Primisliensi⌋ seu ⌊regi⌋ seriem huius written over rei⌈rei huius huius written over rei⌉ rei concordibus votis respondere et iterum absque obiectione cavillationis cuncta repetere valeamus. Venit ad nos die Natalis Domini dominus ⌊castellanus Gdanensis⌋, quid autem hic congessimus, copia his indita Vestrae Reverendissimae Dominationi declarabit. Si quid etiam voluerit quippiam addere aut minuere in hoc negotio relinquimus
AAWO, AB, D. 8, f. 104v
excelsae Reverendissimae Dominationis Vestrae prudentiae conferendo etiam in domino ⌊palatino Culmensi⌋, nam putamus satis esse, quod praelati et palatini hoc negotium dirigant ad ⌊maiestatem regiam⌋.
No(ta) on the margin⌈No(ta)No(ta) on the margin⌉: Convenimusque, quod pro festo sancti Anthonii, quod erit die Dominica 17 Ianuarii, praefati domini huc mittant sua sigilla et hic sigillabuntur litterae et per me ad sacram ⌊regiam maiestatem⌋ mittentur, quod ingravate explere suscepi. Curet nisi Vestra Reverendissima Dominatio, ut et ⌊palatinus su Culmensis⌋ suum sigillum mittat et si quid litterarum ad suos amicos, etiam destinare ad aulam regiam destinare statuerit pari diligentia cum regiis per nuntium meum eas disponere mandabo.
Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae cum meo nuntio, quem cum his ad Reverendissimam Dominationem Vestram mittere decreveram, in ⌊Warmiam⌋ direxi ea hora receptionis dictarum litterarum. Has rursum retinui in reditum pueri Reverendissimae Dominationis Vestrae ex ⌊Monteregio⌋ redeuntis, quas cum eodem nunc mitto.
| |
87 | IDL 1273 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-01-31 |
received [1535]-02-01
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 38-39 + f. [1] missed in numbering after f. 38
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 20
|
Prints: 1 | AT 17 No. 62, p. 89-90 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Cum nuper illos duos articulos de capitaneatu Slochoviensi item et Margenburgensi per Reverendissimam Dominationem Vestram superinscribed⌈VestramVestram superinscribed⌉ et alios duos dominos confectos, prout a me desiderabant ad ⌊regiam maiestatem⌋ mitterem, arbitrans, quod cuilibet liberum, pro quo vellet rogandi, et rex liberam haberet disponendi facultatem, uti, credo, Vestra Reverendissima Dominatio et alii domini etiam fortassis arbitrati sunt, ego potissimum ex eo, quod ⌊Gedanenses⌋ et Elbingenses apud me insteterunt, pro domino ⌊Czema⌋ intercederem et palatinus Margenburgensis mihi scripsit, quod solum instare deberem et regem rex orandus esset, quo et nostra consilia ad disponendum de Margenburgensi capitaneatu Margenburgensi capitaneatu admittere vellet, in ea opinione perstiti, prout supra memoravi, in litteris tamen regiis posui <s>chedam, narrans, quod ille articulus de Margenburgensi capitaneatu dumtaxat a Dominatione Vestra et aliis duobus dominis congestus esset, ego autem pro nemine rogavi written over relinquens⌈relinquens rogavi rogavi written over relinquens⌉, relinquens ⌊suae maiestati⌋, quam haberet facultatem disponendi, quae melius quam ego suos AAWO, AB, D.8, f. 38v novit etc. Nunc dominus ⌊Czema⌋ obloquitur hidden by binding⌈[ur]ur hidden by binding⌉ me atque diffamat, quod salva pace in hoc non verum asserit, quod abusus sum suum et aliorum dominorum sigilla written over um⌈umaa written over um⌉. Haec(?) et alia plura, ut mihi relatum est, de me promit, quae prae commotione animi mei nunc proferre nequeam, coram autem aliquando extensius. Hoc, mi Domine, est praemium virtutis meae laborisque ac impensarum, quod mihi pro benefactis rependitur. Sed quem fructum ex ista Gdanensi transactione nos Pruteni reportare valeamus, ubi rex et regia consiliariorum cum nostris conferre in hac dispositione habet, quilibet prudens emetire valeat, sed eat hoc brocardium nunc in malam partem.
De Slochau, ubi est maior laesio, non fiat mentio. Quom written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉mm written over ...⌉odo illa tenuta a nobis alienata est, ex litteris his inditis parumper Vestra Reverendissima Dominatio intelliget. Utinam communem bonum ita diligenter et accurate sollicitaremus, quemadmodum in privatum attenti sumus.
Nova in <s>cheda hic indita nobis a reverendissimo domino episcopo Cracoviensi praesule ms. i(!)
⌈ee ms. i(!)
⌉, qui se recte valere scribit, missa sunt, utinam vera.
Cui similiterque Vestrae Reverendissimae Dominationi longam, felicem et hilarem AAWO, AB, D.8, f. 39rvitam a Domino Deo precor et, ut me suo solito fraterno amore prosequatur, sedule peto.
Ex castro ⌊Helsberg⌋, ultima Ianuarii 1535.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ manu sua
Postscript No. 1:
Item, tres domini non repraesentant totum consilium. Item, rex ita acceleravit, quod nec Polonicum, nec Prutenicum consilium on the margin⌈consiliumconsilium on the margin⌉ in consultationem potuit requirere. Intelligenti satis.
Postscript No. 2:
AAWO, AB, D.8, f.1runnafter38
Nec hoc in pactatis Gdanensibus comperio, quod Polonus astringitur rogare pro Polono nec Prutenus pro Pruteno, igitur cuilibet liberum est, pro quo intercedere statuerit et per hoc non infringitur privilegium nostrum, si quispiam Prutenorum rogaret pro Polono, ut dominus Czema effutit, cum hoc non possum satis animi mei maerore exprimere, quod mihi impingitur, veluti abusus essem sigilla dominorum, quisquis enim talis sit, AAWO, AB, D.8, f.1vunnafter38
hominem futilem, mendacem, honoris mei et dignitatis insidiatorem et denigratorem appello, et ut ipsum Deus publica infamia vicissim confundat, precor.
| |
88 | IDL 1276 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-02-10 |
received [1535]-02-12
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 40-41 + [1] missed in numbering after f. 40
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 23-24
|
Prints: 1 | AT 17 No. 86, p. 111-114 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Quinta huius redditae mihi fuere litterae Reverendissimae Dominationis Vestrae per aurigam meum, habentes exempla legationis suae ad Gedanenses inclusa. Audiveram quidem de ea antea et non pridem. Non tamen ita severa est, ut mihi tunc relatum erat. Est enim congesta, meo iudicio, debitis rationibus et non usa est regia maiestas in ea saevitia, sed lenta severitate et admonitione.
Quid enim ego cum gentilibus meis ea in re egi, explanabunt litterae his inditae, quas ideo mitto, quo se tanto pronius in commisso negotio valeat Dominatio Vestra Reverendissima resolvere. Solebat olim senatus ille solemnes processiones et rogationes, vallatus satellitibus, albis baculis gestantibus, veluti in maiestate sequi, sequebantur patricii, deinde populus, depost plebeia turba parique solemnitate ad offertoria incedebant, Deo honorem debitum et parocho suum stipendium offerentes. Nunc vero is honor et maiestas pessum ivere et cuncta divina officia cum caeremoniis derisui et despectui habentur. Exinde finito sermone, mox primores fugiunt ecclesiam et, si casu nonnulli permaneant, levato sacramento Eucharistiae occulunt, ne videant Servatorem suum oculos, et proferunt talia nefanda verba, quae me exhorreo, quo cogitem, taceo, scribam. Proinde plurimum metuo, quod Deus, quem non venerantur nec observant, ne non eos vicissim prosperabit, sed flagellum severitatis suae ex alto in eos mittat et nos ob vicinium et tolerantiam etiam mulctabit. Ipse enim Deus meliora, rogo, praestare dignetur, quam sperandum sit, qui potens est.
Quae mihi per fratres nonnullos obiecta sunt, ex diuturnitate aliquantula callum firmarunt. Timebam, mihi tale quid eventurum, non enim ausus fui eum articulum litteris non inserere. Sed arbitratus, quod non sine causa factus esset, reminiscens ea, quae Tergevitz aliquando protulit Vestrae Reverendissimae Dominationi in aurem secretam etc. At cum in adversis rerum humanarum condiciones revolvo et recte penso, ac si singulas iniurias persequi statuerem, potius mihi quam iniuriatoribus meis nocerem, ferre itaque iniuriam aliquantulum AAWO, AB, D. 8, f. 40v possum, ignominiam autem infamiamque et denigrationem honoris nequaquam possim, nec velim. Praestolor igitur nuntium meum a maiestate regia, quae si non pertinenter ad schedam, quam litteris consiliariorum, uti proximis litteris meis Reverendissimae Dominationi Vestrae mentionem feci, inclusi, respondebit, arctabor tunc eo alium mittere nuntium rogareque regem, quo mihi documentum veritati praestet, quod sua maiestas, quia honestum peto, mihi insonti non denegabit, spero.
Ea propter et Vestrae Reverendissimae Dominationi, quod me solatur, et mihi pro sua possibilitate assistentiam non modo verbis, sed et re, et opere offert, illi ago gratias, quas possum maiores. Me vicissim Vestrae Reverendissimae Dominationi in cunctis adversitatibus suis et talem, et parem sibi non modo lingua, sed et brachio, ubi liceat, pugnantem exhibebo.
Male hoc tempore a saecularibus sumus habiti et visi, qui nos, si modo et magis valerent, non solum obloqui, decipere et fraudare pium putant, sed Deo, si etiam trucidarent nos, obsequium praestare posse arbitrantur.
Cum haec scriberem venit nuntius meus ex Wilna, adferens de et super litteris consiliariorum responsum, quod hoc inclusum exemplatum mitto, quod Vestra Reverendissima Dominatio illis, quibus hoc scire congruit, patefacere potest on the margin, in the hand of sender⌈quod Vestra Reverendissima Dominatio illis, quibus hoc scire congruit, patefacere potestquod Vestra Reverendissima Dominatio illis, quibus hoc scire congruit, patefacere potest on the margin, in the hand of sender⌉.
Super eo pro nunc nihil video, nisi in proximo conventu conferendum. Ego etiam in iterum mittendo nuntium, uti supra memoravi, quousque a domino Zcema super criminationibus meis obtineam responsum, quod hactenus non praestitit, prout alter etiam agit cum Reverendissima Dominatione Vestra, supersedebo.
Asserit nuntius meus, quod Mosci tres arces in Lithuania obsident, inter quas unam nominat Polotzka. In qualibet circumventione habent exercitum ultra XX milia. In hoc bello domini Lithuani aliud hactenus non egerunt, quam quod in se excitarunt crabrones. Dii bene vertant. Alia non habeo.
Me Vestrae Reverendissimae Dominationi commendo, ac ut me suo solito amore et favore prose AAWO, AB, D. 8, f. 41rquatur, et a saeculo in saeculum incolumis et felix stain⌈[ix]ix stain⌉ vivat, percupio.
Ex castro ⌊Heilsberg⌋, 10 Februarii 1535.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit.
Postscript:
AAWO, AB, D. 8, f. 1 unnum. after f. 40v
Litterae dominorum Gdanensium responsales ratione fratris Pancratii contionatoris eorum etc., nescio quo incaute reposui, quod nunc diligenti indagine quaesivi, eas rursus invenire nequeam, igitur etc.
Regium responsum iam ad dominum palatinum Margenburgensem ac castellanum Gdanensem extrudi.
Enclosure:
Ex litteris affinis mei Iacobi Reszc.
Gnediger herre. Es ist worhafftig, das der herczog von holsten dy pauren geslagen und dy capitaner hengen lossen. Alles, was der herczog thut, gschit dem grafen von assaw czu gutte, der das freulein von denmarken haben sol. Es sol uf oculi ein tag czu hamborg werden, aldo werden sein der herczog czu holsten, der graff von aldenburg, dy rethe von Denmark und etliche stete aus meissen und hessen und des keisers botschaft czu vorhoffen, das do dy sache werde beigelegt. Damit dy rustung des XL schiffe in hollant und viel blutsturczung und jommer moge verbleiben. Der Keiser sol sich vortragen haben mit dem lantgrafen von hessen und ihn gemacht zum obersten hoptman uber das Kriegsvolk in deutschen landen. Der keiser komt aber nit dis Joer in deutschlant theurung halben, dy do ist in deutschen landen nemlich bey ausburg und dorine her goth verleihe seine friede uberal.
| |
89 | IDL 1283 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-02-23 |
received [1535]-03-01
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 42 + f. [1] missed in numbering after f. 42
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 945, f. 404v
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 29
|
Prints: 1 | AT 17 No. 107, p. 137-138 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Decima quinta huius redditae mihi fuere per famulum meum litterae Reverendissimae Dominationis Vestrae, quibus me adhuc solatur paper damaged⌈[atur]atur paper damaged⌉, quo aequo animo feram calumniam mihi illatam seseque exhibet in tutamen et defensionem mei honoris. De qua oblatione iterum atque iterum ago gratias ingentes eamque pari vicissitudine, ubi id officii casus in Reverendissimam Dominationem Vestram exiget, omni studio et benevolentia promereri studebo nihilque haesitans, quin et sacra ⌊regia maiestas⌋ ea actione pro iustitia me et honorem meum tuebitur, quia nil aliud, nisi quod iustum est, peto.
Immunem etiam feci erga ⌊castellanum Gedanensem⌋ Dominationem Vestram Reverendissimam et alios dominos, quod bono zelo rogaveritis pro ⌊palatino Plocensi⌋, ne deterior in ea praefectura collocaretur etc.
Quod Vestra Reverendissima Dominatio scire cupiat, quomodo ille novissimus articulus de praefecturis Marienburgensi et Slochoviensi intelligendus sit, ego quidem ipsum articulum sic pro mea deffinitione intelligo, siquidem rogaveram ⌊regem⌋ pro domino ⌊Fabiano Czema⌋, rex rescripsit mihi, quod priusquam meas accepisset litteras, iam de utraque praefectura providisset alioquin etc. Ego tamen in praemissis meis litteris regi pro Marienburgensi praefectura nullam feci mentionem, nec pro quopiam intercessi. Puto, quod particulariter ita ⌊ipsius maiestas⌋ etiam aliis dominis responderit et nunc novissime universis eodem contextu scripserit. AAWO, AB, D. 8, f. 42v Haec ex meo intellectu et pro meo captu ita illum articulum intelligo. Quibus tamen illa castra commissa sunt, nemo mihi signatim significavit.
De Cepperinis novis communicatis refero gratias, ea vera puto, nihil enim minus miror, ex quo solida pax esse debeat inter ⌊Turcam⌋ et ⌊caesarem⌋, quod ⌊Barbarosso⌋ Ceciliam in the sender hand, on the margin in place of crossed-out Siciliam⌈SiciliamCeciliamCeciliam in the sender hand, on the margin in place of crossed-out Siciliam⌉ et terras caesaris in ⌊Italia⌋ praeterito mense Septembri hostili gladio invaserat ac vastaverat. Inter ⌊caesarem⌋ autem et ⌊Gallum⌋ aliquando pacem fieri posse eo modo, prout ⌊Valerius Maximus⌋ scribit de ⌊Carthaginensibus⌋ et ⌊Romanis⌋, utputa quando altera pars subacta, aut in pulverem redacta fuerit.
Vestra Reverendissima Dominatio velit esse attenta, quo se a legatione Gedanensi tempestive, quantum possit, absolvat, ne inde aliis in conventu Marienburgensi, qui Quasimodogeniti celebrabitur, non praestet procrastinationem, ac ut in praefata legatione parumper temperiset(!) et quantum valeat, tempori se accomodet, eo quod contra ventos difficilis sit navigatio. Mihi pro nunc visum est, relinquens tamen cuncta innatae Vestrae Reverendissimae Dominationis et collegae sui prudentiae. Haec sub fide.
Nova nulla habeo, quae Vestrae Reverendissimae Dominationi sint, uti reor, incomperta. Cui longam, hilarem et incolumen vitam precor et commendatissimum me facio.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 23 Februarii anno MDXXXV.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ manu sua
| |
90 | IDL 5495 | Mauritius FERBER to [Ioannes DANTISCUS], [Heilsberg (Lidzbark Warmiński)], 1535-02-27 |
received [1535]-03-01
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 68, f. 84
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 186
|
Prints: 1 | AT 18 No. 86, p. 116 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Ea die, qua has annexas sigillavi, quas paper damaged⌈[as]as paper damaged⌉ puero meo, nepoti ⌊palatini Pomeraniae⌋, quo Dominationi Vest paper damaged⌈[Dominationi Vest]Dominationi Vest paper damaged⌉rae Reverendissimae consignaret, statui tradere superinscribed⌈traderetradere superinscribed⌉ et tamen or tum⌈tamentamen or tum⌉ suum hic discessum adhuc trahit in moram, ecce dicendo paper damaged⌈[o]o paper damaged⌉ completorium evanuit mihi subito loquela. Verebar apoplexiam. Accersivi mox medicum quendam canonicum ex ⌊Gutstat⌋. Is asserit non apoplexiam, sed litirgiam(?) esse. Heri etiam ad me vocavi ⌊doctorem Cuppernick⌋. Hodie duas venas sub lingua incidere curabo consilio cyrurgici et medici praefati. Rationem bonam gratia Deo habeo nec dolorem ullum sentio, mentis ... illegible⌈...... illegible⌉ conceptum saltem intelligibiliter exprimere nequeo, quod loqui impedimentum me turbat non mediocriter atque maerore afficit.
Confido et committo me Deo, qui mihi vitam tribuit et servare potest. Mortalem me scio eamque evitare nequeam, una communis est omnibus.
H(oc) significo amico carissimo, quem decet noscere et prospera et adversa amici, et ut florentem(?) me videat(?), Deumque precor, taliter qualiter, nescio et quomodo. in next line⌈taliter qualiter, nescio et quomodo.taliter qualiter, nescio et quomodo. in next line⌉
| |
91 | IDL 6010 | [Mauritius FERBER] to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), [1535-03-10] |
received [1535]-03-14
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 43
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 35
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 43v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo et plurimum honorando
Intellexit Vestra Reverendissima Dominatio superioribus meis ⌊⌋ ac per ipsius fratrem imperfectionem et indispositionem meam, testor Deum, qui omnium corda noscit et mentes respicit, quod nihil mihi gravius et molestius, quod in hunc ⌊conventum⌋ comparere nequeam. Vires tametsi debiles admodum habeo, linguae officium totum tamen claudicat, quod mihi vita etiam taediosa est et mors felix optabilis ferenda. Tamen sunt, quae Deus iusto suo iudicio nobis immittit, utinam debita patientia id tolerarem. Cuncta adversa et cunctae afflictiones grato erga Deum susciperem animo, ne meritum patientiae murmuratione mea apud Deum invalidum existimaretur reddereturque. Mitto igitur ad hunc ⌊conventum⌋ venerabiles fratres meos ⌊Tidemannum Gise⌋ custodem ac ⌊Felicem Reich⌋, canonicos ecclesiae meae, quibus commisi, q(ua)t(en)us sine scrupulo omni fiduciae sincera<e> p(ate)rna<e> sese Vestrae Reverendissimae Dominationi committant eidemque fidem praebeant, conferant cuncta cum Dominatione Vestra ac secum ipsis. Proinde oramus Dominationem Vestram obnixe ipsos ad ipsam Reverendissimam Dominationem Vestram concedere favorabilem accessum, amico animo audire et exaudire velit, nam res nostra hic agitur. Scit enim Dominatio Vestra Reverendissima, quod sumus saecularibus admodum exosi, quod et mihi praecessor Vestrae Reverendissimae Dominationis innotuit asserens: non audeo me fratri meo comittere in his turbulentissimis temporibus.
Ceterum rogo, quo et Dominatio Vestra Reverendissima hoc negotium, quod mihi per ignominiam et infamiam perperam impingitur, de articulo incluso regiis litteris, quem mihi et dominatio vestra <et> alii domini, ut includeretur, iusserunt, ex quo id iussu Vestrae Dominationis patiar. Informare dignentur illos calumniatores ex quo ob meam absentiam cum ipsis personaliter expostulare nequeo on the margin⌈ex quo ob meam absentiam cum ipsis personaliter expostulare nequeoex quo ob meam absentiam cum ipsis personaliter expostulare nequeo on the margin⌉, u written over a⌈auu written over a⌉t ab diffamatione sese continent, si quid actionis adversum habent me.
| |
92 | IDL 6011 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Johann von LUSIAN (LUZJAŃSKI) & Ludwig von MORTANGEN (MORTĘSKI), Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-03-10 |
Manuscript sources: 1 | office copy in German, AAWO, AB, A 1, No. 947, f. 405r-406r
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 36
|
|
| |
93 | IDL 7355 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, before 1535-04-07 Letter lost |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński) Letter lost, mentioned in IDL 1295: Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae humanissimis humaniores et certissimas singularis in me amoris sui testes per nuntium eius mihi redditas accepi. |
| |
94 | IDL 1295 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-04-07 |
received [1535]-04-10
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 44 + f. [1] missed in numbering after f. 44
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 950, f. 406v-407r
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 41
|
Prints: 1 | AT 17 No. 223, p. 311 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae humanissimis humaniores et certissimas singularis in me amoris sui testes per nuntium eius mihi redditas accepi. Habeoque et ago numquam intermorituras gratias, quod Reverendissima Dominatio Vestra ex tam candido affectu mota me invisere et super calumnia falso impacta consolari dignatur. Illius fraterni Reverendissimae Dominationis Vestrae caritatis, qua me complectitur, propensionem nulla umquam in me delebit oblivio. Daboque operam, ut per omnem modum atque occasionem illi et in amore, et benevolentia sim responsurus. De his, quae in proximo ⌊conventu⌋ acta sunt, sufficienter per ⌊canonicos⌋ et ⌊secretarium⌋ meos mihi relatum est. De nimis praecipitata ac intempestiva aliquorum ex conventibus abitione nihil mirum est, nam frequentissime id mihi, quod nunc Reverendissimae Dominationi Vestrae contigit, usu venire consuevit. Non ignorat etiam Dominatio Vestra Reverendissima, quod in ⌊consilio⌋ semel conclusum fuit ⌊regiae maiestati⌋ contra tales esse conquerendum, verum huiusmodi conclusio tunc non fuit prosecuta. Omnia tamen haec, qualiacumque sunt, diffusius inter nos conferenda reicio in tempus aliud, quo (si Deus ita voluerit) alicubi convenire valeamus. Ad quod videtur mihi locus utrique nostrum non incommodus, villa videlicet ⌊Ditterichswalt⌋ in ⌊districtu Allensteinensi⌋ sita, in quam (etsi nulla alia subesset causa) saltem animi recreandi et deambulationis gratia, sicuti Dominatio Vestra Reverendissima ex ⌊Lubovia⌋, ita ego ex ⌊Gutstat⌋ sub unius diei itinere ac cum modico comitatu non admodum incommode congredi atque ibi per noctem unam de omnibus, quae volumus et utriusque nostrum cogitationem fatigant, ad satietatem inter nos ore ad os colloqui possemus. Habemus pro nobis ambobus satis commodum apud plebanum ⌊ibidem⌋ hospitium. Id, quod si Dominationi Vestrae Reverendissimae ita placitum fuerit, non gravabitur me, cum ⌊Gedano⌋ ⌊Luboviam⌋ redierit, facere certiorem. Cum magnifico domino ⌊palatino Marienburgensi⌋ nulla mihi intercedit difficultas. In nulla enim re mihi negotium facessit neque me laesit aut offendit, et nulla consequenter mihi opus est in ⌊illum⌋ expostulatione. Dominus tantum ⌊castellanus Gedanensis⌋ AAWO, AB, D. 8, f. 44v animum meum citra omnem meam culpam non parum offendit, quemadmodum ex litteris eius ad me satis importune ac petulanter scriptis Reverendissima Dominatio Vestra non obscure intellexit. In omnem casum, etsi ego fortassis dignus essem meruissemque iuste talia pati, ipse tamen ea mihi impingere ac improperare indignum se reputare debuisset. Utcumque se habeat, bene valeat. Ego sequar consilium Reverendissimae Dominationis Vestrae ac quoad eius fieri potest, exuam eam animi mei molestiam moderaborque eam conscientia recte factorum etc. Quod ad meam valetudinem adversam attinet, nondum sum ad plenum in loquela mea per paralysim written over sim⌈simimim written over sim⌉ linguae impedita pristinae perfectioni restitutus, in dies tamen meliora spero. Alioqui et podagra, et calculo plus satis excarnificatus, fiunt tamen haec omnia, quia ex toto emendari nequeunt, patientia leviora. Nova apud me non sunt alia, nisi quod ill(ustrissimus) or ill(ustris)⌈ill(ustrissimus)ill(ustrissimus) or ill(ustris)⌉ dominus ⌊Prussiae dux⌋ hac proxima praeterita hebdomada paschali ex ⌊Wilna⌋ domum in ⌊Montemregium⌋ rediit. Quid secum boni afferat, ignoro hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉. De bello Moschico, quae hic passim circumlata sunt ac circumferuntur, non admodum laeta sunt. Dii tamen deaeque omnes faciant, ut multo laetiora felicioraque audiamus. Si qua<e> Reverendissima Dominatio Vestra per tempus habebit aut ⌊Gedani⌋ acceperit, non dedignetur me per opportunitatem facere certiorem. Nepotes item ac necessarios meos ⌊Gedani⌋, si quid adversum habuerint, in gratiam Reverendissimae Dominationis Vestrae commendo, rogans, ut causas eorum fortasse occurrentes favore suo prosequi velit Reverendissima Dominatio Vestra. Quam ut Deus Optimus Maximus salvam atque omnibus adversis vacuam felicibusque written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉usqueusque written over ...⌉ omnibus cumulatissimam conservet ex animo precor et opto.
Ex ⌊Heilsberg⌋, VII Aprilis anno MDXXXV.
| |
95 | IDL 1296 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-04-11 |
received [1535]-04-15
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 45 + f. [1] missed in numbering after f. 45
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 952, f. 407v
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 42
|
Prints: 1 | AT 17 No. 229, p. 316-317 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Quid serenissima regia maiestas in negotio duodecim milium florenorum Renensium pro serenissimo ⌊rege Daniae⌋ electo extradendorum ad consiliarios harum terrarum ac illustrissimus dominus Prussiae dux ad me scribant, Reverendissima Dominatio Vestra ex originalibus eorum litteris, quas hodie recepi et per praesentem hunc nuntium meum mitto, abunde intelliget, ob eam autem potissimum causam, quod ego in his ⌊comitiis Marienburgensibus⌋ proxime habitis satis acerbo casu meo praepeditus, non fui, Reverendissima autem Dominatio Vestra omnibus praesedit et praefuit, atque etiam quomodo acta et conclusa sunt, non ignorat, neque ego in hunc usque diem extradendis pecuniis ob priorem casum adesse possum. Non gravabitur Reverendissima Dominatio Vestra etiam hoc munus in se suscipere, ut vel ipsa una cum magnifico domino ⌊palatino Marienburgensi⌋, in profectione versus ⌊Gedanum⌋ nam (ut accipio res moram non patitur) ⌊Marienburgum⌋ divertat et annumerationi huiusmodi pecuniae per dominum ⌊Kostka⌋, iuxta commissionem regiarum litterarum (quas pariter mitto) faciendae intersit, vel ut alii quidam, utpote dominus castellanus Gedanensis cum adiuncto sibi collega per Reverendissimam Dominationem Vestram huic muneri obeundo designando intersint, curare dignetur.
Ad eam autem rem bene ac concorditer conficiendam hoc imprimis necessarium est, quod Reverendissima Dominatio Vestra eum diem, quo vel ipsa, vel per ipsam deputandi, Marienburgi constitui velint et possint illustrissimo domino Prussiae duci etc. significet, quatenus et serenissimi regis Daniae designati procurator pro eodem ibi compareat, huiusmodi AAWO, AB, D. 8, f. 45v pecuniam percepturus ac recognitionum et obligationum litteras iuxta serenissimae regiae maiestatis descriptionem atque exemplaria nuper Marienburgi dictata et serenissimae maiestati eius transmissa, depositurus. Nam id Reverendissimam Dominationem Vestram ita facturam ac hunc eundem diem, quo ea tota res extradendae pecuniae Marienburgi transigi debet illustritati eius significaturam, in responso, quod illi dedi, rescripsi. Neque hoc consilium meum Reverendissimae Dominationi Vestrae cum (secus commode fieri nequeat) displiciturum confido. Libenter in his omnibus et temporum necessitati et illustritati eius, imprimis autem serenissimae regiae maiestatis voluntati ac ordinationi obtemperaturus, si modo per adversam valetudinem mihi liceret.
Cum his me Reverendissimae Dominationi Vestrae diligenter commendo, ipsam in plurimos vitae annos salvam, felicem atque optime florentem esse superinscribed, in the hand of sender⌈esseesse superinscribed, in the hand of sender⌉ exoptans.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
96 | IDL 1298 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-04-19 |
received [1535]-04-22
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 46
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 44
|
Prints: 1 | AT 17 No. 242, p. 332-333 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Quid serenissima ⌊regia maiestas⌋ a primoribus ⌊harum terrarum⌋ ⌊consiliarii⌋s desideret, Reverendissima Dominatio Vestra ex illius maiestatis cubiculario, qui has reddidit, indubie cognoscet. Ego, quantum pro meo qualicumque captu intelligere possum, si quid boni et ardui constitui in hanc rem debet, id fieri non posse, nisi a serenissima ⌊maiestate regia⌋ nova ⌊comitia⌋ pro tempore et loco eius maiestati placitis indicantur atque in ea tota ⌊nobilitas⌋ magna et parva civitatesque et oppida universa evocentur, ut sic in commune ex omnium consensu et votis, quid constituendum sit, consulatur conficiaturque.
Quod nunc in praesens usu venit, omnino futurum prospiciebam, ut extradita illa contributione ⌊Marienburgi⌋ reposita de novo corradendo belli nervo sollicitaremur.
Cum his me fraterno amori et favori Reverendissimae Dominationis Vestrae sedulo commendo ipsamque salvam esse ac laetam vivere opto ex animo.
Ex ⌊Heilsberg⌋, XIX Aprilis anno MDXXXV.
Postscript:
Universum ⌊huius terrae⌋ pondus pro defensione humeris nostris imponitur, quod partim discrepat a fide et promissione privilegiorum nostrorum. Haec sub fide, in coram enim extensius, si Deo dirigente per valetudinem convenire licebi licebit.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
97 | IDL 3590 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-05-02 |
received [1535]-05-05
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 723-728
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 957, f. 410r-v
| 3 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 32r-v
|
Prints: 1 | AT 17 No. 283, p. 381 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz 1595, p. 728
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorano
BCz 1595, p. 723
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice plurimum honorande.
Quid serenissima ⌊regia maiestas⌋ primoribus ⌊harum terrarum⌋ ⌊dominis consiliariis⌋ in illis litteris, quas magnificus dominus ⌊palatinus Marienburgensis⌋ a cubiculario regio perceptas mihi transmisit, perscripserit, Reverendissima Dominatio Vestra ex exemplari p<raese>ntibus indito plenius cognoscet. Simile exemplum remisi domino ⌊palatino Marienburgensi⌋, ut dominis consiliariis in parte ⌊Pomeraniae⌋ commorantibus communicet.
Non gravabitur etiam Dominatio Vestra Reverendissima exempla similia, quot fuerint necessaria, transscribi facere et ad dominos consiliarios ⌊terrae Culmensis⌋ transmittere.
Ego, quemadmodum superioribus litteris meis Reverendissimae Domiationi Vestrae indicavi, aliud mecum colligere nequeo, quam quod haec praesentia negotia sine omnium nostrum reliquorumque, quorum interest, ut puta, totius nobilitatis magnae ac parvae, necnon minorum oppidorum, communi congressu, probe ac in reipublicae commodum confici nequeant.
Quod autem ad armorum armatorumque inspectionem seu etiam lustrationem attinet, illud mihi venit in mentem ⌊serenissimae maiestati⌋ esse scribendum ac consulendum, quod huiusmodi lustrationis et inspectionis armorum munus dominis palatinis, unicuique in suo palatinatu, faciendum per serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋ demandetur idque (quum res longiorem moram non bene fert) quamprimum. Et ut liceat dominis palatinis alterum quendam, quem ipsi noverint, armorum et rerum bellicarum peritum ad huiusmodi lustrationis munus sibi collegam accipere vel saltem quod serenissima ⌊regia maietas⌋ quempiam vel quospiam ex ⌊regno⌋ aut dominiis maiestatis suae ad hoc ipsum lustrationis munus obeundum a se ablegaret, quem vel quos inoboedientes atque adeo rebelles et revererentur magis et res defensionis communis patriae felicius procederet. Probaretur mihi, ut haec omnia per Dominationem Vestra Reverendissima, quae (ut et nobis signifiatur) brevi nuntium ⌊Wilnam⌋ versus mittet, serenissimae ⌊regiae maiestati⌋ perscriberentur consulerenturque.
Cupio cum his Reverendissimam Dominationem Vestram BCz 1595, p. 724 salvam et incolumem a Christo conservari ad multos annos hidden by binding⌈[nos]nos hidden by binding⌉ me illius amori et favori commendans.
Postscript No. 1:
BCz 1595, p. 725
Reverendissime Domine.
Noctes quietas diesque sine lite et ad vota felices successus cum integra valetudine Dominationi Vestrae Reverendissimae a Deo precor.
In causa ⌊Kostka⌋ retulit nobis scriba noster, quod e ⌊Margenburgo⌋ Vestra Reverendissima Dominatio ⌊maiestati regiae⌋ aut ⌊domino Praemisliensi⌋ denuo transmisisset omnes illius causae renovatas formulas expeditas paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉. Attamen iterum procrastinatur vel, ut potius sentio, suppeditatur non absque dominorum laesione etc. et in aliis potissime ⌊huius terrae⌋ defensionis universum pondus in humeris nostris poni conspicio, et consequens deseri nos velut oves errabundae sine pastore. De his, ex quo mihi certo persuadeo, quod sacra ⌊regia maiestas⌋ prope diem sit indictura ⌊conventum⌋, cautius ore ad os conferemus incoram.
Interea, ut sit Vestra Reverendissima Dominatio incolumis, laeta et felix, cupio.
⌊Mauritius episcopus⌋ manu sua
Postscript No. 2:
Quod ⌊Gdani⌋ actum est, ⌊dominus palatinus⌋ nobis communicavit.
| |
98 | IDL 3592 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-05-04 |
received [1535]-05-09
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 737-740
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 958, f. 410v-411r
| 3 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 33r-v
|
Prints: 1 | AT 17 No. 285, p. 382-383 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 740
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honoran(do)
BCz, 1595, p. 737
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime ac plurimum honoran(do).
Salutem et omnem felicitatem cum mei ex animo commendatione.
Redditae mihi sunt per nuntium Reverendissimae Dominationis Vestrae litterae eius humanissimae et sinceri erga me, immo mutui inter nos, amoris testes. Omnium primum ago Reverendissimae Dominationi Vestrae gratias plurimas, quod me et sententiae suae et rerum ⌊Gedani⌋ gestarum nec non et novitatum quarundam participem fecit.
Ceterum quod ad res communis patriae bene statuendas attinet et quod ab omnibus statibus et ordinibus, si quid recte confici debeat, conveniendum esse putem on the margin, in the hand of other⌈conveniendum esse putemconveniendum esse putem on the margin, in the hand of other⌉, iam sententiam meam Reverendisimae Dominationi Vestrae perscripsi, in qua et persevero. Locum autem ⌊conventus⌋ futuri serenissimae ⌊regiae maiestati⌋ designavi ⌊Elbingum⌋ idque propter meam adversam atque adeo variam valetudinem. In arbitrio tamen est ⌊eius maiestatis⌋ facere, quod illi libet. De tempore vero nihil certi statui potest, quantum tamen conicere licet et Reverendissima Dominatio Vestra sentit, tam brevi tempore nequit fieri et fortasse vix ante natalem 1535-06-24⌊Ioannis Baptistae1535-06-24⌋ aut festum divi 1535-07-25⌊Iacobi apostoli1535-07-25⌋.
De querelis coctionis cerevisiae ac aliis difficultatibus in nullo non conventu aures nostrae obtunduntur. Ceterum dominos palatinos et capitaneos quosdam in culpa esse, quis non videt? Qui conniventibus ferme oculis haec omnia pertranseuntes in transgressores non animadvertunt, sibi plus quaerentes commodare quam communi rei publicae consulere etc.
De obligatione sua ob extraditionem pecuniae dispensatori ⌊regis Daniae⌋ factam magnificus dominus ⌊Marien BCz, 1595, p. 738burgensis palatinus⌋ etiam mihi scripsit. Cui in eum effectum respondi, quod videatur mihi convenientius atque etiam maioris auctoritatis domino thesaurario ex pleno dominorum consiliariorum consessu de extradenda pecunia facultatem dari, quam singulatim per privatas privatas personas. Si tamen non ita quieverit dominus thesaurarius et dominus palatinus postulaverit, huiusmodi consensum pro mea persona dare non recusabo.
De ⌊gentilibus nostris Gedanensibus⌋ iamdudum id vereor, quod Dominatio Vestra Reverendissima nunc ⌊⌋ videtur. Utinam simus non veri vates et utinam saperent et intelligerent ac novissima providerent, ne quod veremur et eorum luxus ac superbia (ne dicam apostasia) meretur, illis accidat nobisque dolendi communem patriam nulla praebeatur occasio. Interea orabimus cum Christo pro illis ad Patrem, ut ignoscat eis, quia nesciunt, quid faciunt.
De ceteris, cum talia sint pleraque omnia, quae litteris vel comprehendi, vel confici nequeant, in communem conventum aut particularem quempiam congressum nostrum supersedendum esse visum est mihi iuxta atque Reverendissimae Dominationi Vestrae.
Nova, quae scriptu digna essent, quaeque Reverendissima Dominatio Vestra ignorare posset, apud me ad praesens non sunt. Unum, quod reliquum est, Reverendissimam Dominationem Vestram salvam et florentem esse, laetamque vivere, ex animo opto et cupio me illius fraterno amori ac benevolentiae commendando.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 4 Maii anno MDXXXV.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ manu sua
| |
99 | IDL 1313 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-06-13 |
received [1535]-06-23
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 36-37
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 62
|
Prints: 1 | AT 17 No. 343, p. 441-443 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 36r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater in Christo carissime et plurimum honorande.
Sanitatis plenitudinem ac omne felix et faustum Reverendissimae Dominationi Vestrae ex sincere affectu faveo et a Deo precor.
Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae nuper ad me datas per Paulum eiusdem aulicum paenultima Maii accepi, agens gratias quam maximas de communicatione illarum et quia nihil in eis percalluerim, quod a meis consiliis, quae sacrae ⌊maiestati regiae⌋ in eisdem negotiis tribuerim, discrepat, cuncta rata et grata habui atque approbavi, orans eandem suam maiestatem, quo honorem consiliariorum pro sua antiqua et ingenuina benignitate adversus iniurias, quibus a domino ⌊Costka⌋ contaminati sunt domini consiliarii on the margin⌈domini consiliariidomini consiliarii on the margin⌉, aequam rationem habere superinscribed⌈haberehabere superinscribed⌉ et efflagitatam iuris administrationem eis administrare superinscribed in place of crossed-out habere⌈habere administrare administrare superinscribed in place of crossed-out habere⌉ velit. Nam si a principio illa tragoedia referenda foret, quanta in universis semel animis viva exacerbatio conciperetur, sua maiestas emetire valeret etc.
Patefeci etiam ⌊suae maiestati⌋, quod ⌊civitates Hansae⌋ generalem conventum in ⌊civitate Luneburgensi⌋ post octavam sancti Ioannis Baptistae celebraturi essent, praeterea mihi non inconveniens visum esse, quod sua maiestas per proprium nuntium, vel ad minus per scripta illas civitates visitaret, conquerendo de temeritate ⌊Lubicensium⌋, quod non sinerent suis subditis libera navigatione simul cum aliis mercatoribus uti, ex qua inaestimabili damno afficerentur sui cum aliis peteretque, quo Lubicenses pro aequitate paper damaged⌈[te]te paper damaged⌉ AAWO, AB, D. 8, f. 36v informantur et admonentur, quo a temere inchoatis desisterent, alioqui aliter vicissim adversus illos procedere et facto agere arderetur, quam ipsi cuperent etc. Et quoniam etiam percaluissem, quod ⌊Gdanenses⌋ illuc etiam destinabunt suos nuntios, et sumptibus, et impensis parcere voluerit, possit ⌊sua maiestas⌋ illa per Gdanenses commissione praevia expedire, attamen quia causa non esset parvi momenti, ut ista potius fierent per proprium nuntium, consului etc. De post misit
ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌈ill(ustris)ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌉
⌊dux Prussiae⌋ nuntium nobis et scripsit, quatenus maiestatem regiam in praemissum effectum rogare et adhortari vellem.
Misimus praeterea ⌊suae illustritati⌋ exemplum litterarum mearum ad ⌊regiam maiestatem⌋ datarum et ultra a duplicatione et replicatione quievimus, siquidem adhortatus fuit me written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ee written over ...⌉, quo scriberem, vellet etenim meas cum suis simul ad regiam maiestatem mittere.
De ⌊Lubicensibus⌋ indubie audivit Vestra Dominatio, quonam modo, data fide ⌊Hollandis⌋ et aliis in ⌊Dania⌋, eos navibus, bo<mb>ardis et aliis bonis ex(is)tima(tio)ne, ut fama fert, plus CCC milia marcarum spoliarunt, inde multi hoc bello illos superiores et victores evasuros autumant, quod Deus avertat, qui sed potius, quo temeritatem illorum compescat et retributionem debitam factis suis retribuat, orandus est written over se⌈sett written over se⌉.
Alia in novis, quae non incognita Reverendissimae Dominationi Vestrae esse putem, non habeo. Cuius amori et consueto favori me diligenter commendo on the margin⌈commendocommendo on the margin⌉ ac ut laetam et sanam vitam divina gratia opitulante AAWO, AB, D. 8, f. 37r a saeculo in saeculum ducat opto.
Ex ⌊Hilsberg⌋, 13-a Iunii 1535 cursorie.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ manu sua
| |
100 | IDL 6095 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-06-28 |
received [1535]-06-29
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 47
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 69
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 47r
Reverendissime in Christo Pater et Domine.
Cum mei sincera recommendatione longaevam in Domino prosperitatem et salutem.
Heri quidam civis Koningsbergensis has his inclusas mihi nomine sororis Vestrae Reverendissimae Dominationis litteras stain⌈[litteras]litteras stain⌉ [...]signavit on the margin⌈[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉signavit[...]signavit on the margin⌉ summo opere rogans me, quatenus, quia alicuius essent importantiae, eas ad manus Reverendissimae Dominationis Vestrae destinare vellem, quod hoc nuntio meo proprio facio. Si quid in eis novi exstet et in illis regiis litteris, quas nuper Vestrae Reverendissimae Dominationis servitor secum portavit, quod mea stain⌈[a]a stain⌉ scire interest et refert, quia reverendissimus ⌊episcopus Primisliensis⌋ parum nobis scripersit... illegible⌈...... illegible⌉, referens se ad litteras dominorum consiliariorum, mihi impertiri dignetur Reverendissima Dominatio Vestra. Cui mutuum offerente occasione libenter reponam.
⌊Lubicenses⌋ terra et mari profligatos esse e ⌊Gdano⌋ Vestram Reverendissimam Dominationem didicisse haud dubito. Hoc novum ⌊maiestati regiae⌋ proprio nuntio scripsi.
Vestram Reverendissimam Dominationem in longos vitae annos incolumem et me sibi commendatissimum esse cupio.
Ex arce ⌊Helsberg⌋, 28 Iunii 1535.
Reverendissimae Dominationis Vestrae bonus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ manu sua
Postscript:
AAWO, AB, D. 8, f. 47v
Reverendissime Domine.
Dominus ⌊Culmensis castellanus⌋ a me desiderat, si ipse non ivero ad nuptias, tres equos accomodari sibi. ⌊Regia maiestas iunior⌋, ut nuntius mihi retulit, postulabit duos meliores, quibus utor pro equitio. Regio desiderio non reluctabor, modo indicet et id a me postulet, quod non superinscribed⌈nonnon superinscribed⌉ magis in aliena quam mea sit potestate, modo solum pro pecunia venales tales vel similes habere valerem.
Si essem iunior vel saltem valentior, nequaquam absentarem me a tali nuptiarum celebritate rogatus.
Has litteras quidam secum fert in ⌊Hovensten⌋, exinde in ⌊Loboviam⌋ destinaturas.
Tremula manus erronee(?) congerit litteras et nimirum, quia universa membra ferme tremunt et vacillant.
Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉
ut in litteris.
| |
101 | IDL 6955 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Löbau (Lubawa), 1535-06-30 Letter lost |
received 1535-07-02 Letter lost, mentioned in IDL 1329: 2a huius accepi per nuntium meum litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae datas Luboviae ultima iunii |
| |
102 | IDL 6956 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, 1535-07-10 Letter lost |
Letter lost, mentioned in postscript of IDL 1329: Cum haac sigillare mandavissemus, redditae sunt mihi Reverendissimae Dominationis Vestrae litterae 10 huius datae |
| |
103 | IDL 1329 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-07-12, postscript 1535-07-13 |
received [1535]-07-22
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 48-49
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 74
| 2 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 76
|
Prints: 1 | AT 17 No. 402, p. 504-507 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
1535-07-02⌊2-a huius1535-07-02⌋ accepi per nuntium meum ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae datas ⌊Luboviae⌋ 1535-06-30⌊ultima Iunii1535-06-30⌋, cum illis quoque varias rerum novitates et inprimis quod mea scire interesse putabam, videlicet exempla regiarum litterarum communiter ad dominos consiliarios harum terrarum intitula<ta>rum, quas tametsi aequo iure, cum nuntius sive portitor apud me esset, postulare et aperire legereque potuissem, continui tamen me, ex quo nuntius mihi quid quicquam in commissis habere de his nihil asseruit, arrogare etiam mihi nolui, quod aliquomodo directe aut indirecte improperare valeret mihi, nec fimbrias meas ultra extendere, quam decet, temptabo, modo officio meo cum dignitate et honore absque diminutione et contemptu queam uti.
Carmina per Reverendissimam Dominationem <Vestram> ⌊⌋ et ⌊⌋ docte congesta, admodum legendo recrearunt animum meum. Tamen non destituere minus exinanire on the margin⌈minus exinanireminus exinanire on the margin⌉ Reverendissima Dominatio Vestra prodigum se, sed in omni doctrina doctum et solertem atque virtuosum, quantum dictamen tolerare potuisset, potius sese appellare debuisset, quia tamen id ita factum est, non sine summa Vestrae Reverendissimae Dominationis prudentia id actum esse censeo et laudari a laudatis potius, quam a se ipsa factum, arbitror, voluit.
De profligatione ⌊Lubicensium⌋ terra et mari in primis cognati mei e ⌊Gdano⌋ certiorem dederunt, deinde
ill(ustrissimus) or ill(ustris)⌈ill(ustrissimus)ill(ustrissimus) or ill(ustris)⌉
⌊dux dux Prussiae⌋. Litterae sunt enim unius contextus, de suis autem seu confoederatis principibus, qui certamine praesentes et manuali written over em⌈emii written over em⌉ consutione interfuissent, nihil adhuc accepit. Omnia illa ex ⌊Haffnia⌋, quam Coppenhagen appellant, effusa sunt. Per terras, ut mei scribunt, in ⌊Gdanum⌋ nondum appulit nemo. Dii dent, ut illa vera sint et Lubicenses {et Lubicenses} praestent temeritatique eorum debitam retributionem. Damnificarunt non solum Dominationem Vestram, sed et me, et plurimas oras, nam moris est hic, quod censuarii mei rustici merces suas, utpote linum et lupulum solleant vendere civibus meis et etiam externis, illi rursus iubent fideiubent oeconomo meo ad deponendum et persolvendum censum termino eis constituto et quia illi fideiussores de mercibus suis eo, quod mare non est pervium, nihil valeant vendere, per consequens etiam oeconomo meo erogare et solvere nihil queant. Debent illi ultra II millia marcarum, fiducia tamen bona me fovet, ubi necessitas et egestas inchoa superinscribed⌈aa superinscribed⌉bit urgere, me non deserent cognati mei et ne etiam Dominatio Vestra Reverendissima frumenta sua habeat vilius, quam valent, vendere, inquantum potero AAWO, AB, D. 8, f. 48v eidem Vestrae Reverendissimae Dominationi libenter opitulabo, implorans Dominum Deum, dominatorem terrae caelique stain⌈[ue]ue stain⌉, ut nos levet ab hoc impedimento et hostium elatos conatus confringat et conterat, qui et nos liberi absque pavore, navigatione et peregrinatione consuetis frui valeamus.
Ceterum non memini me legisse, quod domini consiliarii ⌊maiestati regiae⌋ questi sint de castri Margenburgensis provisione ac Slochavensis collatione, sed id me legisse recordor, quod rex ad postulationem et petitionem eorundem respondit se iam antea, priusquam litteras eorum accepisset, de utroque castro providisset speransque non improbaturum iri per eos consilium et factum suae maiestatis nec adversaturum privilegiis eorundem etc. Cum tamen, si haec collocationes in consilium ducerentur, comperirentur, meo iudicio, clara luce, quod transactio Gdanensis, quoad Margenburgum, et privilegium patriae, quoad Slochau, admodum sint laesa et transgressa, ex quo tamen placet, ut sileamus, sileam et ego, neminem enim habeo mihi attinentem consanguineitate et iunctum, pro quo instem et rogem. De Margenburgensi praefectura iam transtuli votum meum in sacram maiestatem regiam ex causa, quam Dominationi Vestrae Reverendissimae non superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉nonnon superinscribed in place of crossed-out ...⌉ pridem litteris meis significavi, tantum cupio, teste Deo, ut non pro privata utilitate sed communi aequa lancea sollicitaretur, non pro uno solum sed coniunctim omnibus.
Equum, quem Reverendissima Dominatio Vestra pro equirio suo a me accomodatum tenet hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉, si non sit aspernabilis Reverendissimae Dominationi Vestrae, quo eum a me dono datum retineat, cupio, tametsi senex est, pro equirio tamen utilis, bonus et valens est.
Cum his me solito fraterno amori Reverendissimae Dominationis Vestrae diligenter commendo, ipsam salvam esse et felicibus saeculis vivere cupiens.
Ex castro ⌊Helsbergensi⌋, 12 Iulii 1535.
Reverendissimae Dominationis Vestrae bonus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ manu sua
Postscript No. 1:
AAWO, AB, D. 8, f. 49r
Reverendissime mi Domine.
Cum hac sigillare mandavissemus, redditae sunt mihi Reverendissimae Dominationis Vestrae ⌊⌋ cum variis novis per <s>chedas in se continentes, de quibus agimus ingentes gratias, vicem compensaturi, cum se similia nobis offeruntur vicissitudinariis et amicis officiis.
Durum est mihi audire de causa ⌊Costka⌋, quae in ignominiam omnium nostrum hucusque veluti studiose protracta et suspensa est. Est adhuc, uti credimus, ille canonicus Posnaniensis, qui inter Quod Dominationem Vestram et defunctum palatinum Posnaniensem internuntius et proseneta in huiusmodi causa fuit; sciret dicere(?) veritatem rei, si saltem pro teste admittendus esset. Taedio afficior huius causae agere mentionem. Futurum praescivi ⌊consiliarios harum terrarum⌋ vocari in ⌊Cracoviam⌋ ad nuptias ⌊reginulae⌋ et ⌊marchionis⌋. Dominus Deus illas etiam in nostram consolationem prosperare et secundare, praecor, dignetur.
Destinaveram nuntium meum ad sacram ⌊regiam maiestatem⌋ eidemque notum fecimus de profligatione ⌊Lubicensium⌋ etc., qui hac hora rediens nobis litteras adduxit, quarum exempla his indita Reverendissimae Dominationi Vestrae mitto, cupiens eam agere iterum atque iterum annos felices et rectissime valere.
Datum 13 Iulii.
Idem ⌊Mauritius episcopus⌋ scripsit.
Postscript No. 2:
Reverendissime Domine.
Decumbit aeger in ⌊Vilna⌋ generosus ⌊castellanus Culmensis⌋, ut mihi scribit. Rogo Reverendissimam Dominationem Vestram curare sive mandare ex suis uni velit, qui litteras meas ad ipsum intitulatas in ⌊Stresborg⌋ per currentem non proprium nuntium dirigere paper damaged⌈[gere]gere paper damaged⌉t, nam non ignoramus, quod ferm written over r⌈rmm written over r⌉e de die in diem a Lubovia(?) illu written over i⌈iuu written over i⌉c pergunt negotiatores.
| |
104 | IDL 1335 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-07-23 |
received [1535]-07-24
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 50 + f. [1] missed in numbering after f. 50
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 83
|
Prints: 1 | AT 17 No. 426, p. 532-534 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae cum praesentium exhibitore heri sane accepi, quas legi, perlegi et relegi, quo autem illis respondeam, pro meo captu meum esse officium censeo.
Si Vestra Reverendissima Dominatio ad nuptias illas celeberrimas[1] voluerit tamquam vocatus, sive sua sponte ire non vocatus, relinquo prudentissimo Reverendissimae Dominationis Vestrae arbitrio, non deerunt, qui id fortassis obloquentur, si vocatus, dicent alii, contempti sumus, vel non vocatus ingerit se et videri vult, tamen audivi ⌊episcopum Lucam⌋ non vocatum frequenter visitasse ⌊comitia Polonica⌋. Si ex re, ut arbitretur Vestra Reverendissima Dominatio sibi commodari et profuturum esse, ut etiam rationes praegnantes inducit, non dissuaderem. Ego, si etiam vocatus essem, mandatum domini mei explere ob adversam meam valetudinem nequaquam valerem, alioqui a sanctis illis nuptiis et celebratissimis non me alienarem, taceo contumaciter on the margin⌈citerciter on the margin⌉ absentare deberem.
Quod ad impensas et viaticum pertinet, scripsi nuper effluxis diebus X vel circiter cum quodam proficiscente in ⌊Allensten⌋ et ⌊Hohensten⌋ Reverendissimae Dominationi Vestrae, ex quo patefecit mihi, quod sua frumenta propter infestum mare per ⌊Lubicenses⌋ concitum aequo valore vendere nequiret, quo vilius, quam valerent, non venderet, illi me praestaturum iuvaminis levamen, tametsi pecuniosus non sim, prout a nonnullis fortassis in aestimatione ut reputer superinscribed in place of crossed-out esse and then crossed-out⌈esse ut reputer ut reputer superinscribed in place of crossed-out esse and then crossed-out⌉, eo quod census similes, prout mei praecessores perceperunt, non exigo, utcumque ducentos florenos in moneta et si tandem tanta necessitas fuerit et me pecunia carere voluerit on the margin⌈et me pecunia carere volueritet me pecunia carere voluerit on the margin⌉, trecentos mutuo praestabo non adiuncta pignoris fide, sed cyrographi, in quo peto me securum facere, obi ut melius novit, obitus causa, et quando illum ad me mittet et assignabit mihi cyrographum superinscribed⌈cyrographumcyrographum superinscribed⌉, qui secum pecuniam auferet, illi consignabo, quod scripsi et pollicitus sum pecuniam. Quod deberem super huiusmodi impensas verba facere cum dominis consiliariis, tempus non suppetit, si etiam suppeteret, inutiliter, vereor, verberarem aerem.
1535-09-29⌊Michaelis1535-09-29⌋ noster ⌊conventus⌋ quomodo celebrabitur, Deus novit. Alia ex aliis litteris nuper missis Vestra Reverendissima Dominatio, quam felicem et florentem valere cupio, intelliget cuique me diligentissime commendo amori fraterno consueto.
Ex ⌊Helsberg⌋, 23 Iulii 1535.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus et deditissimus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ scripsit
Postscript No. 1:
AAWO, AB, D.8, f. 50v
Serenissimo ⌊regi iuniori⌋ dono mittam propediem duos equos, domino ⌊castellano Culmensi⌋ addixi tres accommodari; si pro festo Michaelis non revertetur et conventus noster progressum habuerit et illuc proficisci statuero, oportet me rursus alibi equos comparare vel mutuare.
Cognovi
ill(ustre)m or ill(ustrissimu)m⌈ill(ustre)mill(ustre)m or ill(ustrissimu)m⌉ ⌊dominum ducem⌋ per hunc locum iter suum capescere velle, ideo heri suae illustritati misi nuntium rogando, quo recto itinere declinaret ad arcem nostram etc.
Datum ut a tergo.
Postscript No. 2:
Sacra ⌊regia maiestas⌋ utique habebit aequam rationem laboris et impensarum Reverendissimae Dominationis Vestrae.
[1] The wedding ceremony of ⌊Jadwiga Jagiellon⌋ and ⌊Joachim II of Brandenburg Hektor⌋.
| |
105 | IDL 7425 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, 1535-07-26 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 3751: Ewer Furstlich Gnaden schreiben mir yetzo gethann das datum stet den sechsundzwainzigsten tag Iulii hab ich empfangen und darin vernommen, / wie ich dan solchs von meinem diener Jorgen Hegel auch verstanden, / das Ewer Furstlich Gnaden mich mit ainen verschin wildnis oel verort haben |
| |
106 | IDL 1336 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-07-31 |
received [1535]-08-02
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 79
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 84
|
Prints: 1 | AT 17 No. 433, p. 539-541 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D.8, f. 79v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D.8, f. 79r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice et frater observande.
Salutem et secundos rerum successus Vestrae Reverendissimae Dominationi imprimis vehementer opto.
1535-07-31⌊Hodie1535-07-31⌋ accepi litteras <Vestrae> Reverendissimae Dominationis per praesentium exhibitorem, cursorem Dominationis Vestrae Reverendissimae, cui ex quo illico, ut mihi notificet Dominatio Vestra Reverendissima ⌊Cracoviam⌋ versus sese conferet, tradidi illi litteras ad dominum ⌊Albertum Kyoffski⌋ soli praesentandas. Alia non habe... illegible⌈...... illegible⌉(?) habeo ad praesens ad illam aulam scriptione dignum perferendum.
Sessio loci in consilio regis et regni consiliariorum ita per superinscribed⌈perper superinscribed⌉ me occupata et tenta fuit: post superinscribed⌈postpost superinscribed⌉ Plocensem datus fuit mihi locus, qui a domino ⌊Luca⌋ alternatis vicibus cum Plocensi tentus fuit. Contendi ea de causa cum ⌊moderno Plocensi⌋ longa certatione, ille mihi subivit, quod tacuissem seu silentio praetermisissem, vel saltem tolerassem hunc locum sic possidere per dominum ⌊Raphaelem⌋, per consequens non esset dignum ipsi, ut nunc cedere deberet etc. Ego allegavi, quod nescirem, quomodo sessio temporibus his tanta fuerit, non esset meum colligere vota, sed secundum ius et veterem consuetudinem exstaret hoc et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ adhuc penes marscalliensem regni itaque illius error seu dolus non potest nec mihi, nec ⌊ecclesiae meae⌋ in aliquo honorem subrepere. De post aliquando fui ... illegible⌈...... illegible⌉ interpellatus pro voto dando ante Plocensem, sed hoc non frequenter, at quando debito ordine non fuerim rogatus, de gravamine fui et contemptu protestatus. In ultima isthinc mea abitione post coronationem ⌊iunioris regis⌋ ⌊rex senior⌋ pollicitus est mihi finem huius rixae facere velle in proximo conventu, interea in nullo Polonico conventu comparui, sunt tamen multi domini, qui recordabantur et ipse rex ita, ut a me praemissum paper damaged⌈[um]um paper damaged⌉ est, olim observatum esse, numquam sedit penes me in superiori loco episcopus P... illegible⌈...... illegible⌉locensis, nec hoc tolerassem, vel sedit in alio latiore, vel super scabello suo. Ideo marscalliensis exigit votum a nobis duobus pro nutu suo, tunc illum, tunc me primum interrogando.
De post sedit penes me Primisliensis, dehinc praecessor Dominationis Vestrae Reverendissimae, demum Chelmensis etc. et sic illo tempore, de quo memini servatum et tentum fuit, quoad sessiones locorum in ⌊regio consilio⌋.
Conventum Michaelis consuetum celebrandum servabo, si alius mihi non indicatus fuerit et per valetudinem valuero in locoque consueto. ⌊Illustrissimus dux⌋ dixit mihi diem veniendi huc VII Augusti, nisi insuspicato impedimento praepeditus fuerit. Ex ⌊Gdano⌋ mihi autem scriptum est ex ⌊Pomerania⌋ rumorem venisse de morte ⌊Ioachimi⌋ mar superinscribed⌈rr superinscribed⌉chionis senioris. A ⌊principe⌋ nec ex ⌊Monte Regio⌋ de ⌊illius principis⌋ obitu nihil audivimus, nisi quod superinscribed⌈quodquod superinscribed⌉ illa protestatio me aliquantulum pavorosum facit, ut superinscribed in place of crossed-out quod ⌈quod utut superinscribed in place of crossed-out quod ⌉ scribit ⌊dux⌋, nisi praepeditus fuero. Haec sub sacra fratrum fide.
AAWO, AB, D.8, f. 79v
Cum his me Reverendissimae Dominationi Vestrae diligenter commendo, quam Deus felicibus saeculis hidden by binding⌈[ulis]ulis hidden by binding⌉ servet vigentem.
Ex castro ⌊Helsberg⌋ cursorie, ultima Iulii 1535.
Reverendissimae Dominationis Vestrae sincerus frater ⌊Mauritius Varmiensis episcopus scripsit⌋
| |
107 | IDL 1342 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, [Heilsberg (Lidzbark Warmiński)], 1535-08-08 |
received [1535]-08-10
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 96
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 87
|
Prints: 1 | AT 17 No. 442, p. 548 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 96v
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 96r
Reverendissime in Christo pater et domine amice praestantissime et frater plurimum observande. Salutem cum sui recommendatione sui.
Heri et hodie plurimum(?) hospitamus magnificum ⌊ducem Prussiae⌋ etc. Occupatus ac molestatus et ut me ultro fatigem scribendo superinscribed⌈scribendoscribendo superinscribed⌉, non video causam, ex quo habeo ad manum Reverendissimae Dominationis Vestrae germanum, qui animi mei sententiam, consilia et secreta secum ad Dominationem Vestram Reverendissimam perfert, cuique superinscribed⌈queque superinscribed⌉(?) fidem ac si ipse coram illa, quae nomine mei dicet, Vestra Reverendissima Dominatio habeat cupio, illique cum hoc felicem transitum ac feliciorem cum faustis successibus ad vota reditum a Deo precor, necessarios amicosque suos, ut a me postulat, [...] stain⌈[...][...] stain⌉ commendatos ex visceribus caritatis suscipio nil haesitans pari vicissitudine et eventu, quam(?) et meos Vestra Reverendissima Dominatio amore paterno prosequitur et commendatos habebit.
Litterae(?) ad Dominationem Vestram Reverendissimam et alios dominos castellanos intitulatae nil aliud in se habent, nisi consilium nostrum salvo altissimo(?) Vestrarum Dominationum consilio de consideratione regia adversus ⌊Moscos⌋, quas ⌊Cracoviae⌋ communiter legi poterint.
Reverendissimae Dominationis Vestrae bonus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ scripsit
| |
108 | IDL 6200 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Achatius von ZEHMEN (CEMA) & Mikołaj DZIAŁYŃSKI (von DZIALIN), Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-08-09 |
Manuscript sources: 1 | office copy in German, AAWO, AB, A 1, No. 979, f. 418v
|
|
| |
109 | IDL 6096 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-08-10 |
received [1535]-08-14
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 51
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 88
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 51v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 51r
Reverendissime et observandissime Domine.
Cum mei sincera recommendatione longaevam in Domino salutem ac felicitatem cum
profectione faustissima.
Praesentium exhibitor triennio paene effluxo a domino ⌊Czema⌋ ac ⌊palatino Margenburgensi⌋ in iuvenem camerarium mihi d stain⌈[d]d stain⌉onatus fuit, quem in camerarium demum suffeci, is nunc cupit solemnitates nuptiales Cracovienses lustrari, inde expertior et virtuosior crescere, sperans, quod dominus Czema ipsum sit accepturus in suam comitivam. Quod si renuerit, desiderat hoc casu or casum⌈casucasu or casum⌉(?) a me ipsum commendatum iri Vestrae Reverendissimae Dominationi, tametsi optimam haberem occasionem ipsum domino ⌊castellano Culmensi⌋ addicere, quia ipso, si licet fortassis punire constrictus et ego ... illegible⌈...... illegible⌉ ... illegible⌈...... illegible⌉ suum desiderium potui, licet sero mihi suas preces patefecerit, quia superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉quiaquia superinscribed in place of crossed-out ...⌉ bonae indolis est iuvenis sinceriter mihique servivit, illius petitioni reluctari, quae honesta est, non possum, eapropter, si apud dominum ⌊Czemam⌋ locum habere non valeret, eum Vestra Dominatio Reverendissima mei intuitu in numero servitorum su<or>um suscipere tantillo tempore dignetur, rogo.
Item precor Dominationem Vestram Reverendissimam et alios ⌊dominos consiliarios⌋ praesente nunc illustrissimo ⌊duce⌋ etc. sollicitare velint, quo percussio monetae retrudatur, prout satis in consilio nostro de hoc commentatum est, ne ⌊patriam⌋ nostram, i... illegible⌈...... illegible⌉mmo et ipsum ⌊Regnum⌋, offensione irrecuperabili offendat.
Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Mauricius episcopus Varmiensis⌋
| |
110 | IDL 1348 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Mikołaj DZIAŁYŃSKI (von DZIALIN) & Achatius von ZEHMEN (CEMA), Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-08-22 |
received Cracow (Kraków), 1535-[09]
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 92, f. 91
| 2 | office copy in German, AAWO, AB, A 1, No. 982, f. 419v-420r
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 95
|
Prints: 1 | AT 17 No. 452, p. 557 (Polish register) |
|
| |
111 | IDL 3751 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Weißenhorn , 1535-09-15 |
received 1535-11-26
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 779-780
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 780
Dem Hochwurdigen Fursten und Heren, herrn ⌊Johann bischofen zu Culmen(se)⌋ und administrator des ⌊bistumbs Pamezan⌋, meinen genedigen herrn
⌊Crocka⌋
BCz, 1595, p. 779
Hochwirdiger Furst, gnediger her. /
Ewern F(urstlich) G(naden) sein mein underthanig willig dienst zuvoran beraidt. /
Ewer F(urstlich) G(naden) ⌊⌋ mir yetzo gethann das datum stet den sechsundzwainzigsten tag Iulii hab ich empfangen und darin vernommen, / wie ich dan solchs von meinem diener ⌊Jorgen Hegel⌋ auch verstanden, / das Ewer F(urstlich) G(naden) mich mit ainen verschin wildnis oel verort haben. / Darumb ich Ewr F(urstlich) G(naden) underthenigen danck sag, / mit erbiettung, wo ich das umb Ewr F(urstlich) G(naden) verdienen khann. / Sollen Ewr F(urstlich) G(naden) mich gantz willig finden. / Thue mich hiemit Ewrn F(urstlich) G(naden) bevelchen. /
Datum ⌊Weissenhorn⌋, am funfzehenden tag des monats Septembris anno etc. XXXV-t(en).
E(wr) F(urstlich) G(naden) unterdeniger ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
| |
112 | IDL 1358 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-10-03 |
received [1535]-10-04
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 52 + f. [1] missed in numbering after f. 52
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 104
|
Prints: 1 | AT 17 No. 509, p. 632 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 52r
Reverendissime in Christo pater et domine amice praestantissime et frater in Domino carissime, cum mei sincera recommendatione longaevam sanitatem et salutem Vestrae Reverendissimae Dominationi a Deo in praesens precor atque omne faustum et felix.
Accepi cum hoc nuntio Vestrae Reverendissimae Dominationis ipsius litteras admodum iucundas testantes ipsam ad propria(?) corpore et rebus salvis appulisse, de quo Vestrae Reverendissimae Dominationi plurimum gratulor mihique gaudeo, quoniam iuncta secunda et adversa mihi cum Dominatione Vestra Reverendissima communia esse certo credat. Quod autem crumenam vacuam secum domum attulisse queritur, nihil est, quod lamentetur, proprium cui hoc curalium est. Qui illam et principum seu regum visitant et sequuntur aulam, in hoc autem securi sunt, quod nihil insidiarum vereri ex egestate habeant, ut ille inquit
cf. Juv. 10.22 ⌊cantabit vacuus coram latrone viatorcf. Juv. 10.22 ⌋. Divitiae vero plurimis mortem intulere, postquam ex illis lene impinguati fuerint, etiam devorati sunt, ut sues impinguari solent et devorari. Laudo et approbo in hoc factum Dominationis Vestrae Reverendissimae conceptum, quo contentum ss sese gerit rebus suis et satis esse putat iudicatque quod habet, ex quo ipsam non divitem sed ditissimam censeo, quia nihil sibi deerit, si hac in sententia perseveraverit et rogaverit Deum divitias et paupertates ne dederit, sed victui necessaria pro sustentatione honoris et dignitatis. Doleo de ingratitudine servitoris mei superinscribed⌈meimei superinscribed⌉, aegre admodum illum Vestrae Dominationi Reverendissimae commendavi, fatigatus ad hoc illius precibus fui, asserens se incertum habere, an dominus castellanus illinc profecturus esset et illas meas commendationes illi scripsi, dum me valediceret, igitur pronunc ignoscat mihi Vestra Dominatio Reverendissima, deinceps cautior ero.
Esset utique ille locus in ⌊Diterichsualt⌋ satis conveniens conveniendi, at quia Reverendissima Dominatio Vestra f ms. v(!)
⌈ff ms. v(!)
⌉atigata ex itinere, et ego pariter in ⌊Grudentinum⌋ pergens et in ⌊Elbingum⌋ AAWO, AB, D. 8, f. 52v veniens occurrit mihi regius cubicularius litteris ipsius maiestatis me retraxit, ut in Elbingum pro 1535-10-18⌊festo Lucae1535-10-18⌋ prima compaream sua maiestas vult et litteris indicavit regressus. Itaque in ⌊Wormedit⌋ ex callido et ferventi hypocausto catarrhum adaurium(?) exuberantem contraxi, ita quod egredi domesticos parietes non audeo. ⌊Conventus⌋ enim etiam ante fores propinquat. Deus dignetur Vestrae Reverendissimae Dominationi et mihi tribuere sanitatem, quo illuc venire et nos mutua salutatione complecti valeaus valeamus. Non eget multa coniun actione gratiarum accommodatio equorum meorum, maiora facerem et tunc fecissem, si non praeventa fuisset Dominatio Vestra Reverendissima ab aliis. Etiam hac aestate ex stabulo et equireo meo mortem oppetiere XXXIII eq equi written over os⌈osii written over os⌉ equae written over as⌈asaeae written over as⌉que et equuli. Nunc domum petens propter ⌊Braunsbergam⌋ a subdito meo comparavi 5 equos in tertio et 2-o anno aetatis pro centum et 35 marci ms. a(!)
⌈ii ms. a(!)
⌉s. Alia coram in mutuum colloquium reservo. Hic tamen illustrissimus dux, qui me absente in civitate per noctem hospitalitatem et rerum provisionem habuit, scripsit, quod in procinctu est, quo partes hinc inde in ⌊Daniam⌋ suum mercenarium licentiab(un)t(?) militem. Det Deus pacem illic, ut et ea nos potiri valeamus. Cui Dominationem Vestram Reverendissimam salvam et incolumem ad Mathusaleos annos commendo.
Ex ⌊Heilsberg⌋, Dominica 3-a Octobris 1535.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus⌋ manu sua
| |
113 | IDL 1362 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-10-08 |
received [1535]-10-09
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 97
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 107
|
Prints: 1 | AT 17 No. 523, p. 652 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 97v
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 97r
Reverendissime in Christo pater et domine amice singularis in Christo amantissime et honorande. Salutem cum plenitudine sanitatis, vitam longaevam.
Accepi litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae cum praesenti ipsius puero pariter et equos duos, quos ad iter Cracoviense extrusos ab me habuit. Id ... illegible⌈...... illegible⌉ in posterum in simili ... illegible⌈...... illegible⌉ et maiori(?) Vestrae Reverendissimae <Dominationi> obsecundari dari cupio.
In ⌊Elbingo⌋ mihi ibidem exsistenti nuper hospitium vetus, id est dotem parochialis ecclesiae, disposui, tunc olim illo occupato fuit mihi vicinus hospes magnificus capitaneus Coscelieczki(?) Mar(ienbur)gen(...) in domo ... illegible⌈...... illegible⌉, quae contigua est domui dotis parochialis. Alia hospitia mihi incognita sunt, curabo tamen notificare domino Andreae Muntczer(?) viro consulari mihi noto et obsequenti, qui fuit alias scriba fuit civitatis, quo curam habeat, ut et Vestra Reverendissima haberi valeat hospitium meo propinquo.
De morte, quam si oppetierit palatinus Mar(ienbur)gen(...) dolemus et pariter quod Culmen(sis) pro ea laborat, utcumque dies declinat ad vesperam et longa vita ad mortem, nihil novi sub written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉subsub written over ...⌉ solem. Et priusquam nos de successoribus pensemus vel quid statuemus, rex praevenire solet et cum illa se excusare de hoc extensius in mutuum colloquium.
Nocte proxima effluxa invasit me denuo(?) intensus et immanis dolor calculi, qui nisi cruciatum mitigaverit, propositam in ⌊Elbingam⌋ profectionem meam turbabit et non erit in arbitrio meo explere, quid rex accurate sub gratia sua mihi mandavit, liberatus autem ab illo veniam denuo(?), si semivivus fuero, tunc reliqua ore ad os conferemus sicut amicus cum amico solet. His me commendatum facio Vestrae Reverendissimae Dominationi, quam Deus felicibus secundis servet vigentem.
Ex ⌊Heilsberg⌋, passione calculi constrictus raptim, 8 Octobris 1535.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋
| |
114 | IDL 1366 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, [Elbing (Elbląg)], [1535-10-23] |
received Elbing (Elbląg), [1535]-10-23
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 101
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 110
|
Prints: 1 | AT 17 No. 535, p. 662 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Movent me verba domini capitanei, quae Reverendissimae Dominationi Vestrae per suum nuntium hodie vesperi nuntiare fecit, quod cum ⌊Cuskka(!)⌋ non cum sit secundum desiderium capitanei composita, transferent per(?) omnem culpam in Reverendissimam Dominationem Vestram. Idcirco Reverendissima Dominatio Vestra perpendat hac nocte, an sit {ut} faciendum, ut scriberet illi Vestra Reverendissima Dominatio, ut congruit, articulum denuo, quomodo ei visum ... illegible⌈...... illegible⌉ sit, dominus ⌊Kostka⌋ gratiam et veniam peteret. Et si Vestrae Reverendissimae Dominationi grave non fuerit, ut [1535-10-24]⌊mane crastina luce[1535-10-24]⌋ declinaret(?) ad me priusquam ecclesiam ingrediatur, cuperem extensius cum eadem de hac malitia conversari(?). Felicem noctem et per eam dulcis pectoris somnum Vestrae Reverendissimae Dominationi opto.
⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋
| |
115 | IDL 7359 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, before 1535-10-31 Letter lost |
received 1535-10-31 Letter lost, mentioned in IDL 6097: Ultima Octobris redditae mihi per praesentium exhibitorem fuere litterae Reverendissimae Dominationis Vestrae |
| |
116 | IDL 6097 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-11-02 |
received [1535]-11-04
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 53
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 114
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 53v Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 53r Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice praestantissime fraterque plurimum observande. Salutem et omnis felicitatis accessum cum sui recommendatione.
1535-10-31⌊Ultima Octobris1535-10-31⌋ redditae mihi per praesentium exhibitorem fuere ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae recurantes non mediocriter meum animum testantesque ipsam incolumem meliori dispositione corporis, quam ⌊Elbingi⌋ fruebatur, ⌊domum⌋ venisse. De quo gratulor Vestrae Reverendissimae Dominationi candido affectu mihique gaudeo, utque Dominus Deus eam longaeve ita servet et ad maiora exaltet, asservanter precor. Cum litteris regiis iuvenem, quem magnopere mihi Reverendissima Dominatio Vestra in servitium meum commendavit, ad ⌊regem⌋ hodie vel perendie destinabo et, ut litteras sub fide perferat et praesentet, illi severe iniungam, atque ut pari cura responsa expostulet, modo sacram ⌊regiam maiestatem⌋ ⌊Vilnae⌋ comperiat, nam relatum fuit ⌊Elbingi⌋, quod rex in itinere parumper subsistere decrevisset. Utcumque modo Deus suam maiestatem vigentem conservet et ego a male affectis fratribus written over s⌈sbusbus written over s⌉ pro labore gratitudinem et non persecutionem reportem. In novis nihil habeo, quae Vestrae Reverendissimae Dominationi incomperta sunt. Quam Deus, cupio, quo felicissime protegat et in longos, felicissimos annos ad vota sospitet. De reliquis ⌊cancellarius meus⌋ Reverendissimam Dominationem Vestram certiorem reddet.
Ex ⌊Helsberg⌋, 2-a Novembris 1535.
Reverendissimae Dominationis Vestrae sincerus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ manu sua
| |
117 | IDL 1368 | Sigismund I Jagiellon to Ioannes DANTISCUS & Mauritius FERBER, Vilnius, 1535-11-12 |
received 1535-11-21
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, AGAD, AZ, 2999, f. 137
| 2 | office copy in Latin, in secretary's hand, BNW, BOZ, 2053, TG 19, No. 2250, f. 12r
|
Prints: 1 | AT 17 No. 550, p. 690-691 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BNW, BOZ 953, f. 137v
Reverendis in Christo Patribus, dominis ⌊Mauritio Varmiensi⌋ et ⌊Ioanni Culmensi⌋ episcopis sincere nobis dilectis
Reverendi in Christo Patres, sincere nobis dilecti.
Fecistis officium vestrum et nobis rem gratam, quod proximis ⌊comitiis⌋ interfuistis. Illud vero numquam antehac intellexeramus, tam infrequentia fieri sub finem discessu plerorumque omnium consiliariorum ⌊comitia⌋, ut non sint, qui causas et controversias hominum decidant. Nunc posteaquam id ex litteris vestris accepimus, stabimus consilio et admonitioni vestrae, ut mulctam sanciamus in eos, qui aut non in tempore ad ⌊comitia⌋ venerint, aut ante peracta discesserint. Verum id ut ratum atque firmum sit, existimamus operae pretium esse, ut in comitiis fiat. Itaque cum celebranda erunt istic proxima comitia, dabimus ea de re in mandatis legato nostro.
Bene valete.
⌊Vilnae⌋, XII Novembris anno Domini M-o D-o XXXV-o, regni vero nostri anno XXIX.
Ad mandatum sacrae ⌊regiae maiestatis⌋ proprium
| |
118 | IDL 3598 | [Mauritius FERBER] to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-11-23 |
received [1535]-11-24
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1595, p. 791-794
|
Prints: 1 | AT 17 No. 566, p. 704 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 794
Reverendissimo in Christo Patri ac Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
BCz, 1595, p. 791
Reverendissime in Christo Pater et Domine.
Salutem et omnis felicitatis augmentum.
Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae cum praesente puero accepissem gratias agens, quod me tam ferventi animo(?) ac fraterno amore invisere dignata sit, vicissim eidem Vestrae Reverendissimae Dominationi longaevam incolumemque vitam et cuncta felicia faustaque orans optansque.
In novis ⌊custos⌋ ⌊ecclesiae meae⌋ nuper mihi significat ipsi a domino ⌊Kiofski⌋ e ⌊Cracovia⌋ scriptum esse ⌊caesarem Thurcarum⌋ penitus regem Persarum⌊Sophi⌋ e cunctis dominiis item et regno cum(?) possesionibus superinscribed⌈possesionibuspossesionibus superinscribed⌉ eiecisse contriuisseque. Reor hanc famam, si vera non sit, ab ⌊Ungaris⌋ ad consternendum(?) ⌊Ferdinandum regem⌋ processisse. Item scribit ⌊Cracoviensem praesulem⌋ in sua valetudine non recte valere, ipsius vita, nisi divino miraculo favente respir<a>rit(?) on the margin⌈respir<a>rit(?)respir<a>rit(?) on the margin⌉, parvo tempore, ut phicisi praesagiunt, in eo fixa esse non poterit. Deus servet ⌊illum⌋ et ad bonam valetudinem respirare faciat, precamur.
In ⌊Monte Regio⌋ et ⌊Gd<a>no⌋ multa mussitantur de ⌊Lubicensium⌋ augmento et novissima in mari obtenta victoria, arbitror, ab iis, qui principum fortunam pessum iri cupiant. Elbogen(?) tamen, id est Cubitum, in deditionem ⌊electi regis⌋ venisse constans fama est, non tamen certa omnibus.
BCz, 1595, p. 792
Haec scripsi praestolans reditum pueri Reverendissimae Dominationis Vestrae eo me ... illegible⌈...... illegible⌉, ne mora eum tardaret, sed responso accepto ilico iter suum continuaret. Interea heri supervenit puer meus afferens hidden by binding⌈[ens]ens hidden by binding⌉ litteras regias et aliorum ad dominos consiliarios hidden by binding⌈[rios]rios hidden by binding⌉, Reverendissimam Dominationem Vestram et me communiter et sigillatim intitulatas. Quas mitto cum exemplaribus, de quibus originales penes me retineo et, quod litteris non percallebit, e nuntio ms. didicet reg. didicerit⌈didicetms. didicet reg. didicerit⌉. Eapropter etiam ipsum mitto.
His me consueto fraterno amori hidden by binding⌈[ori]ori hidden by binding⌉ et favori Reverendissimae Dominationis Vestrae diligentissimum commendo.
Ex castro ⌊Helsberg⌋, 23 Novembris 1535.
Postscript:
Sacra ⌊regia maiestas⌋ solum de praefectura Margenburgensi hidden by binding⌈[burgensi]burgensi hidden by binding⌉ cunctationem or nominationem⌈cunctationemcunctationem or nominationem⌉ facit, cuius provisionem et dispositionem non ambiguo responso et labore tueri possit, de aliis hidden by binding⌈[iis]iis hidden by binding⌉ autem tenutis tacendo transit. De quo coram et ceteris tutius conferemus per mutuum colloquium. Dominis ⌊palatino Margen(burgen)si⌋, ⌊castellano Gdanensi hidden by binding⌈[nensi]nensi hidden by binding⌉⌋, ⌊Elbingensibus⌋ et ⌊Gdanensibus⌋ misimus copias regiarum hidden by binding⌈[rum]rum hidden by binding⌉ litterarum. Vestra Reverendissima Dominatio curabit, quo aliis in vicinio sibi commorantibus etiam destinentur exemplaria.
| |
119 | IDL 1378 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-12-06 |
received [1535]-12-07
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 54
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 128
|
Prints: 1 | AT 17 No. 578, p. 717-718 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.8, f. 54v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo et plurimum honorando
Misit non pridem magnificus ⌊Margenburgensis palatinus⌋ ad me varios et variorum codices, ex quibus ratus, quod designati debuissent etiam excutere novum ius etc. pro ⌊Prutenis⌋. Quid ⌊suae magnificentiae⌋ respondi, ex praesenti exemplari his indito Vestra Reverendissima Dominatio intelliget. Immittam etiam cum occurenti nuntio, qui curru iter expetet, nam equestre propter magnitudinem commode mitti non possent praedicta iura et constitutiones et nisi ⌊ducis⌋ in hoc arduo negotio habuerimus consilium et consensum, in vanum laborabimus, de quo coram extensius cum Reverendissima Dominatione Vestra et allis conferam.
In novis nihil habeo, quod Reverendissimae Dominationi Vestrae incompertum sit. Quam diu felicem et incolumem a Deo et me illius gratia conservari cupio.
Ex ⌊Helsberg⌋, die divi Nicolai festo 1535.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae bonus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋
| |
120 | IDL 6121 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1535-12-12 |
received [1535]-12-13
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 98
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 130
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 98v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 98r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice et frater singulariter carissime ac observande.
Salutem et longaevam in Domino ad vota felicitatem.
Tametsi in novis nihil habeo et quae cum hoc nuntio a domino ⌊de Werden⌋ accepi, ea ipse Vestrae Reverendissimae Dominationi impertivisse non hesitans, nihilominus, ne hic nuntius vacuus a me ad ipsam veniat, mitto exemplum illorum novorum cum praesentibus litteris, quibus ipsam Dominationem Vestram Reverendissimam amore sincero et fraterno visito ac, ut me pari vicissitudine amet et persequatur, opto.
Ex ⌊Helsberg⌋, 12 Decembris 1535.
Reverendissimae Dominationis Vestrae sincerus frater ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋
| |
121 | IDL 6638 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, 1535-12-15 Letter lost |
received Löbau (Lubawa) Letter lost, mentioned in IDL 1388 |
| |
122 | IDL 1388 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1535-12-31 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 53-54
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 164-165
| 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 132r-133r
| 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 53 (TN), No. 123, p. 491-493
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 89r-v
|
Prints: 1 | DE VOCHT 1961 No. DE, 317, p. 258 (reference) | 2 | AT 17 No. 595, p. 745-747 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz 244, p. 53
Reverendissime in Christo pater et domine, domine mi observandissime. Salutem et mei commendationem plurimam cum precatione felicissimi novi anni, quem et quam plures alios Dominationi Vestrae Reverendissimae in prosperrima valetudine et omnium rerum pro votis successu opto faustissimum.
Accepi superioribus diebus a Dominatione Vestra Reverendissima ternas, quibus hucusque per opportunitatem respondere non potui, distulique quousque hunc fratrem meum pro ⌊sorore mea vidua⌋ ad ⌊Montem Regium⌋ mitterem, exspectans meliorem viarum commoditatem, quae tamen adhuc non successit. Nolui itaque eum detinere diutius, utque nunc eundem meo nomine Dominationem Vestram Reverendissimam inviseret reverenterque salutaret illi iniunxi.
Quae Dominatio Vestra Reverendissima in ⌊⌋, quae datae sunt ipso 1535-12-06⌊die sancti Nicolai1535-12-06⌋ scribit de iuribus nostris, de quibus adeo magnificus dominus ⌊palatinus Marienburgensis⌋ videtur esse sollicitus, reicienda sunt ad futurum ⌊conventum⌋. Res haec non unius diei laborem exigit, quemadmodum et ipsa Dominatio Vestra Reverendissima censet.
Pro novis a domino ⌊Ioanne a Werden⌋, quae Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me benevolentia ⌊⌋, ne nuntius ad me veniret vacuus, magnam gratiam habeo. Mitto vicissim Dominationi Vestrae Reverendissimae legenda ⌊⌋, quae magnificus dominus ⌊Cornelius Scepperus⌋ ex ⌊Brugis⌋ ⌊Flandriae⌋ et ⌊⌋ cum ⌊domino Gotscalco⌋ ex ⌊Lunenburgensi⌋ conventu, ubi cum illo a ⌊caesare⌋ fuit orator, scripsit; ex his non contemnendam tempestatem adhuc nobis imminere cognoscet. cf. Stat. Theb. I 151 pugna est de paupere regno ⌊Lis est de paupere regnocf. Stat. Theb. I 151 pugna est de paupere regno ⌋. Commisi fratri, ut eadem et ⌊illustrissimo domino duci⌋ legenda praeberet; aliud non fert secum exemplum.
⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae datas XV huius ⌊fratres Franciscani⌋ mihi hic reddiderunt. Impense faverem ⌊reverendissimo domino Plocensi⌋, quemadmodum ⌊dominus praepositus Dominationis Vestrae Reverendissimae⌋ scribit, ut Cracoviensem episcopatum assequeretur, ego tamen subdubito, et ipsemet in eis litteris, quas ex ⌊Vilna⌋ XXIIII Novembris ad me dedit; misitque mihi exemplum litterarum ⌊pontificis Romani⌋ ad serenissimum ⌊regem nostrum⌋, quod si forsan Dominatio Vestra Reverendissima non haberet, his adiunxi. Alia in litteris Dominationis Vestrae Reverendissimae vere Laconicis, quae responso egeant, non video nisi quod eam summam erga me benevolentiam, quam in omnibus suis litteris declarat, quanti faciam, exprimere et ne cogitatione quidem complecti possum, sic itaque me geram, ut illa me semper digniorem faciam.
Intellexi dominum ⌊castellanum Gdanensem⌋ filium suum cum filio ⌊olim domini Balinszki⌋ mittere ⌊Wittembergam⌋ decrevisse; quorsum BCz 244, p. 54 hoc tendit, quis caecus non videt etc.
Ex ⌊conventu Petricoviensi paper damaged⌈[nsi]nsi paper damaged⌉⌋ mihi a reverendissimo domino ⌊novo archiepiscopo Gneznensi⌋ ⌊⌋ redditae sunt, 1535-12-19⌊XIX huius1535-12-19⌋ datae, qui scribit, quod hoc in turbulento conventu sine fructu discessum et contra ecclesiasticos, ut bellicis expeditionibus interessent, et nescio quae alia proposita.
Dominus Deus ⌊senem nostrum principem⌋ et Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime paper damaged⌈[e]e paper damaged⌉ sospitem et felicem conservet. Cuius paterno amori me ex corde commendo.
Datum ⌊Lubaviae⌋, ultima Decembris post Christi Domini nostri Nativitatem anno Domini M-o DXXXVI.
| |
123 | IDL 1393 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, Löbau (Lubawa), 1536-01-04 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, autograph, BCz, 244, p. 55 (t.p.)
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Mir ist negst ein text damaged⌈[n]n text damaged⌉ freuntlich ⌊⌋ von euch zukomen, dat(um) aus text damaged⌈[s]s text damaged⌉ ⌊Weysbach⌋, den XV Septembr(is), / dar innen mir vor text damaged⌈[or]or text damaged⌉ das feslein wiltny written over i⌈iyy written over i⌉s ol gedanckt wird, / welchs text damaged⌈[s]s text damaged⌉ unnoth gewest, / dan ich vor vil woltat mir bewisn text damaged⌈[n]n text damaged⌉ ich mich euch superinscribed⌈eucheuch superinscribed⌉ erkenne vil mher euch schuldig zu sein. Woln gern(n), das sich zeit muge ich mein danckparheit mit text damaged⌈[it]it text damaged⌉ der tath statlichem mall on the margin⌈statlichem mallstatlichem mall on the margin⌉ mocht beweisen, / die dreyhundert duc(aten) [...] text damaged⌈[...][...] text damaged⌉ der selbig(en) wirde, / die ich euch so lange zceit[1] geblibn(n), / s[...] text damaged⌈[...][...] text damaged⌉ ich dis mol gen ⌊Thorn⌋ ewrm(m) diner, ⌊Jorg(en) Mulich[...] text damaged⌈[...][...] text damaged⌉⌋, widerzulegen und zu beczalen(n) mit grossemm written over r⌈rm(m)mm written over r⌉ dancksagen text damaged⌈[gen]gen text damaged⌉, das ir so lange an erkein interesse mit mir gedu[...] text damaged⌈[...][...] text damaged⌉ habt getrag(en). / Wor ich das umb euch und die ewrn(n) umer(r) werd wissen fruntlich zuvordinen und ir beschulden(n), / erbeut ich mich phlichtig und willig. / Got dem almechtig(en) in langweriger gesuntheit und gluck text damaged⌈[ck]ck text damaged⌉seligem zu nhemen(n) befholen(n).
Dat(um) aus mey(ne)m slosse ⌊Lobau⌋, den IIII Ianuarii M D XXXVI.
[1] there is only the dot in the place of the i in zceit
| |
124 | IDL 1394 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-01-05 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 57 (t.p.)
|
Prints: 1 | AT 18 No. 21, p. 47 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz,244,p. 57
Reverendissime in Christo Pater et Domine mi observandissime. Salutem et mei commendationem plurimam.
⌊⌋ paulo ante Dominationi Vestrae Reverendissimae, quae tum se offerebant. Ad praesens aliud mihi argumentum non est, quam his optimam Dominationis Vestrae Reverendissimae valetudinem invisere. Et cum mihi superiori die commissio ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ in causa violentiae meis a ⌊vexillifero Culmensi⌋ illatae reddita est, quam his adiunxi, Dominationem Vestram Reverendissimam plurimum rogo, velit contra praedictum ⌊vexilliferum⌋ suo et magnifici domini ⌊⌊palatini Marienburgensis⌋ et Pomeraniae⌋ nomine, ut moris est, citationem pro futuro conventu decernere eandemque cum fratre meo[1], postquam ad Dominationem Vestram Reverendissimam ex ⌊Monte Regio⌋ redierit, mihi transmittere, quod omni filiali observantia rependere studebo Dominationi Vestrae Reverendissimae. Quam Dominus Deus quam diutissime sospitet et prosperet in omnibus.
Ex ⌊Lubaviensi castro⌋, V Ianuarii anno Domini M-o D XXXVI.
[1] ⌊Bernhard⌋ or ⌊Georg von Höfen⌋.
| |
125 | IDL 6099 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-01-13 |
received [1536]-01-14
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 57 + f. [1] missed in numbering after f. 57
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 150
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 57r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice et frater singulariter carissime et plurimum observande.
Accepimus nuper ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae ultima X-bris post Christi Nativitatem datas, quibus mihi earundem initio laetum novum annum et omnem felicitatem a Deo comprecatur. De quo et sincero in me affectu ingentes ago gratias, cui candido amori hoc ipsum Vestrae Reverendissimae Dominationi videlicet a Deo comprecor, super omnia enim nihil mihi iucundius est, quam ut audiam ipsam recte et sane vivere cunctaque illi ad vota succedere. Quod etiam ad me miserit exemplum papae et litterarum magnifici ⌊Cornelii Ceppari⌋, ex quibus, quod mihi ante ms. u(!)
⌈ee ms. u(!)
⌉a ig incognitum fuit, intellexi. Nihil hesito, quin ⌊papa⌋ efflagitabit auxilium in hoc ⌊caesaris⌋ et aliorum principum, quo ille ⌊tms. i reg. y⌈ims. i reg. y⌉rannus⌋ debitam, licet potens est, recipiat ... illegible⌈...... illegible⌉ retributionem.
De Danico bello iacta est semel alea Martis, quando autem receptui canetur, Deus novit. Hoc bellum Orientales atque Occidentales cum magno aerumna et detrimento sustinent. Deus aliquando illi finem faciat, qui potens est, quando humana malignitas id conficere non vult aut requirat(?).
Mitto Reverendissimae Dominationi Vestrae citationem eo modo, quo ipsam desiderat, et eandem obsecro, quando vacare potest, velit legere illam legem: “Quisquis cum militibus” C.[1] ad legem Iuliam.[2] Intelligit ex ea, quid meus subditus ille publicus latro cum suis adherentibus meretur. Sic de aliis, qui conspirant et invadant principes et dominos suos, non tamen desunt, qui, postposita omni iustitia et aequitate, illms. um reg. illud⌈umms. um reg. illud⌉ tueri contendunt, non attendentes, etiam quod hoc facinus egerit nulla diffidatione praemio. Ego autem nihil dubito, quin iustitia locum occupavit coram iusto iudice ... illegible⌈...... illegible⌉. Nusquam in falsis fratribus tuta fides. Invisi sumus illis odioque habent ecclesiasticos etc.
Deus nostrum senem principem ad aliquot annos servet ad<h>uc superinscribed⌈ad<h>ucad<h>uc superinscribed⌉(?) incolumem,
AAWO, AB, D. 8, f. 57v eo decedente nam im<m>inebit nobis <non> mediocre periculum. Eapropter non inconveniens mihi visum est, quo haberemus tali eventu cum proinquioribus episcopis, scilicet ⌊Plocensi⌋, ⌊Wladislawiensi⌋, ⌊Gnesznensi⌋ etc. mutuam intelligentiam et considerationem. Erit mihi tale quid cum sincera fraternitate cum defuncto ⌊archi{e}praesule⌋. Ubi nunc novus residet, ignoramus. Quod oro, mihi Reverendissima Dominatio Vestra, si sciat, indicare per oportunitatem velit, nam ipsum nondum de accesione et suffectione, atque exaltatione visitavi et ei congratulatus sum, inscius, an confirmationem papae obtinuerit, de qua apud me nihil ambiguitatis est.
Item, an aliquis in cancellariatum ⌊Regni⌋ aut vicecancellariatum Regni on the margin⌈RegniRegni on the margin⌉ suffectus sit, mihi quoque im(per)tiri Vestra Reverendissima Dominatio non dedignetur.
Cui diuturnam et perpetuam incolumitatem atque omnia prospera precor cum recommendatione sui dilige<n>ti.
Ex castro ⌊Helsberg⌋, 13 Ianuarii 1536.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋ scripsit
[1] Codex Iustiniani 9.8.5: Quisquis cum militibus vel privates, barbaris etiam scelestam inierit factionem aut factionis ipsius susceperit sacramenta vel dederit, de nece etiam virorum illustrium qui consiliis et consistorio nostro intersunt, senatorum etiam (nam et ipsi pars corporis nostri sunt), cuiuslibet postremo qui nobis militat cogitarit (eadem enim severitate voluntatem sceleris qua affectum puniri iura voluerunt) ipse quidem utpote maiestatis reus gladio feriatur, bonis eius omnibus fisco nostro addictis.
[2] Lex Iulia de maiestate (on treason), attributed to Iulius Caesar, its text has not been preserved.
| |
126 | IDL 6583 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, 1536-01-16 Letter lost |
Letter lost, mention ed in IDL 1415 |
| |
127 | IDL 6100 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-01-27 |
received [1536]-01-28
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 58
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 159
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 58v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honoran(d)o
AAWO, AB, D. 8, f. 58r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice et frater carissime atque observan(dissime)
Salutem et omnis felicitatis accessum cum augmento honoris et dignitatis.
Hic nuntius huc hodie declinante sole ad vesperam venit, sed 7-a hora sub noctem mihi primum intimare curavit suum adventum, mox accepto calamo hoc scripsi et Vestrae Reverendissimae Dominationi, ne [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ vacuus litterarum a me abire sinerem, notificare non dedignatus sunt sum.
In novis post discessum hinc Reverendissimae Dominationis Vestrae fratris ex ⌊Lituania⌋ nihil habui. Dominus Deus servet serenissimum nostrum ⌊principem⌋ et prosperet triumphali victoria de hoste in omnium nostrum peculiari consolatione etc.
Nudius tertius significarunt mihi amici ex ⌊Gdano⌋ venisse illic nonnulli mercatores asserentes conventum {conventum} a Vandalensibus civitatibus in ⌊Rostock⌋ celebratum et conclusum, quod deinceps electo ⌊regi Daniae⌋ sese opponere nolunt. Praeterea ⌊dux Magnopolensis⌋ et ⌊comes Aldenburgensis⌋, qui ⌊Haffniam⌋ et Cubitenses(!)[1] habent in potestate, nunc aliunde, nescitur tamen, a quibus principibus subsidia et adiumenta belli quaerunt. Alia ad praesens non habeo.
Me enim sincero et consueto amoris affectu Vestrae Reverendissimae Dominationi diligenter commendo. Quam ut divina pietas ad vota conservet, feliciter obsecro.
Ex ⌊Helsberg⌋, 27 Ianuarii 1536.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauricius episcopus Varmiensis⌋ scripsit
[1] Cubitenses: Ferber might have meant ⌊Lubecenses⌋.
| |
128 | IDL 1407 | [Ioannes DANTISCUS] to Mauritius FERBER, Löbau (Lubawa), 1536-01-28 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 63 (b.p.)
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 164
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Reverendissime in Christo Pater et domine mi observandissime. Salutem et mei commendationem plurimam.
Statueram his, quas mihi frater meus[2] a Dominatione Vestra Reverendissima attulit, per eundem, cum rursus a me ad ⌊Montem Regium⌋ mittetur, quod brevi futurum est, Dominationi Vestrae Reverendissimae respondere. Cum autem istius nuntii commoditas se mihi obtulit, nolui, ut sine meis hinc iret, iis itaque silentium dumtaxat meum excuso, paulo post tutius cum fratre[3] de omnibus scripturus. Nescio, quae non nostri moliantur, quemadmodum fortassis ex litteris spectabilis domini ⌊Ioannis a Werden⌋, qui nuper hic cum ⌊coniuge⌋ et domino ⌊castellano Gdanensi⌋ ex ⌊Prewsschenmarkt⌋[4] ad me diverterat vel intellexit aut paulo post intelliget. Sunt, qui nullum non movent lapidem, ut nobis incommodent et in odium tum nobilium, tum plebis inducant. Sed Dominus irridebit eos eorumque conatus frustrabitur, qui iustitiam et veritatem numquam deserit. Quae Dominatio Vestra Reverendissima de reverendissimo domino ⌊archiepiscopo⌋ meminit et aliis episcopis, non incommodum fuisset, quod mentem Dominationis Vestrae Reverendissimae scivissem, priusquam hinc ⌊cancellarium meum⌋ ad ipsum dominum ⌊archiepiscopum⌋ misissem. His etiam de rebus accuratius inter nos erit agendum et statuendum, hocque suo tempore etc.
Accepi XVIII huius iterum ab amico meo, domino ⌊Cornelio Sceppero⌋, ⌊⌋ ⌊Bruxellis⌋ VIa Decembris datas, in eodem fere, quo prius, negotio. Quarum sententiam Dominationi Vestrae Reverendissimae paulo post cum fratre[5] mittam, et alia omnia, quae in novis habuero, quaeque his negotiis et temporibus expedire videbuntur, praeterea quicquid ⌊cancellarius meus⌋ attulerit, cuius reditum in horas exspecto.
Officia in regno iam esse distributa Dominationem Vestram Reverendissimam, ut arbitror, non praeterit. De episcopatu Cracoviensi, cui collatus sit, et quibus cancellariatus officia sint distributa, adhuc mihi est incognitum. Brevi de omnibus certiores reddemur. Dominus Deus Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime bene valentem et felicem conservet.
Ex ⌊castro Lubaviensi⌋, XXVIII Ianuarii M D XXXVI.
[1] Reverendissimo domino Varmiensi in Dantiscus’ hand
[2, 3, 5] ⌊Bernhard⌋ or ⌊Georg von Höfen⌋.
[4] Prewsschenmarkt in the other hand or possibly ductus has been changed for the German word
| |
129 | IDL 1576 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 153[6]-02-01 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 181-183
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 196-200
| 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 148r-150r
| 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 55 (TN), No. 4, p. 13-19
| 5 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1536, f. 15v-17v
|
Prints: 1 | AT 18 No. 66, p. 89-93 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 242, p. 181
Reverendissime in Christo Pater et domine mi observandissime. Salutem et mei commendationem plurimam.
Eo die, hoc est XXVIII-a mensis praeteriti, quo ad Dominationem Vestram Reverendissimam ⌊⌋, ab eadem humanissimas et benevolentiae in me plenas ⌊⌋ accepi agoque pro novis, quae Dominatio Vestra Reverendissima ex ⌊Gdano⌋ habuit, gratias referoque cum his, quae Dominatio Vestra Reverendissima ex copia litterarum, quam hic frater meus Dominationi Vestrae Reverendissimae legendam dabit, unde quomodo pleraque adhuc gerantur et hereant intelliget. Quae etiam ad illustrissimum dominum ducem vicinum nostrum mitto, quo accurate consideret, quid sibi ista velint, quorsum tendant et quid opportune in his agendum. Probare non possum, quod duae regis Christierni extorris filiae sine dote extra Regnum Daniae exsulare debeant, habentes adeo potentem avunculum. Qua de re quid ad me magnificus dominus Cornelius Scepperus scribit, quaeso diligenter Dominatio Vestra Reverendissima apud se reputet. Ille quidem per me hic et per se apud illustrissimum comitem palatinum Rheni Fredericum pacem curari velit, quam bello commodiorem his, qui pro regno Daniae decertant, et nobis hic omnibus futuram esse nemo potest infitiari, verum qui fieri debeat, apud me non invenio. Misi itaque ista omnia ad illustrissimum dominum ducem, ut me edoceat, quid domino Cornelio respondendum vel quae per me fieri censeat. Nihil est, quod praestarem libentius, quam si Deus hanc tandem gratiam largiri paper damaged⌈[iri]iri paper damaged⌉ nobis vellet, ut cum domino Cornelio, quae ad utriusque partis paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉ pacificationem concernunt conatus impenderem omnes, quandoquidem si iam fessis novum instaurabitur bellum recentibus viribus subnixum victoriaque novus bellator potiretur, qui hostibus nostris furciferis plurimum afficitur, quid nobis immineret mali in obscuro non est. Principiis certe esset obstandum commonendusque illustrissimus dominus dux vicinus noster, ut modis omnibus ad pacem animum cum suis inclinaret faceretque Dominatio Vestra Reverendissima rem, ut reor, illi gratam et apprime omnibus nobis necessariam, si quid in his pro sua prudentia ad ipsum dominum ducem perscriberet. Quod ego possum, promptum me et propensissimum offero.
Ex copia item litterarum domini ⌊Cornelii⌋ Dominatio Vestra Reverendissima accipiet, quo in silentio habitum est a nostris hoc negotium, quod ⌊maiestas regia⌋ in praestito subsidio
ill(ustrissimo) or ill(ustri)⌈ill(ustrissimo)ill(ustrissimo) or ill(ustri)⌉
duci Holsatiae voluit abditissimum esse et secretissimum, quemadmodum id ipsum per nuntium suum dominum Ioannem a Verden in conventu Marienburgensi omnibus iniunxit. Quidam ex nostris paper damaged⌈[is]is paper damaged⌉
p. 182
non verentur in conviviis haec omnia publice denuntiare, immo et conventicula ob id struunt, quae facta sunt in Strosburg, Reden et Marienburgo, caputque ms. capudque(!)
⌈caputquecaputque ms. capudque(!)
⌉ factionis inter oppidanos fertur paper damaged⌈[ertur]ertur paper damaged⌉ fuisse Petrus hospes Dominationis Vestrae Reverendissimae Graudnicensis, qui proclamavit: “ubi est pecunia, quam prius contribuimus, eam domini sine nostra scientia, in quos voluerunt usus, verterunt!” In aliis conciliabulis longe graviora contra dominos consiliarios sunt proposita, quo omnium in eos odia conflarentur. Ceterum legi litteras, in quibus scribitur Thoroniae in feriis novissimis castellanum Culmensem in compotationibus coram omnibus ad Georgium Molner, civem Gdanensem, dixisse: “Vos Gedanenses estis in foedere cum civitatibus Anshe et iuvistis ducem Holsatiae cum XIIM florenorum, quae pecunia terrarum fuit Prussiae. Eam maiestas regia iussit dari ad instantiam Ioannis a Verden palatini Marienburgensis et domini Czeme. Ego etiam sum in consilio, sed hoc sine mea scientia et consensu factum est.” Et nescio, quae alia effutiverit, quemadmodum et nuper in conventu Elbingensi, quae iratus protulit, Dominationi Vestrae Reverendissimae non sunt incognita. Sic nos in regno apud nostrates et foris passim deferimur. Quibus hoc fit auctoribus, quis nescit.
Turbamur domi, male audimus foris; nescio, quid de nobis ad tam liberas et frivolas delationes dominus noster sentiat. Ad quem omnino, ne ut
cf. Lucil. 1350 lucil. 958 nam scio Amynclas tacendo periisse ⌊Amyclae tacendo pereamuscf. Lucil. 1350 lucil. 958 nam scio Amynclas tacendo periisse ⌋, scribendum nobis est, siquidem ex conventiculis illis iam contra nos scripta sunt plurima, sed intelligo a maiestate regia non esse responsum, quod fortassis nostras exspectet litteras. Recolligat Dominatio Vestra Reverendissima ea, quae maiestas regia in his ad nos scripsit et nuntiavit et ea, quae s(e)mp(er) his pro fide nostra fideliter consuluimus, et quomodo haec omnia divulgata sunt, committat scribi litteras, quibus maiestati regiae omnia in memoriam reducantur integritasque nostra declaretur, qua tum pro rerum et temporum ratione usi sumus, rogeturque a nobis, ut nos ab huiusmodi hominum, qui omnia suae maiestatis secreta scrutari et scire volunt, in proximo futuro conventu temeritate superinscribed, in the hand of Dantiscus⌈temeritatetemeritate superinscribed, in the hand of Dantiscus⌉ asserat atque in debita auctoritate conservet. Quod si a nobi written over u⌈uii written over u⌉s, quibus potissima oneris pars incumbit, non fiet, longe graviora, si haec licentia diutius grassari permittetur, paulo post experiemur. Quantum igitur possum, impensius Dominationem Vestram paper damaged⌈[Vestram]Vestram paper damaged⌉ Reverendissimam rogo, ne nobis desimus, istiusmodique litteras concipi faciat. Subscribam oppido quam lubentissime, nobilitas praeterea et Culmensis conquesta est, quod nos dies et loca ⌊conventus⌋ pro arbitrio disponimus, cum tamen novissime serenissima ⌊maiestas regia⌋ ⌊Elbingum⌋ p. 183 nos vocavit, neque illi de consilii nostri participatione sunt, nisi in his, quando iudicantur, nihilominus adeo sunt solliciti, ut non solum nobis, verum etiam serenissimae maiestati regiae praescribere velint. Et haec omnia a paucis, qui reliquis se duces fecerunt, fiunt, maxime autem cum inoboedientia illa in armorum lustratione impune illis transiit, sumpserunt animos et cornua et nihil sibi non licere putant. Quibus moliminibus, si consultum nobis esse volumus, temporius obex est ponendus et contra tales maiestatis regiae implorandum subsidium significandumque, quod ob eas turbas, nisi maiestas eius auctoritate sua succurrat, vix de contributione quippiam in futuro conventu agi possit. Haec Dominatio Vestra Reverendissima longe exactius, quae eius est prudentia, apud se expendet, quam a me queant scribi, ad cuius nutum vel digituli crepitum me affero morigerum.
Ceterum nolim ignorare Dominationem Vestram Reverendissimam, quae cancellarius meus paulo ante ex Lovicz a reverendissimo domino archiepiscopo ad me rediens attulit episcopatum Cracoviensem domino Latalszky Posnaniensi episcopo collatum, Posnaniensem vero domino Choinszki, qui fuit Plocensis, domino Gamrath Plocensem, qui fuit Premisliensis, filio autem illustrissimi domini comitis de Tarnow cessit episcopatus Premisliensis. De officiis cancellariae adhuc tum non audiebatur, quibus essent distributa. Quinta Ianuarii praeteriti cessit e vivis illustrissimus dominus Andreas comes de Tanczin et castellanus Cracoviensis. Fertur etiam reverendissimus dominus archiepiscopus Leopoliensis viam omnis carnis ingressus.
Ex Lituania nihil certi, quam quod omnes parati irruptionem ex paper damaged⌈[x]x paper damaged⌉ Smolenszko Moscorum exspectant, quae utinam non succedat.
Queritur mihi per ⌊⌋ reverendissimus dominus ⌊archiepiscopus Gneznensis⌋ triplicem haberi ⌊senatum⌋, unum in ⌊Regno⌋, binos apud ⌊maiestatem regiam⌋, nihilque boni ominatur, quod et res ipsa declarat. Nulla vis, nullum consilium valet contra Deum, eius ut nobis clementior et mitior fiat voluntas orandum est sedulo etc.
De ecclesia mea Gdanensi sic res habet, quemadmodum cum Dominatione Vestra Reverendissima ⌊Elbingi⌋ contuli. Volui illam serenissimae maiestati regiae resignare commonens gentiles nostros, ut aliquem aptum pro eo sacerdotio exquirerent, pro quo et ego et illi ad maiestatem regiam scribere possemus, ipsi vero plurimum me per dominum Ioannem a Verden rogarunt, ut negotium hoc usque ad conventum futurum suspenderem, quod illis negari non licuit. Iam satis prolixiore scriptione Dominationem Vestram Reverendissimam fatigavi. Non restat aliud ad praesens, quam quod me eius paterno amori et benevolentiae ex animo commendo Deumque precor, ut eandem quam diutissime sospitet et prosperet in omnibus.
| |
130 | IDL 6102 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-02-16 |
received [1536]-02-18
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 61-63
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 178-179
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 63v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
⌊⌋ et exempla novitatum, quas mihi Reverendissimae Dominationis Vestrae frater obtulit, accepi easque, quia magnarum rerum gesta continent, non mediocri voluptate legi. Quod in praesens respicit
ill(ustrissimum) or ill(ustrem)⌈ill(ustrissimum)ill(ustrissimum) or ill(ustrem)⌉
⌊ ducem Bavariae⌋ ac dotationem ⌊filiarum Cristierni⌋ vincti regis, nihil moror, at de iure regni et cessione illius magnam censeo in eo fore difficultatem, scimus enim, quod viri illustres et rerum militiae expertes se non sinunt per tractatus a possessionibus munitissimis, nondum viso oppugnatore, evelle. Ideo nihil de hac materia, prout Vestra Reverendissima Dominatio desideravit, scripsimus nec consuluimus
ill(ustrissimo) or ill(ustri)⌈ill(ustrissimo)ill(ustrissimo) or ill(ustri)⌉
domino ⌊duci Prussiae⌋ nihil metuens, ne tangerem ... illegible⌈...... illegible⌉ ulcus. Pacem cum Vestra Reverendissima Dominatione et omnibus pacificis, extensis ad sidera palmis, a Deo precamur. Si eam tandem consequi pot... illegible⌈...... illegible⌉ peccatis ita nostris exigentibus {consequi} non mereamur, ventum telis committem et, quantum valet humana ind written over s⌈sdd written over s⌉ustria, a nocentibus et invadentibus cum Reverendissima Dominatione Vestra et aliis, opitulante Christo, ero attentus.
Mitto cum praesentibus Reverendissimae Dominationi Vestrae exemplum litterarum, quas scripsi ad reverendissimum dominum ⌊Cohinski⌋. Utrum illi collatus sit episcopatus Posnaniensis, non certum hab<e>o. ⌊Ioannes Benedicti⌋, regius physicus et ⌊ecclesiae nostrae⌋ canonicus, scribit, quod sit datus episcopatus Posnaniensis ⌊episcopo Vilnensi⌋. AAWO, AB, D. 8, f. 61v Si quid nunc ultra in hac delatione Vestra Reverendissima Dominatio censebit agendum informandumque, relinquo id Vestrae Reverendissimae Dominationis innatae prudentiae. Ego autem in hoc pro nunc persto, eo quod iam conquesti sumus de consil<i>ariis, qui a conventibus, aliis insalutatis, sese absolvere soleant, ne in nobis duobus solum querulandi culpa transferatur. Hoc tamen mihi videtur pernecessarium, quo et Vestra Reverendissima Dominatio aviset reverendissimum dominum ⌊Chohynski⌋ et alios, quos habet in aula regia, amicos.
Scripsi etiam nuper de latrone s written over q⌈qss written over q⌉ubdito meo, qui, me instange instigante, nonnullis, licet pacem mecum loquuntur, mala autem in cordibus eorum, ... illegible⌈...... illegible⌉ molestat praeter ius et rationem. Quid Vestra Dominatio Reverendissima censet, rescribere et consulere per opportunitatem dignetur, refer{r}am vicissim in maiori mutuum.
Hoc etiam Vestrae Reverendissimae Dominationi patefacere {non} possum, utpote quod aestate proxime praeterita, cum
ill(ustrissimus) or ill(ustris)⌈ill(ustrissimus)ill(ustrissimus) or ill(ustris)⌉
⌊dux⌋ vicinus noster ⌊Cracoviam⌋ versus proficiscens, apud me hospitans mentionem mihi fecit de
ill(ustrisimo) or ill(ustri)⌈ill(ustrisimo)ill(ustrisimo) or ill(ustri)⌉
duce ⌊Frederico Bavariae⌋, quod sollicitaret apud infeudatum nuper
ill(ustrissimum) or ill(ustrem)⌈ill(ustrissimum)ill(ustrissimum) or ill(ustrem)⌉
magistrum Prussiae, quo magister iam fratri suo ⌊Philippo⌋, ita eum nominavit, credo, resignaret. Quae, si iam facta non esset, futura tamen propediem fieri affirmavit. Ex his et aliis percallui, quod ⌊Federico duci⌋ non sit admodum affectus ⌊vicinus⌋ noster. Hoc in aurem secretam.
Postremo oro Dominationem Vestram Reverendissimam, quatenus praesentibus inclusas et ad reverendissimum ⌊archipraesulem⌋ intitulatas litteras ipsi ⌊archiepiscopo⌋ per opportunitatem, quia Vestrae Reverendissimae Dominationis vicinus habitat et inde plures quam ⌊hoc loco⌋ sese nuntii ad ipsam Reverendissimam Dominationem recipiunt, et illis has credere praesentendas velit. Non indigent exacta celeritate, nam
AAWO, AB, D. 8, f. 63r nil aliud quam congratulationem de accessione archiepiscopatus continent.
Valeat Reverendissima Dominatio Vestra cum his in Christo optime mei memor et amans, ut solet.
Ex ⌊Helsberg⌋, 16 Februarii 1536.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋
Postscript:
Reverendissime Domine.
Cum mihi hic subditus meus proficiscendo ⌊Loboviam⌋ versus se offerret, volui has, ex quo frater Reverendissimae Dominationis Vestrae hactenus ex ⌊Monte Regio⌋ non apparuit, eidem Dominationi Vestrae Reverendissimae destinare, cum hoc indicare written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉rere written over ...⌉, quod sum missurus proprium nuntium in causa ⌊ecclesiae⌋ meae ad sacram ⌊regiam maiestatem⌋ et illum solum tantisper retinebo, quousque certificatus fuero cum praesente nuntio, si quid litterarum Vestra Reverendissima <Dominatio> cum nuntio meo ad aulam ⌊regiae maiestatis⌋ mittere voluerit. Mandabo illi meo tabellario, quo illas atque meas fideliter praesentabit ac responsum exiget.
In novis praeterea nihil, quam super deduxi, ultra accepi.
Iterum Vestram Reverendissimam Dominationem ad multam aetatem rectissime valere cupiens faciam et ⌊regi⌋ mentionem de nostris delatoribus etc., rogabo on the margin⌈rogaborogabo on the margin⌉ ne consulamque eidem, nobis inauditis ne illis fidem praebeat etc.
Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ ut supra, cursorio et celeri calamo.
| |
131 | IDL 1415 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-02-18 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 69-70
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 168-170
| 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 134r-v
| 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 54 (TN), No. 37, p. 89-93
| 5 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1536, f. 21r-v
|
Prints: 1 | AT 18 No. 80, p. 107-110 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz,244,p. 69
Reverendissime in Christo Pater et Domine mi observandissime. Salutem et mei commendationem plurimam.
Accepi ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae XVI huius datas aluta quadam involutas a subditis Dominationis Vestrae Reverendissimae. Quae eo mihi erant gratiores, quod me de his in hac exspectatione fratris mei, quae scire summopere de mente Dominationis Vestrae Reverendissimae desiderabam, reddiderunt certiorem. Placueruntque mihi non mediocriter ea, quae Dominatio Vestra Reverendissima ad aulam regiam reverendissimo ⌊domino Plocensi⌋ contra nostros adversarios descripsit, ad illa etiam, cum scribam, me accommodabo. In reliquis, quae prudenter apud se Dominatio Vestra Reverendissima reputavit, ne semper videamur conqueri, quamvis tot se nobis iustae causae offerant, mihi itidem satisfactum est, de his t(ame)n quaedam reverendissimo ⌊domino Plocensi⌋ refricanda esse non censeo futurum inutile. Videor mihi immo nos omnes in ea incidisse tempora, qua nulla nobis armatura quam patientia uti licet. Producti sumus in altum, quemcumque Deus ventum aut tempestatem immiserit, non immerito castigatione digni, ut feramus, oportet misericordiam eius implorantes et ut pacem nostris concedat temporibus etc.
Quae prius cum fratre meo scripsi in distributione episcopatuum, ita ad me erant perlata, certum autem nunc est, quemadmodum doctor ⌊Ioannes Benedicti⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae scripsit, quod ⌊domino Vilnensi⌋ episcopatus Posnaniensis datus est et communis amicus noster dominus ⌊Choinszki⌋ in ⌊Plocensi⌋ perseverat. De officiis cancellariae nihil adhuc, quod certum esset, compertum habeo etc. Non sum oblitus eorum, quae mihi de subdito suo praevaricatore Dominatio Vestra Reverendissima ⌊⌋ ex ⌊Heilsberg⌋ <X>III-a Ianuarii, illamque legem, quam mihi Dominatio Vestra Reverendissima annotavit et alia hoc negotium concernentia, diligenter expendi. Scio etiam quibus modis illi, qui se nobis amicos simulant, stulto et misero homini faveant, verum contra iustitiam eiusque defensorem Deum nihil poterunt. In me, cum res ad forum in proximo ⌊conventu⌋ venerit, quod pro tuenda aequitate optimaque existimatione Dominationis Vestrae Reverendissimae praestare valebo, nihil deerit neque quicquam a me desiderari patiar, hocque sibi de me Dominatio Vestra Reverendissima certo persuadeat. Interea vero, priusquam ⌊conventus⌋ noster celebrabitur, ad quem totum hoc negotium reiectum est, quid consulere debeam, non habeo; audiatur prius et videamus, quorsum duces eius illum impellunt, tum
cf. Ov. Am. 1.4.54 ⌊consilium nobis resque locusque dabuntcf. Ov. Am. 1.4.54 ⌋.
Quae Dominatio Vestra Reverendissima de ⌊ill(ustrissimo) vicino nostro⌋ scribit, prius mihi innotuerunt. Ego hoc egi, quod a me amicus meus, dominus ⌊Cornelius Scepperus⌋ postulavit, ut is qui nihil tum illi tum nobis magis commodum et necessarium esse arbitror quam pacem. Quicquid ab eo frater meus retulerit, Dominationem Vestram Reverendissimam non latebit. Ill(ustrissimus) ⌊dux Fredericus⌋ non est Bavariae dux, licet titulum habeat, sed comes palatinus Rheni. Exspectatque post ⌊Ludovicum comitem palatinum⌋ BCz,244,p. 70 Imperii electorem, iam senio et variis aegritudinibus confectum, eandem illam electoriam dignitatem. Isque ⌊Christierni captivi Danorum regis⌋ nuper duxit filiam, ratione cuius vivente adhuc ⌊patre⌋, nescio quod ius ad ⌊regnum Daniae⌋ sibi vindicare nequiquam nititur etc.
Litteras, quas Dominatio Vestra Reverendissima scribit suis superinscribed in place of crossed-out illis⌈illissuissuis superinscribed in place of crossed-out illis⌉ ad me esse iunctas, ut eas ad reverendissimum dominum ⌊archiepiscopum Gneznensem⌋ transmitterem text damaged⌈[rem]rem text damaged⌉, in aluta non repperi. Fortassis per oblivionem non sunt additae, dicunt enim subditi Dominationis Vestrae Reverendissimae, quod nisi unas ad me i[...] text damaged⌈[...][...] text damaged⌉[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ pellem illam receperint, neque illas commode nisi per proprium nuntium mittere potuissem etc.
Quod in calce scribit Dominatio Vestra Reverendissima se nuntium suum in ecclesiae suae negotiis propediem ad ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ missuram, liberum mihi faciens, si cum illo quippiam ad curiam scribere velim, cum oblatione quod nuntius is non secus de meis in reddendo responsoque reposcendo esse debeat diligens, quam cum ipsismet Dominationis Vestrae Reverendissimae litteris, pro quo amicissimo et paterno officio Dominationi Vestrae Reverendissimae, quas possum, gratias habeo. A me adhuc nihil ad curiam nostram scribi potest, priusquam frater meus, quem in horas exspecto, redierit. Mittam itaque nactus earum rerum, de quibus mihi scribendum erit, certam scientiam, paulo post tabellarium meum, qui inter eundum Dominationem Vestram Reverendissimam accedet. Cum quo eandem, quam mihi fecit, Dominationi Vestrae Reverendissimae securitatem, et si forsan voluerit, scribendi commoditatem offero etc.
De novis paulo ante dominus ⌊Ioannes a Werden⌋ ad me scripsit. Ex ⌊Lubeco⌋ XXV Ianuarii novissime litteras hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ ⌊Gdanum⌋ missas esse, quibus significatur textorem illum ⌊Wollenwefer⌋ adhuc apud ⌊Bremenses⌋ detineri; interfuisse confessioni eius vi extortae ill(ustrissimum) ducem Henricum Brunsvicen text damaged⌈[n]n text damaged⌉sem ex mandato ⌊maiestatis caesareae⌋, qui nondum venit in apertum, servatur quam hidden by binding⌈[uam]uam hidden by binding⌉ secretissime. Fertur tamen, quod miser iste ⌊textor⌋ ⌊Lubecum⌋ ⌊Ham text damaged⌈[m]m text damaged⌉burgum⌋ et alias quasdam civitates cum ⌊regno Daniae⌋ in partem text damaged⌈[m]m text damaged⌉ ⌊regis Angliae⌋ tradere statuisset, et ob id ⌊regem illum⌋ maximopere text damaged⌈[pere]pere text damaged⌉[1] instare, ut eum liberare posset, et quod ⌊Hamburgi⌋ nihil adhuc text damaged⌈[uc]uc text damaged⌉ solidi sit actum, pacem tamen sperare plerosque, quodque ⌊Hafnen text damaged⌈[n]n text damaged⌉(ses)⌋ et ⌊Elbigenses⌋ cum comite de ⌊Oldenburg⌋ et ⌊duce Alberto Mec text damaged⌈[ec]ec text damaged⌉kelburgensi⌋ petant a ⌊Lubecensibus⌋ subsidia, quae illis negantur paper damaged⌈[r]r paper damaged⌉, misisseque oratores ad curiam ⌊Burgundiae⌋, similiter et ⌊Lubecenses⌋ ⌊electusque Daniae rex dux Holsatiae⌋. Quid ibi tractabitur et expeditur, paulo post sciemus etc.
Dominationem Vestram Reverendissimam, cuius paterno amori me plurimum commendo, quam diutissime feliciter et optime valere ex animo cupio.
⌊Lubaviae⌋, XVIII Februarii anno Domini MoDXXXVI.
[1] Text damaged by water, part of text hidden by binding.
| |
132 | IDL 6054 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Schmiechen, 1536-02-21 |
received 1536-03-25
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, AAWO, AB, D. 93, f. 21 + f. [4] missed in numbering after f. 26
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 182
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.93, f. 21r
Hochwirdiger Furst, / gnediger herr. /
Ewrn Furstlichn Gnaden seyen mein guetwillig dienst allzeit zuvoran berait. /
Ewr F(urstlich) G(naden) ⌊⌋ mir yetzo getan des datum stet zu ⌊Labaw⌋ den vierten tag Ianuarii / hab ich empfangen / unnd daraus vernomen, / das E(uer) F(urstlich) G(naden) die dreuhundert(!) ducat(en) oder den wert, / meinem diener ⌊Jorgen Muelich⌋ zu ⌊Thorn⌋ zu erlegen verordnet, / der zuversicht, er werde die also emphanngen haben. / Des bedannckens ist gegen mir nit von notten, / dann ich E(uer) F(urstlich) G(naden) weitter gedient hab, / unnd warinn ich E(uer) F(urstlich) G(naden) weitter gediehen kan, / bin ich zuthuen / noch erputtig / unnd genaigt. /
Mein gnediger herr / marggraf ⌊Johann Albrecht zu Brandenburg⌋ stathalter etc. ist vor acht tagen zu ⌊Augspurg⌋, / daselbst ich bey seinen f(urstlich) g(naden) geweset, / die ist auf dem zug hinein zu ⌊kay(serliche)n m(aiestät)⌋ gen ⌊Neaplas⌋, / oder ⌊Rom⌋, / daselbst ir m(aiestät) yetzo sein wirdet. / Deshalben ich Ewren F(urstlich) G(naden) brief, / seinen ⌊f(urstlich) g(naden)⌋ an ⌊kay(serliche)n m(ajestät)⌋ hof hinein schickh. / Das wolt ich E(uer) F(urstlich) G(naden) dienstlicher meinung nit verhalten. /
Thue mich hiemit Ewrn F(urstlich) G(naden) undertheniglich bevelchen. /
Datum ⌊Schmichen⌋, / am XXI tag Februarii / anno etc. XXXVI.
E(wr) G(naden) gutwilliger ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
| |
133 | IDL 6389 | [Mauritius FERBER] to [Ioannes DANTISCUS], [Allenstein (Olsztyn)], [1536-02-27] Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 6388 |
| |
134 | IDL 6103 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-02-28 |
received [1536]-03-08
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, address in the hand of Mikołaj Human(?), AAWO, AB, D. 8, f. 64-65
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 186
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 65v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei Gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 65r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice et frater in Domino singulariter observan(de).
Salutem et commendationem.
⌊⌋ Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Lubaviae⌋ 18 huius datae, 21(?) p(rim)a(?) eiusdem mensis redd written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉dddd written over ...⌉itae, mihi fuere gratae, quidem eo maxime, quod mihi testatae sunt Vestrae Reverendissimae Dominationis incolumitatem ipsamque laetam ac sanam vivere. Quam Dominus Deus longaevo ... illegible⌈...... illegible⌉ sibi praestare dignetur, obsecro.
Tabellio meus hinc ⌊Vilnam⌋ versus solvit VI-a Mathiae, cum quo et sacrae ⌊regiae maiestati⌋ non incognitum feci, quod passim ⌊hic⌋ inter nostrates deferuntur, rogans atque obsecrans, ne illis susurrionibus, si tale quid ad pientissimas aures maiestatis suae perlatum fuerit, nobis non auditis fidem praebeat. Satis id extense ⌊suae maiestati⌋ declaravi et tale si(mi)le(?) quid biennio effluxo factum esse in memoriam suae maiestati reduxi extensissime et profusissime etc.
In negotio
ill(ustrissimi) or ill(ustris)⌈ill(ustrissimi)ill(ustrissimi) or ill(ustris)⌉
⌊comitis palatini⌋ quid ⌊dux vicinus noster⌋ Vestrae Reverendissimae Dominationi responderit, aveo scire, quantum fas est, quod indiem exspecto.
In novis etiam nil aliud habeo, quam dominus ⌊dominus a Verden⌋ Vestrae Reverendissimae Dominationi innotuit in molestatione mea. Assignavi legem illam Vestrae Revrerendissimae Dominationi solum, utrum eam etiam ita intelligeret, quid latro meretur, qui sine diffidatione dominum(?) suum(?) invadat et adversus eum conspiret, an etiam ita plectendus venit, prout lex dictat dictat de censu, qui spectat ad vicarium, ipse enim coram iusto iudice eum ... illegible⌈...... illegible⌉ bene tuebitur, ille prodit... illegible⌈...... illegible⌉, habebat panem, quem apud amicos sumpsit, qui verbotenus solum ita se appellant, in factis sunt enim aemuli et pestilentes persecutores in stomacho inconsumpti... illegible⌈...... illegible⌉(?), cum insidiatus fuerat mihi, quomodo Deus prosperabit facta nostra, ex quo tam intestino malo nos invicem
persequ(untur) or persequ(uimur)⌈persequ(untur)persequ(untur) or persequ(uimur)⌉, non video. Ego autem sileo et defensioni illius me subicio, qui etiam patrem pro persecutoribus suis novit exorare. De his extensius et tutius coram commentabimus paper damaged⌈[mus]mus paper damaged⌉
Reverendissimi domini ⌊episcopi⌋ litteras Gnesnensis alia via, ne gravarem Dominationi Vestrae Reverendissimae, disposui. <S>chedam, qua hoc superioribus litteris significavi, neglexi intrudere praefatis litteris.
Vestram Reverendissimam Dominationem vigentem et valere, et vivere felicibus saeculis cupiens.
Ex castro ⌊Helsberg⌋, paenultima Februarii 1536.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauricius episcopus Varmiensis⌋
Postscript:
AAWO, AB, D. 8, f. 64r
Reverendissime Domine.
Hac hora a domino ⌊Alberto Kiewski⌋ ex ⌊Cracovia⌋ de
dat(o) or dat(a)⌈dat(o)dat(o) or dat(a)⌉
VII Februarii litteras accepi, in quibus haec continentur. Rerum novarum non alias habemus in praesentia, praeterquam quod ⌊caesar⌋ est ⌊Mediolani⌋, classem, cum qua fuit in ⌊Africa⌋, non dimisit, cui tamen non solvit stipendium, sed promssis eam alit. Vere futuro forte de promissis ipsis licitatione illi responsuros. Meditatur multorum iudicio irruptionem in ⌊Graeciam⌋, sed eam rem pandit nemini, quo ⌊Turchas⌋ nihil tale opinantes felicius aggredi posset. Ex contributo Siciliensium conflavit quinquies centum milia, ex contributo vero Neapolitano duplum eius. Intelligat autem Dominatio Vestra millia aureorum utrobique.
Haec <s>cheda scripta est ad dominum ⌊Tidemannum Gise⌋. Item de ⌊rege Sueciae⌋,
q(uo)d or q(uomo)do⌈q(uo)dq(uo)d or q(uomo)do⌉
interemptus sit, certum esse mihi significatum est, quae res nonnihil novitatis adversus nos parituram videtur, praesertim ⌊vicinum nostrum⌋. Dii bene vertant.
| |
135 | IDL 6104 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-03-06 |
received [1536]-03-08
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 67
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 191
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
1536-02-27⌊Paenultima Februarii paper damaged⌈[rii]rii paper damaged⌉1536-02-27⌋ in ⌊Allenstein⌋ ad ⌊administratorem⌋ tradidi ⌊⌋ eo, quod [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ plerumque ex loco illo transeunt orig. transiunt⌈transeunttranseunt orig. transiunt⌉ tho ⌊Thoroniam⌋ versus per ⌊Lobaviam⌋ negotiatores, quo eas ad manus manus Reverendissimae Dominationis Vestrae transmitteret,[1] quod iam factum esse nihil ambigo. Nunc autem, quin hic subditus meus, Dominationi Vestrae Reverendissimae notus, eo etiam iter accipiet, nolui illum litteris meis vacuum et inonustum ad ipsam Dominationem Vestram Reverendissimam pervenire, tametsi nihil notificatione dignum nunc habeo, nisi istud, quod heri ad noctem accepi litteras a domino ⌊Iacobo Rese⌋, affini meo, quae datae sunt ⌊Gdani⌋ die Cinerum ... illegible⌈...... illegible⌉, ipso die navem ibi appulisse, quae sexta feria ex ⌊Lubeca⌋ ante illum diem solverit, retulerunt illi, et etiam nonnullis litteras hoc ipsum continentes praesentarunt, quod pax inter electum ⌊regem Daniae⌋ et ⌊civitatem Lubicensem⌋ de ambone in ecclesiis declarata esset, exceptis Sundensi, Rostackiensi, Wismariensi, Haffniensi et Cubitensi(?), illi hoc sidus(?) in sextam hebdomadam et desuper deliberand(um) suscepere.
Nuntius meus, quem VI-a(?) Mathiae ad sacram ⌊regiam maiestatem⌋ misi, in reditu nondum a me visus est. Si quid Vestrae Reverendissimae Dominationi cognitu dignum percepero, partiar et ad ipsamque volabit.
In ⌊Vilnam⌋ nuntii Mosci, Turci et Vallachi venere, ita dominus ⌊Kostka⌋ mihi scripsit. Pacem cum omnibus precor, praeter perfidum ⌊Mos paper damaged⌈[Mos]Mos paper damaged⌉chum⌋, quo ille perfidiae suae superinscribed⌈suaesuae superinscribed⌉ debitas poenas accipiet Deum [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ persecturum(?). Illam lege written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ee written over ...⌉m evangelicam nondum attigi, qua rogem mal paper damaged⌈[mal]mal paper damaged⌉e mihi facientibus, ut bene fiat. Qua matura non superinscribed⌈nonnon superinscribed⌉ patitur, ut illis benefaciamus, a quibus patimur mala, si in h(an)c(?) pace(m)(?) Deus misereatur mei.
Vestram Reverendissimam Dominationem felicibus saeculis ager<e> dies et me sibi commendatissimum habere percupio.
Ex ⌊Helsberg⌋, 6 Martii 1536.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauricius episcopus Varmiensis⌋ scripsit
[1] In the sequence of letters mit one stick too many.
| |
136 | IDL 1428 | Ioannes DANTISCUS to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-03-08 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 83-84
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 170-171
| 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 135r-v
| 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 54 (TN), No. 51, p. 133-137
| 5 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1536, f. 39r-v
|
Prints: 1 | AT 18 No. 103, p. 139-141 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 244, p. 83
Reverendissime in Christo pater et domine mi observandissime. Salutem et mei commendationem.
Postquam huc a Dominatione Vestra Reverendissima frater meus cum sorore vidua applicuit (quos Dominatio Vestra Reverendissima ob suam in me benevolentiam humanissime apud se tractavit, pro quo paterno favore quas possum Dominationi Vestrae Reverendissimae gratias habeo), aliquot diebus fere multa scriptione ad dominum ⌊Cornelium Scepperum⌋, ad curiam ⌊caesaris⌋ ac ⌊Burgundiae⌋ occupatus eram. Qua de re ad scribendum Dominationi Vestrae Reverendissimae hucusque fui impeditus. Quae autem frater meus ab ⌊ill(ustrissimo) domino duce vicino nostro⌋ ad ea, quae Dominatio Vestra Reverendissima legit, retulerit, sic habent in compendio: sunt mihi imprimis habitae gratiae a domino duce, quod eum de omnibus, quae ⌊dominus Cornelius⌋ ad me perscripsit, certiorem on the margin⌈certioremcertiorem on the margin⌉ reddidissem, accepitque grato animo hos in se pacis tractatus inter ill(ustrissimum) ⌊comitem palatinum Rheni ducem Fredericum⌋ et ⌊electum Daniae regem ducem Holsatiae⌋, modo ipse ⌊dux Fredericus⌋ talia media ad tractandum mitteret, quae ⌊electo Danorum regi⌋ esse tolerabilia, scripsitque igitur ⌊duci Holsatiae⌋, ut in amicos tractatus consentiret, quarum litterarum et aliarum, etiam una cum instructione, iuxta quam ⌊domino Cornelio⌋ respondi, ad me dedit copias, quas his adiunctas Dominationi Vestrae Reverendissimae mitto, unde quomodo omnia habeant, intelliget. Quae omnia cum Dominatio Vestra Reverendissima perlegerit, cum nuntius iste sorori meae ex ⌊Monte Regio⌋ redierit, Dominatio Vestra Reverendissima ad me remittet, utinam Dominus Deus suam nobis det gratiam, qua hic ad pacem conficiendam aliquid boni fieri posset, ut tandem istorum bellorum, quae non parum nobis omnibus incommodant, finis haberetur. Scripsi in ⌊⌋, quod missurus essem unum ex meis ad curiam nostram in ⌊Lithuaniam⌋, verum cum nihil eiusmodi se obtulerit, quod admodum missione dignum et necessarium videbatur, adhuc institutum hoc meum contineo. Obtulit etiam se negotium, quod iterum ⌊cancellarium meum⌋ ad ⌊reverendissimum dominum archiepiscopum Gneznensem⌋ et inde ad ecclesiam meam parrochialem ⌊Golenbensem⌋ in ⌊Poloniam⌋ miserim. ⌊Illi⌋ iniunxi, ut propensionem Dominationis Vestrae Reverendissimae ad
BCz, 244, p. 84
congratulandum Dn ⌊reverendissimo archiepiscopo⌋ declararet et quomodo litterae ad ⌊eius(dem) dominationem reverendissimam⌋, quas Dominatio Vestra Reverendissima ad me mittere decrevisset, per quandam oblivionem non fuissent ad me perlatae, iussi etiam animum ipsius ⌊ domini archiepiscopi⌋ pertemptari de confoederatione inter nos ecclesiasticos facienda his periculosis temporibus, quemadmodum superioribus diebus ad me Dominatio Vestra Reverendissima scripsit, quicquid ab illo mihi referet, praeterea quicquid rerum novarum reportabit, non patiar diu Dominationem Vestram Reverendissimam latere. Ad praesens nihil istiusmodi apud me habetur. Si quid habet Dominatio Vestra Reverendissima, mihi impartiri quaeso. Ferunt ⌊textorem illum Wollemvefer⌋ in 4or rotis divisum poenas dedisse. De occiso rege huc etiam fama venit, quam tamen vix certam esse arbitror. Ex curia nostra nihil habeo penitus. Heri ⌊dominus castellanus Culmensis⌋ mihi significavit dominum ⌊marschalcum Regni Sobinszky⌋ castellanum esse Cracoviensem, misit et huc ad me cf. KRZYCKI 1888 Dialogus de Asiana diaeta ⌊dialogumcf. KRZYCKI 1888 Dialogus de Asiana diaeta ⌋
de ⌊conventione⌋ novissimo ⌊Petricoviensi⌋ ⌊incerto auctore, qui tamen mihi non est incognitus⌋[1]. In eo fabre totius ⌊Regni⌋ et aulae nostrae faciem depictam videbit Dominatio Vestra Reverendissima, cuius paterno amori me ex corde plurimum commendo Deumque precor, ut eandem mihi et bonis omnibus quam diutissime incolumem et felicem conservet.
⌊Lubaviae⌋, VIII Martii anno Domini MDXXXVI.
[1] There were 2 dialogs concerning diet in ⌊Piotrków⌋ in 1536. One of them written by ⌊Andrzej Krzycki⌋, the other probably by ⌊Stanisław Łaski⌋ and ⌊Stanisław Odrowąż⌋.
| |
137 | IDL 7059 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, 1536-03-13 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 6101: Reddiderat mihi subditus meus Knobellochsdorf litteras Dominationis Vestrae Reverendissimae 13 huius ad me datas |
| |
138 | IDL 6105 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-03-17 |
received [1536]-03-19
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 68 + f. [1] missed in numbering after f. 68
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 193
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 68r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice et frater carissime ac plurimum observande.
Cum mei dil<ig>enti commendatione longaevam in Domino vitam et ad vota felicitatem.
Nuper quas mihi Dominationis Vestrae Reverendissimae familiaris seu ipsius sororis famulus litteras et exe written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ee written over ...⌉mpla litterarum ill(ustrissimi) domini ⌊ducis⌋ praesentavit, cum eodem nunc ea superinscribed⌈eaea superinscribed⌉ item et dialogum remitto agens gratias peringentes, quod mihi eas atque ea... illegible⌈...... illegible⌉ communicata sit. Dialogum taedio non mediocri perlegi, eo quod nunc et in aula nonnulli, ut ita dicam, salva pace non admo<d>um(?) integri nec sin<c>eri instar Pasquilli Romani sibi sumunt[1] animos et cornua erigunt ad taxandum, immo denigrandum diffamandumque, regios senatores et per indirectum ipsosque ⌊principes⌋ nostros. Si non utrumque, saltem alterum depungunt sub intellectu. Si non inde animadversum fuerit in compositores, h(aec) impunitas dabit ansam aliis deteriora passim exaggerandum, et in nos etiam ⌊Prutenos⌋, igitur principiis huiusmodi esset reluctandum. Caveant illi, qui possent obsistere, ne on the margin⌈nene on the margin⌉ et per inultum <s>celus illos crabrones magis atque magis in sese aliosque debachandum incitent. Est profecto meo iudicio[2] mali exemplo, praesertim in Regn stain⌈[n]n stain⌉o et locis, ubi nusquam similia fieri auditum seu compertum est. Praeterea, quo provideant tempori, qui caeci non sunt et occurrunt huic malo, consulo, et salubre consilium hoc esse, pro mea p(ar)vitate, censeo.
De iure ⌊regni Daniae⌋, si libera electio infringi non potest, palatinum nihil iuris habere extorquendi de eo, nisi dotem meo iudicio, ultro in aliena re nolo videri curiosum.
AAWO, AB, D. 8, f. 68v
10 huius ex ⌊Vilna⌋ meus nuntius rediit. Ex quibus causis eum illuc destinav<e>rim, ex responso ⌊maiestatis regiae⌋ ac ⌊praesulis Plocensis⌋, quarum exempla his indidi, Vestra Reverendissima Dominatio percallet.
Item et mitto cum praesentibus iura illa, quae magnificus dominus ⌊palatinus Margenburgensis⌋, prout superioribus diebus ⌊⌋, ad me misit. Poterit ea, si sibi visum sit, per opportunitatem legere et secum in ⌊conventum⌋ Stanislai ferre, ubi de hoc de negotio, quia arduum est, per universos et singulos ⌊dominos consiliarios⌋ commentandum fore necessarium arbitror.
Spero, quod nunc ex longa consuetudine Vestra Reverendissima Dominatio sciat legere et intelligere meos incultos caracteres sive litteras. Eapropter nunc manu mea eos tanto audacius [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ depingo nam priusquam, quae mihi scribenda sint, cancellario aut scribis committam, ipsemet me laborem citius explere po hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉sse hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ aestimo. Proinde boni consulat Vestra Reverendissima Dominatio.
Quam felicibus saeculis valere feliciter ingentem Deum precor.
Ex cast{e}ro ⌊Helsberg⌋, 17 Martii 1536.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus⌊ Mauritius episcopus Varmiensis⌋ manu sua
[1] In the sequence of letters munt one “stick” is missing.
[2] In the sequence of letters iud one stick too many.
| |
139 | IDL 6101 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-03-18 |
received [1536]-03-19
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, probably Nicolaus Human, AAWO, AB, D. 8, f. 60, 66
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 195
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Reddidit mihi subditus meus Knobellochsdorf ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae 1536-03-13⌊13 huius1536-03-13⌋ ad me datas, quibus, quid respondeam, nihil habeo, nam respondent ⌊⌋, iam ad Dominationem Vestram Reverendissimam extense scriptae et obsigillatae, solum quod amicas habeo eidem gratias, quod se laboris mei levamen in conferendis ordinibus, adversa me valetudine impediente, offert.
Ego autem hoc tempore nullum postulantem quempiam ordinum suscipiendum vidi, licet annis effluxis aliqui fuer(in)t cum plurimis ⌊Masovitis⌋. Quibus tunc dicere s commisi, ne redirent, sed ab eorum ordinariis hoc munus sibi conferri postularent, nullum aliorum esse suffragium. Si tamen comparuisset aliquis de ⌊diocesi⌋ mea, non gravatim et aliis ms. alios(!)
⌈aliisaliis ms. alios(!)
⌉ ordinari se cupientibus ordines contulissem.
His me iterum commendatum facio Reverendissimae Dominationi Vestrae.
Ex ⌊Helsberg⌋, dat(ae) ut in aliis ⌊⌋.
⌊Mauricius episcopus Varmiensis⌋ scripsit
| |
140 | IDL 6388 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], s.l., [1536-03-19] |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. [81]
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Postscript:
BCz, 242, p. 81
Cum istas obsignassem, venit ad me subditus Dominationis Vestrae Reverendissimae dudum mihi notus ⌊Knobelssdorff⌋, qui mihi ab eadem Dominatione Vestra Reverendissima ⌊⌋ reddidit omni erga me benevolentia plenas, ⌊⌋, nondum vidi. Pro non ingratis novis pacem, sed inter ⌊electum Danorum regem⌋ et ⌊Lubencenses⌋ f(a)ctam et ex publica con(ven)tion(e) declaratam, magnam gratiam habeo. Dominus Deus, qui pacis auctor et dator est, illam tandem e caelis nobis mittat principumque animos pacificet. Utinam et aliae civitates ad eam pacem praeter ulteriorem deliberationem accessissent, quandoquidem
cf. Gell. XIII 18.1-3 ⌊inter os et offam multa interdum solent inciderecf. Gell. XIII 18.1-3 ⌋.
Quae ⌊dominus Costka⌋ de rebus curiae nostrae Dominationi Vestrae Reverendissimae scripsit, ut etiam paci se accommodaretur, summopere cupio. Quod autem malis maleque nobis faventibus bene precari debemus, Salvator noster docuit, verum ipse sibi vindictam reservavit illamque suo tempore copiose grassari in malos permittit. cf. Vulg. Ps. 36.25 (Hebr.) Iustum autem numquam vidi dereclitum aut semen eius quaerens panem ⌊Iustum autem numquam vidi dereclitum aut semen eius quaerens panemcf. Vulg. Ps. 36.25 (Hebr.) Iustum autem numquam vidi dereclitum aut semen eius quaerens panem ⌋. Quod nos consolari animumque adversa patientem firmare debet, non semper malorum conatus succedunt. Habeoque non vulgarem gratiam Dominationi Vestrae Reverendissimae, quod me de iis, quae nuntius ex ⌊Vilna⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae afferet participem facere statuit, quod ut fiat, summopere a Dominatione Vestra Reverendissima peto.
Cuius paterno favori me iterum iterumque commendo.
| |
141 | IDL 5997 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), [1536]-04-04 |
received [1536]-04-05
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 102 + f. [1] missed in numbering after f. 102
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 527
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Accepi cum praesentium exhibitore litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae, quibus mihi indicit, quod propediem Vestra Reverendissima Dominatio nuntium missura est ad curiam maiestatis regiae, qui ad me declinare debet, si quid litterarum ad eandem destinare voluerim. Idem ipse nuntius eas secum ferre diligenterque praesentare ac responsum expostulare debeat, de qua exhibitione gratias, quas possum, ago maiores. Non habeo tamen nunc ad illam aulam quidquid negotii, nisi ut scribam amicis, quo me certificent, cursum et statum belli illius regionis et prosperitatem cum bona valetudine ⌊regiarum maiestatum⌋, quas Dominus Deus pro nostra omnium consolatione peculiari salvas et incolumes conservare in multum enim gratiose dignetur.
Et hoc precatio hoc tempore pro ecclesiasticis est plurimum necessaria, modo adeo ex merito obtinere eam valeamus. Nam undique in praedam expositi sunt et exponuntur: in ⌊Frantia⌋, ⌊Anglia⌋, ⌊Dania⌋, ⌊Suecia⌋ et aliis principatibus. Extrudantur religiosi monachi et moniales, qui apti sint vinculo coniugali, senes autem providentur mendica provisione. Supellex aurea et argentea censusque monasteriorum et ecclesiarum praeda nunc effecta est saecularis potestatis. Vix salva vita ministrorum Dei nec ⌊papa⌋ his attentus maturandi ⌊concilium⌋ non proponet, sed debacchari sinit haereticis, qui omnes ad universitatem Wittenburgensem, pro
AAWO, AB, D.8, f. 102v
instructione novae religionis confluunt. Det Deus ne deteriora sequantur. Vellem libenter iucundiora Dominationi Vestrae Reverendissimae significare, sed alia non habeo, quam praemissa, quae variis modiis et scriptis ad me, ut praemittitur, perlata sunt.
Quod Dominatio Vestra Reverendissima me roget, ut equum sororis suae penes me in pabulo ad integram convalescentiam servem, non est profecto res, quae magna postulatione indiget. Nam cupio mihi occasionem indies offerri, quo amorem et benevolentiam Dominationis Vestrae Reverendissimae mihi auctiorem facere queam et in hoc me sollicitum et morigerum sedulo exhibebo factu, sed explebo, quod nunc scriptis polliceor.
Postremo mitto Reverendissimae Dominationi Vestrae, quae mihi adscripta sunt. Nova ea, potissime de quae de supplicio ⌊Mori⌋ in eis et ⌊episcopi Roffensis⌋ continentur, per opportunitatem mihi remittere aut in conventu Marienburgensi restituere peto. Interea Reverendissimam Dominationem Vestram salvam et incolumem esse ac felices agere dies cupiens.
Ex ⌊Helsberg⌋, IV Aprilis.
Eius stain⌈[ius]ius stain⌉dem Reverendissimae Dominationis Vestrae bonus frater ⌊Mauritius Episcopus Varmiensis⌋ scripsit
| |
142 | IDL 7389 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, 1536-04-04 — 1536-04-07 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 6106: Venit nudiustertius huc nuntius Vestrae Reverendissimae Dominationis ad curiam regiam proficiscens, qui mihi amicas Dominationis Vestrae Reverendissimae reddidit litteras |
| |
143 | IDL 6106 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-04-10 |
received [1536]-04-20
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 70
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 206
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 70v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 70r
Reverendissime in Christo Pater et Domine.
Salutem omnemque felicitatem et commendationem.
Venit nu ms. i(!)
⌈uu ms. i(!)
⌉diustertius ⌊huc⌋ nuntius Vestrae Reverendissimae Dominationis ad curiam reg(iam) proficiscens,[1] qui mihi amicas Dominationis Vestrae Reverendissimae reddidit ⌊⌋. Quod in ⌊⌋ recolit ea, quae ⌊reverendissimo Plocensi⌋ ad mem ms. n(!)
⌈mm ms. n(!)
⌉oriam reduxi written over it⌈itii written over it⌉, placent cunctis mihi, et quod hoc ipsum ego etiam nunc facerem, Vestra Reverendissima Dominatio me adhortatur, nihil enim haesito me hoc iam pridem fecisse Dominationem Vestram Reverendissimam ex litteris regiis, item et ⌊Plocensis praesulis⌋, quarum exemplaria Dominationi Vestrae Reverendissimae communia fecimus, intellexisse, p... illegible⌈...... illegible⌉ praeter quod de contributione nihil mentionis fecerimus. Nam(?) eiusdem(?) ferme omnem nobilitatem, cives et plebeos difficiles ad illam nunc praestandam sese reddunt ob inaequali<ta>tem, quae ... illegible⌈...... illegible⌉ in novissima contributione servata est, scio etc. Audiemus id in futuro ⌊conventu⌋.
Consului tunc sacrae ⌊maiestati regiae⌋, ut ⌊ambobus cancellariis Regni⌋, item ⌊episcopo Plocensi⌋, qui tunc etiam in ⌊Lituania⌋ hoc officio prout nunc facit singulariter, ne eius maiestati illam nisi in universum exigerit. Si secus faciet, non solum modicam perciperet pecuniam, sed et non mediocrem etiam inter omnes ⌊Prutenos⌋ excitaret discordiam ... illegible⌈...... illegible⌉ futuram et oblucta ms. gu(!)
⌈ctacta ms. gu(!)
⌉tionem alterum adversus alterum. Exauditus autem non fui, quo super habeo regia diplomata. De his coram extensius in mutuu ms. a(!)
⌈uu ms. a(!)
⌉m colloquium cum Reverendissima Dominatione Vestra conferam et tutius.
Quam interea felicem et incolumem ad vota valere et vivere cupiens.
Ex ⌊Helsberg⌋, X Aprilis 1536.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋ scripsit
[1] See Ferber’s earlier ⌊⌋: Accepi cum praesentium exhibitore litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae, quibus mihi indicit, quod propediem Vestra Reverendissima Dominatio nuntium missura est ad curiam ⌊maiestatis regiae⌋, qui ad me declinare debet, si quid litterarum ad eandem destinare voluerim.
| |
144 | IDL 5498 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-04-29 |
received [1536]-05-02
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 69
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 213
|
Prints: 1 | Kopernik na Warmii No. 391a, p. 520 (Polish register) | 2 | RC No. 352, p. 158 (English register) | 3 | NCG 6/1 No. 98, p. 191-193 (in extenso; German translation) | 4 | AT 18 No. 163, p. 195 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice praestantissime.
Cum mei sincera recommendatione longaevam in Domino felicitatem et salutem.
Quae mihi valetudinario afflictio nova proiciendo cum sanguine urinae accidit, ex litteris domini ⌊Ioannis Benedicti⌋, regii physici, et domini doctoris ⌊Nicolai Cuppernick⌋ intelligit. Hoc ipsum omnes physici ⌊Gedani⌋ et in ⌊Monte Regio⌋, quos consuluimus, consulunt, si ipsi nos in mortem praecipitari nolumus, quo ab omni motu et corporis fatiga quiescamus. Et hoc ipsum remedium morbo simili laborantibus in Romana curia persuasum audivi, nihilominus unus servato hoc iudicio ex dolore excoriationis vesicae mortem obiit. Unde perplexio et metus talis est, qui etiam in omnem constantem virum cadere possit, quod me etiam a profi<ci>scendo abstinere atque motu cogar, proinde et a nuptiis nepotis mei, quas presentia mea ob sanguinis necessitudinem decorare decreveram et familiam meam cum debito cultu exornaveram, pedem a decreto et conceptu retraxi. Cancellarium autem meum in conventum cum instructione debita mittam, cui ut assistentiam in omnibus, potissime adversus illos de bartcz(?) latrones et nebulones, impertiri dignetur, quod pari vicissitudine et maiori, qua potero, cura promereri studebo erga Reverendissimam Dominationem Vestram, quam in longum evum feliciter valere florentem et valentem cupiens. Tremula manus cultiores caracteres depingere non sinit.
Ex castro ⌊Helsberg⌋, paenultima Aprilis 1536.
Vestre Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋
Postscript:
Feci hodie periculum proficiscendo ad quoddam pratum 1/2 miliare ab hinc distans, ubi pascuntur equuli mei, temptando laborem itineris, si ferre valerem, sed non successit, irritavi morbum dumtaxat quod mictus sanguineus ostendebat patientia et cetera.
| |
145 | IDL 3757 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS & Georg von BAYSEN (BAŻYŃSKI), Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-05-05 |
received 1536-05-09
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1595, p. 807-808
| 2 | office copy in German, AAWO, AB, A 1, No. 1022, f. 435v-436r
|
|
| |
146 | IDL 6307 | Thorn Town Council to Ioannes DANTISCUS, Mauritius FERBER & Council of Royal Prussia, Thorn (Toruń), 1536-05-05 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, AAWO, AB, D. 93, f. 35
|
|
| |
147 | IDL 4291 | Johann von LUSIAN (LUZJAŃSKI) to Ioannes DANTISCUS & Mauritius FERBER, Rheden (Radzyn), 1536-05-06 |
received 1536-05-09
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, AAWO, AB, D. 93, f. 34
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 215
|
|
| |
148 | IDL 6107 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-05-06 |
received [1536]-05-09
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 74
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 214
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 74v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri carissimo et amico plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 74r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice praestantissime et frater plurimum observande.
Salutem et commendationem.
Proximis meis ⌊⌋ et aliis illis indici<i>s intellexit Reverendissima Dominatio Vestra condicionem ms. condicionis(!)
⌈condicionemcondicionem ms. condicionis(!)
⌉ valetudinis meae. In fine valetudinarius sum et praeter salutarem mortem nihil optabilius mihi magis.
⌊Cancellario⌋ meo in cu(n)ctis(?) meae mentis consilia Vestrae Reverendissimae Dominationi patefacienda in hoc ⌊conventu⌋ commisi. ⌊Cui⌋ precor benignas praebere on the margin⌈praeberepraebere on the margin⌉ aures et quae vice mea referet, audire ac exaudire velit, ac ita pro me agere atque debitam assistentiam impartiri, quemadmodum ipsum pro se a me in Vestrae Reverendissimae Dominationis absentia et pro suo iure certare cuperet. Et nil aliud desidero, quam quod consonum est iustitiae, honori et aequitati.
His in longos vitae f{o}lorentes annos Vestram Reverendissimam Dominationem Deo commendo et me illius gratia valentiorem conservari precor superinscribed⌈precorprecor superinscribed⌉.
Ex castro ⌊Helsberg⌋, 6 Mai 1536.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋ scripsit
| |
149 | IDL 1453 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-05-25 |
received 1536-05-27
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 98 (b.p.)
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 220
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Applicuit 1536-05-24⌊heri1536-05-24⌋ ⌊huc⌋ ad me singularissimus hidden by binding⌈[imus]imus hidden by binding⌉ amicus meus, generosus dominus ⌊Ioannes a Werden⌋, hospes appri hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉me mihi gratus, qui mihi quaedam ex benivolentia hidden by binding⌈[tia]tia hidden by binding⌉ Dominationis Vestrae Reverendissimae erga me profecta retulit atque statum va on the margin in place of crossed-out de [va]⌈de va hidden by binding⌈[va]va hidden by binding⌉ statum va statum va on the margin in place of crossed-out de [va]⌉letudinis Dominationis Vestrae Reverendissimae certiorem reddidit recensuit hidden by binding⌈[it]it hidden by binding⌉. Quam velim, Deo mihi teste, esse prosperrimam et quam hidden by binding⌈[uam]uam hidden by binding⌉ diutissime incolumem.
Ceterum, quae de mente Dominationis Vestrae Reverendissimae mecum locutus est, omnia pono in arbitrium et volun hidden by binding⌈[n]n hidden by binding⌉tatem Dominationis Vestrae Reverendissimae, cui me in iis omnibus totum sub hidden by binding⌈[b]b hidden by binding⌉mitto. Statuat et praescribat, quaecumque voluerit, ego superinscribed⌈egoego superinscribed⌉ me hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ ... illegible⌈...... illegible⌉ cunctis his, quae per me velit(?) fieri iusserit hidden by binding⌈[it]it hidden by binding⌉, accomodabo obsequentissimum, neque vel latum unguem ex iis superinscribed in place of crossed-out a voluntate Dominationis Vestrae Reueendissimae⌈a voluntate Dominationis Vestrae Reueendissimae ex iis ex iis superinscribed in place of crossed-out a voluntate Dominationis Vestrae Reueendissimae⌉ me superinscribed⌈meme superinscribed⌉ subducam, de quibus si fieri posset sine molestia Dominationis Vestrae Reverendissimae, cuius valetudinem in hidden by binding⌈[n]n hidden by binding⌉visere summopere cupio. Coram tutius et latius.
Missurus hidden by binding⌈[us]us hidden by binding⌉ sum prope diem nuntium proprium ad aulam nostram cum rebus et conventus praeteriti et on the margin⌈⌊conventus⌋ praeteriti etconventus praeteriti et on the margin⌉ litteris a Dominatione Vestra Reverendissima prudenter scriptis, quibus sigillum hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉ meum non gravate appressi, quod et magnificum dominum ⌊palatinum hidden by binding⌈[inum]inum hidden by binding⌉ Marienburgensem⌋ libenter facturum written over m⌈mrumrum written over m⌉ existimo. Is, inquam, nuntius meus ad Dominationem Vestram Reverendissimam feria quarta proxima se con hidden by binding⌈[n]n hidden by binding⌉feret et omnia, quae Dominatio Vestra Reverendissima scribere voluerit, fideliter hidden by binding⌈[er]er hidden by binding⌉ secum feret accipiet responsumque reportabit. Quod si etiam Dominationi Vestrae Reverendissimae non incommodum videretur ob multa, quae hidden by binding⌈[ae]ae hidden by binding⌉ se offerunt et necessaria neque indigna Dominationis Vestrae Reverendissimae hidden by binding⌈[ae]ae hidden by binding⌉ scientia, paucis comitatus ipsemet ad Dominationem Vestram Reverendissimam convolarem. In spatio unius horae multa inter nos superinscribed⌈nosnos superinscribed⌉ conferre possemus, quae p(ro)lixis litteris nequeant explicari, modo voluntatem suam mihi significet Dominatio Vestra Reverendissima. Cuius paterno amori me ex corde fidutialiter commendo. on the margin⌈quae p(ro)lixis litteris nequeant superinscribed in place of crossed-out non possent⌈non possent nequeant nequeant superinscribed in place of crossed-out non possent⌉ explicari, modo voluntatem suam mihi significet Dominatio Vestra Reverendissima. Cuius paterno amori me ex corde fidutialiter commendo.quae p(ro)lixis litteris nequeant explicari, modo voluntatem suam mihi significet Dominatio Vestra Reverendissima. Cuius paterno amori me ex corde fidutialiter commendo. on the margin⌉
| |
150 | IDL 6108 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-05-28 |
received [1536]-05-31
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 76
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 222
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 76v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 76r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice praestantissime et frater in Christo carissime atque plurimum observande.
⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae 25 huius datas heri accepi, amoris et benevolentiae in me plenas eiusque in hunc locum visendi me et offerendi suavissimi amoris amplectendi plenas. Tametsi mihi, Reverendissime Domine, eius ad me accessus esset desideratissimus atque gratiosissimus, visum tamen mihi est conveniens, quo priusquam me inviset, hanc meam in Reverendissimam Dominationem Vestram affectionem cum ⌊capitulo⌋, vel saltem illius facinoris partem, explanem et non conceptam rem confundam, sed potius felici exitu finiam et claudem. Nam quemadmodum hic inclusus articulus sonat, ita ipsum in ... illegible⌈...... illegible⌉ electione mea inter alios servare iuravi. Si nunc rem proponerem ⌊capitulo⌋, post nostram congressionem quis non arbitraretur, hoc factum esse et collusum, cum ... illegible⌈...... illegible⌉ insimul fuerimus, capitulo non in antea consulentes.
Quod etiam dixi domino ⌊Ioanni de Verden⌋, cui consuluimus, quo ⌊Ioannem Timmermann⌋ ad se vocaret et cum nonnullis ageret, eosque in sententiam nostram bonis suasionibus adigeret, si non omnes, saltem saniorem partem. Nam scio regias litteras, quibus ⌊sua maiestas⌋ improperat conceptam coadiutoriam cum domino ⌊custode⌋ simoniacam, acta ... illegible⌈...... illegible⌉ admo(niti)one stain⌈[e]e stain⌉, plurimorum animos offendisse et ideo electionis privilegium ... illegible⌈...... illegible⌉ contaminatum esse etc., et quemadmodum in nihilum redactum vel saltem viciosum effectum.
Praeterea paper damaged⌈[a]a paper damaged⌉ hoc negotium, meo iudicio, properantem, sed maturam requirit sollicitationem. Ego etiam ad me vocavi ⌊Ioannem Timmerman⌋, sed non potest ante festu<m> Pentecosten ⌊huc⌋ venire, quia est unus ex nu<n>tii written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉iiii written over ...⌉s nostris pro hac Dominica Exaudi in ⌊Sambiam⌋ a written over d⌈daa written over d⌉d illustrissimum ⌊ducem Prussiae⌋ vi stain⌈[i]i stain⌉sendi granicies aquarum. Depost ad me volabit et Vestra Reverendissima Dominatio Vestra post festum Corporis Christi, ut reor, commodius, cautius et tutius me visitabit. Et hoc ipsum intendo bono tempore Dominationi Vestrae Reverendissimae. Si etiam Dominatio Vestra Reverendissima anticipare visendi me statuerit, erit ipsa mihi profecto gratissimus hospes. Quod relinquo eius arbitrio et prudentia.
In re Danica dixi ⌊domino a Verden⌋, quod cauti simus et non statuamus nos ipsos socios belli, nisi urgente et compellente necessitate etc. Si quid ultra occurrerit, quam iam sign stain⌈[gn]gn stain⌉ificavi ⌊regiae maiestati⌋ aut ⌊reverendissimo Plocensi⌋, quam iam innotuimus, cum tabellario Reverendissimae Dominationis Vestrae, si suam praesentiam nobis mihi exhibuerit, significabo.
AAWO, AB, D. 8, f. 76v
Cum his cupio Reverendissimam Dominationem Vestram diu a Deo incolumem et felicem et me illius gratia conservari.
Ex ⌊Helsberg⌋, properanter Dominica Exaudi, 1536, 28 Mai.
Reverendissimae Dominationis Vestrae sincerus in omnibus frater ⌊Mauricius Warmiensis⌋
| |
151 | IDL 1458 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-05-29 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 97
| 2 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1536, f. 51-52
|
Prints: 1 | AT 18 No. 188, p. 214 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 244, p. 97
Reverendissime in Christo pater et domine, domine mi observandissime. Salutem et mei commendationem plurimam.
⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae heri ad me scriptas hodie non <sine> singulari gaudio accepi ... illegible⌈...... illegible⌉, ex quibus eam erga me Dominationis Vestrae Reverendissimae on the margin⌈Dominationis Vestrae ReverendissimaeDominationis Vestrae Reverendissimae on the margin⌉ benignam propensionem, quam mihi dominus ⌊Ioannes a Werd(en)⌋ declaravit, sic se habere, quae mihi non potest esse, nisi gratissima, neque me fefellit de Dominatione Vestra Reverendissima iampridem on the margin⌈iampridemiampridem on the margin⌉ concepta opinio, qua mihi semper Dominationis Vestrae Reverendissimae benivolentiam et paternum amorem integrum esse persuasi. Cumque illum non tam in me quam in rempublicam nostram tendere videam, longe mihi gratissimus est. Ego quidem, quemadmodum ex responso meo domino ⌊Ioanni a Werd(en) on the margin⌈a Werd(en)a Werd(en) on the margin⌉⌋ dato intellexit, non est, quod ambiam amplius, nisi quod ad Dei gloriam, fidelium aedificationem huiusque patriae nostrae tranquillitatem et profectum tendere possit. Quod si quispiam alius ad nos intrudi deberet, ut interdum cf. Adagia 1.5.2. Inter os et offam; M. Porcius Cato Orationes frgm. 217 saepe audivi inter os atque offam multa intervenire ⌊inter os et offam multa incidere solentcf. Adagia 1.5.2. Inter os et offam; M. Porcius Cato Orationes frgm. 217 saepe audivi inter os atque offam multa intervenire ⌋
suntque, qui hanc practicandam written over m⌈mnd(am)ndam written over m⌉ habent, maxime autem ⌊Culmensis nobilitas⌋ cum cf. Adagia III 5.44. farinae nostrae; Adagia 3.5.44.A. Persius Flaccus Saturae 5.115 cum fueris nostrae paulo ante farinae ⌊suae farinaecf. Adagia III 5.44. farinae nostrae; Adagia 3.5.44.A. Persius Flaccus Saturae 5.115 cum fueris nostrae paulo ante farinae ⌋ hominibus, quid hinc afflictae nostrae patriae incommodi atque perpetui detrimenti accideret, quis adeo hebes est, qui non cognoscat. Probo itaque summopere Dominationis Vestrae Reverendissimae institutum, ex quo nulla in re declinare in animum induxi, in omnibusque Dominationi Vestrae Reverendissimae, quemadmodum praescribet, obsequi, utque eum articulum, quem Dominatio Vestra Reverendissima iuramento confirmavit, modis omnibus observet summopere mihi placet, agat in eo pro summa sua prudentia on the margin⌈pro summa sua prudentiapro summa sua prudentia on the margin⌉ et quae magis commoda et necessaria esse videbuntur. Contineboque me, propter suspitionem quousque me Dominatio Vestra Reverendissima vocaverit, sive sit ante aut[1] post 1536-06-18⌊Corporis Christi festum1536-06-18⌋, quamvis taedio afficiat, quod tamdiu Dominationem Vestram Reverendissimam non viderim, cum qua praeter ista multa alia mihi sint conferenda, quae sic litteris credi non possint, quandoquidem, cu superinscribed in place of crossed-out ..(?)⌈..(?)cucu superinscribed in place of crossed-out ..(?)⌉m colloquor cum Dominatione Vestra Reverendissima, non secus mihi videor atque cum meipso colloqui, neminem etiam scio, in cuius sinum confidentius, quam in Dominationis Vestrae Reverendissimae on the margin⌈quam in Dominationis Vestrae Reverendissimaequam in Dominationis Vestrae Reverendissimae on the margin⌉ animi mei cogitatus et dispicentiam queam effundere. Quod tamen aliquando et brevi Deo bene favente futurum spero.
De ⌊rebus Danicis⌋, quibus modis Dominatio Vestra Reverendissima unamecum ⌊serenissimae maiestati regiae⌋
cf. Adagia 1.1.19 res in cardine; Maurus Seruius Honoratus, In Vergilii Aeneidos libros 1.672-673 ut sit de proroverbio tractum, quo dicitur 'res in cardine est', hoc est in articulo ⌊rebus in eo cardinecf. Adagia 1.1.19 res in cardine; Maurus Seruius Honoratus, In Vergilii Aeneidos libros 1.672-673 ut sit de proroverbio tractum, quo dicitur 'res in cardine est', hoc est in articulo ⌋, ut nunc superinscribed⌈nuncnunc superinscribed⌉ sunt, volventibus scribere debeamus, cras hinc per eum nuntium, qui Vilnam iturus est on the margin⌈qui ⌊Vilnam⌋ iturus estqui Vilnam iturus est on the margin⌉, cum quo et alium, qui sigillum meum ferret, ad Dominationem Vestram Reverendissimam unacum aliis litteris transmittam, quae Dominatio Vestra Reverendissima pro suo arbitratu moderabitur, et quantum videbitur consultius et expeditius litteras conscribi suoque et superinscribed⌈suoque etsuoque et superinscribed⌉ meoque nomine et sigillo firmari iubebit, sic .(?) scriptio ista dirigetur, ut saltem duci Holsaciae electo Regi on the margin⌈⌊duci Holsaciae electo Regi⌋duci Holsaciae electo Regi on the margin⌉ favere et non bello nos adscribed in place of crossed-out n⌈nss adscribed in place of crossed-out n⌉ implicare videantur. Expectans a Dominatione Vestra Reverendissima responsum ad novissimas ad curiam nostram scribere me continui fore sperans, ut apud Dominationem Vestram Reverendissimam de omnibus exactius conficerem superinscribed in place of crossed-out scribere(?)potuissem⌈scribere(?)potuissemconficeremconficerem superinscribed in place of crossed-out scribere(?)potuissem⌉, quod cum aliter cecidit, iam me ad scribendum accingo ni(hi)l nullam tamen vel minima in re eius written over ae(?)⌈ae(?)iusius written over ae(?)⌉ rei, quam per dominum ⌊Ioannem a Verden⌋ mihi significavit Dominatio Vestra Reverendissima, mentionem faciens. Haec Deus et tempus feret, qui eandem Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime sospitet et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ prosperet in omnibus.
⌊Lubaviae⌋, XXIX Maii 1536.
[1] Over aut superfluous mark of abbrevation
| |
152 | IDL 1459 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-05-30 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 104 (t.p.)
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 226
|
Prints: 1 | AT 18 No. 191, p. 216 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 244, p. 104
Reverendissime in Christo Pater et domine mi observandissime. Salutem et me<i> commendationem plurimam.
⌊⌋, hodie mane abiit nuntius mittoque hunc famulum meum, qui cum litteris ⌊dominorum consiliariorum⌋, quas secum fert, et aliis, quas apud Dominationem Vestram Reverendissimam reperiet, ⌊Vilnam⌋ iturus est. Illi tuto suas Dominatio Vestra Reverendissima credere poterit; inter eundum rediens, ut ad Dominationem Vestram Reverendissimam se conferat, a me illi est iniunctum. ⌊⌋, eas cum Dominatio Vestra Reverendissima similiter subscripserit, suo et meo sigillo, quod inclusum pyxidi mitto, firmari et claudi iubebit; aliusque meus nuntius, quem ob id isti ⌊Vilnam⌋ eunti iunxi, sigillum meum cum pyxide a Dominatione Vestra Reverendissima obsignatum referet. Fuit heri apud me generosus dominus ⌊Ludovicus de Mortangen⌋ castellanus Elbingensis, qui mihi plurima de moliminibus ⌊nobilitatis Culmensis⌋, maxime autem domini ⌊Costka⌋ et domini ⌊Dzyalinski castellani Culmensis paper damaged⌈[nsis]nsis paper damaged⌉⌋ recensuit, quae cum prius Dominatio Vestra Reverendissima sciat, nolo ad praesens esse prolixior. Ego quidem de his satis diffuse ⌊reverendissimo domino Plocensi⌋ scripsi sumque ea in spe, quod ⌊serenissima maiestas regia⌋ frenum effrenis illis hominibus imponet, quod nisi fiat, neque ad ⌊conventus⌋ tuto deinceps nobis convenire erit integrum. Quod reliquum est, me paterno amori et benevolentiae Dominationis Vestrae Reverendissimae ex animo commendo Deumque precor, ut illam quam diutissime sospitem et felicem conservet.
| |
153 | IDL 6110 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-06-01 |
received [1536]-06-02
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 78
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 231
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 78v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando.
AAWO, AB, D. 8, f. 78r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice plurimum observande.
Cum mei sincera recommendatione.
Longaevam in Domino prosperitatem et salutem Vestrae Reverendissimae Dominationi precor, praemissis operibus.
Hodie ⌊huc⌋ venit nuntius Reverendissimae Dominationis Vestrae pergens ad aulam regiam, non ferens secum ⌊⌋, quas communes ad ⌊maiestatem regiam⌋ scripsimus, tamquam(?) et Vestra Reverendissima Dominatio mentionem suis ad me ⌊⌋ datis ms. as(!)
⌈isis ms. as(!)
⌉ {mentionem} faciens de eis. Sed cum iam nuntium Dominationis Vestrae absolveri decrevissem, ea hora supervenit nuntius domini ⌊a Werde⌋ adferens praefatas ⌊⌋, quas mox Dominationis Vestrae Reverendissimae tradidi nuntio praesentandas, quibus praesentari debent.
In negotio, de quo nuper scripsimus, quiesco, quo cum nonnullis mentem illorum percallem, quibus intersit etc., quod non aegre feret Dominatio Vestra Reverendissima, quia id bene or leve⌈benebene or leve⌉ respectum sit. De quo coram extensius. Interea, cupiens Vestram Reverendissimam Fraternitatem faustiter ad vota valere{re} et recte vivere, remitto cum praesente Vestrae Reverendissimae Dominationis sigillum.
Ex ⌊Hels(berg) castro⌋, prima Iunii 1536.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋ scripsit
Postscript:
In ⌊⌋ Dominationis Vestrae ad ⌊maiestatem regiam⌋ non iota mutavi, eo quod cuncta relinquitur ad placitum suae maiestatis perpendendum et providendum. Pro novitatibus mitto litteras ⌊Ioannis a Werden⌋ his annexas.
| |
154 | IDL 1468 | [Mauritius FERBER] & [Ioannes DANTISCUS] to Sigismund I Jagiellon, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-06-01 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 109
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 176-177
| 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 137v-138r
| 4 | excerpt in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1536, f. 62
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Vidimus superiori die scripto on the margin⌈scriptoscripto on the margin⌉, quae per legationem nomine ⌊caesareae maiestatis⌋ ad illustrissimos principes: ⌊Saxoniae ducem electorem⌋, ⌊langrabium Hassiae⌋, duces Lunenburgenses et ad ipsum ⌊serenissimum electum Daniae regem⌋ sunt perlata. Molimina praeterea eorum, qui a ⌊caesarea maiestate⌋ ⌊domui Burgundiae⌋ apud ⌊Belgas⌋ praes{t}unt[1], quibus sub praetextu illustrissimi ⌊comitis palatini Rheni Frederici⌋ conantur, regna illa maritima angustiasque eas, quas ⌊Sund⌋ vocant, unacum omni navigatione on the margin⌈unacum omni navigationeunacum omni navigatione on the margin⌉ in suam potestatem redigere omniaque commercia pro suo disponere arbitrio conantur. Quod si illis succederet, illorum esset praescribere leges commodareque ac incommodare, quando illis liberet ⌊regnis et dominiis Serenissimae Maiestatis Vestrae⌋ possent, maxime autem, cum ⌊Ordini Cruciferorum⌋ adeo written over ta(m)⌈ta(m)adeoadeo written over ta(m)⌉ sint addicti, haberetque Serenissima Maiestas Vestra semper praesentem hostem in foribus. Qui eorum conatus ne vires acquirant, omni ope est adnitendum facileque, ut arbitramur superinscribed in place of crossed-out nostro iudicio⌈nostro iudiciout arbitramurut arbitramur superinscribed in place of crossed-out nostro iudicio⌉, in fumum convertentur, si serenissimi ⌊electi regis Daniae⌋ studium et institutum, quod hucusque satis feliciter cessit, in medio cursu non destituetur. Cumque iam Serenissima Maiestas Vestra bene facere ⌊huic principi⌋ coeperit eamque ob id amicitiam cum eo iniverit, quae vel numquam dissolvi on the margin⌈quae vel numquam dissolviquae vel numquam dissolvi on the margin⌉ et cuius ipse vix umquam poterit esse immemor poterit, fideliter pro debito nostro Serenissimae Maiestati Vestrae consulimus humillimeque obsecramus, ut pro sua incomparabili prudentia in ⌊regnaque et dominia sua⌋ gratia clementia et gratia singulari ha written over o(?)⌈o(?)aa written over o(?)⌉s adversariorum machinas et ⌊electi regis Daniae⌋ statum in hoc rerum turbine on the margin⌈in hoc rerum turbinein hoc rerum turbine on the margin⌉ satis prosperum apud se dispicere atque reputare velit modisque, quibus potest, commodioribus superinscribed in place of crossed-out omnibus⌈omnibuscommodioribuscommodioribus superinscribed in place of crossed-out omnibus⌉ ipsi serenissimo ⌊electo Daniae regi⌋ non vulgari, amico et fido vicino, consilio et opera, vel saltem benigna et favoris plena consolatione, qua in spem fieret erectior, adesse velit. Quod sic pro debito et fide nostra in notitiam Serenissimae Maiestatis Vestrae fideliter atque suppliciter deducendum existimamus. Cui nos in eius gratiam regiam humillime commendamus Deumque oramus, ut eandem Serenissimam Maiestatem Vestram contra omnes suos hostes victorem in victoria semper felici atque in prosperrima valetudine quam diutissime conservet on the margin⌈Deumque oramus, ut eandem Serenissimam Maiestatem Vestram contra omnes suos hostes victorem in victoria semper felici atque in prosperrima valetudine quam diutissime conservetDeumque oramus, ut eandem Serenissimam Maiestatem Vestram contra omnes suos hostes victorem in victoria semper felici atque in prosperrima valetudine quam diutissime conservet on the margin⌉.
Ex castro ⌊Heilsberg⌋, prima die Iunii MDXXXVI.
[1] Governor of the Netherlands was ⌊Maria of Austria, queen of Hungary⌋.
| |
155 | IDL 1486 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-06-15 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 121 (c.p.)
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 189
| 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 143r
| 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 54 (TN), No. 102, p. 339-340
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 246
|
Prints: 1 | AT 18 No. 221, p. 256-257 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
⌊⌋ huc ad me spectabilis dominus ⌊Iostus Ludovicus Decius⌋ quosdam Pasquilli versus et quibus modis ⌊caesarea maiestas⌋ ⌊Romam⌋ intraverit orationemque in laudem caesaris de victoria Africana ⌊regni Tunisii⌋, ut ea omnia Dominationi Vestrae Reverendissimae legenda transmitterem. Quod si illa Dominatio Vestra Reverendissima prius non habuerit, non reor ingrata esse futura.
De novis nihil apud me ad praesens est aliud, quam quod dominus ⌊castellanus Gdanensis⌋ pridie ad me ⌊⌋ octoginta ms. octuaginta(!)
⌈octogintaoctoginta ms. octuaginta(!)
⌉ naves armatas et militibus plenas a ⌊Belgis⌋ et ⌊Hollandis⌋ contra ⌊electum ⌊Daniae⌋ regem⌋ pro tuitione Str...(?) ⌊Hafniae⌋ esse in itinere. Quod utinam commentum sit, non incommodaret rebus nostris. Ceterum exspecto, quando me Dominatio Vestra Reverendissima ad se vocare dignabitur, praeter illa, quae Dominatio Vestra Reverendissima ex sua erga ⌊patriam⌋ et me benevolentia concepit, multa essent alia cum Dominatione Vestra Reverendissima conferenda. Cuius paterno amori me summopere commendo Deo supplicando, ut eandem nobis Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime superstitem beneque valentem et felicem conservet.
⌊Lubaviae⌋, XV Iuniii MDXXXVI.
| |
156 | IDL 6109 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-06-17 |
received [1536]-06-19
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 77
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 247
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Heri ad vesperam praesentavit mihi puer Dominationis Vestrae Reverendissimae litteras, quas ipsa manu propria scripsit, et(?) quibus coniunctae fuerint variae novitates, quas apud me retineo ad ipsius Reverendissimae Dominationis Vestrae salvum ac laetum adventum, quem ultra distinere non possum. Ex quo invi{n}sere tantopere Reverendissima Dominatio Vestra desiderat me written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ me me written over ...⌉, tametsi hoc negotium, q written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉qq written over ...⌉uod concepimus inter nos, nondum apud ⌊fratres meos⌋ sit pl written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ll written over ...⌉anatum. Fuit apud me dominus ⌊Ioannes Timerman⌋ per dies Pentecostes. Hodie ad prandium vocatus comparebit dominus ⌊Gise⌋.
Quid cum ⌊illis⌋ egerim quidve illi sollicitaverint, coram cuncta advicissim referam, modo Vestra Dominatio Reverendissima ad me appulerit 1536-06-25⌊Dominica1536-06-25⌋ aut 1536-06-26⌊secunda1536-06-26⌋, vel 1536-06-27⌊tertia feria1536-06-27⌋ post octavas Corporis Christi, quae erit 25, 26 et Iunii, vel ipso 1536-06-24⌊die sancti Ioannis Baptistae1536-06-24⌋[1]. Si etiam commodius v<i>sum erit, ut superinscribed⌈utut superinscribed⌉ fiat sequenti septimana[2], in qua nullum erit festum nec ieiunium, 1536-07-01⌊prima1536-07-01⌋ vel 1536-07-02⌊secunda Iulii1536-07-02⌋ etc., modo significet mihi in tempore diem adventus sui. Pernoctabit vel meridionabit in curia mea ⌊Smolein⌋. Habebit istic mediocres mansiones et provisiones Vestra Reverendissima Dominatio.
Quam interea recte valentem et felicem huc venientem desideramus cordatim.
Ex castro ⌊Helsberg⌋, 7 Iunii 1536.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋
Postscript:
Ex litteris domini ⌊Iosti⌋, quas heri accepi, intelliget Dominatio Vestra Reverendissima, quid ⌊caesar⌋ in ⌊Affrica⌋ profecerit. Cetera in coram.
[1] Saturday.
[2] 1-7 July 1536.
| |
157 | IDL 6008 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), [1536]-06-19 |
received [1536]-06-21
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 100
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 248
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Nuntius Vestrae Reverendissimae Dominationis ex ⌊Vilna⌋ rediens has inclusas hic litteras mihi praesentavit. Poterit Vestra Reverendissima Dominatio domino ⌊palatino Margenburgensi⌋ de regiis facere copiam. Domini Plocensis ad me intitulatas secum hic afferet. Et peto, quatenus me tempestive, quando ⌊huc⌋ et ⌊Smolein⌋ comparere decreverit, prout prolixius nudius tertius et extensius cum puero Vestrae Reverendissimae Dominationis Vestrae significavimus, mihi innotescere velit.
Interea cupiens dies agere iucundos et felices Vestram Reverendissimam Dominationem, cui me ad salvum ... illegible⌈...... illegible⌉ iterum atque iterum commendo.
Datae ⌊Helsberg⌋ properanter 19 Iunii.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauritius episcopus Warmiensis⌋
| |
158 | IDL 1491 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-06-22 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 122 (b.p.)
|
Prints: 1 | AT 18 No. 227, p. 261-262 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 244, p. 122
1536-06-21⌊Heri1536-06-21⌋ mane rediit is famulus meus ad me cum ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae, red paper damaged⌈[d]d paper damaged⌉didit mihi et regias, quas remitto. Harum exemplum, ut voluit Dominatio Vestra Reverendissima, misi per nepotem meum, qui tum in aliis negotiis a me ⌊Gdanum⌋ iturus erat, ad manus domini ⌊Ioannis a Werden⌋ una cum regiis litteris ad ⌊consulatum Gdanensem⌋, ut illas cum eodem exemplo mitteret domino ⌊palatino Marienburgensi⌋. Et quia Dominatio Vestra Reverendissima mentem suam non declaravit, an illae litterae regiae ⌊consulatui Gdanensi⌋ reddi deberent, reliqui id ipsum ⌊domini palatini⌋ arbitrio etc.
Adiunxi iis etiam ⌊⌋, quas ⌊reverendissimus dominus Plocensis⌋ ad me dedit. Ex illis quaedam ⌊rem publicam nostram⌋ concernentia Dominatio Vestra Reverendissima accipiet etc. Ceterum quod pro sua in me benevolentia Dominatio Vestra Reverendissima iis futuris diebus me ad se vocare dignata est, venturus sum libenter, verum pro 1536-06-24⌊festo sancti Ioannis1536-06-24⌋ ⌊hinc⌋ abesse non possum, ob id potissimum, quod 1536-06-26⌊feria secunda1536-06-26⌋ post illud festum quibusdam ⌊nobilibus et feudalibus meis paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉⌋ terminum coram me iuridicum statui, porro 1536-06-30⌊ultima huius1536-06-30⌋ hinc me recta conferam ad villam ⌊Fridrichwalt⌋[1] et ⌊Christo⌋ Domino nostro duce Dominationem Vestram Reverendissimam 1536-07-01⌊prima Iulii in vigilia Visitationis Gloriosissimae Virginis1536-07-01⌋ incolumem et felicem magna animi cum alacritate videbo, et tum de omnibus latius. Interea Dominus Deus et deinceps quam diutissime Dominationem Vestram Reverendissimam sospitet et prosperet in omnibus.
⌊Lubaviae⌋, XXII Iunii MDXXXVI.
[1] Name Fridrichwalt is probably used in place of Gietrzwałd (correct German name: Dietrichswald), where Dantiscus usually stopped on his way from Lubawa to Lidzbark.
| |
159 | IDL 5600 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-06-24 |
received [1536]-06-25
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, address in the hand of Nicolaus Human, AAWO, AB, D. 68, f. 80
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 249
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.68, f. 80v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo et plurimum honorando
Per hunc nuntium accepi Reverendissimae Dominationis Vestrae ⌊⌋ 1536-06-22⌊nudius tertius1536-06-22⌋ scriptas, quibus me ita geram, uti in eis scribit, praestolaborque pro 1536-07-01⌊assignato die1536-07-01⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae adventum. Deum precor, ut illam mihi valentem et florentem videre videre et excipere concedat.
In cuius benevolentiam interea me commendo. ⌊⌋, quas mihi misit, ipse coram Vestrae Reverendissimae Dominationi restituam.
Reverendissimae Dominationis Vestrae ⌊Mauritius episcopus⌋ scripsit
| |
160 | IDL 5501 | Gdańsk Town Council to [Georg von BAYSEN (BAŻYŃSKI)], [Ioannes DANTISCUS], [Mauritius FERBER] & [Jerzy KONOPACKI (von KONOPAT) sr], Gdańsk (Danzig), 1536-06-25 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 93, f. 48-49
| 2 | office copy in German, APG, 300, 27, 14, f. 174v-175v
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 250-251
|
Prints: 1 | SIMSON No. 910, p. 67 (German register) | 2 | AT 18 No. 237, p. 269-270 (Polish register) |
|
| |
161 | IDL 1493 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-06-30 |
received on the way to Heilsberg (Lidzbark Warmiński), [1536]-06-30
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 247, p. 269-270
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 253
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p.270
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
BCz, 247, p.269
Reverendissime in Christo pater et domine frater amiceque carissime ac plurimum honorande. Omnem felicitatem.
Quid ⌊magistratus Gedanensis⌋ nobis coniunctim et divisim scripserit, ex eius litteris atque etiam quid mihi visum sit illi esse respondendum, ex per nos dictata carta Dominatio Vestra Reverendissima cognoscet, salva tamen correctione Reverendissimae Dominationis Vestrae. Cui haec obviam mittere libuit, ut inter proficiscendum habeat, quo et itineris taedium levet et tempus bonarum horarum non perdat. Quo etiam fiet, ut nuntius Gedanen(sium) in tertium diem ⌊hic⌋ exspectans eo citius sub adventum Reverendissimae Dominationis Vestrae absolvatur. Quae ut erit mihi gratissimus hospes superinscribed⌈hospeshospes superinscribed⌉, ita ipsam salvam et incolumem advenire exopto.
Ex ⌊Heilsberg⌋, ultima Iunii MDXXXVI.
⌊Mauritius⌋ Dei gratia episcopus Warmiensis
| |
162 | IDL 5502 | [Mauritius FERBER] & [Ioannes DANTISCUS] to Gdańsk Town Council, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-07-01 |
Manuscript sources: 1 | office copy in German, in secretary's hand, AAWO, AB, A 1, No. 1027, f. 437v
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 254
|
Prints: 1 | SIMSON No. 917, p. 67 | 2 | AT 18 No. 246, p. 278 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Wir haben E(wer) W(irde) ⌊⌋, gegeben zu ⌊Dantzig⌋ den 25 tag Iunii, alhie zusamen seinde / erhalten / unnd horen lesen. / Loben derhalben E(wer) W(irde) sorgfeldige unnd noch gelegenheit der tzeit zuvorsicht / uns unnd unserm vaterlande aller zu gut unnd zum besten. Nhu ist es E(wer) W(irde) nicht verborg(en), das derengleichen zeitung(en) lengst sich gemunckelt, / auch dieselb, / wie itzt auf der banen lewft, / oder jo dergleichen / ⌊ko(nigliche)r ma(ieste)t⌋, u(nserm) a(llergnedigsten) h(ern), von unsern ettlichen und auch f(urstlicher) d(urchlaucht) ⌊hertzog(en)⌋ zu ⌊Preussen⌋ etc. mit irer botschaft zugeschrieben und kunt gethan, woruff ⌊ko(niglich)e ma(ieste)t⌋ ires gemuts meihnung E(wer) W(irde) schrieftlichen zugefertiget, / welcher brief dem grosz(mechtiger) hern ⌊Marienburgschen woywoden⌋ ist zugesant. Vorsehen uns gentzlichen, / E(wer) W(irde) denselbten also von s(einer) groszmech(tigkei)t entpfangen habe. / Nhu sehen wir itzt nichts anders zuthun, / rathen oder tathen, / dan ⌊ko(niglich)e m(ajeste)t⌋ E(wer) W(irde) geraten hot und zugeschrieben. / Es were dan, das es geschege aus ⌊gemeiner vorsamlung⌋ ⌊disser lande⌋, ⌊rethe⌋ und ⌊stende⌋, / welchs doch vor Michaelis[1] nicht, sonder im sonderlichen tage / derhalben angesatzt, / gescheen kan. / Wie sich auch die ⌊stende⌋ / von wegen der hulffe, / ⌊erweltem konige⌋ von ⌊Dennemarcken⌋ gescheen, / sich am nechsten tag Stanislai[2] gehalten haben also, / das zusolcher hulffe / von ettlichen nichts oder wenig gethan, / ist E(wer) W(irde) wol wissentlich. / Geschlieslich nochdem das dis thun noch superinscribed⌈nochnoch superinscribed⌉ am zweifel hanget, / ab mon das volk, / wie geschrieben mit profande etc. stattlichen wirt komen ausfertigen, / so E(wer) W(irde), die den handen am nehst(en) gelegen, / anders erfaren wurden, / das sie alsdan noch irem vormogen theten, / als tapfer E(wer) W(irde) vorfarn gethan haben, / wie auch ⌊ko(niglich)e m(ajeste)t⌋ selbst E(wer) W(irde) thut underricht(en). Anders sehen wir / mit beqwemikeit nichts furzunemen auf diszmoel, / allein das E(wer) W(irde) ko(nigliche)r ma(ieste)t dasselbte, / so E(wer) W(irde) zugeschrieben, auch kunth thete. Thun hiemit E(wer) W(irde) dem almechtig(en) gesunt empfelen und vor solchem uberfallen uns alle zubehutt(en).
Dat(um) ⌊H(eilsberg)⌋, den erst(en) Iulii 1536.
[1] September 29
[2] May 8
| |
163 | IDL 5503 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-07-08 |
received [1536]-07-09
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 8, f. 80, 99 + f. [1] missed in numbering after 80
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 1028, f. 438r
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 258-259
|
Prints: 1 | AT 18 No. 253, p. 281 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, D. 8, f. 80
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri carissimo ac amico plurimnum honorando
AAWO, D. 8, f. 80r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime ac plurimum honorande.
Quid dominus ⌊Ioannes a Werden⌋ ad nos coniunctim et ad me privatim in negotio subsidii regi Daniae ferendi perscripserit, ex litteris ipsius et diversarum aliarum litterarum exemplis, quae omnia transmitto, Reverendissima Dominatio Vestra plane videbit. In qua re per me non perfunctorie expensa non video, quo pacto ipsa commode per nos referri debeat aut possit ad ⌊regiam maiestatem⌋ bellis propriis, quae cum ⌊Walacho⌋, ⌊Mosco⌋, ⌊Tartaro⌋ atque id genus aliis hostibus non contemnendis gerit, alioqui satis superque distentam ac fatigatam, cum neque ⌊consulatus Gedanensis⌋, neque ipse dominus ⌊Ioannes a Werden⌋ aut viam aut modum nobis satis competentem praescribant, aut quid ipsi (tamquam potior pars harum terrarum maiora etiam ex maritimis commerciis commoda sentiens) in hoc subsidii negotio facere velint, significent, neque etiam ignorent, quod ipsi in proxima contributione nihil contribuerint, et quomodo nobilitas et reliquae civitates ad ulteriorem contributionem affecti sint. Immo etiam si optime affecti essent, non posse tam subito notabilis aliqua summa, qualem belli istius Danici pondus postulat, corradi. Quare non satis miror, cur nos dominus ⌊Ioannes a Werden⌋ toties huiuscemodi subsidii commonefaciat, videns et sciens illud in nostra potestate positum non esse, et serenissimum dominum ⌊regem nostrum⌋ ad ea, quae in hac re scripsimus, iam illis, quid faciant, indicasse or iudicasse⌈indicasseindicasse or iudicasse⌉ consensisseque. Id quod et nos, cum nuper Reverendissima Dominatio Vestra apud me ⌊hic⌋ esset, memoriam refricando consulatui illi respondimus ita, ut nihil nunc superaddendum videam hoc tantum rogans, ut et exempla illarum litterarum omnia (litteris ⌊Ioannis a Werde⌋n ad me pe scriptis dumtaxat exceptis) eidem una cum
AAWO, D. 8, f. 80v
his meis adiecta etiam Reverendissimae Dominationis Vestrae sententia, si quo modo per illam summam aliquam extorquere possint, illico remittere non gravetur eadem Reverendissima Dominatio Vestra. Dominus ⌊Ioannes Tymmerman⌋ hic apud me post proximam abitionem visus non est, opinor etiam ipsum huc non venturum, antequam Reverendissimam Dominationem Vestram inviserit. Cui salvam et longam vitam precor et opto ex animo.
Ex ⌊Heilsberg⌋, VIII Iulii Anno M D XXXVI.
⌊Mauritius⌋ Dei gratia episcopus Warmiensis
Postscript:
AAWO, D. 8, f. 99r
Scripsimus ⌊domino a Werden⌋, quia Gdanenses(?) nihil penderunt ad proximum contributum, quod nuper Daniae rex percepit. Si ipsi nunc contribuerent, rex fortassis facile consentiret, quod et hanc rationem regi Daniae ipsi penderent. Vestra Reverendissima Dominatio bene sibi de eis pollicita est, quod finita cisa, quae nunc extincta est, etiam hoc commune contributum cum faenore pendere pollicerentur, si nunc eos Vestra Reverendissima <Dominatio>, ut pendant, inducere valeret, opus bonum, ut inter equales equalitas servaretur et bona amicitia et concordia fixa permaneret meo iudicio ageret Vestra Reverendissima Dominatio, secus si fiat et reliqui cuncti vix quicquam tribuent denuo etc.
⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ ccripsit
| |
164 | IDL 1502 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-07-10 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 120, 121 (b.p.)
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 190
| 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 143r-v
| 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 54 (TN), No. 112, p. 375-376
| 5 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1536, f. 69r-v
|
Prints: 1 | AT 18 No. 257, p. 285-286 (Polish register; in extenso) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 244, p. 120
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime plurimumque observande.
Hesterna nocte reddidit mihi paper damaged⌈[i]i paper damaged⌉ is nuntius Dominationis Vestrae Reverendissimae cum fasciculo copiarum Dominationis Vestrae paper damaged⌈[Vestrae]Vestrae paper damaged⌉ Reverendissimae ⌊⌋. Cumque hodie omnia accurate perlegissem paper damaged⌈[em]em paper damaged⌉, iuxta ad sententiam super iis Dominationis Vestrae Reverendissimae accedo paper damaged⌈[o]o paper damaged⌉ neque est, quod stantibus ut nunc rebus cum ⌊serenissima maiestate regia paper damaged⌈[regia]regia paper damaged⌉⌋ domini nostri clementissimi on the margin⌈domini nostri clementissimidomini nostri clementissimi on the margin⌉, quae tot bellis et hostibus magnisque impendiis molestatur, consultius apud me invenire possim, quam hoc quod Dominatio Vestra Reverendissima prudenter secum reputavit. Summa totius rei in eo haeret, ut pecuniariae suppetiae serenissimo ⌊electo Danorum regi⌋ mitterentur, quibus pro fovendis militibus on the margin⌈pro written over in⌈inpropro written over in⌉ fovendis militibuspro fovendis militibus on the margin⌉ institutum suum pro ⌊regno⌋, quod iuste ambit, prosequeretur. Ceterum non praescribitur modus a domino ⌊Ioanne a Werden⌋, quo id ipsum fieri commode posset. Quod si iterum ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ interpellare debea stain⌈[a]a stain⌉mus, cum iam hoc prius iam non semel et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ per litteras et ex conventu seorsumque Dominatio Vestra Reverendissima et ego on the margin in place of crossed-out a nobis⌈a nobisDominatio Vestra Reverendissima et egoDominatio Vestra Reverendissima et ego on the margin in place of crossed-out a nobis⌉ fecerimus, non magnam, ut arbitror, gratiam consequeremur. Si tamen sic Dominationi Vestrae Reverendissimae visum fuerit, ut ultra id quod prius paulo ante a nobis factum est, ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ tempestate hac urgente denuo commoneamus, cum Dominatione Vestra Reverendissima scribam et subscribam libenter non gravate. Video nos in ista incidisse tempora, quae vel ope, vel consilio nostro, si Deus castigare nos peccata superinscribed⌈peccatapeccata superinscribed⌉ voluerit, mutari difficulter poterint, nobis ut ecclesiasticis divinam implorandam esse misericordiam maximopere esse censeo, neque fit sine aperta Dei in varias sectas on the margin⌈varias sectasvarias sectas on the margin⌉ distractum Christianismum indignatione, quod non solum in terris ubi(?) fere undique superinscribed⌈queque superinscribed⌉, verum et in aere, quemadmodum iis diebus visum est, belligeratur gensque contra gentem atque etiam elementa passim in sese exasperantur. Dominus Deus misereatur nostri, qui Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime sospitet prosperetque in omnibus.
⌊Lubaviae⌋, X Iulii MDXXXVI.
Postscript:
BCz, 244, p. 121
Reverendissime et observandissime mi domine,
Nepos Dominationis Vestrae Reverendissimae superinscribed⌈Nepos Dominationis Vestrae ReverendissimaeNepos Dominationis Vestrae Reverendissimae superinscribed⌉, dominus ⌊Ioannes Tymmerman⌋, nondum ad me applicuit, esse puto in causa, ni fallor, quod res haec adhuc superinscribed⌈adhucadhuc superinscribed⌉ alio written over a⌈aoo written over a⌉s quaerat consultatores written over iones⌈ionesoresores written over iones⌉, quo written over a⌈aoo written over a⌉s nihil moror, solent interdum vel araneolus
inter os et offam1.5.2.inter os et offam muscae incidere on the margin⌈solent interdum vel araneolus superinscribed in place of crossed-out aliquando⌈aliquando interdum vel araneolus interdum vel araneolus superinscribed in place of crossed-out aliquando⌉
cf. Adagia 1.5.2. inter os et offam ⌊inter os et offamcf. Adagia 1.5.2. inter os et offam ⌋ muscae incideresolent interdum vel araneolus
inter os et offam1.5.2.inter os et offam muscae incidere on the margin⌉. Ego quidem, ut ingenue fatear, mercari non didici cf. Cic. ad Brut. 287. 12-13 imitari neque possim, si velim, nec velim fortasse, si possim. ⌊neque, si velim, possem neque, si possemcf. Cic. ad Brut. 287. 12-13 imitari neque possim, si velim, nec velim fortasse, si possim. ⌋, honeste et catholice licet written over ret⌈rettt written over ret⌉. Si mihi fides dabitur, sic me geram ne, quod a me nihil superinscribed⌈nihilnihil superinscribed⌉ desiderari patiar superinscribed in place of crossed-out possit⌈possit patiar patiar superinscribed in place of crossed-out possit⌉. Sin vero cf. Vulg. Gn 22.8 dixit Abraham Deus providebit sibi; Vulg. Hbr 11.40 Deo pro nobis melius aliquid providente, ut non sine nobis consummarentur ⌊Dominus providebit de victimacf. Vulg. Gn 22.8 dixit Abraham Deus providebit sibi; Vulg. Hbr 11.40 Deo pro nobis melius aliquid providente, ut non sine nobis consummarentur ⌋ et cf. Vulg. Mt 6.10 Adveniat regnum tuum; fiat voluntas tua, sicut in cælo et in terra; Vulg. Mt 26:42 Iterum secundo abiit, et oravit, dicens : Pater mi, si non potest hic calix transire nisi bibam illum, fiat voluntas tua. ⌊ illius written over cuius⌈cuius illius illius written over cuius⌉ fiat voluntascf. Vulg. Mt 6.10 Adveniat regnum tuum; fiat voluntas tua, sicut in cælo et in terra; Vulg. Mt 26:42 Iterum secundo abiit, et oravit, dicens : Pater mi, si non potest hic calix transire nisi bibam illum, fiat voluntas tua. ⌋, neque est, quod magis ambiam, quam quod cf. Vulg. Ps (G) 78.9 Adiuva nos, Deus salutaris noster, et propter gloriam nominis tui, Domine, libera nos : et propitius esto peccatis nostris, propter nomen tuum. ⌊ad gloriam nominis eiuscf. Vulg. Ps (G) 78.9 Adiuva nos, Deus salutaris noster, et propter gloriam nominis tui, Domine, libera nos : et propitius esto peccatis nostris, propter nomen tuum. ⌋, ad fidelium cf. Vulg. Rm 15.2 Unusquisque vestrum proximo suo placeat in bonum, ad ædificationem; Vulg. Eph 4.29 Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat : sed si quis bonus ad ædificationem fidei ut det gratiam audientibus; Vulg. Cor2 12.19 Olim putatis quod excusemus nos apud vos? coram Deo in Christo loquimur: omnia autem, carissimi, propter ædificationem vestram; Vulg. Cor1 14.26 Quid ergo est, fratres? Cum convenitis, unusquisque vestrum psalmum habet, doctrinam habet, apocalypsim habet, linguam habet, interpretationem habet: omnia ad ædificationem fiant ⌊aedificationemcf. Vulg. Rm 15.2 Unusquisque vestrum proximo suo placeat in bonum, ad ædificationem; Vulg. Eph 4.29 Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat : sed si quis bonus ad ædificationem fidei ut det gratiam audientibus; Vulg. Cor2 12.19 Olim putatis quod excusemus nos apud vos? coram Deo in Christo loquimur: omnia autem, carissimi, propter ædificationem vestram; Vulg. Cor1 14.26 Quid ergo est, fratres? Cum convenitis, unusquisque vestrum psalmum habet, doctrinam habet, apocalypsim habet, linguam habet, interpretationem habet: omnia ad ædificationem fiant ⌋ patriaeque adscribed⌈queque adscribed⌉ nostrae communis et meam perpetuam salutem tendat.
Dicant alius written over i⌈iusus written over i⌉: cf. Sen. Dial. 7.23.4.4-5 …tamen vehiculum malet, sic pauper [si] poterit esse, dives volet. ⌊malo esse dives canonicus quam paupercf. Sen. Dial. 7.23.4.4-5 …tamen vehiculum malet, sic pauper [si] poterit esse, dives volet. ⌋ episcopus; mihi satis est. cf. Hor. Epist. 1.12.4 Pauper enim non est, cui rerum suppetit usus. ⌊Pauper enim non est, ut ⌊Horatius⌋ inquit, cui rerum suppetit ususcf. Hor. Epist. 1.12.4 Pauper enim non est, cui rerum suppetit usus. ⌋.
cf. Vulg. Cor2 8.2 quod in multo experimento tribulationis abundantia gaudii ipsorum fuit, et altissima paupertas eorum, abundavit in divitias simplicitatis eorum; Vulg. Apc 2.9 Scio tribulationem tuam, et paupertatem tuam, sed dives es: et blasphemaris ab his, qui se dicunt Judæos esse, et non sunt, sed sunt synagoga Satanæ; Vulg. Tb 5.25 sufficiebat enim nobis paupertas nostra, ut divitias computaremus hoc, quod videbamus filium nostrum ⌊Mallemque esse in divite mea p written over [.]⌈. illegible⌈[.]. illegible⌉pp written over [.]⌉aupertate Deo gratias agens quam contentus, quam in divitiis immensis sollicitus et a Deocf. Vulg. Cor2 8.2 quod in multo experimento tribulationis abundantia gaudii ipsorum fuit, et altissima paupertas eorum, abundavit in divitias simplicitatis eorum; Vulg. Apc 2.9 Scio tribulationem tuam, et paupertatem tuam, sed dives es: et blasphemaris ab his, qui se dicunt Judæos esse, et non sunt, sed sunt synagoga Satanæ; Vulg. Tb 5.25 sufficiebat enim nobis paupertas nostra, ut divitias computaremus hoc, quod videbamus filium nostrum ⌋ ...(?) paper damaged⌈[...(?)]...(?) paper damaged⌉. in immensis divitiis fidere dimiss Hac me mente consolor, quam non potui non aperire Dominationi Vestrae Reverendissimae. Cuius paternae benevolentiae me ex corde sinceriter commendo. on the margin⌈in immensis divitiis fidere dimiss Hac me mente consolor, quam non potui non aperire Dominationi Vestrae Reverendissimae. Cuius paternae superinscribed⌈paternaepaternae superinscribed⌉ benevolentiae me ex corde sinceriter commendo.in immensis divitiis fidere dimiss Hac me mente consolor, quam non potui non aperire Dominationi Vestrae Reverendissimae. Cuius paternae benevolentiae me ex corde sinceriter commendo. on the margin⌉[1]
Quemadmodum nuper clarius ex me audivit Dominatio Vestra Reverendissima, cuius paternae paper damaged⌈[ae]ae paper damaged⌉ benevolentiae sinceriter me commendo.
Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉
X Iulii 1536.
[1] alius written over i⌈iusus written over i⌉: cf. Sen. Dial. 7.23.4.4-5 …tamen vehiculum malet, sic pauper [si] poterit esse, dives volet. ⌊malo esse dives canonicus quam paupercf. Sen. Dial. 7.23.4.4-5 …tamen vehiculum malet, sic pauper [si] poterit esse, dives volet. ⌋ episcopus; mihi satis est. cf. Hor. Epist. 1.12.4 Pauper enim non est, cui rerum suppetit usus. ⌊Pauper enim non est, ut ⌊Horatius⌋ inquit, cui rerum suppetit ususcf. Hor. Epist. 1.12.4 Pauper enim non est, cui rerum suppetit usus. ⌋.
cf. Vulg. Cor2 8.2 quod in multo experimento tribulationis abundantia gaudii ipsorum fuit, et altissima paupertas eorum, abundavit in divitias simplicitatis eorum; Vulg. Apc 2.9 Scio tribulationem tuam, et paupertatem tuam, sed dives es: et blasphemaris ab his, qui se dicunt Judæos esse, et non sunt, sed sunt synagoga Satanæ; Vulg. Tb 5.25 sufficiebat enim nobis paupertas nostra, ut divitias computaremus hoc, quod videbamus filium nostrum ⌊Mallemque esse in divite mea p written over [.]⌈. illegible⌈[.]. illegible⌉pp written over [.]⌉aupertate Deo gratias agens quam contentus, quam in divitiis immensis sollicitus et a Deocf. Vulg. Cor2 8.2 quod in multo experimento tribulationis abundantia gaudii ipsorum fuit, et altissima paupertas eorum, abundavit in divitias simplicitatis eorum; Vulg. Apc 2.9 Scio tribulationem tuam, et paupertatem tuam, sed dives es: et blasphemaris ab his, qui se dicunt Judæos esse, et non sunt, sed sunt synagoga Satanæ; Vulg. Tb 5.25 sufficiebat enim nobis paupertas nostra, ut divitias computaremus hoc, quod videbamus filium nostrum ⌋ ...(?) paper damaged⌈[...(?)]...(?) paper damaged⌉. in immensis divitiis fidere dimiss Hac me mente consolor, quam non potui non aperire Dominationi Vestrae Reverendissimae. Cuius paternae benevolentiae me ex corde sinceriter commendo. on the margin⌈in immensis divitiis fidere dimiss Hac me mente consolor, quam non potui non aperire Dominationi Vestrae Reverendissimae. Cuius paternae superinscribed⌈paternaepaternae superinscribed⌉ benevolentiae me ex corde sinceriter commendo.in immensis divitiis fidere dimiss Hac me mente consolor, quam non potui non aperire Dominationi Vestrae Reverendissimae. Cuius paternae benevolentiae me ex corde sinceriter commendo. on the margin⌉ not crossed-out but underlined, probably in the meaning of expunction
| |
165 | IDL 5504 | Gdańsk Town Council to Ioannes DANTISCUS & Mauritius FERBER, [Gdańsk (Danzig)], 1536-07-11 |
Manuscript sources: 1 | office copy in German, APG, 300, 27, 14, f. 176r-177r
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 262
|
Prints: 1 | SIMSON No. 920, p. 67 (German register) | 2 | AT 18 No. 258, p. 286 (Polish register) |
|
| |
166 | IDL 3855 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], s.l., 1536-07-14 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 7, f. 42r (c.p.)
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Paulo post ⌊⌋, quas ad Dominationem Vestram Reverendissimam dedi, advenit huc gratissimus mihi hospes venerabilis dominus ⌊Ioannes Tymmerman⌋ cantor et canonicus Varmiensis; cum quo, quibus modis omnia transegi, ipse coram abunde referet, sequeturque eum cras ⌊frater meus Bernardus⌋, qui ad summum die Lunae proximo Dominationem Vestram Reverendissimam videbit, cum eoque Dominatio Vestra Reverendissima pro sua in me benevolentia paterna singula, quae inceptum nostrum negotium concernunt, conficiet. Cui me ex animo commendo.
| |
167 | IDL 1506 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-07-15 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 128 (t.p.)
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 265
|
Prints: 1 | AT 18 No. 261, p. 290 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 244, p. 128
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine mi observandissime. Salutem et mei commendationem plurimam.
Cum hoc ⌊fratre⌋ meo ⌊Vilnam⌋ profecturo exempla ⌊⌋ mearum, quas scripsi ad curiam, dedi ad Dominationem Vestram Reverendissimam. Quod si quid in negotio domini ⌊Costka⌋ aut de rebus hidden by binding⌈[bus]bus hidden by binding⌉ maritimis et suppetiis, quae postulantur, scribendo vel ad ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ aut ad reverendissimum ⌊dominum Plocensem⌋ Dominatio Vestra Reverendissima attingere velit, videretur mihi rebus nostris non esse incommodum, sed hoc summae Dominationis Vestrae Reverendissimae prudentiae relinquo. Videbit praeterea Dominatio Vestra Reverendissima, quid in negotio nostro serenissimae ⌊maiestati regiae et reginali⌋, praecipue autem reverendissimo ⌊domino Plocensi⌋ scripserim. Dominatio Vestra Reverendissima, quae iis rebus accommoda sunt, scribenda pro sua in me benevolentia non praetermittet hidden by binding⌈[ttet]ttet hidden by binding⌉. Accepi etiam hodie a domino ⌊palatino Culmensi⌋ ⌊⌋. Quid ille cupit, ex eisdem litteris, quas cum ⌊fratre⌋ meo mitto, intelliget. Velit me Dominatio Vestra Reverendissima reddere certiorem, quid ei sit respondendum. Reliqua idem ⌊frater⌋ meus referet, quem una mecum Dominationi Vestrae Reverendissimae commendo. Dominus Deus eandem Dominationem Vestram Reverendissimam in annos plurimos hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ bene valentem et felicem conservet.
| |
168 | IDL 6111 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-07-21 |
received [1536]-07-23
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 81
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 275
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f.81v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f.81r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime plurimumque honorande.
Quid iterum illustrissimus dominus ⌊dux Prussiae⌋ scribat et quibus modis me iterum, quasi revera ego et sacram ⌊regiam maiestatem⌋, et ⌊dominos harum terrarum consiliarios⌋ in manu mea habeam, afficiat, Dominatio Vestra Reverendissima ex litteris illustritatis eius accipiet. Quam ne celem, quid ⌊illustritati eius⌋ responderim, exemplum responsi mei unacum ⌊⌋ et novitatibus tum ad me, tum ad Reverendissimam Dominationem Vestram directis pariter mitto.
Non ab re fortasse foret, si Reverendissima Dominatio Vestra, aliis licet verbis, in eum saltem effectum (quo ulterioribus sollicitationibus vacemus) responderet, donec ex communi consilio responsum detur, salvo tamen meliori iudicio Reverendissimae Dominationis Vestrae.
Cui longam et salvam vitam omniumque fortunarum optatissimum successum a Deo precor.
Ex ⌊Heilsberg⌋, XXI Iulii anno MDXXXVI.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus bonus frater ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋ subscripsit
| |
169 | IDL 1517 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Löbau (Lubawa), 1536-07-22 |
received 1536-07-23
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 244, p. 139-142
| 2 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 132
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 278
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 244, p. 139
Reverendissime ms 1 in Christo Pater et Domine, domine mi colendissime, salutem et mei commendationem plurimam, ms 2 omitted⌈in Christo Pater et Domine, domine mi colendissime, salutem et mei commendationem plurimamms 1 in Christo Pater et Domine, domine mi colendissime, salutem et mei commendationem plurimam, ms 2 omitted⌉.
Ex litteris Dominationis Vestrae Reverendissimae et exemplis illarum, quas Dominatio Vestra Reverendissima ms 1 nothing written , ms 2 per fratrem meum⌈ms 1 nothing written , ms 2 per fratrem meum⌉ ad ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ dedit, intellexi, quibus modis conceptum inter nos negotium Dominatio Vestra Reverendissima expeditum iri velit. Fiat in omnibus divina voluntas habeoque ea in re, quas possum, Dominationi Vestrae Reverendissimae gratias pro ms 1 singulari illa, ms 2 ea singulari⌈singulari illams 1 singulari illa, ms 2 ea singulari⌉ in me benevolentia gratias. Quam omni studio officio atque gratitudine boni filii Dominationi Vestrae Reverendissimae sedulo rependere conabor.
Ceterum, mi reverendissime Domine, quod dominus ⌊Ioannes Tymmerman⌋ a me per transmissum ad me exemplum ⌊domini custodis⌋ manu et compositione scriptum postulavit, nondum mihi prosequi integrum est, priusquam ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ mentem sciamus. Ea pro votis habita, nulla in re voluntati Dominationis Vestrae Reverendissimae reluctabor neque ambigo, ubi eiusmodi conscriptio a me fieri debebit, quin status et ms 1 conditionis, ms 2 dignitatis⌈conditionisms 1 conditionis, ms 2 dignitatis⌉ meae Dominatio Vestra Reverendissima ms 1 dignam, ms 2 meritam⌈dignamms 1 dignam, ms 2 meritam⌉ habitura sit rationem ms 1 et, ms 2 maxime quod⌈etms 1 et, ms 2 maxime quod⌉ episcopum coram notario et testibus iurare non permittet, idipsum quoque antequam essem, qui ex misericordia Dei nunc sum, prius feci numquam, ms 1 immo, ms 2 et⌈immoms 1 immo, ms 2 et⌉ quantum potui per totam vitam ms 1 a verbis ad iurandum spectantibus, ms 2 meam a iuramentis ⌈a verbis ad iurandum spectantibusms 1 a verbis ad iurandum spectantibus, ms 2 meam a iuramentis ⌉ me continui. Nullique hactenus quam ⌊Pontifici Ro(mano)⌋ et ⌊serenissimae maiestati regiae⌋ iuramentum praestiti, ante oculos semper habens, quod ⌊Christus⌋ Salvator noster docuit, ne iuraremus, hoc et ⌊divus Ioannes ms 1 Antiochenus, ms 2 Anthiochenus⌈Antiochenusms 1 Antiochenus, ms 2 Anthiochenus⌉, quem ms 1 Chrisostomum vocant, ms 2 vocant os aureum ⌈Chrisostomum vocantms 1 Chrisostomum vocant, ms 2 vocant os aureum ⌉⌋, in plerisque homeliis ms 1 sancte et, ms 2 omitted⌈sancte etms 1 sancte et, ms 2 omitted⌉ diffuse tractat, et ut a iurando Christiani contineant, multis ms 1 sacris, ms 2 divis⌈sacrisms 1 sacris, ms 2 divis⌉ scripturis et rationibus persuadet. Profecto, qui fidei et honoris per manum suam obligationem non curaverit, facile et iuramentum contemnet. Si quid per fidem et honorem ms 1 nothing written , ms 2 meum⌈ms 1 nothing written , ms 2 meum⌉ Dominationi Vestrae Reverendissimae scripto pollicitus fuero (eam, quaeso, de me et fide mea habeat Dominatio Vestra Reverendissima existimationem, quam hucusque ms 1 omnes, ms 2 de me⌈omnesms 1 omnes, ms 2 de me⌉ boni ms 1 nothing written , ms 2 et magni⌈ms 1 nothing written , ms 2 et magni⌉ viri ms 1 habuere, ms 2 habuerunt⌈habuerems 1 habuere, ms 2 habuerunt⌉ semper) ms 1 hoc ipsum, ms 2 istud⌈hoc ipsumms 1 hoc ipsum, ms 2 istud⌉ non secus atque ea, quae animae meae salutem concernunt usque ad ultimum halitum sum observaturus. In ms 1 eo, ms 2 iis⌈eoms 1 eo, ms 2 iis⌉ tamen ms 1 nothing written , ms 2 omnibus⌈ms 1 nothing written , ms 2 omnibus⌉ benignae prudentiae et pientissimo erga me animo Dominationis Vestrae Reverendissimae ms 1 fiducialiter, ms 2 omitted⌈fiducialiterms 1 fiducialiter, ms 2 omitted⌉ ms 1 me, ms 2 me⌈mems 1 me, ms 2 me⌉ submitto etc.
BCz, 244, p. 140
Adiunxi hic exemplum hoc ad me datum
ms 2 inscriptionis, ms 1 inscriptio[nis] paper damaged⌈inscriptionisms 2 inscriptionis, ms 1 inscriptio[nis] paper damaged⌉ ⌊domini custodis⌋, cuius copiam apud me retinui, ms 2 cum, ms 1 c[um] paper damaged⌈cumms 2 cum, ms 1 c[um] paper damaged⌉ frater meus Deo duce ms 1 nothing written , ms 2 bene⌈ms 1 nothing written , ms 2 bene⌉ ex curia nostra ms 1 bene, ms 2 omitted⌈benems 1 bene, ms 2 omitted⌉ ms 2 absolutus, ms 1 absolut[us] paper damaged⌈absolutusms 2 absolutus, ms 1 absolut[us] paper damaged⌉ ad Dominationem Vestram Reverendissimam redierit. Cum eo
mihi praescribet, quae in iis per me fieri velit, ms 1 et ea omnia, ms 2 ego⌈et ea omniams 1 et ea omnia, ms 2 ego⌉ manu ms 2 mea, ms 1 me[a] paper damaged⌈meams 2 mea, ms 1 me[a] paper damaged⌉ non gravate exarabo ms 1 meque, ms 2 omnia et me⌈mequems 1 meque, ms 2 omnia et me⌉ ut filium obsequentem geram in omnibus erga Dominationem Vestram Reverendissimam, cuius paterno favori me ex animo commendo Deumque precor, ut eandem Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime ms 1 incolumem, ms 2 sospitem⌈incolumemms 1 incolumem, ms 2 sospitem⌉ et felicem conservet.
⌊Lubaviae⌋, XXII Iulii M D XXXVI.
| |
170 | IDL 1519 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Löbau (Lubawa), 1536-07-24 |
received [1536]-07-26
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, address in secretary's hand, BCz, 244, p. 135-138
| 2 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 127 (b.p.)
| 3 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 190-191
| 4 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 143v-144r
| 5 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 54 (TN), No. 124, p. 407-408
| 6 | excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1536, f. 80r-v
|
Prints: 1 | AT 18 No. 281, p. 309-310 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 244, p. 138
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Mauricio Dei gratia episcopo Varmiensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum observando.
BCz, 244, p. 135
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine mi observandissime. Salutem et mei plurimam commendationem.
Eas, quas ill(ustrissimus) dominus ⌊dux Prussiae⌋ ad Dominationem Vestram Reverendissimam et ad me dedit et quae ad illa Dominatio Vestra Reverendissima rescripsit, accurate legi. Invenio Ill(ustrissimam) Dominationem ⌊eius⌋ ex novissimo meo responso ansam cepisse, ut a ⌊serenissima maiestate regia⌋ pro subsidio ⌊electi regis Daniae⌋ pecuniae, quae ⌊Marienburgi⌋ sunt, peterentur. Sic enim ⌊illi⌋ obiter per modum incerti consilii scripseram, quemadmodum et reverendissimo domino ⌊episcopo Plocensi⌋, sicut ea legit Dominatio Vestra Reverendissima ex litterarum mearum exemplo, quod nuper ⌊frater meus⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae ostendit. Neque aliud pro rudi mea consideratione video, si necessitas aliqua ingruere written over a⌈aee written over a⌉t , quam quod ⌊serenissima maiestas regia⌋ esset pro eiusmodi pecunia roganda, qua hostes, quanto possemus diutius et remotius, a nobis arceremus. Cum autem Dominationi Vestrae Reverendissimae expedire non videtur, ut nos stantibus ut nunc rebus quippiam a ⌊serenissima maiestate regia⌋ postularemus, id ipsum ill(ustrissimus) dominus ⌊dux⌋ per se facere poterit commodius, quandoquidem pecuniae sunt regiae, quas in quoscumque voluerit, usus serenissima maiestas regia potens est convertere hocque illi in ea, qua voluit Dominatio Vestra Reverendissima, sententia respondendum duxi. Quod ⌊Gdanenses⌋, quia prius non contribuerint, iam per me induci debeant, ut resarciant omissa, in me non suscipio, pro illis quidem certis ductus rationibus rogatus scripsi, verum pro illis nihil umquam sum pollicitus etc. Utcumque res habent Danicae, nobis omnino non sunt contemnendae, quod si ⌊electus rex⌋ sic desertus a concepto per ⌊comites palatinos Rheni⌋ reprimetur, hostem habebimus certo in foribus, quem domi (quod omen procul absit) maiori impensa et periculo sustinebimus, si illum hoc tempore foris leviori sumptu et tutius remorari neglexerimus. Sed ista fortassis pro modulo tenui mei intellectus scripta liberius non aliorsum accipi velim, quam meae in Dominationem Vestram Reverendissimam observantiae meliorique Dominationis Vestrae Reverendissimae iudicio convenit. Cui et aetatem quam diutissime incolumem precor, et me ex animo commendo.
⌊Lubaviae⌋, 24 Iulii 1536.
Reverendissimae D(ominationis) deditissimus filius ⌊Ioannes episcopus Culmensis etc.⌋ scripsit et subscripsit
| |
171 | IDL 6582 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, 1536-07-22 — 1536-08-07 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 1528 |
| |
172 | IDL 1528 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Löbau (Lubawa), 1536-08-08 |
received 1536-08-11
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 244, p. 149-152
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 145-146
| 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 123r-v
| 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 54 (TN), No. 133, p. 437-440
| 5 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1536, f. 85r-v
|
Prints: 1 | AT 18 No. 302, p. 330-331 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 244, p. 152
Reverendissimo in Christo Patri et Domino meo ⌊episcopo Varmiensi⌋ ad manus proprias.
BCz, 244, p. 149
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine mi colendissime. Salute et mei commendationem plurimam.
Ex ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae, quas nuntius meus mihi reddidit, intellexi, quod forsan haec a me durius accepisset, quae de iuramento scripseram, verum oro, ne aegre Dominatio Vestra Reverendissima ferat, quod id, quod mihi insolens est et quod rarius fortassis, quam plerique alii fecerim, adeo difficile mihi visum fuerit. Cum autem hoc citra animae meae periculum fieri posse putat Dominatio Vestra Reverendissima, quod iam passim a primis orbis principibus usu receptum est, obsequentem me votis Dominationis Vestrae Reverendissimae praebebo. Quicquid illa praescripserit, cum tempus postulaverit, non gravate paper damaged⌈[vate]vate paper damaged⌉ me facturum suscipiam.
Has adiunctas Dominationi Vestrae Reverendissimae inscriptas a domino ⌊Ioanne a Werdenn⌋ heri accepi, litteras praeterea ad illum serenissimi ⌊Daniae regis electi⌋ cum schedis et aliis novitatum litteris, quas dominus ⌊a Werden⌋ repetit, eas itaque et illas, quas pridie a reverendissimo domino ⌊archiepiscopo Gneznensi⌋ habui, Dominatio Vestra Reverendissima mihi remittet, quam impense rogo consilium suum paternum mihi impartiat, quomodo in iis me gerere debeam, quae a me Dominatio eius Reverendissima desiderat.
Quid ⌊nobilitas nostra⌋ molitur ex litteris magnifici domini ⌊palatini Marienburgensis⌋ Dominatio Vestra Reverendissima videbit, cuius nisi ⌊serenissima maiestas regia⌋ temerarios conatus infringet, experietur una nobiscum, quantum incommodi huic ⌊rei publicae⌋ accrescet quantumque mali in se habeat factio etc.
Non possum celare Dominationem Vestram Reverendissimam, quod 1536-08-07⌊heri1536-08-07⌋ hinc a me abiit magnificus dominus ⌊palatinus Pomeraniae⌋, qui a domino ⌊Costka⌋ multis inductus precibus hoc messis tempore Sabbato praeterito tempore prandii huc applicuit. Summa totius rei fuit, ut reditum inter me et ⌊illum⌋ in gratiam faceret, cum satis demissa oratione ipsius domini ⌊Costka⌋, qua fatebatur neminem se ex medio nostri gravius, quam me offendisse, ut igitur prior ignoscerem ex Christiana pietate, quantum communi causae non officiat, a me obtinuit plurimumque rogavit, ut ad Dominationem Vestram Reverendissimam intercederem, quod huic schedae deprecatoriae, in qua pauca sunt immutata, re ipsa, quemadmodum ⌊serenissima maiestas regia⌋ praescripsit, manente integra Dominatio Vestra Reverendissima non velit adversari. In ea cum mihi videatur honori nostrum omnium satisfactum, ut aliquando huius dissidii finem habeamus, contenti esse possumus. Qua de re oranti pro hoste, quod ⌊Christus⌋ nos docuit,
BCz, 244, p. 150
Dominatio Vestra Reverendissima se facilem, quaeso, exhibeat. Si negotium hoc ad aulam nostram tandem devolvi deberet, cum illi indultum sit, quod toties regiam voluntatem et mandatum impune neglexerit, parum lucri, plus dispendii paper damaged⌈[i]i paper damaged⌉ et aeris et existimationis nostrae, ut nunc sunt tempora et rectrices illorum, faceremus. Quod illi est cum ⌊castellano Gdanensi⌋, ipsi viderint, modo nos ab ea lucta feriati, quie paper damaged⌈[e]e paper damaged⌉te fruamur.
Fratrem meum ⌊Bernardum⌋ in horas apud Dominationem Vestram Reverendissimam spero futurum, quem postquam venerit, cum bona sua gratia et cumprimis ad me red paper damaged⌈[d]d paper damaged⌉ire Dominatio Vestra Reverendissima permittat. Cui me summopere commendo paper damaged⌈[o]o paper damaged⌉ eandemque Dominus Deus quam diutissime sospitet prosperetque in omnibus.
⌊Lubaviae⌋, VIII Augusti MDXXXVI.
Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus filius ⌊Ioannes episcopus Culmensis etc.⌋ scripsit et subscripsit
| |
173 | IDL 1530 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Löbau (Lubawa), 1536-08-14 |
received 1536-08-15
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1596, p. 433-434
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 244, p. 434
Reverendissimo in Christo Patri et Domino meo,
⌊episcopo Varmiensi⌋ etc. ad manus proprias
BCz, 244, p. 433
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine mi colendissime.
Salutem et mei commendationem plurimam.
Ea omnia, quae ⌊frater meus⌋ ad me attulit, per eundem Dominationi Vestrae Reverendissimae remitto. Potuerat illa optimo iure et pro ea, quae inter nos est, necessitudine immo et litteras ad me obsignatas aperire, et legere. Ex quibus ad praesens, quomodo omnia habeant, intelliget ex ⌊fratreque meo⌋, cui fidem haberi peto, reliqua accipiet.
Mitto praeterea pacta eo modo, ut praescripta sunt. Si quando illa innovari voluerit, ut in fine illorum expressum est, erit in arbitrio Dominationis Vestrae Reverendissimae, cui non gravate obsecuturus sum in omnibus, quae placent et quae per me fieri iusserit, meque in iis dispositioni et voluntati Dominationis Vestrae Reverendissimae ex animo commendo Deumque precor, ut eandem Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime sospitem et felicem con stain⌈[con]con stain⌉servet.
⌊Lubaviae⌋, XIIII Augusti M D XXXVI.
Reverendissimae D(ominationis) Vestrae deditissimus filius ⌊Io(annes) episcopus Culmensis⌋ scripsit
| |
174 | IDL 454 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), [1536-08-15 — 1536-08-18] |
received [1536]-08-18
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D.102, f. 141
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.102, f. 141v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando.
AAWO, AB, D.102, f. 141r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine observandissime.
Cum mei sincera recommendatione longaevam in Domino prosperitatem et salutem.
Reddidit mihi frater ⌊Bernardus⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae ⌊⌋ ex quibus mentem Dominationis Vestrae Reverendissimae et ipsius fratris praenominati satis superinscribed⌈satissatis superinscribed⌉ abunde intellexi. ⌊Cui⌋ vicissim ex animi mei sententia, uti Dominatio Vestra Reverendissima voluit, respondi. Proinde ⌊ipse⌋ referet, quod per litteras ne opus est, ut respondeam, extense intellig[...] stain⌈[...][...] stain⌉. Reliquum reservo in mutuum colloquium opitulante Domino in ⌊Elbingo⌋ tractan(dum) et conferen(dum) modo [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ isthic comparere liceat ex gratia Dei. Quid domino ⌊a Werden⌋ respondi de ut supra suo gravamine ex exemplari his incluso Reverendissima Dominatio Vestra accipiet. Quod nunc propterea mitto, si me per adversam valetudinem in ⌊Elbingo⌋ comparere non contigerit, quae sciat et rescire domino ⌊de Baisen⌋ valeat, et aliis primoribus de ut supra praedictis gravaminibus animi mei conceptum ut responsum. His me Reverendissimae Dominationi Vestrae commendatum facio quam superinscribed⌈quamquam superinscribed⌉ et felicibus saeculis ingentem et florentem vivere cupio.
Reverendissimae Dominationis Vestrae in omnibus ⌊M(auritius) Episcopus Warmiensis⌋ scripsit
Postscript:
De innovatione recognitionis coram in ⌊Elbingo⌋ per gratiam Omnipotentis conferendum.
| |
175 | IDL 3601 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-08-28 |
received [1536]-08-29
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1595, p. 821-822
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 302
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 822
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
BCz, 1595, p. 821
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine observande et frater carissime ac plurimum honorande.
Salutem omneque felix et faustum imprimis Dominationi Vestrae Reverendissimae a Deo precor.
Destino cum praesentibus ad Reverendissimam Dominationem Vestram venerabilem fratrem et nepotem meum, dominum ⌊Ioannem Timmerman⌋, nonnulla eidem Dominationi Vestrae Reverendissimae proponenda et cum eo conferenda. ⌊Cui⌋, quicquid eidem vice mea conferet, eidem fidem indubiam adhibere peto, tamquam si ipse ego cum Vestra Reverendissima Dominatione, quae ipse referet, conferrem.
His me written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ee written over ...⌉ Reverendissimae Dominationi <Vestrae> diligenter commendo, eamque rectissime valere et salvam perpetuo esse cupiens.
Ex castro ⌊Helsberg⌋, Divi Augustini festo 1536.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauricius Warmiensis episcopus⌋ scripsit
| |
176 | IDL 1532 | Ioannes DANTISCUS to Johann FUEGE, Löbau (Lubawa), 153[6]-08-29 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 154
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 303
|
|
| |
177 | IDL 1534 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-09-03 |
received [1536]-09-05
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 4, f. 89 + f. [1] missed in numbering after 89
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 1040, f. 442v-443r
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 305-306
|
Prints: 1 | AT 18 No. 347, p. 380 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 4, f. 89av
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo plurimumque honorando
AAWO, AB, D. 4, f. 89r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime plurimumque honorande.
Scripsit mihi Reverendissima Dominatio Vestra, ut, quia fortassis in ⌊conventu⌋ Elbingensi proxime celebrando adesse non valerem, omnino me domi meae continerem, nihilominus tamen propter arduas causas illic futuras libenter me in eo videret etc. Ita breviter accipiat Reverendissima Dominatio Vestra mihi nihil fore antiquius, quam munia ex officio meo mihi incumbentia exequi posse, si modo pateretur ea, quae mihi cum morborum meorum carnificibus intercedit, condicio. Nullus tamen lapis non movebitur a me, si qua fieri possit, ut illi ⌊conventui⌋ intersim.
Quod vero censet Reverendissima Dominatio Vestra non ab re fore, quo eam veniendi impossibilitatem meam et palatinis, et civitatibus temporius significarem, quo sic per absentiam meam is ⌊conventus⌋ in ⌊Grudento⌋ loco solito haberetur, idque etiam in notitiam sacrae ⌊regiae maiestatis⌋ mihi esset deducendum etc. In quo consilium Reverendissimae Dominationis Vestrae non illibenter sequerer, si modo mihi esset integrum, nam iam dudum reverendissimo ⌊domino Plocensi⌋ scripsi non esse opus eum ⌊conventum⌋ ex ⌊Grudento⌋ loco consueto in ⌊Elbingum⌋ transferre propter meam adversam valetudinem, qua forte impeditus, ne in Elbingum quidem venire valerem.
Porro quia ad omnes ⌊dominos consiliarios⌋ litterae regiae, quibus in ⌊Elbingum⌋ vocantur, iam emanarunt et absque dubio ⌊regia maiestas⌋ maioribus quibusdam nobis ignotis rationibus, quam mea est valetudo, permota hunc ipsum conventum Elbingi haberi voluit. Quarum non ultima esse videtur angustior or augustior⌈angustiorangustior or augustior⌉ et munitior loci et civitatis illius respectus propter nobilitatis illam conspirationem ac tractandorum gravitatem.
Quo fit, ut mearum partium non esse videam regiam ordinationem ac dispositionem immutare atque eum ⌊conventum⌋ rursum in ⌊Grudentum⌋ transponere. Id, quod etiam, si facere suscepero, fieret iam bene constitu AAWO, AB, D. 4, f. 89vtorum interturbatio magis, quam ⌊conventus⌋ translatio. Cui, ut ⌊Elbingi⌋ adsim, forte fortuna dabit divina benignitas, ego certe pro virili mea adnitar. Hinc est, quod negotium hoc transferendi conventus (in tam brevi praesertim tempore) non sum in me suscepturus. Si tamen Dominatio Vestra Reverendissima aut vult, aut potest istud efficere, ego nequaquam refragabor, satius tamen ducens, ut tota haec res in eo, quo nunc est, statu (ne aliqua interturbatio inde sequatur) permaneat.
Cupio cum his Reverendissimam Dominationem Vestram salvam ac sospitem quam diutissime a Christo conservari et in omnibus felicem esse ac vivere.
Ex ⌊Heilsberg⌋, III Septembris MDXXXVI.
Postscript:
Navabo omnem operam, si modo Deus aliquantisper concesserit mihi corroborationem valetudinis meae, quo Dominationem Vestram Reverendissimam in ⌊Elbingo⌋ bene valentem et florentem videre ac amanter complecti valeam.
Reverendissimae Dominationis Vestrae bonus frater ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋ subscripsit.
| |
178 | IDL 6965 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, 1536-09-05 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 5508: Accepi binas nuper a Reverendissima Dominatione Vestra litteras 5 i 9 huius scriptas |
| |
179 | IDL 6112 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-09-07 |
received [1536]-09-08
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 85
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 310
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f.85r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine amice et frater observande.
Salutem et aeternam felicitatem.
Dominica proxime praeterita ⌊⌋ Reverendissimae Dominationi Vestrae cum servitore meo, qui praeest officio piscaturae, quae tunc occurrebant, quod nunc scriptione nihil dignum nec or ac⌈necnec or ac⌉ verum apud me exstet, nisi quod hunc regium cubicularium meo equo ipsius rogatu ad Dominationem Vestram Reverendissimam mitto. Ipse referet de Moscafitico(!) bello, quomodo in eo progreditur, et alia, quae in aula regia proferuntur.
Commendo me amori Reverendissimae Dominationis Vestrae, quam felicibus saeculis rectissime in longum vivere cupiens.
Ex arce ⌊Helsberg⌋, VII Septembris 1536.
Reverendissimae Dominationi Vestrae obsequens ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋
| |
180 | IDL 6966 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, 1536-09-09 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 5508: Accepi binas nuper a Reverendissima Dominatione Vestra litteras 5 i 9 huius scriptas |
| |
181 | IDL 5508 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-09-12 |
received [1536]-09-21
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 83-84 + f. [1] missed in numbering after 84
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 311
|
Prints: 1 | AT 18 No. 355, p. 393 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 83r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine amice et frater plurimum observande.
Sui commendatione praemissa.
Optatam et longaevam sanitatem ac omnia felicia precor eidem ex caritatis abundantia et affectu candido.
Accepi binas nuper a Reverendissima Dominatione Vestra ⌊⌋ 1536-09-05⌊51536-09-05⌋ i 1536-09-09⌊9 huius1536-09-09⌋ scriptas. Ita, ut scripsi, me avisatum fecisse reverendissimum ⌊dominum pol Plocensem⌋, ne ob meam invaletudinis indispositionem ⌊comitia⌋ in ⌊Elbingum⌋ transferre ⌊regem⌋ oraturum, ipsum rogavi, ut in <s>cheda sive [e]xemplari his inclusa on the margin⌈ut in ⌊⌋ sive e hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉xemplari his inclusaut in <s>cheda sive [e]xemplari his inclusa on the margin⌉. Si quidem nihil de robore sanitatis persuadere mihi valerem etc., iter tamen arripiam ad praefata ⌊comitia⌋ proficiscendi et pergam tam remote, quam possum et valeam, etiamsi in itinere occumbere deberem. Non est profecto tam magni momenti et gravaminis, ut bene habent habent<es> et valentes impensarum sumptuum uno vel duobus diebus sese gravatos[1] conquerunt.
Solebamus in ⌊Grudento superinscribed in place of crossed-out um⌈umoo superinscribed in place of crossed-out um⌉⌋ pro festo divi Iheronimi comparere, hanc comparitionem, ita diem etiam, ⌊regia maiestas⌋ in sua constitutione indixit nobis. Nunc vero festum Sancti Micha<e>lis, quo conveniamus(?) ⌊Elbingum⌋, statuit et, ut ita etiam faciamus, congruum mihi videtur. Si secus Vestra Reverendissima Dominatio faciundum decreverit, mihi hoc indicare et aliis suis vicinis, rogo, vol velit, ne citius aut tardius quispiam veniat et dedignatum se agere habeat aut oneratum.
⌊Rex Daniae⌋ Luteronisat. Tres ⌊episcopos⌋ deportari fecit in ⌊Holsatiam⌋, confiscando, quod habent, insimulans proditionis causa id fecisse. De quo tutius loqui quam scribere puto.
Cum his in longum aevum Vestram Reverendissimam Dominationem felicem esse et vivere cupiens.
Ex castro ⌊Helsperg⌋, XII Septembris 1536.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋ scripsit
[1] Above the a in syllable va crossed out abbreviation mark
| |
182 | IDL 1542 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-09-19 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 156 (b.p.)
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 146-147
| 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 123v-124r
| 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 54 (TN), No. 148, p. 481-482
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 319
|
Prints: 1 | AT 18 No. 359, p. 396-397 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Tandem mihi paulo ante redditae sunt hidden by binding⌈[nt]nt hidden by binding⌉ oratoris ⌊caesaris⌋, reverendissimi domini electi ⌊archiepiscopi Lundensis ms. Lundenn(!)
⌈LundensisLundensis ms. Lundenn(!)
⌉⌋ ⌊⌋, de quibus scripsi hidden by binding⌈[ipsi]ipsi hidden by binding⌉ aliquoties. Quas cum novitatibus non admodum recentibus mitto. Ex iis Dominatio Vestra Reverendissima intelliget ms. intelligit(!)
⌈intelligetintelliget ms. intelligit(!)
⌉, quae habita sunt molimina a comitibus hidden by binding⌈[bus]bus hidden by binding⌉ palatinis Rheni ad ⌊Daniae regnum⌋ occupandum, et quid in causa hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ erit, quod non successerint. Praeterea de rebus ⌊Hungaricis⌋, quo in cardine versentur, accipiet. Scribit enim ⌊dominus Lundensis⌋ pro veteri inter nos ami hidden by binding⌈[mi]mi hidden by binding⌉citia et fiducia absque omni fuco, quomodo ms. quem(!)
⌈quomodoquomodo ms. quem(!)
⌉ habeant omnia. Poterit Dominatio Vestra Reverendissima ea mihi per commoditatem remittere vel ad futurum ⌊conventum⌋ in ⌊Elbinga hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉⌋ se hidden by binding⌈[se]se hidden by binding⌉cum referre.
Scripsit mihi rediens a Dominatione Vestra Reverendissima dominus ⌊Ioannes a Wer hidden by binding⌈[Wer]Wer hidden by binding⌉denn⌋ ex ⌊Prewschenmarckth⌋, quod quasdam litteras adiunctas suis, quas in hidden by binding⌈[n]n hidden by binding⌉ ⌊Heilsberg⌋ accepisset, mihi mitteret verum ms. rerum(!)
⌈verumverum ms. rerum(!)
⌉ meas non repperi neque de illis hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ nuntio quicquam constabat, sumque in expectatione litterarum domini cantoris ⌊Io(an)nis hidden by binding⌈[is]is hidden by binding⌉ Czimerman⌋, cum quo ad praepositum ms. propositum(!)
⌈praepositumpraepositum ms. propositum(!)
⌉ ⌊Varmiensem dominum Plotowsky⌋ litteras dedi hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉. Quid ⌊ille⌋ responderit, si quid in iis compertum habet Dominatio Vestra Reverendissima, quaeso, parti hidden by binding⌈[arti]arti hidden by binding⌉cipem me faciat et si forsan subolevit, quorsum ⌊vicinus noster⌋ et quam ob rem [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ ⌊Germaniam⌋ tendat, iussi ei in ⌊Colmensehe⌋ parari stationem amicis hoc a me pos hidden by binding⌈[pos]pos hidden by binding⌉tulantibus etc. Scire etiam aveo, quibus de causis ⌊episcopi⌋ in ⌊Dania⌋ a ⌊novo ms. nova(!)
⌈novonovo ms. nova(!)
⌉ rege⌋ capti sint. hidden by binding⌈[t.]t. hidden by binding⌉ Non hidden by binding⌈[Non]Non hidden by binding⌉ placet mihi initium, qualis subsequetur finis, experiemur.
Quod reliquum est, me pate hidden by binding⌈[ate]ate hidden by binding⌉rnae benevolentiae Dominationis Vestrae Reverendissimae commendo. Quam Dominus Deus quam diutissime nobis sospi hidden by binding⌈[ospi]ospi hidden by binding⌉tet prosperetque ms. prosperitque(!)
⌈prosperetqueprosperetque ms. prosperitque(!)
⌉ in omnibus.
⌊Lubaviae⌋, XIX Septembris M D XXXVI.
| |
183 | IDL 7405 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Elbing (Elbląg), ca. 1536-10-06 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 6114: Litterae Reverendissimae Dominationis Vestrae datae Elbingi redditae mihi sunt per cancellarium meum, qui etiam recensuit mihi fideliter omnia, quae a Dominatione Vestra Reverendissima habebat in mandatis et quae in Elbingensi conventu acta sunt. |
| |
184 | IDL 6114 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-10-13 |
received [1536]-10-15
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 8, f. 88
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 332
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D.8, f. 88v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo plurimumque honorando
AAWO, AB, D.8, f. 88r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime plurimumque honorande.
⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae datae ⌊Elbingi⌋ redditae mihi sunt per ⌊cancellarium⌋ meum, qui etiam recensuit mihi fideliter omnia, quae a Dominatione Vestra Reverendissima habebat in mandatis et quae in ⌊Elbingensi conventu⌋ acta sunt.
Quod autem tres canterios sive valachos attinet, paratus sum eos Dominationi Vestrae Reverendissimae commodato dare ad iter istud in ⌊conventum Regni⌋ suscipiendum. Ceterum cupio per Dominationem Vestram Reverendissimam certior reddi, quales debeant esse canterii, currulesne, an equestres, et utrum opus sit sellas equis illis imponere; etiam an et quando, vel ego debeam eos mittere, vel Dominatio Vestra Reverendissima hinc auferri facere velit per famulum suum. Ubi de his mentem et voluntatem Dominationis Vestrae Reverendissimae intellexero, faciam satis petitioni eius idque non gravatim, quandoquidem necessitates communis ⌊patriae⌋ ita postulare videntur.
Alia, quae ad praesens scribam, non habeo, nisi quod Dominatinem Vestram Reverendissimam felicem ac florentem esse optem.
Ex ⌊Heilsberg⌋, XIII Octobris anno MDXXXVI.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ manu tremula subscripsit
Postscript:
De mutuata(?) superinscribed⌈ta(?)ta(?) superinscribed⌉ pecunia in tantum, quantum ipsa Reverendissima Dominatio Vestra postulaverit, contentum me faciam.
| |
185 | IDL 6115 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-10-22 |
received [1536]-10-24
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 90 + f. [1] missed in numbering after 90
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 337
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 8, f. 90r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice praestantissime et frater plurimum observande.
Salutem omniumque rerum successus felices vehementer Reverendissimae Dominationi Vestrae opto.
Statuebam proprium mittere nuntium, sic 13 huius ad me venit nuntius domini ⌊castellani Culmensis⌋ adferens mihi nonnulla remedia, quibus ipse utitur adversus afflictionem calculi, cum quo(?) superinscribed⌈quo(?)quo(?) superinscribed⌉ scribere tunc fecimus, quae mentem movebant.
Nunc vero his inclusis destino, ut Dominatio Vestra Reverendissima cognoscat, quid in novis mihi patefecit dominus ... illegible⌈...... illegible⌉ de abitione ⌊maiestatis regiae⌋, puto autem Vestram Reverendissimam <Dominationem>, quando e ⌊Vilna⌋ pedem moverit, certissimam per ipsius nuntium factam esse, et non arbitramur, quo Vestra Reverendissima <Dominatio> cum suis collegis indigeat acceleratione veloci ad hoc ⌊Cracoviensem conventum⌋, quomodo me praesente Pruteni cum suis negotiis semper novissimi fuerint auditi. Idcirco arbitror, quod satis tempestive auspicabitur iter suum Vestra Reverendissima Dominatio pro 1536-11-25⌊festo sanctae Catharinae1536-11-25⌋ vel circiter, si autem citius aut tardius hoc aggredi statuerit, hoc mihi indicare cum praesenti nuntio cupio. Mittam quempiam ex meis ad ipsam, quod litteris grave est ad explicandum, quo oretenus[1], id referat etc.
... illegible⌈...... illegible⌉ Mitto nunc unum canterium, alios missurus, quando ... illegible⌈...... illegible⌉ hoc Vestra Reverendissima Dominatio superinscribed⌈DominatioDominatio superinscribed⌉ postulaverit, de quo extensius hunc(!) meus puer ex commissione mea Reverendissimae Dominationi Vestrae exponet.
Item ⌊reverendissimo Plocensi⌋ decrevi donare equum unum, quod sese diligentem exhibuerit in expeditione coadiutoriarum, si id onerosum Vestrae Reverendissimae <Dominationi> non erit, AAWO, AB, D. 8, f. 90v ut eum equum in sua comitiva et ad praesentandum amico secum accipiat, mihi, precor, cum hoc nuntio certificari desidero.
Quam in longum aevum felicemque, reditum felicem et faustum, sanamque ad vota in cunctis vivere cupio.
Ex ⌊Helsberg⌋, 22 Octobris 1536.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋ scripsit
Postscript:
Reverendissima Dominatio Vestra dignetur me per opportunitatem orig. opportunitate⌈opportunitatemopportunitatem orig. opportunitate⌉ certiorem reddere, quando et quo tempore eandem possum comperire in forta ms. i(!)
⌈aa ms. i(!)
⌉licio suo ⌊Luboviae⌋, si ante conventum nostrum acciderit mihi nonnihil significandum eidem, quo hoc sciam.
Dat(um) or Dat(ae)⌈Dat(um)Dat(um) or Dat(ae)⌉, ut in litteris.
Idem bonus frater ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋ valetudine consueta scripsit
[1] after the t there is a redundant unreadable letter or line connecting the t to the following e
| |
186 | IDL 7413 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, shortly before 1536-10-29 Letter lost |
received 1536-10-29 Letter lost, mentioned in IDL 5606:Nudius tertius rediit puer meus Pisinski et reddidit mihi litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae, quae mihi cara(!) fuere, eo quod testatae fuere ipsius integram valetudinem |
| |
187 | IDL 5606 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1536-11-01 |
received [1536]-11-03
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 68, f. 98
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 341
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 68, f. 98v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
Nudius tertius rediit puer meus ⌊Pisinski⌋ et reddidit mihi ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae, quae mihi cara(!) fuere, eo quod testatae fuere ipsius integram valetudinem paper damaged or stain⌈[inem]inem paper damaged or stain⌉. Ego tunc decumbebam afflictus a calculo in lecto, nunc autem, adiutore Deo, meliuscule aliquantulum habeo. Praeterea fasciculum litterarum his introclusum stain⌈[sum]sum stain⌉ seu annexum ms. is(!)
⌈umum ms. is(!)
⌉ destinarunt ad me domini rogantes ill(ustris) ⌊ducis Prussiae⌋ eo die, quo ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae accepi, ut praefertur, rogantes, ut superinscribed⌈utut superinscribed⌉ eas Reverendissimae Dominationi Vestrae occurente baiulo destinarem, quod nunc p(ro)p(er)e facio, licet autumo, quod nihil in eis sit, quam vetera gesta, nam similem sarci{i}nulam ipse ego etiam accepi, proinde arbitror eas(!) esse varius contextus. Alia veridica non habeo non habeo. Si quid apud Dominationem Vestram exsta ms. i(!)
⌈aa ms. i(!)
⌉t, cum hoc nuntio, ut impartiat mihi, rogo.
Quam in longum aevum f{o}lorentem et valentem ad vota vivere opto.
Raptim ex ⌊Hel(sberg)⌋, prima Novembris 1536.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋ scripsit
| |
188 | IDL 149 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS?, s.l., [ca. 1536-11-19?] |
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 8, f. 107
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 107v
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri carissimo et amico plurimum honorando
Commisi cancellario meo, qui et mea erit prolixa epistula, Reverendissimae Dominationi Vestrae nonnulla referenda, cui fidem pro hac vice indubiam adhibeat gratoque animo audiat atque expediat cupio. Ceterum quo felix et faustus auspicetur iter suum feliciusque in eo sese habeat domumque redeat „extensis ad sidera palmis” Deum precor meque eidem que diligentissime commendando.
Reverendissimae Dominationis Vestrae totus bonus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋
| |
189 | IDL 1553 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1536-11-21 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 171
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 350
|
Prints: 1 | AT 18 No. 408, p. 439 (Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 244, p. 171
Reverendissime in Christo Pater et domine mi observandissime. Salutem et mei commendationem plurimam.
1536-11-20⌊Heri1536-11-20⌋ accepi a ⌊cancellario⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae ea omnia, quae in mandatis habuit, quibus me cum aliis dominis pro commodo ⌊reipublicae nostrae⌋, quoadeius ad me fieri potest, accomodabo. Accepi et pecuniam obsignatam, quam reposui in usus eorum, quibus est deputata. Illi suo tempore cum ⌊dominis consiliariis⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae habituri sunt gratias, ego quidem de mea tenuitate pro hoc itinere quingentas collegi marcas, quas libenter proficiscentibus darem, ut cum honore meo ⌊domi⌋ manere possem vidererque mihi non parum profectus et commoditatis ea pecunia lucratum esse, si ab hac dura provincia me liberarer, verum ut dicitur: cum non possis id, quod velis, id velis, quod possis. Domino Deo me totum commisi, etc. Constitui procuratores, ut voluit Dominatio Vestra Reverendissima, et equum non gravate mecum ducam munusque verbis, quibus possum, cultioribus ornabo etc.
Iniunxi ⌊fratri meo Bernardo⌋ quamprimum ex residuis censibus conflare. Tantum possit, ut Dominationi Vestrae Reverendissimae satisfiat, ilico se cum pecuniis maximisque gratiarum actionibus ad Dominationem Vestram Reverendissimam conferat. Mitto praeterea litteras ex ⌊urbe⌋, quae pridie ex ⌊Cracovia⌋ a ⌊Fuggarorum⌋ ⌊factore⌋ ad me sunt perlatae. Si intereundum certi novi quippiam nactus fuero, curabo, ut Dominatio Vestra Reverendissima sciat cum primis.
Quod reliquum est, ⌊cancellarius⌋ Dominationis Vestrae Reverendssimae referet, cum quo pleraque plane et ex animo pro mea rudi dispicentia sum collocutus. Dominus Deus faciat, quod bonum est in oculis suis et misereatur nostri. Cuius divinam oro clementiam, ut nobis Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime salvam et incolumem conservet utque eandem bene valentem et florentem coram paulo post intueri et complecti valeam. Meque cum hoc vale solito amori et benevolentiae Dominationis Vestrae Reverendissimae commendo.
Ex ⌊Lubaviensi castro⌋, XXI Novembris Anno 1536.
| |
190 | IDL 1561 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Thorn (Toruń), 1536-11-26 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 178-179
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 356
|
Prints: 1 | AT 18 No. 412, p. 442-443 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 244, p. 178
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine mi observandissime. Salutem et mei plurimam commendationem.
In ⌊conventu Elbingensi novissime⌋ fuerat statutum, ut ⌊hic⌋ omnes ituri ad ⌊Regni comitia⌋ conveniremus, verum cum 1536-11-25⌊heri1536-11-25⌋ huc applicuissem, neminem dominorum praeter ⌊Gdanensium⌋ nuntios hic repperi parumque afuit, nisi me ⌊⌋ dominorum ⌊palatini Marienburgensis⌋, castellanorum BCz, 244, p. 179 ⌊Elbingensis⌋ et ⌊Gdanensis⌋ hic occupassent, quin ⌊Luboviam⌋ rediissem. Sic omnia apud nos sine ordine fiunt et aguntur, decretum enim erat, quod hic de omnibus et quomodo nobis eundum esset, concludere debuissemus. Dominus ⌊palatinus Marienburgensis⌋ domi aeger mansit. ⌊Palatinus Pomeraniae⌋, nescio quid simultatis habens cum ⌊Thoronensibus⌋, ⌊huc⌋ venturus non est, sed in alia ripa fertur progredi. ⌊Castellanus Culmensis⌋ ubi sit, me praeterit. 1536-11-26⌊Hodie1536-11-26⌋ exiverunt habentes equites bene cultos XVIII nuntii ⌊Gdanensium⌋. 1536-11-27⌊Cras1536-11-27⌋ sum subsecuturus. Redditae mihi sunt hic ⌊⌋ ⌊Fabiani a Voyno⌋, quas in novissimis ⌊⌋ se cuidam mercatori Gdanensi dedisse. Quid actum sit cum citatione, ex litteris ⌊eius⌋ intelliget. Quod reliquum est, prudentiae ea in re et amori in me Dominationis Vestrae Reverendissimae commendo etc. Ex ⌊Lipsia⌋ accepi, quae de ⌊Erasmo Rote(rodamo)⌋ feruntur, iisque addidi. Novarum rerum hic nihil habetur. Si quid inter eundum se offeret, non patiar diu latere Dominationem Vestram Reverendissimam. Cui me et omnes meos ut patri meo carissimo commendo. Dominus Deus eandem quam diutissime sospitet prosperetque in omnibus.
Ex ⌊Thoronia⌋, XXVI Novembris anno 1536.
| |
191 | IDL 6512 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, 1536-12-07 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 1575 |
| |
192 | IDL 1565 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Cracow (Kraków), 1536-12-13 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 167-168
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 151-152
| 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 126v-127r
| 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 54 (TN), No. 177, p. 571-573
|
Prints: 1 | AT 18 No. 437, p. 464-465 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz,244,p. 167
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine mi colendissime. Salutem et mei commendationem plurimam.
Applicui tandem ⌊hic⌋ sospes Deo gratia 1536-12-09⌊IX-a huius1536-12-09⌋, ingressi mecum sunt ⌊Thoronensium⌋ et ⌊Gdanensium⌋ nuntii. Dominus ⌊castellanus Culmensis⌋ et ⌊palatinus Pomeraniae⌋ duobus sequentibus diebus appulerunt et ob id hodie primum summo mane ad faces nos ⌊serenissima maiestas regia⌋ clementer admisit et in frequentia omnium ⌊dominorum Regni⌋ audivit. Reliqua, quae dicenda erant, in aliud tempus sunt suspensa. Convenimus et ⌊serenissimum regem nostrum iuniorem⌋, deinde et ⌊reginalem maiestatem⌋ ab utrisque benigniter excepti multa gratia promissa. ⌊Serenissima maiestas regia⌋ ex debilitate, quam habuit, optime convaluit, incedit sine adminiculo, quo prius utebatur. ⌊Serenissimus rex iunior⌋ per decursum anni non parum excrevit, prae se fertque et habitudinem, et animum optimi principis, neque patri dissimilem. Consultatur hic iam a non paucis diebus, sed adhuc nihil istiusmodi comitiis paper damaged⌈[s]s paper damaged⌉ dignum est absolutum. Nuntii terrarum ⌊Regni⌋ paulo ante dederunt articulos, quos petunt, antequam ⌊rex iunior⌋ praestet iusiurandum, reformari. In iis a summo mane usque post meridiem laboratur parumque admodum est processum. Unde nescitur hucusque, quo tempore iuramentum hoc fieri debeat existimoque nos longe citius, quam oportuit, advenisse, quae hic mora nulli gravius quam mihi detrimento futura est. Quam tamen ferre non detractarem, modo cum meo damno ⌊patriae⌋ prosim. Volunt nos in ⌊Regni consilium⌋ adigere, reluctamur strenue. Ominantur plurimi ⌊conventum⌋ istum ante Paschae festum finem non habiturum, ad cuius celebrationem ecclesiae meae sum astrictus dabiturque a me opera, ut me hinc extricem, quantum possum citius. Venturus est huc pro festo Natalis Domini illustrissimus dominus ⌊Otto Henricus comes palatinus Rheni⌋ ratione dotis maternae. Gravate impetratum est, quod ⌊huc⌋ vocatus sit ill(ustrissimus) dominus ⌊dux vicinus noster⌋, cuius adventus nos hic remorabitur et ut reor, cum statio, ut vocant, illi hic danda sit, nos hinc cum eo forsan expediet.
Agit hic nuntius apostolicus ratione futuri ⌊concilii⌋, quod si quando erit, experiemur rebus sic ubique perturbatis. ⌊Caesar⌋ fertur ex ⌊Genua⌋ pro nervo et gentibus conquirendis traiecisse in ⌊Hispaniam⌋ relicta forti obsidione ad ⌊Massiliam⌋. ⌊Gallum⌋ dicunt conari eruptionem in ⌊Italiam⌋. In ⌊Hun paper damaged⌈[n]n paper damaged⌉garia⌋ paulo ante ⌊Ianussius rex⌋ stratagemate ⌊Cassoviam⌋ cepit
BCz,244,p. 168
civitatem, quae per tot annos in fide ⌊Romanorum regis Ferdinandi⌋ manserat, neglectis pactis et foederibus etc. Sic habet Dominatio Vestra Reverendissima summam hic rerum omnium. Si quid postea se offeret, per primam opportunitatem non patiar latere Dominationem Vestram Reverendissimam. Cuius paterno amori meme diligentissime commendo. Dominus Deus faxit, ut eandem brevi salvam et incolumem intueri et complecti possim.
Postscript:
⌊Reverendissimus dominus Plocensis⌋ cum magnis gratiarum actionibus equum Dominationis Vestrae Reverendissimae sanum et satis crassum a me accepit, quod litteris suis paulo post testabitur.
| |
193 | IDL 6513 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, 1536-12-31 Letter lost |
Letter lost, reconstructed on the basis of the mention in IDL 6116: Ad litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae, datas Cracoviae XIII Decembris, ante triduum respondi and IDL 1575: Accepi hic a Dominatione Vestra Reverendissima
ternas... |
| |
194 | IDL 6116 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1537-01-03 |
received [1537]-01-11
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 91
| 2 | office copy in Latin, AAWO, AB, A 1, No. 1055, f. 448r
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 370
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 91v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 91r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime ac plurimum honorande.
Ad ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae, datas Cracoviae XIII Decembris, ante triduum ⌊⌋ aliaque, quae tunc occurrebant, scripsi.
Ad praesens nihil aliud est, quam quod nolui hunc familiarem meum, isthuc propter suum privatum negotium recta volantem, meis litteris vacuum venire.
Hoc tamen significare visum est, quomodo ⌊rex electus Daniae⌋ ⌊episcopos⌋ ⌊regni⌋ magna tyrannide persequitur, detentis ipsis non secus, ac si essent proditores, in reorum carceribus, bonis eorum (ut fertur) interim in praedam datis.
Quid ⌊praepositus⌋ ecclesiae meae Warmiensis isthic moliatur, ignoro. De eo in superioribus ⌊⌋ meis latius scripsi.
Dicunt etiam ill(ustrissimum) dominum ⌊ducem⌋, vicinum meum, adornare profectionem versus ⌊Cracoviam⌋. Quo si iturus est, hospes meus fortassis erit hic in ⌊Heilsberg⌋. Faxit Deus, quod omnia sincere ac tuto fiant. Ego in hunc diem in ea valetudine sum, qua fui, cum ⌊Prussiam⌋ exiret Reverendissima Dominatio Vestra.
Quam feliciter sospitet ac ab omnibus malis salvam usque ad felicem reditum conservet Christus.
Ex ⌊Heilsberg⌋, III Ianuarii MDXXXVII.
Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae bonus et sincerus frater ⌊Mauricius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
195 | IDL 1575 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Cracow (Kraków), 1537-01-22 |
Manuscript sources: 1 | register, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 378
| 2 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 185-186
| 3 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 195-196
| 4 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 147r-148r
| 5 | copy, 18th-century, BCz, 55 (TN), No. 3, p. 9-12
| 6 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1537, f. 5r-v
|
Prints: 1 | CEID 1/1 No. 2, p. 133-136 (in extenso; English register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 242, p. 185
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine mi observandissime.
Salutem et mei commendationem plurimam.
Accepi hic a Dominatione Vestra Reverendissima ⌊⌋, ⌊⌋, quibus mihi pro paterno suo in me amore et propensione declarat me in coadiutorem cum successione Dominationis Vestrae Reverendissimae a ⌊venerabili capitulo Varmiensi⌋ electum[1]. Pro quo actu Deo meo, quas mortalis mea imbecillitas potest, gratias habui, ab eius divina misericordia rogans, ut, quae ad utriusque animarum nostrarum salutem pertinent, misericorditer nobis concedat. Habeo et Dominationi Vestrae Reverendissimae gratias immensas, quod usque ad eum finem negotium hoc promoverit. Sicque me in omnibus erga Dominationem Vestram Reverendissimam geram, quod numquam paenitere poterit hoc in me beneficium contulisse. De articulis iurandis[2], cum Deo duce ⌊domum⌋ rediero, quemadmodum Dominatio Vestra Reverendissima consulit et praescribet, faciam omnia. Quod Dominatio Vestra Reverendissima de ⌊domino praeposito⌋ scribit, nondum intellexi quippiam illum petere de reservatione aut pensione, peteret enim frustra. Verum coniunxit se ⌊nuntiis nobilitatis⌋[3], opera quorum sperat episcopari, multaque contra ecclesiam Dominationis Vestrae Reverendissimae et meam cum ⌊Kiiewszki⌋, qui nuntiorum secretarius est, spinosamque hanc rhetoricam contra nos confecit, quam a domino ⌊Ioanne a Werden⌋[4] Dominatio Vestra Reverendissima accipiet, tractavit, neque adhuc tractare desinit. Existimo, quod iuramentum ecclesiae praestitum in se longe aliud contineat etc.
⌊Serenissima maiestas regia⌋ iussit in consilio, nobis ad id vocatis, libellum[5] mere famosum ⌊nuntiorum nobilitatis⌋ legi. Cuius nobis petivimus dari exemplum, non ob id, quod eis responderemus, quandoquidem nobis aliud in novissimo ⌊Elbingensi conventu⌋[6] promiserant, utpote se nihil contra nos conquesturos, sed ut per modum consilii ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋, quomodo omnia in veritate habeant, edoceremus.[7] Iamque illa scribi iussimus. Ceterum nescimus, si ad praesens cum hoc nuntio mitti possint; si nunc non erit commoditas, erit paulo post. Post lectionem libelli iniunxit ⌊serenissima maiestas regia⌋ ipsis ⌊nuntiis⌋, ut nobiscum postero die in meo hospitio convenirent, si forte ad aliquam inter nos compositionem res duci posset. 1537-01-21⌊Pridie1537-01-21⌋ igitur, cum in negotiis ⌊illustrissimi domini comitis palatini Ottonis Henrici⌋ ad me descriptis ad ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ me conferrem, quaesivit a me ultro ⌊maiestas regia⌋ vulgari Germanico, an cum ⌊nuntiis⌋ convenissemus et ad concordiam aliquid egissemus. Respondi nos quidem convenisse, verum de concordia nihil
BCz, 242, p. 186
actum, neque hic agi posse, cum ⌊nuntii⌋ veri libelli contra nos articulos proposuissent praescribentes ⌊maiestati eius⌋, quae per illam fieri velint,
ms 2 3 4 totum, ms 1 totu[m] paper damaged⌈totumms 2 3 4 totum, ms 1 totu[m] paper damaged⌉ ⌊consilii nostri⌋ ordinem, quasdam etiam seorsum personas acriter ms 2 3 4 pungentes, ms 1 pungente[s] paper damaged⌈pungentesms 2 3 4 pungentes, ms 1 pungente[s] paper damaged⌉, ne scilicet ⌊maiestas eius⌋ cuiquam castra aut oppida tenenda vel dignitates, maxime ecclesiasticas, conferret, quam qui nobilis esset eisque placeret. Ad ms 2 3 4 ea, ms 1 [ea] paper damaged⌈eams 2 3 4 ea, ms 1 [ea] paper damaged⌉ ⌊maiestas regia⌋ Germanice inquit: das ist nicht yr ding, es virt ms 2 n(i)chts, ms 1 n(i)ch[ts]⌈n(i)chtsms 2 n(i)chts, ms 1 n(i)ch[ts]⌉ doraus[8], cum quodam haec dicens in illos stomacho, unde bona nos spes habet, quod eorum conatus, quantumvis ⌊reginalem maiestatem⌋ ⌊palatinumque Cracoviensem⌋ adiutores habeant, non omnimode succedent. 1537-01-22⌊Hodie1537-01-22⌋ iterum mane ad hospitium meum sunt venturi, quumque ⌊maiestas regia⌋ ms 2 3 4 negotium, ms 1 negoti[um] paper damaged⌈negotiumms 2 3 4 negotium, ms 1 negoti[um] paper damaged⌉ parvarum civitatum cum illis tractandum nobis commiserit, dabimus operam, si aliquam inter nos compositionem facere possemus etc.
Quando ⌊maiestas regia ms 2 3 4 iunior, ms 1 iuni[or] paper damaged⌈iuniorms 2 3 4 iunior, ms 1 iuni[or] paper damaged⌉⌋ iurare debebit, nondum satis certum est[9]. Quidam etiam dubitant; ista nos hic tenet expectatio cum meo magno incommodo et detrimento. Iam siquidem octingentas marcas nostras absumpsi nesciens adhuc, quo tempore hinc absolvar. Domino Deo me commisi,
cf. Vulg. Hbr 11. 40 Deo pro nobis melius aliquid providente, ut non sine nobis consummarentur. ⌊Ille sua immensa misericordia mihi providebitcf. Vulg. Hbr 11. 40 Deo pro nobis melius aliquid providente, ut non sine nobis consummarentur. ⌋. Eius divinam precor Maiestatem, ut Dominationem Vestram
Reverendissimam quam diutissime pro singulari mea consolatione incolumem et felicem conservet, cuius paterno amori me summopere commendo, rogoque has extemporarias boni consulere dignetur, paulo post per proprium nuntium de omnibus diffusius scripturus.
Datum ⌊Cracoviae⌋, XXII Ianuarii anno 1537
[1] On December 1, 1536 Dantiscus was designated by the Warmia Chapter for the post of coadjutor to Warmia bishop Maurycy Ferber, but did not manage to obtain the official papal confirmation of his appointment before Ferber died (July 1, 1537).
[2] From the mid-15th century the Warmia Chapter presented every bishop elect with election capitulations (the articuli iurati) for him to sign. These obligated the bishop to defend the rights and privileges of the Church in Warmia and to recognize that the Chapter and the bishop were partners in managing the diocese. The capitulations also concerned more detailed issues of finances and jurisdiction. (cf. ⌊⌋, p. 75, 76, 209), and also ⌊⌋).
[3] The Royal Prussian gentry’s legation to the 1536/37 Diet included: Chełmno district judge ⌊Jerzy Plemięcki⌋ and aldermen ⌊Fabian Wolski⌋ and ⌊Maciej Mgowski⌋ (cf. e.g. ⌊⌋, p. 131) and was accompanied to Cracow by Warmia canons ⌊Paweł Płotowski⌋ and ⌊Wojciech Kijewski⌋.
[4] Johann von Werden as a representative of the three great Prussian cities, together with Dantiscus and Jerzy Konopacki, he was in the Prussian Council’s legation to the 1536/37 Diet (cf. SBPN; ⌊⌋, p. 131).
[5] The Prussian gentry’s legation presented the king with gravamina containing about 20 objections, mainly against the Prussian Council and against the domination of the great cities (especially Gdańsk) over the region.
The gravamina concerned economic matters (taxes, commerce, customs duty, measures and weights, minting of coins), legal
issues (court procedure, court fine amounts, interpretation of the law on indigenousness, codification of Chełmno law, attacks by noblemen from
neighboring voivodeships, accusations against Johann von Werden),
administrative matters (the procedure of convoking general and particular assemblies, marking of territorial borders in Prussia), and defense (vetting) (print: ⌊⌋, doc. No. 73, p. 173-183).
[6] The Royal Prussian assembly in Elbląg on September 29, 1536.
[7] The Prussian Council legation’s written opinion on the gentry’s gravamina, presented to the king, contained detailed responses to all the problems listed by the gentry’s envoys. The text of this opinion was published by Lengnich (⌊⌋, doc. No. 74, p. 183-190.).
[8] Old German: Das ist nicht ihr Ding, es wird nichts daraus (free translation: This is not their business, so nothing will come of it ).
[9] The swearing-in of Sigismund
II Augustus took place on February 4, 1537 (cf. ⌊⌋).
| |
196 | IDL 1577 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Cracow (Kraków), 153[7]-02-02 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 67, f. 54r-v
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 274, No. 242, p. 486-488
| 3 | excerpt in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1537, f. 6-7
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 379
|
Prints: 1 | CEID 1/1 No. 3, p. 137-140 (in extenso; English register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 67, f. 54r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine mi observandissime.
Salutem et mei commendationem plurimam.
Nactus huius nuntii oportunitatem non potui committere, quin, antequam meum, ut pollicitus sum in ⌊⌋, mitterem, has celeritate exortas ad Dominationem Vestram Reverendissimam darem superinscribed⌈daremdarem superinscribed⌉. 153[7]-02-01⌊Heri153[7]-02-01⌋ cum magnifico domino ⌊palatino Pomeraniae⌋ pro rerum nostrarum expeditione ad ⌊serenissimam maiestatem regiam⌋ me contuli, a qua et item a ⌊reverendissimo domino Plocensi⌋ bene sperare iussi sumus, in his primum, quae nostrae ⌊nobilitatis nuntii⌋ insolenter proposuerunt, quemadmodum Dominatio Vestra Reverendissima ex eorum articulis[1] intellexit. ⌊Maiestas regia⌋ regi ab illis non vult, neque quod de pecuniis ⌊maiestatis eius⌋ aut iuribus nostris tam ecclesiasticis quam saecularibus se intromittant, aut quicquam de superioritate et auctoritate ⌊maiestatis eius⌋ disponant, verum quod iis, quae ad eos pertinent, et
cf. Plin. Nat. 38. 85 ne supra crepidam sutor iudicaret; Adagia 1526 No. 516 ne sutor ultra crepidam ⌊non ultra
crepidam intendantcf. Plin. Nat. 38. 85 ne supra crepidam sutor iudicaret; Adagia 1526 No. 516 ne sutor ultra crepidam ⌋, habituri, quando eis respondebitur, dignas obiurgationes. Speravit igitur frustra dominus ⌊praepositus Plotowski⌋[2] cum suis.
cf. Vulg. Prv 21. 30 non est sapientia non est prudentia non est consilium contra Dominum; Vulg. Is 46. 10. 3 dicens consilium meum stabit et omnis voluntas mea fiet; Vulg. Mt 26. 42; 46. 10 fiat voluntas tua ⌊Nulla vis, nullum consilium contra Deum subsistit, illius, etiam invitis malis hominibus, in omnibus fit voluntas etc.cf. Vulg. Prv 21. 30 non est sapientia non est prudentia non est consilium contra Dominum; Vulg. Is 46. 10. 3 dicens consilium meum stabit et omnis voluntas mea fiet; Vulg. Mt 26. 42; 46. 10 fiat voluntas tua ⌋
De gravaminibus et maxime de articulis ⌊Gdani⌋ confectis reiicitur cognitio ad futurum nostrum in ⌊Prussia⌋ ⌊conventum⌋, quo a ⌊maiestate regia⌋, ut cum ⌊dominis consiliariis⌋ in omnibus consentiant, magnifici domini ⌊palatini Posnaniensis⌋ et ⌊Iunislaviensis⌋, frater domini ⌊episcopi Cracoviensis⌋, mittentur. Quod si superinscribed⌈sisi superinscribed⌉ ipsemet dominus ⌊Lucas⌋ forsan venire non poterit, pro eo
succedet filius, dominus ⌊castellanus Posnaniensis⌋. Quae de his querelis et gravaminibus in eo conventu
absolvi non poterint aut componi, in arbitrium ipsius ⌊maiestatis regiae⌋ determinanda dabuntur, quae nobis suam pollicetur gratiam. Non omnes hinc, qui cum ⌊nuntiis⌋ huc venerunt[3], neque ipsi nuntii contenti discedent, quantumvis hic
cf. Juv. 2. 25 Quis caelum terris non misceat et mare caelo; Adagia 1526 No. 281 mare coelo miscere ⌊caelum terrae miscerecf. Juv. 2. 25 Quis caelum terris non misceat et mare caelo; Adagia 1526 No. 281 mare coelo miscere ⌋ statuissent. Quid illis ⌊serenissima maiestas regia⌋ responderi iubebit, Dominationem Vestram Reverendissimam cum primis non latebit.
Nos illis nihil respondimus, sed ⌊maiestati regiae⌋ per modum consilii, quomodo omnia habeant, declaravimus[4]. Cuius rei copiam per dominum ⌊Ioannem a Verden⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae iam missam esse compertum habeo. Quod in rem nostram reliquum erit tractandum et agendum, Deo bene favente non omittemus. De quibus, quod prius scripsi, Dominationem Vestram Reverendissimam per nuntium meum, quem hinc futura septimana recta ad Dominationem Vestram Reverendissimam missurus sum, certiorem reddam etc.
Nova hic prorsus nulla. Cras ⌊maiestas regia iunior⌋ iurare deberet[5], sic enim ⌊maiestas regia senior⌋ statuit. Quod tamen
adhuc incertum est et creditur in hoc conventu non successurum propter eas, quas nuntii Regni cum suis complicibus moverunt, turbas. Qui omnino
contendunt, ut iura et sta
AAWO, AB, D. 67, f. 54v
tuta eorum prius reformentur. Quae res ⌊serenissimae maiestati regiae⌋ non parum curarum et
difficultatis ingessit. De iis tutius erit loqui coram, quam ut calamo
committi possint etc.
Fertur ⌊Turcam⌋ maximas parare copias pro vere tripartitoque exercitu statuisse ⌊Boemiam⌋, ⌊Slesiam⌋ et ⌊Austriam⌋ ingredi. Utinam dominus Deus crudeles eiusmodi conatus per suam misericordiam frustretur. De ⌊caesare⌋ et ⌊Gallo⌋ hic nihil certi auditur, quam quod inter eos bellum hoc intestinum recrudescat, unde quomodo concilium colligi debeat, non video. Reverendissimus dominus ⌊archiepiscopus Gnesnensis⌋ hoc mihi ad Dominationem Vestram Reverendissimam dedit breve. Dedit mihi et simile. Mitto et bullam[6]. cf. Phaed. 4. 23 (24) Mons parturiens; Hor. Ars 139 parturient montes, nascetur ridiculus mus; Adagia 1526 No. 814 parturiunt montes nascetur ridiculus mus ⌊Vereor, ne montes parturiantcf. Phaed. 4. 23 (24) Mons parturiens; Hor. Ars 139 parturient montes, nascetur ridiculus mus; Adagia 1526 No. 814 parturiunt montes nascetur ridiculus mus ⌋. Rogandus est a nobis omnibus Deus Omnipotens hidden by binding⌈[otens]otens hidden by binding⌉, ut tandem Christianismo et Christianis, cf. Vulg. Gn 29. 7 nec est tempus ut reducantur ad caulas greges; Vulg. Mi 2. 12 ponam illum quasi gregem in ovili quasi pecus in medio caularum; Vulg. So 2. 6-7 et erit funiculus maris requies pastorum et caulae pecorum / et erit funiculus eius qui remanserit de domo Iuda ibi pascentur in domibus Ascalonis ad vesperam requiescent ⌊quo ad caulas, unde digressi hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉ sunt, redire tandem valeantcf. Vulg. Gn 29. 7 nec est tempus ut reducantur ad caulas greges; Vulg. Mi 2. 12 ponam illum quasi gregem in ovili quasi pecus in medio caularum; Vulg. So 2. 6-7 et erit funiculus maris requies pastorum et caulae pecorum / et erit funiculus eius qui remanserit de domo Iuda ibi pascentur in domibus Ascalonis ad vesperam requiescent ⌋, gratiam suam impartiatur. Cui Dominationem Vestram Reverendissimam hidden by binding⌈[mam]mam hidden by binding⌉ ut Dominum et Patrem meum observandi hidden by binding⌈[di]di hidden by binding⌉ssimum in valetudine prospera quam diutissime felicem commendo.
[1] The Prussian gentry’s legation presented the king with gravamina containing about 20 objections, mainly against the Prussian Council and against the domination of the great cities (especially Gdańsk) over the region. The gravamina concerned economic matters (taxes, commerce, customs duty, measures and weights, minting of coins), legal issues (court procedure, court fine amounts, interpretation of the law on indigenousness, codification of Chełmno law, attacks by noblemen from neighboring voivodeships, accusations against Johann von Werden), administrative matters (the procedure of convoking general and particular assemblies, marking of territorial borders in Prussia), and defense (vetting) (print: ⌊⌋, doc. No. 73, p. 173-183).
[2] Paweł Płotowski strove to obtain the succession to the Warmia bishopric from Maurycy Ferber.
[3] The Royal Prussian gentry’s legation to the 1536/37 Diet was accompanied to Cracow by Ermland canons ⌊Paweł Płotowski⌋ and ⌊Wojciech Kijowski⌋.
[4] The Prussian Council legation’s written opinion on the gentry’s gravamina, presented to the king, contained detailed responses to all the problems listed by the gentry’s envoys. The text of this opinion was published by Lengnich (⌊⌋, doc. No. 74, p. 183-190.).
[5] Sigismund II Augustus’ swearing-in took place not the next day, as Dantiscus expected, but the day after that – February 4, 1537 (cf. ⌊⌋).
[6] During the Diet, in December
1536, papal nuntio Pamphilus de Strassoldo was in Cracow. Pamphilus de Strassoldo as the papal nuntio was present at the Cracow Diet from November 18 to ca. December 15, 1536. One of his main tasks was to give the bishops the papal bullae and brevia convening a General Church Council. One of the main aims of his mission was to deliver papal bullae and brevia convening a General Church Council to the archbishops of Lvov, Gniezno and Riga. The archbishops were meant to give these documents to the bishops, chapters and monastic congregations in their archdioceses. Dantiscus is doubtless referring to these documents (cf.⌊⌋, p. 295) (see also ⌊⌋).
| |
197 | IDL 1579 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Cracow (Kraków), 1537-02-11 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 67, f. 52r-v
| 2 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1537, f. 10
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 384-385
|
Prints: 1 | CEID 1/1 No. 4, p. 141-144 (in extenso; English register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 67, f. 52r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine mi observandissime.
Salutem et mei commendationem plurimam.
⌊⌋ ⌊hinc⌋ 1537-02-02⌊II-a huius1537-02-02⌋, quae tum se offerebant, in compendio. Ad praesens etiam, colligens sarcinulas, non possum, ut velim utque scripsi in ⌊⌋, esse copiosior, summatim tamen omnia perstringam. 1537-02-04⌊Dominica Sexagesimae praeterita1537-02-04⌋ ⌊maiestas regia iunior⌋ omnibus ⌊Regni⌋ statibus et nobis, qui hic sumus, ius iurandum praestitit, quod maior nuntiorum pars ⌊Regni⌋ audire noluit, priori die insalutato – ut aiunt – hospite abeuntes, priusquam ius iurandum esset praestitum. De nostris privilegiis cum ⌊maiestate regia seniore⌋ sumus collocuti. Respondit ⌊maiestas eius⌋ se nobis daturam litteras, quibus polliceri vult pro ⌊filio⌋, quod omnia in privilegiis nostris contenta observare debeat. Hoc ipsum si post mortem ⌊patris⌋ non fecerit, nos etiam in nullo ei esse obligatos. Istiusmodi etiam litteras omnibus ⌊Regni⌋ statibus iam dedit. Nostras adhuc non habemus, utque intelleg written over x⌈xgg written over x⌉imus, non eiusmodi nobis superinscribed⌈nobisnobis superinscribed⌉ tenoris dari debent, quod non parum nos turbat. Daturi tum sumus adhuc operam, ut tales iuxta promissum habere possimus[1]. Super libello famoso, quod contra nos hic obtulerunt nostrae nobilitatis nuntii[2], satis eis est a ⌊maiestate regia⌋ acriter responsum, verbisque duris et pro meritis correpti nihil eorum, quae petiverant, obtinuerunt, omnibusque infectis hinc non sine turbatione discedunt etc.
Causa ⌊viduae Vagslagerin⌋[3] determinata est iuxta nostram ⌊Elbingi⌋ latam sententiam[4]. Dissidium inter ⌊Thoronenses⌋ et ⌊Plocenses⌋ compositum ea est lege, quod quibuslibet annis ⌊Plocensibus⌋ licebit centum lastas duntaxat alecum adverso ⌊Vistula⌋ ad suos educere, aliis regnicolis, hoc est spiritualibus et nobilibus, decebit non amplius quam pro usu domus in scaphis suis ultra ⌊Thoroniam⌋ ascendendo habere etc.
Ad sopiendam controversiam gravaminum, quae nobilitas nostra cum magnis et parvis habet civitatibus, deputati sunt unanobiscum consiliarii ⌊Regni⌋ duo[5]: ⌊dominus palatinus Posnaniensis⌋ aut ⌊filius eius castellanus⌋, et ⌊palatinus Iuniwladislaviensis⌋, de quibus ⌊⌋ etc.
Sigilla dabuntur domino Premisliensi(!)[6] et ⌊nepoti⌋ ex ⌊sorore⌋ olim ⌊castellani Cracoviensis Shidlowieczki⌋. ⌊Reverendissimus dominus Plocensis⌋ se hinc ad ecclesiam suam confert etc.
Decreveram, ut ⌊⌋, hinc recta nuntium meum per ⌊Masoviam⌋ ad Dominationem Vestram Reverendissimam mittere et ipsemet eodem itinere AAWO, AB, D. 67, f. 52v ad Dominationem Vestram Reverendissimam subsequi, verum, cum tempora mutata sunt propter gla hidden by binding⌈[gla]gla hidden by binding⌉ciorum dissolutionem, veritus, ne liquefactus ⌊Vistula⌋ me impediret hidden by binding⌈[ret]ret hidden by binding⌉, coactus sum mutare sententiam, ex ⌊Lubavia⌋ Deo bene favente hidden by binding⌈[nte]nte hidden by binding⌉ ad Dominationem Vestram Reverendissimam me collaturus. ⌊Praepositus Dominationis Vestrae Reverendissimae⌋ hac hora hidden by binding⌈[ra]ra hidden by binding⌉ prandet apud me. Conatur se excusare de omnibus, quod facile hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ admitto, cum
cf. Cic. S. Rosc. (20) 57 Alii vestros anseres sunt qui tantum modo clamant, nocere non possunt. ⌊nocere non potuerit etc.cf. Cic. S. Rosc. (20) 57 Alii vestros anseres sunt qui tantum modo clamant, nocere non possunt. ⌋
Nova, quae habeo, ex adiunctis intelliget, coram omnia diffusius, ut spero, brevi hidden by binding⌈[revi]revi hidden by binding⌉ expositurus Dominationi Vestrae Reverendissimae, cuius paterno amori me commendo, Deumque precor, ut eandem quam diutissime sospitet prospe hidden by binding⌈[spe]spe hidden by binding⌉retque in omnibus. 1537-02-12⌊Cras1537-02-12⌋ Deo bene favente hinc sum iturus hidden by binding⌈[rus]rus hidden by binding⌉.
Ex ⌊Cracovia⌋, XI Februarii anno 1537.
[1] The state of research on the issue of Sigismund II Augustus confirming Royal Prussia’s privileges is discussed by Anna Sucheni-Grabowska in the article “Jagiellonowie wobec Prus Królewskich i Książęcych 1525-48” (cf. SUCHENI-GRABOWSKA 1978 p. 413-416 ⌊Sucheni-Grabowska, p.413-416cf. SUCHENI-GRABOWSKA 1978 p. 413-416 ⌋).
[2] The Royal Prussian gentry’s legation to the 1536/37 Diet included: Chełmno district judge ⌊Jerzy Plemięcki⌋ and aldermen ⌊Fabian Wolski⌋ and ⌊Maciej Mgowski⌋ (cf. e.g. cf. MAŁŁEK 1976 p. 131 ⌊Małłek, 1976, p. 131cf. MAŁŁEK 1976 p. 131 ⌋).
[3] Anna Woszczkowa (Waxschlagerinn) was in litigation with her late husband’s family (cf. e.g. cf. AT 17 No. 63, 164, 445 ⌊AT, vol. XVII, No. 63, 164, 445cf. AT 17 No. 63, 164, 445 ⌋, cf. AT 18 No. 252, 438 ⌊AT, vol. XVIII No. 252, 438cf. AT 18 No. 252, 438 ⌋).
[4] Dantiscus is doubtless writing about the sentence passed at the assembly in Elbląg in the autumn of 1536.
[5] The demand that royal commissioners take part in the Prussian springtime assembly in 1537, to help resolve disputes, was contained both in the gravamina submitted at the 1536/37 Diet and in the opinion about them issued by the Prussian Council. The commissioners were ⌊Łukasz Górka⌋, ⌊Janusz Latalski⌋ and Łęczyca castellan ⌊Piotr Służewski⌋ (cf. cf. LENGNICH doc. No. 76, p. 193-198 ⌊Lengnich, doc. No. 76, p. 193-198cf. LENGNICH doc. No. 76, p. 193-198 ⌋) (see also ⌊⌋, ⌊⌋, ⌊⌋, ⌊⌋.
[6] Contrary to Dantiscus’
expectations, Gamrat did not receive the seal; on February 16, 1537 the then Płock bishop, Jan Chojeński, was nominated for the post of Grand Chancellor.
[] Acc. to printed lists of officials based on entries in the books of the Crown Register, Wolski was nominated for the post of Vice-Chancellor as early as January 3, 1537 (cf. cf. Urzędnicy 10 No. 635 ⌊UrzCentrPol No. 635cf. Urzędnicy 10 No. 635 ⌋).
| |
198 | IDL 1581 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1537-02-19 |
received [1537]-02-28
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 4, f. 95
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 389
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D. 4, f. 95v
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, fratri et amico carissimo ac plurimum honorando
AAWO, AB, D. 4, f. 95r
Reverendissime in Christo pater et domine, domine frater et amice carissime plurimumque honorande. Omnis felicitatis accessum cum mei commendatione.
Binas successive Reverendissimae Dominationis Vestrae litteras, ⌊⌋, datas 1537-01-22⌊XXII Ianuarii1537-01-22⌋, septima Februarii, ⌊⌋ 1537-02-02⌊II Februarii1537-02-02⌋ datas in data praesentium accepi. Maximas agens gratias pro eo in me favore, quod et toties me suis litteris invisere, et quae istic aguntur communicare gravata non sit Reverendissima Dominatio Vestra. Sperandum est omnia felicissimum finem cum honore dominorum consiliariorum et pudore aemulorum esse sortitura. De his, quae et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ Dominatio Vestra Reverendissima meminit a domino Ioanne de Werden mitti debebant, nihil accepi in hunc diem. Cetera omnia in adventum proprii nuntii Reverendissimae Dominationis Vestrae vel potius eiusdem reditum (qui ut fortunatissimus sit, cupidissime opto) suspensa facio. Interea pientissimus Deus Reverendissimam Dominationem Vestram servet, prosperet sanamque reducat ex animo precor. Hic in Prussia (gratiae Christo), quatenus mihi constat, omnia salva sunt.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 19 Februarii MDXXXVII
⌊Mauritius⌋ Dei gratia episcopus Warmiensis
| |
199 | IDL 6117 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1537-02-23 |
received 1537-02-28
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 92
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 389
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
AAWO, AB, D.8, f. 92v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo plurimumque honorando
AAWO, AB, D.8, f. 92r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime ac plurimum honorande.
⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae datae ⌊Cracoviae⌋ 1537-02-11⌊XI Februarii1537-02-11⌋ redditae sunt mihi in 1537-02-23⌊data praesentium1537-02-23⌋. Ex quibus, quem finem omnia ⌊istic⌋ acceperint atque etiam digressum inde Reverendissimae Dominationis Vestrae cognovi sperans fore, ut salva et sospes ⌊domum⌋ usque suam sit perventura. Id, quod ei ex animo opto gratulorque, pro omnibus communicatis et misso proprio nuntio ingentes gratias agens.
Quod vero Reverendissima Dominatio Vestra exhibet se brevi me visitaturum, perquam libentissime audio. Erit mihi optatissimus atque gratissimus hospes. Ceterum in arbitrium eius repono, an mavelit(!) nunc in Quadragesima, an post Paschatis festa venire. Hoc unum ante omnia consulo, quod Dominatio Vestra Reverendissima tum ex ⌊conventus istius generalis⌋ laboribus fessa, tum ex intineris longinqui molestiis fatigata, bene ⌊domi⌋ suae et animum, et vires recreet atque tum, quando lubitum(!) fuerit, ut praefertur, veniat. Si tamen est quippiam, quod necessitate ita exigente communicandum est paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉, potest interea per litteras fieri. Hoc tantum cupio, u paper damaged⌈[u]u paper damaged⌉t habeat Dominatio Vestra Reverendissima commoditatem suam.
Quod ad ⌊praepositum meum Warmiensem⌋ attinet, nescio, an consultum sit, ut sine omni correptione redargutioneque facti sui impunis sola excusatione simplici evadat, licet enim non nocuerit, non tamen stetit per eum, ut non noceret, cum animus et voluntas nocendi illi non deesset.
Quod reliquum est, Reverendissimam Dominationem Vestram conservet et prosperet in omnibus Iesus Christus, ad mutuum colloquium.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 23 Februarii anno MDXXXVII.
Reverendissimae Dominationis Vestrae in omnibus sincerus frater ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋
| |
200 | IDL 6113 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1537-03-06 |
received [1537]-03-07
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 8, f. 86-87 + f. [1] missed in numbering after 87
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 397
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 1v after 87
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico amantissimo atque plurimum honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 86r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice mihi carissime ac plurimum honorande.
Salutem et mei diligentem commendationem.
⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae, licet pro magnitudine et multitudine negotiorum in eis contentorum prolixas, mihi tamen vel eo nomine gratissimas, una cum omnibus aliis scripturis ad me missis ex praesenti eius nuntio accepi. Pro quibus universis et singulari erga me Reverendissimae Dominationis Vestrae amoris observantia gratias ago, quas possum, maximas.
Ceterum quandoquidem talia quaedam sunt, quae haudquaquam exspectassem mihique persuasissem, fuisse Reverendissimae Dominationi Vestrae atque aliis ⌊dominis consiliariis⌋, imo ⌊terris Prussiae⌋ in ⌊comitiis⌋ istis Cracoviensibus eventura, quae tamen evenerunt quaeque me alioqui afflictatissimae valetudinis ita turbatum, perplexum atque distractum reddiderunt, ut paene non inveniam, quid tam festinanter respondeam. Famulum igitur hunc Reverendissimae Dominationis Vestrae, ne longiorem hic moram trahat, remitto, retentis scripturis omnibus donec exscribantur, et interim, resumpto animo atque viribus, melius quid respondeam, sim deliberaturus. Quo facto, intra triduum per proprium meum nuntium ⌊⌋ fusius de omnibus ad Reverendissimam Dominationem Vestram. Qui etiam mihi responsum a Reverendissime Dominatione Vestra (ne plus aequo eam fatigem) repotrare queat.
Cupio interea Reverendissimam Dominationem Vestram, cuius precibus valetudinem meam commendo, salvam ac felicem esse.
Ex ⌊Heilsberg⌋, feria III post Oculi anno 1537.
Vestrae Reverendissimae Paternitatis in omnibus ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋
Postscript:
AAWO, AB, D. 8, f. 87r
Sciat Reverendissima Dominatio Vestra dominum ⌊Ioannem Cymmerman⌋ hodie ⌊hic⌋ esse. Qui dicit ⌊nuntios capitulares⌋ ad Dominationem Vestram Reverendissimam profecturos iam eidem ⌊⌋ ac tempus et diem opportunum, quando venire isthuc debeant, petiisse.
Item pergratum mihi foret, si Reverendissima Dominatio Vestra haberet illud responsum reg(i)u(m) per reverendissimum dominum ⌊episcopum Plocensem⌋ ex ⌊maiestatis regiae⌋ iussu contra ⌊nuntios⌋ ⌊nobilitatis Prutenae⌋ pronuntiatum, quemadmodum de hoc Reverendissima Dominatio Vestra in ⌊⌋ suis ad me facit mentionem, mihique per hunc meum nuntium transmitteret etc.
Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ ut in litteris.
| |
201 | IDL 7404 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, [Löbau (Lubawa)], [1537-02-25 — 1537-03-06] Letter lost |
received [Heilsberg (Lidzbark Warmiński)] Letter lost, mentioned in IDL 6113: Litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae [...] una cum omnibus aliis scripturis ad me missis ex praesenti eius nuntio accepi. |
| |
202 | IDL 6511 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, 1537-02-23 — 1537-03-08 Letter lost |
received 1537-03-09 Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 6113 and 1586 |
| |
203 | IDL 5556 | Albrecht FINCKE to Ioannes DANTISCUS, Gilgenburg (Dąbrówno), 1537-03-10 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, AAWO, AB, D. 94, f. 22
|
|
| |
204 | IDL 1586 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1537-03-10 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 194-193(!)
| 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 200-202
| 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 150r-151r
| 4 | copy, 18th-century, BCz, 55 (TN), No. 16, p. 61-65
| 5 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1537, f. 15
|
Prints: 1 | CEID 1/1 No. 5, p. 145-151 (in extenso; English register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 244, p. 193
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine et Amice carissime ac plurimum observande.
Post ⌊⌋ meas satis prolixas, quas, utcumque fessus adhuc ex itinere male pinxi, accepi a meo ⌊⌋ et ⌊⌋ a nuntio Dominationis Vestrae Reverendissimae, ms 2 3 4 qui, ms 1 q[ui] paper damaged⌈quims 2 3 4 qui, ms 1 q[ui] paper damaged⌉ 1537-03-09⌊heri1537-03-09⌋ applicuit,
ex quibus mentem Dominationis Vestrae Reverendissimae, quemadmodum mihi visum est, plane intellexi. Quod in primis scribit se non parum
cf. Adagia 1526 No. 2930 Perplexus ⌊perplexamcf. Adagia 1526 No. 2930 Perplexus ⌋
moleste ferre interpretationem de indigenis nostris ⌊Cracoviae⌋ factam[1], iure quidem id ms 2 3 4 facit, ms 1 fac[it] paper damaged⌈facitms 2 3 4 facit, ms 1 fac[it] paper damaged⌉ Dominatio vestra Reverendissima, nollem tamen, ut hoc ipsum gravius, quam ms 2 3 4 oportet, ms 1 oporte[t] paper damaged⌈oportetms 2 3 4 oportet, ms 1 oporte[t] paper damaged⌉, in animum admitteret, quandoquidem communi ea in re habito consilio, quid responderi expediet et oporteat, Deo intellectum praestantes inveniemus.
In ⌊⌋ quod scribit Dominatio Vestra Reverendissima consultius fore, ut ⌊conventus futurus⌋ propter temporis angusti intercapedinem in ⌊Marienburgo⌋ loco solito relinquatur[2], minime reluctarer, si Dominatio Vestra Reverendissima certo posset adesse, cuius praesentia tum ms 2 3 4 maximopere, ms 1 maxim[o]pere paper damaged⌈maximoperems 2 3 4 maximopere, ms 1 maxim[o]pere paper damaged⌉ ⌊respublica nostra⌋ opus habitura est. Si vero res, ut nuper in ⌊Elbingo⌋, non succederet, nollem ego eam molem, quae nobis incumbit, in ⌊Marienburgo⌋ solus ms 2 3 4 ferre, ms 1 fer[re] paper damaged⌈ferrems 2 3 4 ferre, ms 1 fer[re] paper damaged⌉ – solus, inquam, sine Dominatione Vestra Reverendissima, cum multa eaque ms 2 3 4 ardua, ms 1 a[r]dua paper damaged⌈arduams 2 3 4 ardua, ms 1 a[r]dua paper damaged⌉ in rebus nostris publicis se offerent. Neque opinor dominos Polonos ad nos venturos[3] ⌊Thoroniam⌋ praetergressuros. Quicquid ea in re ⌊maiestas regia⌋ statuerit, ferendum est.
De litteris a ⌊maiestate regia⌋ ms 4 praemittendis, ms 1 praemittendi[s] paper damaged, ms 2 3 permittendis⌈praemittendisms 4 praemittendis, ms 1 praemittendi[s] paper damaged, ms 2 3 permittendis⌉, etiam si uno die, priusquam ⌊conventus⌋ celebretur, ms 2 3 4 nobilitati, ms 1 nobili[ta]ti paper damaged⌈nobilitatims 2 3 4 nobilitati, ms 1 nobili[ta]ti paper damaged⌉ et civibus reddantur, satisfactum putabo, cum prius sciant tempus ⌊futuri conventus⌋ et causas a ma(iesta)tibus paper damaged⌈[ibus]ibus paper damaged⌉ r(egiis) utrisque ⌊Cracoviae⌋ designatas. Ceterum, ut ms 2 3 4 locus, ms 1 locu[s] paper damaged⌈locusms 2 3 4 locus, ms 1 locu[s] paper damaged⌉ sciatur, necessarium esse arbitror. Ego me ms 2 3 4 velim, ms 1 veli[m] paper damaged⌈velimms 2 3 4 velim, ms 1 veli[m] paper damaged⌉ et a tempore et loco esse liberum, cum in nullum magis quam in me unum ... illegible⌈...... illegible⌉, si superinscribed⌈sisi superinscribed⌉ sine Dominatione Vestra Reverendissima praesum, omne odium et malorum hominum iniqua calumnia on the margin⌈omne odium et malorum hominum iniqua calumniaomne odium et malorum hominum iniqua calumnia on the margin⌉ conici soleat. Unde et me velim aegritudine ms 2 3 4 quapiam, ms 1 quapia[m] paper damaged⌈quapiamms 2 3 4 quapiam, ms 1 quapia[m] paper damaged⌉ praepediri, ut sine iis turbis ms 2 3 4 quoquomodo, ms 1 quoquomo[do] paper damaged⌈quoquomodoms 2 3 4 quoquomodo, ms 1 quoquomo[do] paper damaged⌉, quod vitae reliquum est mihi, transigere superinscribed in place of crossed-out vivere⌈viveretransigeretransigere superinscribed in place of crossed-out vivere⌉ liceret, utpote ms 2 3 4 non, ms 1 n[on] paper damaged⌈nonms 2 3 4 non, ms 1 n[on] paper damaged⌉ admodum vitae, cuius me saepe cepit taedium, avido ... illegible⌈...... illegible⌉ etc.
A domino ⌊Ioanne Czimmerman⌋ nullas accepi, quae si oblatae on the margin⌈oblataeoblatae on the margin⌉ ms 2 3 4 tempus, ms 1 t[empus] paper damaged⌈tempusms 2 3 4 tempus, ms 1 t[empus] paper damaged⌉, quo adiri debeam, a me postulaverint, non ms 2 3 4 gravate, ms 1 grava[te] paper damaged⌈gravatems 2 3 4 gravate, ms 1 grava[te] paper damaged⌉ praestabo. In articulis sic me geram, ut Dominatio Vestra Reverendissima consuluit superinscribed in place of crossed-out erit⌈erititit superinscribed in place of crossed-out erit⌉ atque voluit written over erit⌈erititit written over erit⌉.[4]
⌊⌋ a me Dominatio Vestra Reverendissima exemplum responsi nobilitati[5] a ⌊maiestate regia⌋ dati. Quod ex superinscribed⌈exex superinscribed⌉ ms 2 3 4 scripto, ms 1 script[o] paper damaged⌈scriptoms 2 3 4 scripto, ms 1 script[o] paper damaged⌉ non fuit prolatum, sed ⌊reverendissimus dominus Plocensis⌋ ex quibusdam annotatiunculis in margine nostrae consultationis[6], cuius Dominationi Vestrae Reverendissimae misi copiam superinscribed in place of crossed-out exemplum⌈exemplumcopiamcopiam superinscribed in place of crossed-out exemplum⌉, additis verbo dumtaxat a ⌊maiestate regia⌋ respondit, neque usu in aula regia receptum est, ut istiusmodi responsa scripto firmentur. Quae Dominationi Vestrae Reverendissimae scripsi ita, ut omnes audivimus, sic ea superinscribed⌈sic easic ea superinscribed⌉ in notitiam Dominationis Vestrae Reverendissimae deduxi. Ea, quae ⌊magnificus dominus palatinus Marienburgensis⌋[7] Dominationi Vestrae Reverendissimae misit, ad eum a domino ⌊Ioanne a Werden⌋ ex nostra omnino mente, ut ad Dominationem Vestram Reverendissimam perferrentur on the margin⌈ut ad Dominationem Vestram Reverendissimam perferrenturut ad Dominationem Vestram Reverendissimam perferrentur on the margin⌉, fuerunt missa.
De ⌊concilio⌋ nihil est quod boni sperare debeam. Fuit, ut prius scripsi,
⌊Cracoviae⌋ ⌊nuntius quidam ⌊pontificis⌋⌋[8], qui ad minimum tribus mensibus, priusquam certo concilium ⌊Mantuae⌋[9] constitui debuit, pollicitus est ⌊pontificem⌋ id ⌊Regni⌋ praelatis denuntiaturum. Quod hucusque neque successit, neque quando
succedere debeat, sciri potest superinscribed⌈sciri potestsciri potest superinscribed⌉ stantibus his inter ⌊caesarem⌋ et ⌊Gallum⌋ bellis, qui in Christianos omnem ⌊Turcarum⌋ vim induxit, cuius ad praesens non parva pars esse written over t⌈tsese written over t⌉ in ⌊Hungaria⌋ fertur, maxime autem in Germaniam on the margin⌈maxime autem in ⌊Germaniam⌋maxime autem in Germaniam on the margin⌉ inducere conatur.
Equos Reverendissimae Dominationis Vestrae ⌊hinc⌋ integros ad Dominationem Vestram Reverendissimam mitto cum summa, qua possum, gratiarum actione, atque utinam istiusmodi profectio numquam mihi ... illegible⌈...... illegible⌉ deinceps sit necessaria, a qua, quantum possum, cum damno factus cautior, me continebo in posterum. Hoc unum laudis a nostris nobilibus obtinui, quod dicor impensis ⌊Gdanensium⌋ hanc totam meam profectionem, in qua supra trium mensium spatium absumpsi et on the margin⌈ in qua supra trium mensium superinscribed in place of crossed-out super tres menses⌈super tres menses in qua supra trium mensium in qua supra trium mensium superinscribed in place of crossed-out super tres menses⌉ spatium absumpsi et in qua supra trium mensium spatium absumpsi et on the margin⌉ in qua praeter decem equites (erant enim plures) superinscribed in place of crossed-out quinquaginta⌈quinquaginta(erant enim plures)(erant enim plures) superinscribed in place of crossed-out quinquaginta⌉ quadraginta equos alui, transegisse. Nihilominus tamen nulli quam Dominationi Vestrae Reverendissimae debeo, cui immensas ago gratias, quod adhuc pacientiam mecum habeat ... illegible⌈...... illegible⌉. Si eam pecuniam a fratre meo[10] Dominatio Vestra Reverendissima superinscribed⌈Dominatio Vestra ReverendissimaDominatio Vestra Reverendissima superinscribed⌉ accepisset, iam illam ⌊Fuggaris⌋, quibus ea satisfeci, deberem, neque illos frustrarer superinscribed in place of crossed-out essent brevi frustratos⌈essent brevi frustratosfrustrarerfrustrarer superinscribed in place of crossed-out essent brevi frustratos⌉, licet per duos annos sese subsequentes graves impensas fecerim. Nihilo secius tamen on the margin in place of crossed-out Et Deo gratia⌈Et Deo gratia[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ licet per duos annos sese subsequentes graves impensas fecerim. Nihilo secius tamen licet per duos annos sese subsequentes graves impensas fecerim. Nihilo secius tamen on the margin in place of crossed-out Et Deo gratia⌉, modo domi manere liceret superinscribed in place of crossed-out possem⌈possemliceretliceret superinscribed in place of crossed-out possem⌉, nihil mihi in gratia Dei deesset vel deesse posset. Dominus providebit on the margin⌈ms 2 3 4 Dominus, ms 1 [Do](mi)nus⌈Dominusms 2 3 4 Dominus, ms 1 [Do](mi)nus⌉ providebitDominus providebit on the margin⌉ etc.[11]
Sigillum maius datum est feria sexta ante Invocavit[12] ⌊reverendissimo domino Plocensi⌋, minus ⌊domino Iacob castellano Gostinensi⌋[13]. Copiam superinscribed in place of crossed-out s⌈smm superinscribed in place of crossed-out s⌉ litterarum ratione iuramenti, quas ⌊dominus palatinus Pomeraniae⌋ attulit, his ms 2 3 4 adiunctas, ms 1 adiunctam⌈adiunctasms 2 3 4 adiunctas, ms 1 adiunctam⌉ mitto. Quod reliquum est, me paterno Dominationis Vestrae Reverendissimae amori ex corde commendo Deumque precor, ut illam quam
diutissime sospitet prosperetque in omnibus.
⌊Lubaviae⌋, X Martii MDXXXVII
Postscript:
BCz, 244, p. 194
Reverendissime mi Domine. In scheda prioribus litteris, quas nuper nuntius meus attulit, inclusa ms. inclusis(!)
⌈inclusainclusa ms. inclusis(!)
⌉ scribit me lamentari et in cunctis meis litteris conqueri de impensis et molestia. Quae lamenta, si imprudens emisi, et querelae ne Dominationis Vestrae Reverendissimae animum offendant, oro. Non parum in rebus duris ferre solet leniminis, ubi tuto in sinus amici id, quod grave et onerosum est, effundere licet, etiam si ab amico nil speretur levaminis. Quantum
patriae debeam, non me praeterit, ad cuius commodum et honorem si quas feci graviores, quam forte oportebat, expensas, non ducor paenitudine, verum nostratium ingratitudine moveor, quod id honoris mihi non tribuant, quod de meis impenderim, sed, quasi ab aliis stipendio conductus, tam splendide et honeste cum principibus viris in aula regia convixerim. Neque me secus atque
cf. Ov. Tr. 3. (7) 42 Irus et est subito, qui modo Croesus erat; Prop. 3. 5. 17 Lydus Dulichio non distat Croesus ab Iro; Mart. 5. 39. 8-9 Croeso divitior licet fuissem, / Iro pauperior forem; Adagia 1526 No. 574, 576 ⌊⌊⌋ esse arbitrorcf. Ov. Tr. 3. (7) 42 Irus et est subito, qui modo Croesus erat; Prop. 3. 5. 17 Lydus Dulichio non distat Croesus ab Iro; Mart. 5. 39. 8-9 Croeso divitior licet fuissem, / Iro pauperior forem; Adagia 1526 No. 574, 576 ⌋, non excedens, quod ioco mihi Dominatio Vestra Reverendissima scripsit pro paroemia “vas du kanst, dos thu”[14], hunc modum hucusque in magnis rebus et expensis satis longo tempore versatus in debito servavi tenore servaturusque, porro pro paterna admonitione gratias habeo immensas, illamque et consilium Dominationis Vestrae Reverendissimae secutus sum in omnibus. Cui me iterum iterumque commendo.
[1] The “principle of indigenousness” (i.e. native citizenship of a given land) ensured exclusive rights to hold offices and posts in Royal Prussia for its residents. The meaning of the concept of indigenousness was the subject of a long-lasting dispute between the Prussian gentry, which aimed for systemic unification with the Crown, and the Prussian Council, which represented the interests of great landowners and wealthy burghers. The key issue in the dispute was the possibility of acquiring citizenship by settling in Prussia. This conflict, fueled by the Polish gentry, which strove to obtain starosties within Royal Prussia, was one of the topics of the charges against the Prussian Council presented to the king at the 1536/37 Diet by the Prussian gentry’s legation. The Royal Prussian gentry’s legation to the 1536/37 Diet included: Chełmno district judge ⌊Jerzy Plemięcki⌋ and aldermen ⌊Fabian Wolski⌋ and ⌊Maciej Mgowski⌋ (cf. e.g. cf. MAŁŁEK 1976 p. 131 ⌊Małłek, 1976, p. 131cf. MAŁŁEK 1976 p. 131 ⌋). The indigenousness issue was then discussed at the springtime Prussian assembly in 1537, where the interpretation of the concept was developed in accordance with the councilors’ views, and sent to the king(cf. cf. Prusy Królewskie p. 52-65 ⌊Prusy, p. 52-65cf. Prusy Królewskie p. 52-65 ⌋).
[2] During the Diet in Cracow, Jan Chojeński proposed that the springtime Prussian assembly be held not in Malbork, as planned, but in Toruń, for the convenience of the royal commissioners who were to take part in the assembly (cf. also ⌊⌋).
[3] The demand that royal commissioners take part in the Prussian springtime assembly in 1537, to help resolve disputes, was contained both in the gravamina submitted at the 1536/37 Diet and in the opinion about them issued by the Prussian Council. The commissioners were ⌊Łukasz Górka⌋, ⌊Janusz Latalski⌋ and Łęczyca castellan ⌊Piotr Służewski⌋ (cf. cf. LENGNICH doc. No. 76, p. 193-198 ⌊Lengnich, doc. No. 76, p. 193-198cf. LENGNICH doc. No. 76, p. 193-198 ⌋)
(see also ⌊⌋, ⌊⌋, ⌊⌋, ⌊⌋.
[4] From the mid-15th century the
Warmia Chapter presented every bishop elect with election capitulations (the articuli iurati) for him to sign. These obligated the bishop to defend the rights and privileges of the Church in Warmia and to recognize that the Chapter and the bishop were partners in managing the diocese. The capitulations also concerned more detailed issues of finances and jurisdiction. (cf. cf. BORAWSKA 1984 p. 75, 76, 209 ⌊Borawska, 1984, p. 75, 76, 209cf. BORAWSKA 1984 p. 75, 76, 209 ⌋ (also further references there), and also Articuli iurati Episcopi Ioannis Dantisci (copy from the 16th/17th century AAWO, Dok.Kap.A4/36)).
[5] The Royal Prussian gentry’s legation to the 1536/37 Diet included: Chełmno district judge ⌊Jerzy Plemięcki⌋ and aldermen ⌊Fabian Wolski⌋ and ⌊Maciej Mgowski⌋ (cf. e.g. cf. MAŁŁEK 1976 p. 131 ⌊Małłek, 1976, p. 131cf. MAŁŁEK 1976 p. 131 ⌋). The Prussian gentry’s legation presented the king with gravamina containing about 20 objections, mainly against the Prussian Council and against the domination of the great cities (especially Gdańsk) over the region. The gravamina concerned economic matters (taxes, commerce, customs duty, measures and weights, minting of coins),legal issues (court procedure, court fine amounts, interpretation of the law on indigenousness, codification of Chełmno law, attacks by noblemen from neighboring voivodeships, accusations against Johann von Werden), administrative matters (the procedure of convoking general and particular assemblies, marking of territorial borders in Prussia), and defense (vetting) (print: cf. LENGNICH No. 73, p. 173-183 ⌊Lengnich, doc. No. 73, p. 173-183cf. LENGNICH No. 73, p. 173-183 ⌋).
[6] For more about the written opinion of the Prussian Council legation on the gravamina, presented to the king - see ⌊⌋.
[7] Georg von Baysen was to be in the Prussian Council’s legation to the 1536/37 Diet, but did not go because of illness (cf.cf. MAŁŁEK 1976 p. 134 ⌊ Małłek, 1976, p. 134cf. MAŁŁEK 1976 p. 134 ⌋).
[8] Pamphilus de Strassoldo as the papal nuntio was present at the Cracow Diet from November 18 to ca. December 15, 1536. One of his main tasks was to give the bishops the papal bullae and brevia convening a General Church Council (see also ⌊⌋).
[9] Just as Dantiscus expected, the General Council called by Pope Paul III in 1536 in Mantua and in 1537 inVicenza did not take place due to the political situation. The Council was ultimately held in 1545 (the Council of Trent).
[10] One of Dantiscus’ brothers – ⌊Bernard⌋ or ⌊Georg von Höfen⌋.
[11] This is most probably an expression used in the rhetoric of the time, maybe a reference to
cf. Vulg. Gn 22. 8 dixit Abraham Deus providebit sibi victimam holocausti; Vulg. Hbr 11. 40 eo pro nobis melius aliquid providente, ut non sine nobis consummarentur ⌊Biblecf. Vulg. Gn 22. 8 dixit Abraham Deus providebit sibi victimam holocausti; Vulg. Hbr 11. 40 eo pro nobis melius aliquid providente, ut non sine nobis consummarentur ⌋
[12] feria sexta ante Invocavit – February 16, 1537.
[13] In fact, Paweł Wolski was appointed Vice-Chancellor; he was the Gostynin starosta and Sochaczew castellan; the name Iacob probably found its way into the text by mistake; acc. to printed lists of officials based on entriesin the books of the Crown Register, Wolski was nominated for the post of Vice-Chancellor on January 3, 1537, and not, as Dantiscus states, February 16 (cf. cf. Urzędnicy 10 No. 635 ⌊UrzCentrPol No.635cf. Urzędnicy 10 No. 635 ⌋).
[14] vas du kanst, dos thu – Old German: Was du kannst, das tu, (Eng.: Do what you can).
| |
205 | IDL 6118 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1537-03-12 |
received [1537]-03-13
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 8, f. 93 + f. [1] missed in numbering after 93
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 402
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 93r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime ac plurimum honorande.
Cum, ut proximis ⌊⌋ scripsi, ⌊Thoronium⌋ proficisci mihi in totum sit impossibile, in ⌊Marienburgum⌋ veniendi quae possit esse spes, ex eisdem litteris accepit Reverendissima Dominatio Vestra, nempe tam tenuis ac incerta, ut ne de vita quidem eousque proferenda in tam dubio et in horas mutabili statu valetudinis meae adversae securus sim, tantum abest, ut certo me illius venturum polliceri queam. Si qua est fides veri, pro exploratissimo habeat Reverendissima Dominatio Vestra teneri me tanto in hoc written over is⌈isococ written over is⌉ pro ⌊reipublicae⌋ nostrae atque adeo libertatis ⌊patriae⌋ defensione adessendi desiderio, ut paratus essem exponere vitam propriam, nedum in sumptus pecuniam, si quoquo modo per valetudinem liceret. Ut quid enim libeat vivere, amissa libertate, ac praeterea in tantis vitae taediis, ne dicam, poenis?
Probo itaque et laudo sententiam Dominationis Vestrae Reverendissimae, quam omnino statuit, ut ⌊Thoronii⌋ ⌊conventio⌋ ista celebretur, dummodo litterae ad ⌊nobilitatem⌋ et civitates tempestive satis expedirentur, ut profecto nunc expediri poterunt, cum sciatur, in cuius manibus sigilla nunc sunt. Ut autem tanto et efficacius, еt festinatius res ea procedat, mitto per hunc nuntium signetum meum obsignatum, per opportunitatem remittendum.
Imo, ne quid remoretur, habeo in stabulo cantherium sive walachum bonum, quem ad hoc tenui et alui eo, si in mittendo ⌊Cracoviam⌋ nuntio opus habuerit Reverendissima Dominatio Vestra, lubens ipsum (ita ut Dominatio Vestra Reverendissima pro ipso mittat) ad hoc iter celerius emetiendum accommodabo.
Equi mei tres salvi ⌊huc⌋ reducti sunt, praeterea, ne quid in me desideretur, ita etiam curabo, ut ad ⌊conventum⌋ istum Thoroniensem nuntium aliquem insigniorem, puta unum aut duos de ⌊capitulo Warmiensi⌋, mittam, qui in his negotiorum praesentium difficultatibus ⌊senatum Pruthenum⌋ per invitam mei absentiam adiuvent ac Dominationi Vestrae Reverendissimae in omnibus ad manum sint, relevaturi, quoadeius fieri potest, laborum molem eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae.
Cui Christus ut adsit, vitam sanam concedat, consilium optimum inspiret fortitudinemque ac robur addat. Meum interea fuerit eius bonitatem ex totis visceribus precari.
Quod de domino ⌊Ioanne Tzimmerman⌋ scripsi, AAWO, AB, D. 8, f. 93v ita ex ore eius audivi ac ita esse omnino credimus. Nuntius vero cum litteris, C cur hactenus non venerit, incertum, venturum tamen esse propediem arbitror.
Cum his bene valeat Reverendissima Dominatio Vestra.
Ex ⌊Heilsberg⌋, feria secunda post Laetare anno MDXXXVII.
Reverendissimae Dominationis Vestrae in omnibus ⌊Mauricius episcopus Warmiensis⌋ subscripsit
Postscript:
AAWO, AB, D. 8, f. 1r unnumbered after 93
Reverendissime Domine.
Rogo, ne gravetur Reverendissima Dominatio Vestra me certiorem facere de causa illa inter ⌊Elbingenses⌋ ac teichgrabios per appellationem ad ⌊regiam maiestatem⌋ devoluta, utra pars ⌊Cracoviae⌋ obtinuerit victoriam, Elbingensesne an teichgrabii.
Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉
ut in litteris.
| |
206 | IDL 1597 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1537-03-16 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 198 (b.p.)
| 2 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 197 (left margin)
| 3 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 392
|
Prints: 1 | CEID 1/1 No. 11, p. 168-170 (in extenso; English register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
1537-03-16⌊Hodie1537-03-16⌋ ⌊hinc⌋ absolvi nuntium meum cum ⌊⌋, meo et Dominationis Vestrae Reverendissimae sigillo, quod iis inclusum re superinscribed⌈rere superinscribed⌉mitto, obsignatis. Quarum hic addidi exemplum. Et cum iam, antequam sigillum Dominationis Vestrae Reverendissimae accepissem, ⌊⌋ manu mea superinscribed⌈manu meamanu mea superinscribed⌉ absolvissem, addidi, pertaesus rescribendi laborem, ultimum in calce articulum, cum quo procul dubio pro sua in me benevolentia Dominatio Vestra Reverendissima erit contenta etc.
Quicquid a ⌊maiestate regia⌋ et a superinscribed⌈et aet a superinscribed⌉ ⌊reverendissimo domino Plocensi, Regni cancellario⌋, respondebitur, Dominatio Vestra Reverendissima sciet cum primis. 1537-03-15⌊Heri1537-03-15⌋ etiam accepi a venerabilibus dominis ⌊Tidemanno Gise⌋ custode et ⌊Felice Reich⌋ canonico Varmiensi ⌊Frauenburgi⌋ 1537-02-25⌊XXV mensis Februarii superinscribed⌈FebruariiFebruarii superinscribed⌉ praeteriti1537-02-25⌋ datas ⌊⌋, quibus a me statui sibi superinscribed⌈sibisibi superinscribed⌉ tempus postulant, quando in negotio conficiendae coadiutoriae ad me cum articulis on the margin⌈cum articuliscum articulis on the margin⌉[1] divertere deberent superinscribed in place of crossed-out possent⌈possentdeberentdeberent superinscribed in place of crossed-out possent⌉. Sique res morulam aliquam ferret posset superinscribed⌈possetposset superinscribed⌉, rogabant profectionem eorum ad me differri, quousque via fieret siccior et planior. Proinde diem illis pro 1537-04-08⌊Dominica Quasi modo geniti1537-04-08⌋ assignavi. Interea quaeso me edocere velit Dominatio Vestra Reverendissima superinscribed⌈Dominatio Vestra ReverendissimaDominatio Vestra Reverendissima superinscribed⌉, quemadmodum et prius rogavi, quomodo me in omnibus cum illis gerere debeam, etsi {si}quid super iis articulis cum Dominatione Vestra Reverendissima contulerunt vel quidpiam immutarunt. Quod reliquum est, me paterno amori Dominationis Vestrae Reverendissimae summopere commendo, cui a domino Deo aetatem longo tempore incolumem et omnia fausta precor.
⌊Lubaviae⌋, XVI Martii MDXXXVII
Postscript:
Reverendissimae Dominationi Vestrae gratias habeo ingentes, quod equum pro itinere versus ⌊Cracoviam⌋ saginaverit. Verum, cum coactus sim nuntium meum mittere versus ⌊Thoroniam⌋ ob quadam mea {mea} negotia, non potuit Dominationis Vestrae Reverendissimae equus tempori adesse. Eam tum propensionem a Dominatione Vestra Reverendissima summa cum gratitudine suscepi, meque illi iterum atque iterum commendo.
[1] From the mid-15th century the Ermland Chapter presented every bishop elect with election apitulations (the articuli iurati) for him to sign. These obligated the bishop to defend the rights and privileges of the Church in Ermland and to recognize that the Chapter and the bishop were partners in managing the diocese. The capitulations also concerned more detailed issues of finances and jurisdiction. (cf. cf. BORAWSKA 1984 p. 75, 76, 209 ⌊Borawska, 1984, p. 75, 76, 209cf. BORAWSKA 1984 p. 75, 76, 209 ⌋ and also Articuli iurati Episcopi Ioannis Dantisci (copy from the 16th/17th century AAWO, Dok.Kap.A4/36)).
| |
207 | IDL 4010 | Ioannes DANTISCUS to [Anton FUGGER?], Löbau (Lubawa), 1537-03-16 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, autograph, AAWO, AB, D. 7, f. 38r-v
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Von weg(en) der alten freuntschafft wisse wir mit unsern(n) briven(n) zu nymants, dan zu Ew(e)r Herligheit, / der zuvorsicht, sich nicht werde besveren / zu befhelen den(n) iren solche brive zu antwurtn(n) und furdren, do hin sie gehoren(n). / Der wegen wir E(wer) H(erlighei)t vil schuldig und pflichtig wollenn superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉wollen(n)wollenn superinscribed in place of crossed-out ...⌉ sein, / gancz gewilliger solchs umb E(wer) H(erlighei)t widerum(m)b freuntlich zu beschulden. / Ouch wolte wir E(wer) H(erlighei)t nicht bergen, / das, so wir negst im ⌊reichstage der Kron Polen⌋ zu ⌊Krako⌋ gewest / und superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉undund superinscribed in place of crossed-out ...⌉ uns von viler woltath wegen uns von E(wer) H(erlighei)t bewisen, / ⌊Jorg(en) Hegel⌋, E(wer) H(erlighei)t diner AAWO, AB, D. 7, f. 38v erboten(n), / so was wer bey ko(nigliche)r m(ajeste)t und den h(e)rn superinscribed⌈bey ⌊ko(nigliche)r m(ajeste)t⌋ und den h(e)rnbey ko(nigliche)r m(ajeste)t und den h(e)rn superinscribed⌉ zu thun, E(wer) H(erlighei)t und den iren(n) [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ guth(en), / uns sold ansprechn(n) etc. Do nebn(n) uns ouch ane [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ sverheit on the margin⌈sverheitsverheit on the margin⌉ solde ankomen(n), / wan solchs von noten(n) in die [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ und zu ⌊ko(nigliche)r m(ajeste)t⌋ und andren h(e)rn on the margin⌈und andren h(e)rnund andren h(e)rn on the margin⌉ uns zu begebn(n), / Ew(e)r H(erlighei)t beste [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ schaffen und furdren(n), / in welchen(n) erbittn(n) w[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ beharren(n) / und Got geb, das superinscribed⌈dasdas superinscribed⌉ es num(m)er not sey, de[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ so genczlich nochkomen(n) wollen(n). / Das sol sich E(wer) H(erlighei)t vortraulich zu uns vorsehen, / dan der selbt(en) E(wer) H(erlighei)t vil liebs und freuntlichs diensts mit der ta[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ zu erczeg(en), / sey wir schuldig und willig. / Es hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ hot uns ouch nicht wenig mher alse zuvor ⌊Jorg Hegel⌋, E(wer) H(erlighei)t negst zu Krako on the margin⌈negst zu ⌊Krako⌋negst zu Krako on the margin⌉ verpflicht gemacht, uns superinscribed⌈unsuns superinscribed⌉ mit ... illegible⌈...... illegible⌉ einer [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉chen sum(m)a gelts ... illegible⌈...... illegible⌉, die wir im dissen briv superinscribed in place of crossed-out diss mol⌈diss mol im dissen briv[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ im dissen briv superinscribed in place of crossed-out diss mol⌉ w[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ erlegen und zuschick(en), vorlegt, / do vor wir ouch hidden by binding⌈[ch]ch hidden by binding⌉ E(wer) H(erlighei)t fast grossen danck wissen und sag(en) / und hidden by binding⌈[nd]nd hidden by binding⌉ umb E(wer) H(erlighei)t zu beschulden nicht wollen under[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉sen, / die wir Gothe in langwerig(e)r gesuntheit hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉ und glukselig(en) zu nemen(n) befelen(n), / bittend unse[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ gunstiger freundt wolt sein und bleibn(n). /
| |
208 | IDL 4161 | [Mauritius FERBER] to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1537-04-02 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, A 1, No. 1062, f. 449v
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Quamquam non dubito Reverendissimam Dominationem Vestram consilium meum, quod ipsa in causa articulorum poposcit, ex litteris meis binis proxime, nisi fallit memoria, superioribus, non obscure intellexisse. Nolui tamen Eidem meo in ipsam amore, quae interea hic emerserunt, esse incognita. Quid enim venerabilis etc. frater noster, dominus ⌊Tidemannus Gise⌋ custos, ad nos in data litterarum ipsius (quas ea lege mitto, ut cum hoc nuntio remittantur) perscripsit et quo ipsum responso exceperim, ex mearum exemplo plane hauriet Reverendissima Dominatio Vestra. Quae ex his ipsis atque superioribus, ut est et ingenii felicitas, rerumque gerendarum longo usu comparata dexteritas, facile assequatur, quid consilii in hac re capiundum sit et quo pacto se gerere debebit erga nuntios ⌊capituli⌋ mei in eorundem articulorum causa venturos ad Reverendissimam Dominationem Vestram. Cuperem tamen, sic qua fieri posset et tolerabiles viderentur illi articuli, huic negotio felicem colophonem imponi. Sin secus, iam habet sententiam meam, quam, si placet, sequetur. Ne eadem toties inculcanda fastidio magis sim quam consilio eandem Reverendisimam Dominationem Vestram iuvem.
Quam Deus quam diutissime servet incolumem at florentem.
Ex ⌊Heilsberg⌋ II Aprilis 1537.
| |
209 | IDL 1616 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1537-04-04 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, autograph, BCz, 244, p. 213-214
| 2 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1537, f. 25r-v
|
Prints: 1 | CEID 1/1 No. 22, p. 196-198 (in extenso; English register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 244, p. 213
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine Frater et Amice
carissime atque observandissime. Salutem et mei commendationem plurimam.
Ex ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae ea, quae pro paterno suo in me amore ratione coadiutoriae me latere noluit, habunde intellexi, planeque in eo
Dominationis Vestrae Reverendissimae erga me propensissimam benevolentiam cognovi, qua mecum de omnibus sub vera paterna agit fiducia, non permittens me ignorare quicquam earum rerum, quas written over e⌈ess written over e⌉ usui et ex re mihi esse aliquando futuras esse arbitratur. Quemadmodum in litteris suis ad ⌊venerabilem dominum custodem Varmiensem⌋, quarum mihi exemplum misit, liquido declaravit. Ceterum, cum nesciam adhuc, immo et Dominatio Vestra Reverendissima, cuiusmodi articulorum[1] moderatio facta sit superinscribed in place of crossed-out esse debeat⌈esse debeatfacta sitfacta sit superinscribed in place of crossed-out esse debeat⌉, et quodque adscribed⌈queque adscribed⌉ ob id superinscribed⌈ob idob id superinscribed⌉, priusquam ⌊dominus custos⌋ cum ⌊suo collega⌋ ad me se conferat postulaverit ut, Dominatio vestra Reverendissima convenire written over at⌈atrere written over at⌉ debeat, videretur mihi, modo Dominationi Vestrae
Reverendissimae non displiceret, ut totum hoc negotium apud Dominationem
Vestram Reverendissimam tractaretur, ne foret opus quippiam in novam
consultationem aut superinscribed⌈autaut superinscribed⌉ ad ⌊capitulum⌋ referre. Quandoquidem, si quid eiusmodi in ipsis articulis [e]mergeret on the margin⌈e hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉mergeret[e]mergeret on the margin⌉, quod consilio et declaratione Dominationis Vestrae Reverendissimae egeret, ne inter nos superinscribed⌈inter nosinter nos superinscribed⌉ infecta re discederetur, ad Dominationem Vestram Reverendissimam esset recurrendum. Interea vero,
cf. Adagia 1526 No. 2759 Ut nunc sunt homines ⌊ut nunc sunt et paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉ homines, et temporacf. Adagia 1526 No. 2759 Ut nunc sunt homines ⌋, multa incidere possent, velit itaque non gravari Dominatio Vestra Reverendissima et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ hanc que utcumque subire molestiam atque pro sua in me benevolentia ac paterno ... illegible⌈...... illegible⌉ amore permittere utcumque subire molestiam, ut ipse possim unacum ⌊domino custode⌋ et ⌊collega eius⌋ coram Dominatione Vestra Reverendissima constitui transigereque omnia. Venturus quidem sum paucis comitatus, resque haec Deo duce bene on the margin⌈Deo duce beneDeo duce bene on the margin⌉ cepta multo facilius et solidius ad eum modum praesente Dominatione Vestra Reverendissima moderarique conficique poterit. Mitto igitur, ut sim de mente ms. mence(!)
⌈mentemente ms. mence(!)
⌉ Dominationis Vestrae Reverendissimae in iis certior, hunc meum nuntium. Quod non inivissem consilium, nisi quaedam essent et in litteris Dominationis Vestrae Reverendissimae atque etiam⌊domini custodis⌋ inessent litteris, quae me ad Dominationem Vestram Reverendissimam pertrahunt, quam etiam iam a multo tempore [o]b causas [p]lurimas et necessarias on the margin⌈o hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉b causas p hidden by binding⌈[p]p hidden by binding⌉lurimas et necessarias[o]b causas [p]lurimas et necessarias on the margin⌉ sanam et felicem videre cupimus. Accedit, quod interea etiam nuntius meus redibit ex ⌊Cracovia⌋, qui recta ad Dominationem Vestram Reverendissimam advolabit superinscribed, in the hand of other⌈advolabitadvolabit superinscribed, in the hand of other⌉, ubi tum, Deo auspice, futurus sum advolabit. Quem, ut eandem Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime incolumem prosperrimamque conservet, precor ex animo.
⌊Lubaviae⌋, IIII Aprilis MDXXXVII
Postscript:
BCz, 244, p. 214
Scripserat mihi ante aliquot dies Dominatio Vestra Reverendissima
postulans certior fieri superinscribed⌈postulans certior fieripostulans certior fieri superinscribed⌉, quomodo negotium ⌊Cracoviae⌋ inter ⌊Elbingenses⌋ et ⌊Insulares⌋ sit transactum, ad quod hidden by binding⌈[od]od hidden by binding⌉, similiter ut de concilio on the margin in place of crossed-out etiam⌈etiamsimiliter ut de conciliosimiliter ut de concilio on the margin in place of crossed-out etiam⌉, aliis cogitationibus distractus, quae memoriam distraxer written over heb⌈hebxerxer written over heb⌉ant hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉, occupatus non respondi. Audita fuit causa a maiestate regia superinscribed⌈a ⌊ maiestate regia⌋a maiestate regia superinscribed⌉ in frequenti ⌊Regni senatu⌋ nobis etiam ⌊Prutenis⌋ praesentibus et post. Variatis paper damaged⌈[is]is paper damaged⌉ tum on the margin⌈tumtum on the margin⌉ demum tot ex affectu sententiis eo deventum est, quod
rec[entibus] or [tis] hidden by binding⌈entibus hidden by binding⌈[entibus]entibus hidden by binding⌉[entibus] or [tis] hidden by binding⌉ oculis, quemadmodum prius in consilio nostro fuit decretum, subiici per certos revisores debeat, et inde res iterum (si recte memini) ad consilium nostrum referri, sub(?) indeque superinscribed in place of crossed-out unde⌈undeindequeindeque superinscribed in place of crossed-out unde⌉ cognitio totius causae adiecta sententia nostra sub sigillo on the margin⌈diecta sententia nostra sub sigillodiecta sententia nostra sub sigillo on the margin⌉ ad ⌊maiestatem regiam⌋ remitti. ⌊Reginalis maiestas⌋ plurimum ea in re fuerat sollicita etc.
[1] From the mid-15th century the Warmia Chapter presented every bishop elect with election capitulations (the articuli iurati) for him to sign. These obligated the bishop to defend the rights and privileges of the Church in Warmia and to recognize that the Chapter and the bishop were partners in managing the diocese. The capitulations also concerned more detailed issues of finances and jurisdiction. (cf. cf. BORAWSKA 1984 p. p. 75, 76, 209 ⌊Borawska, 1984, p. 75, 76, 209cf. BORAWSKA 1984 p. p. 75, 76, 209 ⌋, and also Articuli iurati Episcopi Ioannis Dantisci (copy from the 16th/17th century AAWO, Dok.Kap.A4/36)).
| |
210 | IDL 4119 | [Mauritius FERBER] to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1537-04-05 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, A 1, No. 1063, f. 449v-450r
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Heri sub vesperum applicuit hic nuntius Reverendissimae Dominationis Vestrae, a quo eiusdem ⌊⌋ acceptas et perlectas abundae intellexi neque fuissem gravatus satisfacere desiderio Reverendissimae Dominationis Vestrae, si mihi integrum fuisset. Ceterum video rem ⌊Warmiae⌋ sic institutam, ne nuntii ⌊capituli⌋ ⌊huc⌋ ad me sunt diversuri, sed recta ad Reverendissimam Dominationem Vestram concessuri, ut ex litteris venerabilis domini ⌊Tidemanni⌋ custodis (quas hodie circiter horam diei octavam accepi et per opportunitatem remittendas<)> plane intelliget. Hinc est, ut institutum ⌊capituli⌋ ac nuntiorum eius aequi bonique consulere oporteat.
Probaretur autem mihi, quod Dominatio Vestra Reverendissima in casu, quo negotium hoc coadiutoriae et articulorum[1] istic finiri nequiret, cum nuntiis ⌊capituli⌋ (quod non dubito, nequaquam austeris, verum humanis et familiaribus sermonibus tractabit) ita conveniret, ut vel nunc recta inde huc una cum Reverendissima Dominatione Vestra venirent, vel saltem ad alterum quempiam certum diem tam Dominatio Vestra Reverendissima, quam ipsi nuntii, hic constituerentur ad tentandum, si citra ulteriorem capituli deliberationem ea res confici posset.
Alia, quae modo scribam, non habeo, de omnibus enim iam ante AAWO, AB, A.1, f. 450r habet mentem et consilium meum Reverendissima Dominatio Vestra. Cui hoc tantum adiciendum putavi, quod non esset magnifacienda solutio illa debitorum in articulis expressa, si modo ea debitorum pecunia non in privatam personarum partitionem, sed in publicam ecclesiae utilitatem per capitulum consensu praelati sui conciteretur.
Reverendissimam Dominationem Vestram servet et fortunet in omnibus Christus.
Ex Heilsberg, 5 Aprilis 1537.
[1] From the mid-15th century, the ⌊Ermland Chapter⌋ presented every bishop elect with election capitulations (the articuli iurati) for him to sign. These obligated the bishop to defend the rights and privileges of the Church in ⌊Ermland⌋ and to recognize that the ⌊Chapter⌋ and the bishop were partners in managing the ⌊diocese⌋. The capitulations also concerned more detailed issues of finances and jurisdiction. (Cf. ⌊⌋, p. 75, 76, 209, and also Articuli iurati Episcopi Ioannis Dantisci (copy from the 16th/17th century AAWO, Dok.Kap.A4/36)).
| |
211 | IDL 1625 | [Mauritius FERBER] to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1537-04-13 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, A 1, No. 1064, f. 450r
|
Prints: 1 | UBC No. 917, p. 773 (in extenso; German register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
Quandoquidem Reverendissimae Dominationi Vestrae ita visum est, ut deputem certum tempus et diem, quo et Reverendissima Dominatio Vestra, et nuntii capitulares ⌊hic⌋ mecum constituantur ad perficiendum coadiutoriae negotium etc., non videtur mihi convenientius et aptius tempus, quam Dominica Iubilatae proxima, quae est 1537-04-22⌊vigesima secunda huius mensis Aprilis1537-04-22⌋. Quem 1537-04-22⌊diem1537-04-22⌋ et Reverendissimae Dominationi Vestrae per praesentes significo, ⌊capitulo⌋que meo cum primis significabo. Invitamus itaque eandem Reverendissimam Dominationem Vestram, ut se pro eadem ⌊huc⌋ conferre non gravetur, ita ut 1537-04-21⌊Sabbato proxime praecedenti1537-04-21⌋ ⌊arcem Heilsbergensem⌋ ingrediatur. Veniat autem cum tanto comitatu, quanto ei libet. Erit mihi cum omnibus suis gratissimus hospes. Interim mihi gaudeo ac Reverendissimae Dominationi Vestrae gratulor hoc ipsum coadiutoriae negotium ex sententia istic confectum esse, litteras regias remittens et pro impertitis novis rebus gratias agens plurimas.
Quod ad aulam regiam scribam, ad praesens habeo nihil, nam alioqui proprium servitorem cum equo serenissimo ⌊regi iuniori⌋ donando ⌊Cracoviam⌋ brevi mittam. Quem licet ⌊regia eius maiestas⌋ non postulaverit, attamen per alios ita subornatum esse subodoror. Intelligenti satis. Cetera omnia latius coram commentanda in tempus et diem personalis praesentiae Dominationis Vestre Reverendissimae reicio. Quam interea in salva et prosperrima valetudine Deus conservet.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 13 Aprilis 1537.
| |
212 | IDL 1627 | [Ioannes DANTISCUS] to [Mauritius FERBER], Löbau (Lubawa), 1537-04-15 |
Manuscript sources: 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 211 (t.p.)
|
Prints: 1 | CEID 1/1 No. 25, p. 203-204 (in extenso; English register) |
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 244, p. 211
Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine mi observandissime.
Salutem et mei commendationem plurimam.
Hesterna nocte, cum adhuc ⌊generosus dominus castellanus Culmensis⌋ apud me esset, ⌊⌋ a nuntio meo Dominationis Vestrae Reverendissimae accepi, quae me paterna Dominationis Vestrae Reverendissimae in me propensione, quam clare secum ferebant, non mediocriter exhilararunt. Sequarque in eis Dominationis Vestrae Reverendissimae contentam voluntatem, et ⌊hinc⌋ recta 1537-04-20⌊XX-a huius1537-04-20⌋ exibo, 1537-04-21⌊postridieque eius diei1537-04-21⌋ Deo bene favente apud Dominationem Vestram Reverendissimam in prandio constituar, hac tamen lege, ne Dominatio Vestra Reverendissima me exspectet impransa: sum fortassis ex ⌊Ditrichswaldo⌋ serius, quam ad meridiem, venturus.
⌊Cubicularius iste regius⌋ litteras de loco ⌊conventus⌋ Dominationi Vestrae Reverendissimae a ⌊serenissima maiestate regia⌋ reddet, de quibus aliisque rebus coram latius. Interea me solito paterno in me amori Dominationis Vestrae Reverendissimae summopere commendo. Dominus Deus eandem longissimo tempore sospitet prosperetque in omnibus.
⌊Lubaviae⌋, XV Aprilis anno Domini M-o D-o XXXVII
| |
213 | IDL 6119 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1537-04-26 |
received [1537]-04-28
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 8, f. 94
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 443
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.8, f. 94v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo plurimumque honorando.
AAWO, AB, D.8, f. 94r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice et frater carissime plurimumque honorande.
Utinam in placitum et omnem benevolentiam apud me Reverendissima Dominatio Vestra nuper tractata fuisset.
Hoc tamen unicum mihi gratum est, quod ex sententia convenit, concordavit atque amice cum ⌊capitulo⌋ meo sese absolverit. Quibus autem condicionibus nec a Dominatione Vestra Reverendissima, nec meo capitulo prorsus scio quicquam. Fortassis ita inter vos, ne sciam quicquam, conventum est. Quod non magni facio, modo sincera et solida stabiliaque permaneant universa.
Alia nova apud me non exsistunt.
Et his me Reverendissimae Dominationi Vestrae pro voto commendo, ipsam felicem faustamque in omnibus valere cupiens.
Ex ⌊Heilsberg⌋, 26 Aprilis anno etc. 37
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus et sincerus ⌊Mauritius episcopus Varmiensis⌋ subscripsit
| |
214 | IDL 7479 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Löbau (Lubawa)?, shortly before 1537-04-30 Letter lost |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński)?, 1537-04-30 Letter lost, mentioned in IDL 6120: Litterae(!) Reverendissimae Dominationis Vestrae per nuntium eius heri accepi |
| |
215 | IDL 6120 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1537-05-01 |
received [1537]-05-03
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 8, f. 95
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 450
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 8, f. 95v
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo plurimumque honorando
AAWO, AB, D. 8, f. 95r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime plurimumque honorande.
⌊⌋(!) Reverendissimae Dominationis Vestrae per nuntium eius heri accepi. Ex quibus omnia, quae volebam, intellexi sumque de omnibus contentus.
Quod de articulis mihi non communicatis ⌊⌋, nihil sinistrae suspicionis in se continebant. Quare, ut neque Dominatio Vestra Reverendissima secus intelligat aut interpraetetur, velim. Hoc tantum volebam scire, si quid controversiae adhuc inter Dominationem Vestram Reverendissimam et ⌊capitulum⌋ esset, an non.
Ceterum, quia de omnibus inter vos optime convenit, gratulor ex animo, precans, ut tam mihi, quam Dominationi Vestrae Reverendissimae ac ⌊ecclesiae Warmiensi⌋ pro omnium honore et salute in felicem successum evadant.
Christus Reverendissimam Dominationem Vestram salvam et felicem diu conservet, precor.
| |
216 | IDL 6968 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER, Althausen (Starogród), shortly before 1537-06-25 Letter lost |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński)?, 1537-06-29 Letter lost, mentioned in IDL 1652 Reddidit mihi in data praesentium litteras Reverendissimae Dominationis Vestrae in Altenhaus scriptas |
| |
217 | IDL 1652 | Mauritius FERBER to Ioannes DANTISCUS, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1537-06-26 |
received [1537]-06-29
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 247, p. 289-292
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 480
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 247, p. 292
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, fratri et amico carissimo plurimumque honorando
BCz, 247, p. 289
Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine frater et amice carissime plurimumque honorande.
Reddidit mihi in 1537-06-26⌊dat(a) praesentium1537-06-26⌋ ⌊⌋ Reverendissimae Dominationis Vestrae in ⌊Altenhaus⌋ scriptas, maximopere mihi gratas, cum propter novitates mecum communes factas, tum quod Dominationem Vestram Reverendissimam salvam sanamque testentur.
Quod ad coadiutoriae negotium attinet, nihil est, quod a me amplius adiici queat. Accommodabit Dominatio Vestra Reverendissima, ut confido, operam suam, ut felix et faustus colophon ei imponatur. Ex litteris etiam sacrae ⌊regiae maiestatis⌋ liquet non esse voluntatem maiestati eius (quod senatus Polonus libenter fortassis videret) vim inferendi privilegiis Prutenicis, non enim clam est eius maiestati, quanti sunt ei faciendae ⌊terrae Prussiae⌋ etc.
Dominus Deus bellator fortis corroboret et confirmet ⌊maiestatem eius⌋ ad feliciter conficiendum hoc bellum Walachicum et conterendum perfidos hostes suos. Id quod et pro ⌊caesarea celsitudine⌋ atque ⌊rege Romanorum⌋ omnibus votis precandum esse censeo.
Non satis accipio, ad quid datae sint commendaticiae pro ⌊filio domini Iacobi Alexwange⌋, nisi quod coniecturam facio, ipsum ad parochialem Elbingensem aspirare. Non gravabitur Dominatio Vestra Reverendissima per opportunitatem de hoc me facere certiorem.
Cuius precibus me et valetudinem meam satis afflictam, variam et in horas mutabilem commendo, ipsam prosperrime valere et florere ex animo optans eique omnia, quae iusserat, remittens.
⌊Mauritius Dei gratia episcopus Warmiensis⌋
| |
218 | IDL 1131 | Gdańsk Town Council to Mauritius FERBER & Ioannes DANTISCUS, Gdańsk (Danzig), 1537-07-07 |
received [1537]-07-11
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 94, f. 76
| 2 | office copy in German, APG, 300, 27, 15, f. 72v-73r
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 491-492
|
|
| |
219 | IDL 7427 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, 1537-08-06 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 5532: Euer Gnaden schreiben des datum sechs Augusti / hab ich empfangen |
| |
220 | IDL 5532 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Schmiechen, 1537-10-09 |
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 94, f. 122
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), f. 611
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.94, f. 122r
Hochwirdiger Furst, / genediger herr. /
Eurn Gnaden / seien mein ganntz willig dienst / mit fleis zu voran berait. /
E(uer) G(naden) ⌊⌋ des datum sechs Augusti / hab ich empfangen / unnd was betrifft E(uer) G(naden) pistumb, wo die sach ain furganng wurde haben, / das Got geb, / will ich darin thon, / als E(uer) G(naden) vertrauen zue mir stat. Das öll, so mir E(uer) G(naden) geschickt, / sag ich dero gantz fleißig danckh. / Will das mit guten freunden, / von E(uer) G(naden) wegen vertzeren. /
Thue mich hiemit E(uer) F(urstlich) G(naden) gantz dinstlich bevelhen. /
Datum ⌊Schmichen⌋, den 9 tag des monats Octobris / anno etc. XXXVII. /
E(uer) F(urstlich) G(naden) unterdeniger ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
| |
221 | IDL 6795 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, Löbau (Lubawa), 1537-11-16 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 4929: Ewr Furstlich Gnaden / schreiben des datum Lobaw den sechzehenden tag verschinen monats Novembris ist mir worden, / daraus underthanigest vernomen, / wie nur dan mein diener Jorg Hegel auch davon schreibet, / dass er gen Rom bevolchen hat, / dass geltt fur die zwo expeditiones zu bezahlen, / dass wirtt also geschehen. ; IDL 1787: Wollet hirinne fleis th[un] und die meynung ouch ewrnn hern Antoni wissen, der uns negst gancz freuntlich geschribenn / und uns zu willen zu sein erbotten, / wor uff unser a[nt]wurt hie beygebunden.; IDL 1793: Recepi recens litteras domini Antonii Fuggeri VI Octobris datas, quas Georgius Hegel mihi misit, in quibus fere supra humanitatem se mihi offert, maxime in casu, si negotium Varmiense pro me succederet, non mille solum, sed etiam in pluribus. Eas litteras Dominationi Vestrae Reverendissimae misissem, si non visum mihi fuisset ex re nostra esse, ut eas Georgius Hegel legeret. Quas igitur frater meus secum tulit. Rescripsi, quomodo res nostra omnis haberet, neque defuit Dominationis Vestrae Reverendissimae honesta mentio, et quod pecuniae nostrae Thoroniae essent depositae, ob quas, ut cum factore, ut vocant, suo fierent tractatus, fratrem meum misissem Cracoviam, adiecta condicione, quod sic Romae conservarentur, ne a procuratoribus sciretur numerus, sed illis ea dumtaxat darentur, quae essent expeditioni necessaria, residuum pro nobis remaneret. |
| |
222 | IDL 4929 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1538-01-13 |
received 1538-03-08
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 95, f. 6
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.95, f. 6v
Dem Hochwirdigen Fursten und Hernn, hern ⌊Johan bischoven zu Culmensee⌋, / meinem gnedigen herrn.
AAWO, AB, D.95, f. 6r
Hochwirdiger Furst, / gnedig(er) her. /
Ewer F(urstlich) G(naden) sein mein gantz underthanig willig dienst zuvor berait. /
Ewr F(urstlich) G(naden) / ⌊⌋ des datum ⌊Lobaw⌋, den sechzehenden tag verschinen monats Novembris ist mir worden, / daraus underthanigest vernomen, / wie nur dan mein diener ⌊Jorg Hegel⌋ auch davon schreibet, / dass er gen ⌊Rom⌋ bevolchen hat, / dass geltt fur die zwo expeditiones zu bezahlen, / dass wirtt also geschehen. / Gott verleih E(wr) F(urstlich) G(naden) / lang leben, / dass dieselbig mog in frieden lang jar und zu der saligkeit niessen. /
Ewr F(urstlich) G(naden) / hat mir geschicktt ein verley wildnuss oel, / die wil ich mit meinen guett(en) hern und freunden von Ewr F(urstlich) G(naden) wegen in freuden verzehren, / und E(wr) F(urstlich) G(naden) dabei in löstl(ich) gedenck(en), / deren ich mich hiemit underthanig bevelch(en) thue. /
Geben zu ⌊Augspurg⌋, den 13-t(en) tag Ianuarii anno etc. 1538-t(en).
E(wr) F(urstlich) G(naden) unterdeniger ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
| |
223 | IDL 6356 | [Ioannes DANTISCUS?] to Sebastian von FALKENHAIN, Löbau (Lubawa), [1532-09-12 — 1538-02-25] |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, in secretary's hand, BCz, 1643, p. 489 (t.p.)
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Unsern frentliche(n) grus und gutte(n) wille(n) zuvor. Edler und erhenvester her, bosonder, lieber freundt.
Noch dem der houpthma(n) vo(n) Osterrod etliche unsers ⌊bischtumbs⌋ allts written over z⌈zss written over z⌉essene, / die ehr vermeinet ins ⌊fursztenntumb von superinscribed in place of crossed-out zu⌈zu von von superinscribed in place of crossed-out zu⌉ Preussen⌋ zu gehiren, von uns thuet fordern, / werde(n) wir verursacht, widerumb auch die superinscribed⌈diedie superinscribed⌉ jenige(n), so aus aus unserm bischtume enthworden, / und in dergleichen on the margin⌈dergleichendergleichen on the margin⌉[1] gedachte(m) furisthtentumb gefunden werden, ab zu fordern, / und wollen euch derhalben angezeigth haben, / das ⌊Matts⌋, der scholtz zu ⌊Parthączynn⌋, ewers ampts on the margin⌈amptsampts on the margin⌉ aus unserm dorffe Freienwalde abhendig worde ist, / und uns zugehorig ist. / Derhalben ist unser freumtlich begeer, ir wollet denselbigenn unsern ⌊man⌋ darzu halten, / das ehr sich in unsere ⌊bischtumb⌋ / uffs furderlichste wideru(m)b gestelle, / oder unserm ⌊burggraffen zur Lobaw⌋ eine(n) tag und stelle denselbigen rechtlich anzuziehen und anzunemen ansetzen. / Das ferner on the margin⌈fernerferner on the margin⌉[2] wollen wir gen euch in gleichem ffal vor superinscribed in place of crossed-out der⌈der vor vor superinscribed in place of crossed-out der⌉ gleichen und begeren daruff ewer schrifftlich anthwort.
Dat(um) uff unserm schlos ⌊Lobaw⌋.
[1, 2] there is no insertion mark
| |
224 | IDL 7424 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1539-04-21 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 2159: Ewer Furstlich Gnaden schreyben des datum ainundzweyntzig april in Heylsberg hab ich mit dem veslin wiltins ol, so Ewer Furstlich Gnaden meinem diener Jorgen Hegel gen Croca gesandt / und er mir von dannen alher geschickt, empfangen |
| |
225 | IDL 2159 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1539-06-02 |
received 1539-07-12
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1597, p. 673-676
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1597, p. 676
Dem Hochwirdigen Fursten und Herrn, herrn ⌊Johan bischoven zu Ermeland⌋ / auf ⌊Heylsperg⌋ in ⌊Preussen⌋, / meinem g(nedigen) herrn
BCz, 1597, p. 673
Hochwirdiger Furst, Genediger Herr. /
E(wer) F(urstlich) G(naden) sein mein underthanig willig dienst alltzeit zuvoran beraidt.
E(wer) F(urstlich) G(naden) ⌊⌋ des datum ainundzweyntzig april in ⌊Heylsberg⌋ hab ich mit dem veslin wiltins ol(?), so E(wer) F(urstlich) G(naden) meinem diener ⌊Jorgen Hegel⌋ gen ⌊Croca⌋ gesandt / und er mir von dannen alher geschickt, empfangen. / Sag derselben E(wer) F(urstlich) Gnaden underthenigen danck / mit erbietung solches und E(wer) F(urstlich) G(naden) underthanig zuverdienen. /
Den buntel brief von E(wer) F(urstlich) G(naden) an meinen gnedigen hern ⌊episcopum Lundensem⌋ lautend, / hette ich seiner f(urstlich) g(naden) zugeschickt, dieweyl aber sein f(urstlich) g(naden) auf sechtzehen praeteriti / von ⌊Brussel⌋ per ⌊Ispania⌋ zu ⌊kay(serlicher) m(ajestät)⌋ postirt, / und iner vier oder funf wuchen gewislich widerum hieaussen sein soll, / hab ich dieselben bey meinen handen behalten. / Dan ich besorgt, dieselben möchten hochgemeltte ⌊Lundensem⌋ nit unterwegs antreffen / und sich die sach mit der weranthwurtung mindeste lenger verziehen. So bald aber ⌊sein f(urstlich) g(naden)⌋ heraus kompt, / sollen die derselben on verzug zugestellt werden. /
Daß aller weld ich E(wer) F(urstlich) G(naden) auf derselben schreiben underthaniger meinung nit verhalte. / Thue mich hiemit E(wer) F(urstlich) G(naden) underthanig bevelchen.
Datum ⌊Augspurg⌋, den andern tag Iunii anno etc. XXXIX-t(en).
E(wer) F(urstlich) G(naden) unterdeniger ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
| |
226 | IDL 2305 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1540-04-13 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1540-06-10
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1597, p. 1015-1018
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1597, p. 1018
Dem Hochwirdigen Fursten und Herren, / hern ⌊Johann bischove(n) zu Ermelant⌋ etc., meinem gnedigen herrn /
Auf ⌊Hegelsperg⌋ in ⌊Preussen⌋
⌊Craca⌋
BCz, 1597, p. 1015
Hochwirdiger Furst, / gnediger her. /
Euren Furstlichen Gnaden seind mein underthenig willig dienst zuvoran beraitt. /
Eurer F(urstlich) G(naden) schreiben mir yetzo gethan, / hab ich sambt zwayen briefen, / der ain an meinen gnedigen herren marggraf ⌊Johan(n) Albrechten⌋, / und der ander an herr(e)n ⌊Cornelium Scepperum⌋, / ⌊kay(serlicher) m(ajestät)⌋ rat lauttende, / empfangen, / die will ich an ire gehorige ort schickhen / und, so antwurt darauf gefellt, / meine(n) diener ⌊Jorgen Hegel⌋ gen ⌊Craca⌋ schickhen./
Das wiltnus ol so Eur F(urstlich) G(naden) bemelten ⌊Jorgen Hegel⌋ / mir zu schickhen / zuegestellt, / nemb ich also von Euren F(urstlich) G(naden) zu underthenigem danckh an. / Warinn ich dann Euren F(urstlich) G(naden) auch underthenig dienst ertzaigen kan, / das bin ich zethuen beraitt. /
Thue mich hiemit Euren F(urstlich) G(naden) underthenigklich bevelchen./
Dat(um) ⌊Augspurg⌋, am dreyzehenden tag Aprilis anno etc. im viertzigisten.
E(uer) F(urstlich) G(naden) unterdeniger ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
| |
227 | IDL 2313 | Piotr FIRLEJ to Ioannes DANTISCUS, Jedlnia, 1540-05-03 |
received Marienburg (Malbork), 1540-05-10
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, BCz, 1597, p. 1041-1042
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1597, p. 1042
Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dantisco⌋ Dei gratia episcopo Warmiensi, domino et amico suo carissimo et honorando
BCz, 1597, p. 1041
Reverendissime Domine, domine et amice singulariter gratiose ac honorande.
Post solitam sui commendationem. Salutem et omnem pro voto animi accessionem Vestrae Reverendissimae Dominationi ex animi mei sententia exopto.
Praeterea confisus gratiae et favoribus Vestrae Reverendissimae Dominationis, in qua ego numquam dubitavi, immo eandem mihi semper parare studui, ut tempore se offerente in negotiis quibusvis ea amicitia Vestrae Reverendissimae Dominationis uti valeam. Quid itaque acciderit negotium hoc domini Adae Valowski, generis mei, occasionem, cuius coram Vestra Reverendissima Dominatione ceterisque ⌊dominis consiliariis ducatus Prussiae⌋ in ⌊conventione⌋ proxime futura ⌊illius ducatus⌋ actionem habet et habiturus est. Vestram itaque Reverendissimam Dominationem, dominum et amicum meum gratiosum, rogo, quatenus Vestra Reverendissima Dominatio in causa et actione eiusdem domini Valowski satis iusta consilio et auxilio adesse dignetur, uti ex eodem domino Valowski vel ex eo, qui rem ipsius custodiet, in ea causa Vestra Reverendissima Dominatio latius intelligere dignabitur, quam ego uti meam propriam fore existimo. Certusque sum Vestram Reverendissimam Dominationem in praemissis erga eundem dominum Valowski gratiose se exhibere dignaturam eamque benevolentiam et amicitiam Vestrae Reverendissimae Dominationis in praemissis exhibitam modis omnibus remereri et referre studebo semper.
Cuius tandem favoribus me commendo.
Quam sanam ac felicissimam diutissime valere exopto.
⌊Petrus de Dambrowicza⌋ palatinus Lublinensis, Radomiensis et Casimiriensis capitaneus, idem servitor Vestrae Reverendissimae Dominationis ad vota paratissimus manu propria subscripsit
| |
228 | IDL 7422 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, 1540-09-17 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 2352: Eurer Furstlich Gnaden schreiben mir gethan des datum steet den sibenzehenden tag Septembris hab ich sambt ainem gepundt brief gen Rom gehörig empfangen, / mit begeer, / das ich denselben gen Rom schickhn / und darzue hundert ducatn zu betzaln verordnen wolle. |
| |
229 | IDL 2352 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1540-11-09 |
received Allenstein (Olsztyn), 1541-01-23
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1599, p. 67-70
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1599, p. 70
Dem hochwirdigen fursten und herren / hern ⌊Johann bischoven zu Ermelandt⌋ / meinem gnedigen herrn.
⌊Heylsperg⌋ in ⌊Preussen⌋
BCz, 1599, p. 67
Hochwirdiger Furst, Gnediger Herr. /
Euren Furstlichen Gnaden seind mein underthenig willig dienst zuvoran beraitt. /
Eurer F(urstlich) G(naden) ⌊⌋ mir gethan des datum steet den sibenzehenden tag Septembris hab ich sambt ainem gepundt brief gen ⌊Rom⌋ gehörig empfangen, / mit begeer, / das ich denselben gen Rom schickhn / und darzue hundert ducatn zu betzaln verordnen wolle. / Ferers innhalte, / mit angehenckhten eurer F(urstlich) G(naden) gnedigem erpietn vernom(m)en / und wiewohl ich nun aus allerlai bewegnusse die handlungn und welel zu ⌊Rom⌋ abgestölt, / yedoch auf eurer F(urstlich) G(naden) gnedige ansuechen und derselben zu undertheniger wilfahrung, / hab ich eurer F(urstlich) G(naden) brief an eurer F(urstlich) G(naden) oheim und schwestersun hern ⌊Casparus Hanau⌋ zu ⌊Rom⌋ lauttende hinein gesandt und verordnet, / ime hundert ducat(e)n gegen seiner quittung zu bezahlen. /
Das wolt ich eurn F(urstlich) G(naden), / dero ich zu dienen willig bin, / undertheniger meinung nit verhalt(e)n. / Mit undertheniger bitt, / wo meine sachn an eur F(urstlich) G(naden) gelangen wurden, / eur F(urstlich) G(naden) wolle die in gnedigem bevelh und furdrung haben. / Das umb eur F(urstlich) G(naden) will ich dazuverdienen willig erfunden werden. / Thue mich hiemit euren F(urstlich) G(naden) underthenigklichn bevelhen. /
Datum ⌊Augspurg⌋, am neundtn tag Novembris / anno etc. XLI.
E(uer) F(urstlich) G(naden) unterdeniger ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
| |
230 | IDL 7384 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1541-07-21 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 3714: Ewer Furstlich Gnaden schreiben mir detzo gethan des datum steet zu Heilsberg den XXI Iulii / hab ich sambt zwayen briefen, / nemblich den ainen an mein gnaden herrn marggraff Johann Albrechten, / den andern an herrn von Granvella laut ende, / empfangen. |
| |
231 | IDL 3714 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1541-08-26 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1541-11-05
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1595, p. 343-346
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8249 (TK 11), f. 357
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1595, p. 346
Dem hochwirdigen fursten und hern, / hern ⌊Johann bischoven zu Ermelandt⌋, / meinem gnedigen hern etc.
⌊Heilsberg⌋
Ew(e)r F(urstlich) G(naden) ⌊⌋ mir detzo gethan des datum steet zu ⌊Heilsberg⌋ den XXI Iulii / hab ich sambt zwayen briefen, / nemblich den ⌊⌋ an mein g(naden) herrn ⌊marggraff Johann Albrechten⌋, / den ⌊⌋ an ⌊herrn von Granvella⌋ laut ende, / empfangen. / Die hab ich nemlich meinem g(nedigen) herrn ⌊marggraff Johann Albrechten⌋ gen ⌊Hall⌋ alda sein f(urtlich) g(naden) detzo hof haltet, / unnd den anderen bemelten ⌊herrn Granvella⌋ auff ⌊Mayland⌋, alda er bey ⌊kay(serlicher) m(ajestät)⌋ iezo sein solle, / gesandt, / der zuversicht sollen also gewiss geantwurt werden. / Das wolt ich Ewer F(urstlich) G(naden), dero ich dienen willig bin, / undertheniger mainung nit verhalten. / Tue mich hiemit Ewern F(urstlich) G(naden) undertheniglich bevehlen. /
Datum ⌊Augspurg⌋, am XX-ten tag Augusti anno etc. XLI.
E(wer) F(urstlich) G(naden) undertheniger ⌊Antoni Fugger⌋ s(ub)s(cripsi)t
| |
232 | IDL 7386 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, 1541-09-23 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 2512:Ewer G(naden) schreyben des dattum 23 Septembris hab ich erst newlicher tag empfanngen |
| |
233 | IDL 2512 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1541-11-14 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1542-01-15
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1599, p. 71-74
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1599, p. 74
Dem hochwirdigen fursten und herren herren ⌊Johan bischoffen zu Ermelandt⌋ / auf ⌊Hegelsperg⌋ in ⌊Preissen⌋ etc. meinem gnedigen herrn /
Auff ⌊Cracka⌋ schick(en)
BCz, 1599, p. 71
Hochwirdiger furst, gnediger herr.
Ewer Furstlichen Gnaden sein mein undertanig gantz guetwillig dienst zuvvoran berayt. /
Ewer G(naden) ⌊⌋ des dattum 23 Septembris hab ich erst newlicher tag empfanngen. / Damit hat mein diener ⌊Jerg Hegl⌋ auch zu geschickt, / das gepuett breff an Ewer G(naden) ⌊oheimen⌋ gen Rom lautend, welches ich auch schon gen ⌊Rom⌋ gesandt. Unnd das forter gewisslich zu iberandtwurten bevelch gegeben hab. /
So hab ich vor 14 tagen auff ⌊Jorgen Hegls⌋ von ⌊Cracka⌋ schreyben gen ⌊Rom⌋ geschriben / und ordnung geben Ewer G(naden) oheimen herrn ⌊Casparn Hanaw⌋ fur die hundert ducaten so Jerg Hegl zu Cracka von Ewer F(urstlich) G(naden) inhannden hat, nach geprauch den wordt zu bezahlen, / unnd dargegen quittungen zuempfachen. / Das wolt ich Ewer F(urstlich) G(naden), der ich mich bevelchen und zu dienen gantz willig erpieten thue, in underthenigkeit nit verhalten./
Dattum ⌊Augspurg⌋, den XIIII tag November anno etc. im XLI.
E(wer) F(urstlich) G(naden) undertheniger ⌊Antoni Fugger⌋
| |
234 | IDL 2526 | Friedrich von der Ölsnitz to Ioannes DANTISCUS, Königsberg (Królewiec), 1542-01-03 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1542-01-07
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1599, p. 89-92
|
|
| |
235 | IDL 2547 | Friedrich von der Ölsnitz to Ioannes DANTISCUS, Hohenstein (Olsztynek), 1542-03-16 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1542-03-18
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1599, p. 121-122
|
|
| |
236 | IDL 7287 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1542-09-04 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 2594: <i>Ewr Furstlichen Gnade schreiben / des datum stet Heilsberg, den vierdten tag Septembris, hab ich emphanngenn</i> |
| |
237 | IDL 2594 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1542-10-11 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1542-11-22
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1599, p. 245-248
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1599, p. 248
Dem Hochwirdigen Fursten / und Herren(n), / herren ⌊Johann Bischoven zu Ermelanndt⌋ / auf Heilsperg in Preiss(e)n, / meinem gnedigen herren(n)
BCz, 1599, p. 245
Hochwirdiger Furst, / Genediger Herr. /
Ewrn Furstlichen Gnaden(n) sein mein underthenig / willig dienst zuvoran berait. /
Ewr F(urstlichen) G(nade) ⌊⌋ / des datum stet ⌊Heilsberg⌋, den vierdten tag Septembris, hab ich emphanngen(n). Unnd daraus Ewr F(urstlichen) G(naden)n begern, / das ich derselben ⌊schwester⌋ sun / ⌊Caspar(e)n Hannawen⌋ zu ⌊Rom⌋ / ainhundert / unnd funfczig ducaten(n) bezalen lassen. / Die Ewr F(urstliche) G(nade) mir widerumb zu ⌊Thorn⌋ / oder ⌊Taunczke⌋ erlegen lassen wellen etc. mit weiter(e)m innhalt vernomen. /
Dieweil ich dann Ewrn F(urstlichen) G(nade) zu diennen(n) / unnd underthenigen willen zubeweisen, sonder genaigt / unnd willig pin. / So wil ich gen ⌊Rom⌋ schreib(e)n / unnd ordnung geben(n), / das gedachtem ⌊Casparn Hannawen(n)⌋ ainhundert / unnd funfczig ducaten beczalt werden sollen(n). / Das wolt ich
Ewrm F(urstlichen) G(naden) dero ich zudienen(n) willig pin / undertheniger, mainung nit verhalten(n).
Datum ⌊Augspurg⌋, am XIte(n) tag Octobris, anno etc. XLII. /
E(wr) F(urstlichen) G(nade) unterdeniger ⌊Antoni Fugger⌋ s(ub)s(cripsit)
| |
238 | IDL 2635 | Rector, doctors and masters of the University in Frankfurt an der Oder to Ioannes DANTISCUS, Frankfurt an der Oder, 1543-03-01 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1543-03-29
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, UUB, H. 155, f. 68- 69
| 2 | copy in Latin, 18th-century, LSB, BR 19, No. 58
| 3 | register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 30, No. 141
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 22, 20
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
UUB, H. 154, f. 69v
Reverendo in Christo Patri ac Domino, domino Iohanni, ecclesiae Warmiensis Praesuli, domino nostro gratioso
⌊Philippus Sagius⌋ Marienburgensis, homo Prutenus, et cum tibi, Reverende Domine, non ignotus, tum vero etiam deditissimus optimarum artium, quibus ab ineunte aetate in ⌊Prussia⌋ operam dederat, facilius discendarum gratia ⌊Francophordiam⌋ huc in academiam nostram superiori anno se contulit et in celebri hoc omnis generis litterarum ludo rectissima studia sua <per> annum ita coluit, ut omnibus nobis, quibus est ipse cognitus (est autem universo iam collegio nostro notissimus) non vulgarem sui spem expectationemque fecerit planeque persuaserit, si fortuna iniqua et durum telum paupertas ei non obstiterit, in doctum ac praestantem virum brevi eum evasurum.
Quae cum ita sint, et nobis quidem constet humanissimo et optimo iuveni nullas opes esse, quibus ipse se alere et studia sua tueri casusque suos sustentare possit, adeo, ut egestate adductus nuper famulum hic in academia nostra egerit communem, non dubitavimus rogatu eius has pro ipso ad Reverendam Dominationem Tuam litteras dare proque tua erga omnes doctrinae pietatis studiosos homines voluntate liberalitateque abs te petere, ut, quemadmodum saepe alias multorum subvenire inopiae consuevisti, ita et nunc egregii huius iuvenis tenuitati benignitate tua succurrere digneris. Et quoniam Christianae et catholicae religionis
UUB, H. 154, f. 68v
litterarumque sacrarum mire est amans, proventibus alicuius in tua ditione sacerdotii eius rationibus ita consulere velis, ut annua stipe aliquamdiu otium eius foveat.
Qua is beneficencia tua tibi devinctus confectis suis studiis (quae quidem biennio aut ad summum triennio est confecturus) et ad te postea reverti, id, quod ipsi maxime est in votis, et tibi imprimis non incommodam aliquam navare operam suorumque studiorum fructus aliquos uberiores et maturiores promovere possit. Tametsi, ne nos quidem interea aut ullo tempore locoque ubi occasio oblata fuerit, eius emolumenta sumus neglecturi neque certe sollicitudinem, quam de illo semel suscepimus, deposituri. Id si Reverenda Dominatio Tua, ut speramus, effectum nobis dederit, apud ipsum quidem optime omnino rectissimeque posuerit. Promittimus enim atque spondemus Reverendam Dominationem Tuam dignos e suo munere fructus perpetuae eius gratitudinis et memoriae percepturam.
Nobis autem, qui praeclara indole adulescentes et studiorum laude morumque probitate, et vitae pietate integritateque insignes praecipue diligere solemus, non minus gratum fecerit ac si in nos ipsos beneficium id contulerit. Certe quicquid ei commodaveris, id totum et
universum in eo nobis existimabimus commodavisse. Ac de tua quidem voluntate, qua es bonitate atque munificentia, cum nos plane on the margin⌈planeplane on the margin⌉ non dubitemus,
UUB, H. 154, f. 69
tum is, pro quo haec scribimus, plurimum sane confidit sibique omnino pollicetur has litteras nostras maximum apud Reverendam Dominationem Tuam pondus esse habituras. Quae ne eum spes fallat, maiorem in modum etiam atque etiam rogamus. Bene valeat Reverenda Dominatio Tua.
⌊Francophordii ad Oderam⌋, Calandis Martii, Anno a Christo nato 1543.
⌊Rector, magistri et doctores Academiae Francophordianae⌋
| |
239 | IDL 7291 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, Thorn (Toruń), 1543-04-19 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 2646: E(uer) F(urstlichen) G(naden) schreiben des datum Thorn den XVIIII Aprillis hab ich empfangen |
| |
240 | IDL 2646 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1543-05-22 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1543-07-26
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1599, p. 315-318
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus Excerpts concerning Dantiscus' travels
BCz, 1599, p. 318
Dem hochwirdigen fursten und herrn / herrn ⌊Johann bischoven zu Ermeland⌋ / auff ⌊Heylsperg⌋ in ⌊Preussen⌋, / meinem gnedigen herren/
⌊Cracaw⌋
BCz, 1599, p. 315
Hochwirdiger Furst, / Gnediger Herr. /
Ewr F(urstlich) G(naden) seyen mein underthenig gutwillig dienst zuvor. /
E(wr) F(urstlich) G(naden) ⌊⌋ des datum ⌊Thorn⌋, den 1543-04-19⌊XVIIII Aprillis1543-04-19⌋, hab ich empfangen und daruß Ewr G(naden) begern (was sy ir zutzeitn hundert in zwayhundert dukaten gen ⌊Rhom⌋ zue machen / benottigt, / das ich sy damit nit lassen, / sonder von alter kuntschafft wegen wilfarn wolte) vernomen. / Daruff fuege ich Ewrn G(naden) underdienstlich zuvernemen, / das ich ewrn F(urstlich) G(naden) gleichwoll in sollichem und mererm zue dienen gutwillig und genaigt were. / Aber herr ⌊Quirin Galler⌋, / der mir ain guete zeit here meine sachen in ⌊Rhom⌋ verwalten, hat mir verschiner zeit geschrieben, / das er sich von Rhom und heraus in ⌊Teutschlande⌋ zuthuen willens. / Wie ich dann achte, / er schon uf dem weg sye, / derhalben ich daselbe alle meine sachen uffgehebe, / und wirde hinfuro an zue Rhom nit aigen leut noch gelt mer halten. / Wa aber ewr F(urstlich) G(naden) etwas bedurffen, / und derselben gelegen sein wurden, / gelt zue ⌊Venedig⌋ antzenemen, / will ich ewrn F(urstlich) G(naden) hinfuro an wie biß here gern dienen und söllich gellt E(wr) F(urstlich) G(naden) zue Venedig durch meine leut ußrichten und bezahlen lassen, / wenn sy das verordnen./
So melden Ewr F(urstlich) G(naden) verrer, sy habe ⌊Hansen Preden⌋, meinem diener die ainhundertfunffzig dukaten fur Ewr F(urstlich) G(naden) oheimen herrn ⌊Casparn Hannaw⌋ in ⌊Rhom⌋ bezalt, / wider erlegt, / das ist also guet. / Wolt ich ewr F(urstlich) G(naden) der ich mich underdienstlich thue bevelhen, / unverhalten nit lassen. /
Datum ⌊Augspurg⌋, den XXII tag Maii anno XLIII.
E(wr) F(urstlich) G(naden) unterdeniger ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
| |
241 | IDL 7385 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, before 1543-10-18 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 2667: Ewr Furstlich Gnaden schreiben und genedig begern bey meinem leuten zu Venedig verordnung zethun, / wann Ewer Furstlich Gnaden oheim, herr Caspar Hannow, bey denselben umb ainhundert ducaten ansuechung thun und begern wurde |
| |
242 | IDL 2667 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1543-10-18 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1543-12-16
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1599, p. 351-354
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1599, p. 354
Dem hochwirdigen fursten und herrn / herrn ⌊Johann bischoven zw Ermelandt⌋ auff ⌊Heylsperg⌋ in ⌊Preyssn⌋, / meinem genedigen herrn
BCz, 1599, p. 351
Hochwirdiger furst, genediger herr. /
E(wer) F(urstlich) G(naden) sein meine underthenig guetwillig dienst zuvor.
Ewr F(urstlich) G(naden) ⌊⌋ und genedig begern bey meinem leuten zu ⌊Venedig⌋ verordnung zethun, / wann E(wer) F(urstlich) G(naden) oheim, herr ⌊Caspar Hannow⌋, bey denselben umb ainhundert ducaten ansuechung thun und begern wurde. / Das fuer dieselben gegen seiner bekhantnus geraicht und furgestreckht werden, / auff sollich E(wer) F(urstlich) G(naden) genedig begern hab ich zu unndertheniger wilfarung meinem diener ⌊Cristoff Muelich⌋ geen ⌊Venedig⌋ geschriben und bevolchen, wann also gedachter E(wer) F(urstlich) G(naden) ⌊oheim⌋ umb beruerte suma bey ime ansuchen wirdeth, / ime dieselben gegen seiner bekhanntnus zuerlegen und zuhannden zestellen. / Das wolt ich E(wer) F(urstlich) G(naden) auf derselben schreiben und genedig ansuchen undertheniglich nit verhalten. / Dann E(wer) F(urstlich) G(naden) underthenigen und gueten willen zuerczaigen bin ich gewilligt, / thue mich derselben hiemit underthenig bevelchen.
Datum ⌊Augspurg⌋, am 18-d(en) tag des monats Octobris anno etc. 43.
E(wer) F(urstlich) G(naden) undertheniger ⌊Antoni Fugger⌋ s(ub)s(cripsi)t.
| |
243 | IDL 4578 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1544-01-19 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1544-04-11
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 97, f. 1r + f. [2] missed in numbering after f. 5
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 100
|
|
| |
244 | IDL 2725 | [Anton FUGGER?] to [Ioannes DANTISCUS?], Augsburg, 1544-05-10 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1544-06-07
Manuscript sources: 1 | copy in German, 16th-century, AAWO, AB, D. 70, f. 213r-214v
|
|
| |
245 | IDL 7423 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, Braunsberg (Braniewo), 1544-08-07 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 2758: Ewr Furstlich Gnaden schreiben des datum auf derselben schloss Braunsberg den sibenden tag verschinen monats Augusti / hab ich emphanngen |
| |
246 | IDL 2758 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1544-09-26 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1544-11-24
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1599, p. 451-454
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1599, p. 454
Dem hochwirdigen fursten / unnd herrn/ herrn ⌊Johann bischoven zu Ermelandt⌋ / unnd der ⌊kuniglichen lande Preyssen rats⌋ president, / meinen gnedigen herrn /
⌊Bresslaw⌋
BCz, 1599, p. 451
Hochwirdiger Furst. /
Ewrn Furstlichn Gnaden sein mein underthenig / willig dienst yeder zeit zuvor berait. /
Gnediger Herr. /
Ewr F(urstlich) G(naden) ⌊⌋ des datum auf derselben schloss ⌊Braunsberg⌋ den sibenden tag verschinen monats Augusti / hab ich emphanngen, / daraus, / das dieselb meinem diener ⌊Hansen Preten⌋ zu ⌊Danntzkha⌋ an den hundert ducaten, / so ich Ewr F(urstlich) G(naden) öhem, / herren ⌊Casparn Hannaw⌋ zu ⌊Rom⌋ zu bezahlen verordnet, / achtzigk dukaten, / und noch an muntz ainhundert ducaten, / so ich auch über vorig hundert ducaten paper damaged⌈[en]en paper damaged⌉ gedachtem herren Casparn Hannaw zu Rom von Ewr F(urstlich) G(naden) wegen yetzo zuzalen verordnen soll, / erlegen und zuestellen lassen, / er Hanns Pred aber sollich gelt, / weil er des von mir nit in bevelch hat, / nit annemen wellen, / mit gnedigem beger, / bey beruerttem meinem diener sollich gelt anzenemen, / und die hundert ducaten dem Hannaw zu Rom zu bezahlen / verschaffen. / Ferrers innhalts vernomen, / und wiewohl mir (wie ich Ewr F(urstlich) G(naden) hievor auch verständigt) gar verlegen, / weil ich mich der handlungen in ⌊Ytalia⌋ gar entschlagen, / sollich gellt zu ⌊Rom⌋ erlegen, / und zalen zelassen. / Noch dann derselben zu underthenigem gefallen, / weil ich verordnen, / das man gemeltem herren ⌊Casparn Hannaw⌋ solliche ainhundert paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉ ducaten in ⌊Rom⌋ erlegt, / und bezalt werden, / dergleichn paper damaged⌈[n]n paper damaged⌉ von Ewrn F(urstlich) G(naden) durch ⌊Hanns Preden⌋ (welcher yetzo nit anhaim sonder am herreitten zu mir ist) wann er wie paper damaged⌈[ie]ie paper damaged⌉ anhaim kumbt, / die vorigen resierenden achtzig ducaten dergleichen yetzige hundert ducaten sollen angenomen / werden. / Wie dann Ewr F(urstlich) G(naden) verrer an mich begern, / derselben ⌊burgermeister / unnd ratmannen der stat Braunsperg⌋ zwainzig centen dachkupfer / zu teckhung des kirchenthurns daselbst / durch ⌊Hanns Preden⌋ geben / unnd sollich kupfer, / nemblich yedes jars ainhundert march preissisch, / bis die suma so es anlauffn paper damaged⌈[n]n paper damaged⌉ BCz, 1599, p. 452 wirt, / gar bezalt, / meiner zelassen. / Das wil ich als abschaiden ⌊Hanns Preds⌋ / bey ime zubeschen / verordnen hidden by binding⌈[dnen]dnen hidden by binding⌉ unnd Ewrn F(urstlich) G(naden) yeder zeit underthenigen willen beweisen / bin ich berait. / Wolt ich Ewrn F(urstlich) G(naden) dero schreiben, / welcher ich mich auch underthenig hidden by binding⌈[nig]nig hidden by binding⌉ bevelhen thue, / nicht verhalten. /
Datum ⌊Augspurg⌋, XXVI-ten tag Septembris / anno DXLIIII.
E(wr) G(naden) gutwilliger ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
| |
247 | IDL 4603 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1545-01-02 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-03-29
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, AAWO, AB, D. 97, f. 42 + f. [1] missed in numbering after f. 46
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 183
|
|
| |
248 | IDL 7426 | Ioannes DANTISCUS to Anton FUGGER, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-01-09 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 4611: Ewr Furstlich Gnaden schreiben des datum stet Heilsperg, / den IX htag(!) Ianuarii hab ich empfangen und alles innhaltz vernomen. |
| |
249 | IDL 6940 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, 1545-02-24 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 4033 |
| |
250 | IDL 4611 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1545-02-28 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-04-29
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 97, f. 59 + f. [2] missed in numbering after f. 63
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 209
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.97, f. 59r
Hochwirdiger Furst. /
Ewr F(urstlich) G(naden) seyen mein underthenig willig dienst altzeit zuvor berait. /
Gnediger Herr.
Ewr F(urstlich) G(naden) ⌊⌋ des datum stet ⌊Heilsperg⌋, / den IX htag(!) Ianuarii hab ich empfangen und alles innhaltz vernomen. / Sag E(wr) F(urstlich) G(naden) umb die vereerung des wildprets unnd fisch, / gantz dienstlichen unnd vleissigen danckh / und wer der gar ob net gewest. /
Sovil dann die dreissig ducaten belangt, / So E(wr) F(urstlich) G(naden) meinem diener zue ⌊Cracaw⌋ erlege lassen, / die ich dem ⌊Nicolao Fridwaldt⌋ zue ⌊Rhom⌋ zue bezahlen verordnet. / Fueg ich E(wr) F(urstlich) G(naden) zu vernemen, / das ich jetzo schreiben empfangen, / gemelter ⌊Fridwaldt⌋, / ehe und mein comission brieff hinein komen tods verschiden ist, / also das er dise dreissig ducaten nit empfangen hat. / Sodann E(wr) F(urstlich) G(naden) soll dreissig ducaten dem herrn ⌊Caspar Hannaw⌋, / oder jemands andern bezalt haben wellen, / das werden dieselb den ⌊Jorg Hegl⌋ verstendigen, / wie dann E(wr) F(urstlich) G(naden) verrer begern, / gemeltem herrn Caspar Hannaw, wo er meine leut umb gelt ansuchen wurde, / ime dasselb erlegen zu lassen. / Ist an E(wr) F(urstlich) G(naden) mein bit, / dieselb wellen mir die suma, / wieviel ich ime zuebezalln verordnen soll benennen paper damaged⌈[nen]nen paper damaged⌉ [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉l dero verordnung wolg beschehen. / Wolt E(wr) F(urstlich) G(naden) ich, / dero ich mich diennstlich bevelhen thue, / uff derselben schreiben zue antwurt nit verhalten. /
Datum ⌊Augspurg⌋, den XXVIII htag(!) Februarii / anno etc. XLV-t(en).
E(wr) G(naden) williger ⌊Antoni Fugger⌋ subscripsit
| |
251 | IDL 4033 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-03-11 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, autograph, AAWO, AB, D. 7, f. 46v (b.p.)
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Unser(r) negst ⌊⌋, den superinscribed⌈denden superinscribed⌉ XXIIII dis negst vorschinen text damaged⌈[n]n text damaged⌉ Februarii / an E(wer) E(rbarkei)t ausgang(en) neben(n) unsers ⌊ohmen(n)⌋ von text damaged⌈[n]n text damaged⌉ ⌊Rom⌋ briff, / wirt E(wer) E(rbarkei)t etwan(n), wie nicht unbillich, on the margin⌈wie nicht unbillich,wie nicht unbillich, on the margin⌉ betrubt habn(n). / Wir sein aber hidden by binding⌈[er]er hidden by binding⌉ der zuvorsicht, / das sich die gotlichen willen(n) mit gedult superinscribed in place of crossed-out bisher⌈bisher mit gedult mit gedult superinscribed in place of crossed-out bisher⌉ undergebn(n), / und hidden by binding⌈[nd]nd hidden by binding⌉ habn(n) bisher gewartet, / ob E(wer) E(rbarkei)t unsern(n) ohmen(n) widerum(m)b gen hidden by binding⌈[en]en hidden by binding⌉ Rom heth wollen(n) schreiben(n) etc. Um(m)b die dreissig hungerische hidden by binding⌈[che]che hidden by binding⌉ guld(en), die ir uns zugeschickt / und die wir gen(n) an die ⌊Fug[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉schen⌋ vorschriben(n), / hab wir noch kein kuntschafft. Was hidden by binding⌈[as]as hidden by binding⌉ uns derhalb(en) wirt zukomen(n), wolle wir E(wer) E(rbarkei)t mit den ersten hidden by binding⌈[sten]sten hidden by binding⌉ nicht vorhalt(en) etc. Uns sein gestrigs tags von ko(nigliche)n hove disse hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ beigelete brive[1] in E(wer) E(rbarkei)t ⌊bruders⌋ sachen, die wir zcu(?) gefurdert on the margin⌈die wir zcu(?) gefurdertdie wir zcu(?) gefurdert on the margin⌉, / zukomen(n), / wollen hidden by binding⌈[en]en hidden by binding⌉ die selbt(en) mit unserm(m) schreiben(n) an in gestelt losse bestellen(n). Ouch hab wir negst durch superinscribed in place of crossed-out mit⌈mit durch durch superinscribed in place of crossed-out mit⌉ dennn written over m⌈mnn(n)nnn written over m⌉ edlen, wolgeborn(en) h(e)rn ⌊elbingschen hidden by binding⌈[chen]chen hidden by binding⌉ castellan(n)⌋ etc. E(wer) E(rbarkei)t beger des dorffs halb(en) etc. mit sondren(n) fleissig(en) bitten(n) an ⌊ko(niglich)e written over r⌈ree written over r⌉ m(ajeste)t⌋, u(nsern) a(llergnedigsten) h(e)rn, lossen anbringen(n) solchs h superinscribed in place of crossed-out darzu⌈darzu solchs h[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ solchs h superinscribed in place of crossed-out darzu⌉ euch hidden by binding⌈[h]h hidden by binding⌉ gemelter h(er) ⌊castellan(n)⌋ / vortzustellen(n) hot zugesagt, / derwe[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ wir in gutter hoffnung sein. / Was erlangt wirt, / s[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ E(wer) E(rbarkei)t nicht unangeczeigt bleibn(n). / Der wir vil ehr(e) und hidden by binding⌈[d]d hidden by binding⌉ nucz zuschaff(en) / geneigth uns superinscribed⌈unsuns superinscribed⌉ erbitt(en) und willig. / Gotlichn(n) gnaden hidden by binding⌈[aden]aden hidden by binding⌉ befolen(n). /
Dat(um) a(us) u(nserm) s(chlosse) ⌊Heilsberg⌋, XI Marcii MD XLV.
[1] after brive is a crossed out insertion mark
| |
252 | IDL 6941 | Nikolaus FRIEDWALD to Ioannes DANTISCUS, before 1545-03-14 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 4032 |
| |
253 | IDL 4032 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-03-14 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, autograph, AAWO, AB, D. 7, f. 46r (c.p.)
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Unsern(n) etc. Ersam(er). /
Ew(e)r E(rbarkei)t ⌊⌋ unser(r) dienst halb(en) uff die negstkomfftige herschawung / hab wir wol eingenomen(n), / haltende noch in frisschem gedencken(n), was der weg(en) negst E(wer) E(rbarkei)t in irem hause mit uns daraus gereth, / wor inne wir uns gen E(wer) E(rbarkei)t ⌊hausfraw mutter(r)⌋ dermossen(n) wolln(n) erczeig(en), / das von superinscribed⌈vonvon superinscribed⌉ irem in irem privilegio kein nochteil sol geschen(n) hove und huben(n), die sie under uns besiczt, / nicht hocher dienst sol gefurdert werd(en), dan wie in den registern(n) der vorigen herschawungen(n) / wirt befund(en).
Aus E(wer) E(rbarkei)t schreiben(n) hab wir nicht vornomen(n), ob der unser(r) und ⌊unsers ohmen(n)⌋ ⌊⌋ von(n) ⌊Rom⌋ von hinnen den 24 Februarii on the margin, in the hand of other⌈von hinnen den 24 Februariivon hinnen den 24 Februarii on the margin, in the hand of other⌉ sein zukomen(n). / Ouch hab wir negst den XI dits on the margin, in the hand of other⌈den XI ditsden XI dits on the margin, in the hand of other⌉ E(wer) E(rbarkei)t und derselbt(en) bruder(r), den ersamen(n) h(ern) Adrian Rothman zu Thorn(n) on the margin, in the hand of other⌈den ersamen(n) h(ern) ⌊Adrian Rothman zu ⌊Thorn(n)⌋⌋den ersamen(n) h(ern) Adrian Rothman zu Thorn(n) on the margin, in the hand of other⌉, mit zuschickung ko(nigliche)r co(m)mission und der uffgabe, die er seinem(m) eidem gethon(n), / co(n)firmacion / ⌊⌋, / domit wir in, / unsers achtens, / habn(n) beantwurt. / Wollet in von unsern(n) weg(en) freuntlich grussen(n). Gotlichn(n) gnad(en) befoln(n).
Dat(um) a(us) u(nserm) s(chlosse) ⌊Heilsberg⌋, den XIIII Marcii MD XLV[1].
[1] a(us) u(nserm) s(chlosse) ⌊Heilsberg⌋, den XIIII Marcii MD XLV ms ut sup(ra), see ⌊⌋
| |
254 | IDL 4080 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-04-03 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, autograph, AAWO, AB, D. 7, f. 60v (c.p.)
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Uff E(wer) E(rbarkei)t negst schreibn(n), / belangend die herscha[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉, wolle wir derselbt(en) nicht berg(en), / das sich superinscribed⌈sichsich superinscribed⌉ vor etlichn(n) tage der gem[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ ⌊adel ... illegible⌈...... illegible⌉ disser ko(nigliche)n land(en) on the margin⌈disser ko(nigliche)n land(en)disser ko(nigliche)n land(en) on the margin⌉⌋ sich vor uns ... illegible⌈...... illegible⌉ der ungelegnen(n) superinscribed⌈ungelegnen(n)ungelegnen(n) superinscribed⌉ zceit halbn(n) hot besvert / und gebeth[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉, ⌊ko(nigliche)r m(ajeste)t⌋, u(nserm) a(llergnedigsten) h(e)rn vorlengerung on the margin⌈u(nserm) a(llergnedigsten) h(e)rn vorlengerungu(nserm) a(llergnedigsten) h(e)rn vorlengerung on the margin⌉ zu erhalt(en), / dem wir so noch gekomen(n) / und hochgemel hidden by binding⌈[el]el hidden by binding⌉te ko(niglich)e m(ajeste)t solche mosterung biss uff den negst(en) dingstag noch erhebung des heilig(en) kreuczs, / den XV Septemb(ris) vorlegt het. / D[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ noch wirt sich E(wer) E(rbarkei)t ouch wissen zu richt(en), / die wir bitt(en), d[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ beigelegt(en) bey imants, der superinscribed⌈derder superinscribed⌉ gewiss wer, / mit den erst(en) an unsern(n) ⌊bru hidden by binding⌈[ru]ru hidden by binding⌉der⌋ gen ⌊Danczk⌋ wold ... illegible⌈...... illegible⌉ bestellen(n). / Daran uns etwan(n) geleg(en), welchs wir umb E(wer) E(rbarkei)t, / die wir gotlichn(n) gnade(n) befeln(n), [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ aller freuntlicheit wolln(n) beschuld(en). /
| |
255 | IDL 4073 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-04-09 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, autograph, AAWO, AB, D. 7, f. 58v (c.p. 3)
|
|
| |
256 | IDL 2816 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1545-04-18 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-06-27
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, autograph, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1599, p. 495-498
|
|
| |
257 | IDL 4063 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-06-17 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, autograph, AAWO, AB, D. 7, f. 56v (t.p.)
|
|
| |
258 | IDL 6366 | Ioannes DANTISCUS to Gaspar, a parish priest in Frauenburg (Frombork) & Vicars, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-07-03 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 7, f. 48r-v
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D.7, f. 48r
⌊Ioannes Dei gratia episcopus Varmiensis⌋ honorabili domino ⌊Gasparo parocho⌋ in ⌊Frauenburg⌋[1] et universis presbyteris curatis sub eadem sede constitutis
Quoniam nos Divina Scriptura docuit et ecclesiae consuetud
o confirmavit, quod cf. Vulg. Mc 2:13:1 sancta ergo et salubris cogitatio pro defunctis exorare ut a peccato solverentur ⌊sancta et salutaris sit oratio, quae pro defunctis Domino offertur, ut a peccatis solvanturcf. Vulg. Mc 2:13:1 sancta ergo et salubris cogitatio pro defunctis exorare ut a peccato solverentur ⌋ propitiumque iudicem inveniant, debemus autem(?) indifferenter orare pro spiritibus fidelium defunctorum, ut sit illis salus aeterna et ac perpetua sanitas, gaudium et refrigerium sempiternum. Imprimis tamen maxime rogare oportet pro iis regibus et iis, qui in eminentiore loco constituti fuerunt.
Cum itaque serenissima superinscribed in place of crossed-out illustrissima⌈illustrissima serenissima serenissima superinscribed in place of crossed-out illustrissima⌉ princeps ⌊Elizabeta⌋, ⌊Ferdinandi Romanorum regis⌋ filia, serenissimi domini, domini nostri ⌊Sigismundi iunioris Poloniae regis⌋ carissima coniunx, superioribus diebus in flore aetatis ante tempus rapta, naturae debitum solvit atque, de hac lacrimarum valle sublata, in alteram vitam transiit, hortamur vos in Domino et in virtute sanctae oboedientiae mandamus vobis, ut Dominica sequente ut on the margin⌈utut on the margin⌉ postquam nostras litteras acceperitis, primum id populo denuntietis, deinde sequente Dominica on the margin in place of crossed-out et subscripseritis⌈et subscripseritis primum id populo denuntietis, deinde sequente Dominica primum id populo denuntietis, deinde sequente Dominica on the margin in place of crossed-out et subscripseritis⌉ publice in ecclesiis vestris vigilias et missas defunctorum pro eius anima sollemniter instituatis, magistratus on the margin⌈magistratusmagistratus on the margin⌉ populumque, ut huiusmodi officiis intersit, quando pro dormitione eius sacrificium celebrabitur, intersit atque oblationes, eleemosinas, orationes, deprecationes aliaque pietatis officia pro anima defunctae cum devotione debita ut faciat diligenter, hortemini, pulsatis campanis superinscribed⌈pulsatis campanispulsatis campanis superinscribed⌉, collocatis fraternitatum candelis et aliis istiusmodi regalibus on the margin⌈regalibusregalibus on the margin⌉ sollemnibusque adscribed⌈queque adscribed⌉ exsequiis exhiberi solitis et consuetis, sub oboedientia superinscribed in place of crossed-out gravamine⌈gravamine oboedientia oboedientia superinscribed in place of crossed-out gravamine⌉ non secus facturi.
Volumus autem hanc nostram requisitionem de vicino ad vicinum plebanum cum subscriptionis nota transmitti et per postremo in the other hand, superinscribed in place of crossed-out postremum⌈postremum postremo postremo in the other hand, superinscribed in place of crossed-out postremum⌉ ad cancellariam nostram more solito referri.
[1] ⌊Gasparo parocho⌋ in ⌊Frauenburg⌋ in place of ⌊Iacobo Hermicz⌋ archipresbytero et parocho in ⌊Braunsberg⌋ on the basis of annotation on a rough draft AAWO, AB, D.7, f. 48v, which was a common pattern of letters to 10 parish priests and their vicars.
| |
259 | IDL 2486 | Anton FUGGER to Ioannes DANTISCUS, Augsburg, 1545-08-29 |
received Wormditt (Orneta), 1545-11-15
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1599, p. 23-26
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCK 1599, s. 23-4
Anton Fugger do Dantyszka, Augsburg 29 VIII 1545
Hochwirdiger furst, Genediger herr. E F g.n sein mein vnderthenig vnnd
guetwillig dienst yederzeit zuuoran. E F G.n schreiben vom xiiii tag July
negst
verschinen hab ich neben der vberschickhten Lucretien emphanngen. Vnnd Irs
gnedigen danncksagens von wegen der hundert ducaten, die ich auf E F G.n
beuelch herren Casparnn hannaw zu Venedig erlegen (vnnd E F G.n mir wider
zuhannden Jorgen högels richtig machen wellen lassen) daraus vernoemn,
welcher
danncksagung von E F G.n gegen mir ganntz von vnnöthen ist. dann E F G.n in
solchen vnnd andern zudienen vnnd zu wilfarn bin ich genaigt vnd vrbuetig.
das sich dann E F G.n verwundern, wie mir obgemelte Lucretia zu gedannckhen
gefallen, daruber will ich E F G.n nit verhalten, das bey ainer guten
Gselschafft von dergleichen geredt worden, alda mir die zu gedannckhen
khomen,
Vnnd darauf bewegt worden E F G.n vnderthennig darumb anzulanngen vnnd
zubitten. Sage vnderthenigen dannckh. Will solchs vmb E F G.n zuuerdienen
Jederzeit gutwillig sein. datum augspurg, den xxix.ten tag augusti anno etc.
im
xlv.n
E f g
vnderdeniger
antoni fugger mp.
adres:
dem hochwirdigen fursten vnnd herren herren Johann Bischouen zu Ermlanndt
der kuniglichen lannde preussen Rats president etc. Meinem gnedigen herrenn
heilsberg
ręką Dantyszka:
xv Nouembris XLV Wormdith
| |
260 | IDL 2909 | Nikolaus FRIEDWALD to Ioannes DANTISCUS, Elbing (Elbląg), 1546-02-06 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1546-02-07
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1599, p. 651-652
|
|
| |
261 | IDL 6451 | Ioannes DANTISCUS to Mauritius FERBER Jr, 1546-02-23 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 2945: Accepi litteras Reverendissimae Paternitatis Vestrae XXIII Februarii ad me quam clementissime scriptas, quae gratiosissimum prodeunt testimonium me excusatione atque legitima recommendatione Eustachii Knobelsdorf in pristinam clementiam apud Reverendissimam Paternitatem Vestram reconciliatum esse |
| |
262 | IDL 2917 | Nikolaus FRIEDWALD to Ioannes DANTISCUS, Elbing (Elbląg), 1546-02-24 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1546-03-03
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1599, p. 737-738
|
|
| |
263 | IDL 2945 | Mauritius FERBER Jr to Ioannes DANTISCUS, Frauenburg (Frombork), 1546, shortly before April [11] |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1546-04-11
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, BCz, 1599, p. 687-690
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz 1599, p. 690
Reverendissimo in Christo Patri, domino ac domino ⌊Ioanni, Dei gratia episcopo Warmiensi⌋, domino suo gratiosissimo et clementissimo
BCz 1599, p. 687
Revrendissime in Christo Pater, domine ac domine gratiosissime et clementissime.
Post humillimam et obsequentissimam mei commendationem.
Accepi ⌊⌋ Reverendissimae Paternitatis Vestrae XXIII Februarii ad me quam clementissime scriptas, quae gratiosissimum prodeunt testimonium me excusatione atque legitima recommendatione ⌊Eustachii Knobelsdorf⌋ in pristinam clementiam apud Reverendissimam Paternitatem Vestram reconciliatum esse. Et his obtestor Deum Optimum Maximum me semper fuisse insc(ien)te(m) aspergin(is) istius obscenissimi rumoris. Humiliter rogo Reverendissimam Paternitatem Vestram, dignetur pristina me tuere clementia.
Libellus plenus nigramantiae inter venefici auctoris res repertus, cuius Reverendissima Paternitas Vestra meminit, continetur ratione arestationis Reverendissimae Paternitatis Vestrae in bona custodia apud secretarium ⌊venerabilis capituli⌋. Qui ad postulationem Reverendissimae Paternitatis Vestrae, cui id a Reverendissima Paternitate Vestra commissum fuerit, tradet. Ubi vero ipse auctor nunc movetur, nescio. Qui a festo Divi Michaelis ad meam petitionem hinc a ⌊venerabili capitulo⌋ et ex eiusdem omnibus dominiis est proscriptus.
Ego nihilominus, quemadmodum Reverendissima Paternitas Vestra clementissime consulit, omnem dabo operam, BCz 1599, p. 688 si haberi posset, domino ⌊capitaneo Braunsburgensi⌋ in custodiam tradetur.
Ego in posterum me sic geram, ut Reverendissimae Paterniti Vestrae gratificari valeam, et Reverendissima Paternitas Vestra sentiet me paruisse clementissimis hidden by binding⌈[is]is hidden by binding⌉ monitionibus, habeoque Reverendissimae Paternitati Vestrae immortales gratias, quod paterna clementia me gratiosissime prosequi dignetur, precorque dominus Hiesus Reverendissimam Paternitatem Vestram diu incolumem ac sospitem pro commodo ecclesiae et totius patriae conservare hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ dignetur.
Devotissime rogo Reverendissimam Paternitatem Vestram, clementissime procrastinationi responsus indulgere written over tur⌈turrere written over tur⌉ dignetur. Hactenus occupationibus capitularibus impeditus fui respondere.
His me pristinae gratiae ac clementiae Reverendissimae Paternitatis Vestrae quam devotissime hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ recommendo.
Reverendissimae Paternitatis Vestrae obsequentissimus servitor ⌊Mauricius Ferber⌋
| |
264 | IDL 3115 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1547-06-11 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 70, f. 294r-v
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 404
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Ess hatt unser h(er) der edle und ernvheste ⌊Hans Glaubitz⌋, heuptman auf ⌊Sheburg⌋, unser swoger und swester man / seine drei shone / alda bei euch die schule czu visitirenn abgefertiget / und damit [...]nen desto bass [w]erde vorgestanden [...]d on the margin⌈[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉nen desto bass w hidden by binding⌈[w]w hidden by binding⌉erde vorgestanden [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉d[...]nen desto bass [w]erde vorgestanden [...]d on the margin⌉ sie etzwas fleisiger sein mugen / und mer den andere studirenn / AAWO, AB, D. 70, f. 294v diesulbenn dem erhaftenn und wolgelarten ⌊Ioanni Sp[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉gel⌋ bov privatim zu instruirenn, / bovelenn. / Dieweil al[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ gedochter unser ⌊swoger⌋ / als ein getreuer vater / vor seine [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ der sher sorgfeltig ist / und allenthalben gerne ihr be[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ wuste, / hat ehr uns fleisig angelangt und gebeten superinscribed⌈und gebetenund gebeten superinscribed⌉, / die an E(wer) E(rbarkei)t zu v[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ schriebenn / auf das / wo ihnenn und ihrem praeceptori on the margin⌈und ihrem praeceptoriund ihrem praeceptori on the margin⌉ dersulbenn rath und [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉fe wurde von nothenn sein / sie desto einenn freiern zut[...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉ zu E(wer) E(rbarkei)t hettenn. / Die wir auch freuntlich bittenn, [...] hidden by binding⌈[...][...] hidden by binding⌉sernt halben, / wo ess darzu kom(m)en wurde / und E(wer) E(rbarkei)t von ihnen ersucht wurde, / ihnen alle furderung zuerzeigenn. / Welches wir neben ihrem vaternn idere zeit umb E(wer) E(rbarkei)t, / die wir gotlichen genaden bovelen, boschulden. /
Dat(um) XI Junii MD XLVII.
| |
265 | IDL 3144 | Nikolaus FRIEDWALD to Ioannes DANTISCUS, Elbing (Elbląg), 1547-06-28 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1547-07-01
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1599, p. 863-864
|
|
| |
266 | IDL 3145 | Jakob FÜRSTENBERGER (ARCHIMONTANUS) to Ioannes DANTISCUS, Gdańsk (Danzig), 1547-06-29 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1547-07-05
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, BCz, 1599, p. 865-868
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1599, p. 868 Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino ⌊Ioanni Dei et Apostolicae Sedis gratia insignis ecclesiae Warmiensis antistiti⌋ meritissimo etc., domino meo gratioso
BCz, 1599, p. 865 Reverendissime ac Inclite Antistes, domine quoque gratiose. A multis iam annis dicata servitia, nunc quoque eadem praecipua devotione renovo Vestraeque adscribed⌈queque adscribed⌉ Reverendissimae Paternitati {Vestrae} offero quam possum officiosius. Reverendissime ac Gratiose Domine.
Si umquam fata tristitiae materiam mihi superinscribed, in the hand of sender⌈mihimihi superinscribed, in the hand of sender⌉ dederint, nunc omnium maxime atque copiosius lugendi inflixere. Obiit enim huic ⌊civitati⌋ ⌊senator⌋ et consultor minime postremus, mihi etiam non abs re deplorandus. ⌊Cuius⌋ mortem Reverendissimam Paternitatem Vestram animo afficto laturam non dubito, ut cui erat ille on the margin, in the hand of sender⌈illeille on the margin, in the hand of sender⌉ et sincerus, et plane intimus. ⌊Qui⌋ mihi tam in causa religionis, quam in aliis multa fidebat, ergo rursus illi omnia ex animo confidenter loquebar credebamque. ⌊Cuius⌋ nunc mihi hic similis superinscribed, in the hand of sender⌈similissimilis superinscribed, in the hand of sender⌉ vix aliquis exstat reliquus. Iure igitur tanti ⌊viri⌋ et maecenatis interitum (licet inevitabilem) cum aliquot lugeo, sed non cum omnibus etc. Hanc autem corruptae carnis legem necessariam feramus oportet. Quam nisi tulerimus, ad caelestes illas beatitudinis sedes evolare non licebit, quam immortalis illo Pater noster, omnium conditor et salvator, vita functo olim domino ⌊Georgio S.⌋ conferre dignetur. Haec pauca obiter scribere, quam officium meum omnino negligere malui. Temporis enim ratio atque brevitas plura non admisit. Detentus sum iam aliquot diebus in causa ⌊Hieronimi Selislawski⌋, qui revixit ac serenissimo ⌊Romanorum regi⌋ supplicavit multo de nobis querulando. Cum his Reverendissimam Paternitatem BCz, 1599, p. 866 Vestram in multa optata tempora felicem et incolumem fore exopto. Cui me unice commendo. Cuperem hidden by binding⌈[em]em hidden by binding⌉ aliquando Reverendissimam Paternitatem Vestram s coram videre et alloqui.
Postscript: Has lectas tandem igni tradendas velim.
| |
267 | IDL 3161 | Ioannes DANTISCUS to [Nikolaus FRIEDWALD?], Guttstadt (Dobre Miasto), 1547-07-14 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 70, f. 320v (t.p.)
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 426
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
AAWO, AB, D. 70, f. 320v
Unsern freuntlichen grus / mit aller wolfarth wunschung zuvoran. Ersamer, namhafter her, bosunder gutter freundt.
Dieweil E(wer) E(rbarkeit) mit superinscribed in place of crossed-out ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉ mit mit superinscribed in place of crossed-out ...⌉ ihren ⌊eltisten⌋ bedoht sein / an die ⌊koningliche m(ajeste)t⌋, u(nsern) a(ller)g(nedigsten) h(errn), wegen des vormeinten superinscribed⌈vormeintenvormeinten superinscribed⌉ geleits so die superinscribed in place of crossed-out so⌈so so die so die superinscribed in place of crossed-out so⌉ an ihrem underthan ⌊Jacob Jano(?) Schroter⌋ gebrochen zuhabenn, / ihnen wirdt schuldt geben, / zuschreibenn bodocht sein, / worin wir auch gernn E(wer) E(rbarkei)t, ihren ⌊eltisten⌋ und der gutten w stadt wollen furderlich erscheinen / und des auch in unserm schreiben an koninglichenn hof gedencken. Belangt derwegen an E(wer) E(rbarkei)t unser freuntlich bitte / bei ihren ⌊eltistenn⌋ anzuhalten, / uns die copie und aben damit uns die copie und abschrift neben dem briefe an ⌊ko(ningliche) m(ajeste)t⌋ aufs erste czugeschicket werde, / woraus wir uns den werde zubolernenn habe, / was wir der sachen halben in unserm schreiben meld(en) sollen, / und wir noch dasselbe richtenn. Gotlichen gnaden mit langweriger gesuntheit bovol(en).
Dat(um) ⌊Gutstadt⌋, den 14 Julii M D XL VII.
| |
268 | IDL 3162 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1547-07-16 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 70, f. 299v (t.p.)
| 2 | copy in German, 16th-century, APG, 300, 29, 452, p. 130
| 3 | copy in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8244 (TK 6), a.1547, f. 28
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 427
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
ms 2 Dem ersamen, namhaftigen herrn Nicolao Fridewaldt, burgermeister der konig(liche)n stadt Elbing, unserm besondern, gutten freunth., ms 1 omitted⌈Dem ersamen, namhaftigen herrn ⌊Nicolao Fridewaldt⌋, burgermeister der konig(liche)n stadt ⌊Elbing⌋, unserm besondern, gutten freunth.ms 2 Dem ersamen, namhaftigen herrn Nicolao Fridewaldt, burgermeister der konig(liche)n stadt Elbing, unserm besondern, gutten freunth., ms 1 omitted⌉
Wie wir ms 1 aus, ms 2 ausz⌈ausms 1 aus, ms 2 ausz⌉ dem ms 1 gesprech von, ms 2 gespreche vom⌈gesprech vonms 1 gesprech von, ms 2 gespreche vom⌉ ⌊Dittrichswalde⌋ ms 1 widderum, ms 2 widerumb⌈widderumms 1 widderum, ms 2 widerumb⌉ hieher gelangt, / haben wir vor uns funden ⌊f(urs)t(licher) d(urchlauch)t⌋ ⌊⌋, / ms 1 welches, ms 2 welchs⌈welchesms 1 welches, ms 2 welchs⌉, dieweil solchs ms 1 ihr, ms 2 ihrs⌈ihrms 1 ihr, ms 2 ihrs⌉ f(urs)t(liche) d(urchlauch)t begereth den ms 1 anderen hern, ms 2 andern herrn⌈anderen hernms 1 anderen hern, ms 2 andern herrn⌉ ⌊ms 1 redten, ms 2 rethen⌈redtenms 1 redten, ms 2 rethen⌉⌋ und ⌊stenden⌋ ms 1 mitzuteilenn, / schickenn, ms 2 mittzutheilen, / schick(en)⌈mitzuteilenn, / schickennms 1 mitzuteilenn, / schickenn, ms 2 mittzutheilen, / schick(en)⌉ wir ms 1 hiebei, ms 2 hiebey⌈hiebeims 1 hiebei, ms 2 hiebey⌉ ms 1 E(wer), ms 2 Euer⌈E(wer)ms 1 E(wer), ms 2 Euer⌉ E(rbarkei)t ms 1 dessulben, ms 2 desselben⌈dessulbenms 1 dessulben, ms 2 desselben⌉, und auch was wir darauf gen f(urs)t(licher) d(urchlauch)t ⌊⌋, / abschrifte, / damit Ewer Erbarkeit superinscribed in place of crossed-out diesulbe ihr⌈diesulbe ihr E(wer) E(rbarkei)t Ewer Erbarkeit superinscribed in place of crossed-out diesulbe ihr⌉ sich da ms 1 darin bodencken, ms 2 darinn bedenck(en)⌈darin bodenckenms 1 darin bodencken, ms 2 darinn bedenck(en)⌉ / und was ms 1 czuthun notwendig sei, ms 2 tzuthun nothwendig sey⌈ czuthun superinscribed in place of crossed-out herauf⌈herauf czuthun czuthun superinscribed in place of crossed-out herauf⌉ notwendig seims 1 czuthun notwendig sei, ms 2 tzuthun nothwendig sey⌉ und die nutzlich erachten kunnen superinscribed in place of crossed-out an ko(niglich)e m(ajeste)t u(nser) a(llergnedigsten) hern zuschreibenn⌈an ⌊ko(niglich)e m(ajeste)t⌋ u(nser) a(llergnedigsten) hern zuschreibenn und die ms 2 nutz, ms 1 [...] hidden by binding⌈nutzms 2 nutz, ms 1 [...] hidden by binding⌉lich erachten kunnen und die nutzlich erachten kunnen superinscribed in place of crossed-out an ko(niglich)e m(ajeste)t u(nser) a(llergnedigsten) hern zuschreibenn⌉ / uns wissen ms 1 lassen muge, ms 2 laszen mugenn⌈lassen mugems 1 lassen muge, ms 2 laszen mugenn⌉. / Bitten auch frems 2 unt, ms 1 [...] hidden by binding⌈untms 2 unt, ms 1 [...] hidden by binding⌉lich ferner die ms 1 copien, ms 2 copeien⌈copienms 1 copien, ms 2 copeien⌉ gedochter ms 1 abschrifte unboswert, ms 2 abschrift unbeschwert⌈abschrifte unboswertms 1 abschrifte unboswert, ms 2 abschrift unbeschwert⌉ an ms 1 den hochwirdigen in Got hern Tidemannum, bischofen zu Colmenshe, / und den grosmechtigen hern Stanislaum Costka, pomerelischen wojwoden etc., ms 2 die ersamen von Thorn und Dantzigk⌈den hochwirdigen in Got hern ⌊Tidemannum⌋, bischofen zu ⌊Colmenshe⌋, / und den grosmechtigen hern ⌊Stanislaum Costka⌋, pomerelischen wojwoden etc.ms 1 den hochwirdigen in Got hern Tidemannum, bischofen zu Colmenshe, / und den grosmechtigen hern Stanislaum Costka, pomerelischen wojwoden etc., ms 2 die ersamen von Thorn und Dantzigk⌉ ms 1 zuschicken, ms 2 tzuschickenn⌈zuschickenms 1 zuschicken, ms 2 tzuschickenn⌉, / und ms 1 diesulben, ms 2 dieselben⌈diesulbenms 1 diesulben, ms 2 dieselben⌉ w bems 2 id, ms 1 [...]t hidden by binding⌈idms 2 id, ms 1 [...]t hidden by binding⌉enn ms 2 stette, ms 1 hern⌈stettems 2 stette, ms 1 hern⌉, / was wir ms 1 dismol, ms 2 diszmael⌈dismolms 1 dismol, ms 2 diszmael⌉ E(wer) E(rbarkei)t g hievon ms 1 geschriben, ms 2 geschrieben⌈geschribenms 1 geschriben, ms 2 geschrieben⌉ / ms 1 [zu] erinnerenn, / auf, ms 2 zuerinnern, / uff⌈zu hidden by binding⌈[zu]zu hidden by binding⌉ erinnerenn, / aufms 1 [zu] erinnerenn, / auf, ms 2 zuerinnern, / uff⌉ das auch von ihnen ihr gutduncken uns ms 1 zukom(m)en, ms 2 zukom(m)e⌈zukom(m)enms 1 zukom(m)en, ms 2 zukom(m)e⌉. / ms 1 Hiemit E(wer)E(rbarkei)t dem almechtigen Got mit langweriger gesuntheit bovelende, ms 2 Gotlichen gnaden bevolen⌈Hiemit E(wer)E(rbarkei)t dem almechtigen Got mit langweriger gesuntheit bovelendems 1 Hiemit E(wer)E(rbarkei)t dem almechtigen Got mit langweriger gesuntheit bovelende, ms 2 Gotlichen gnaden bevolen⌉. /
Dat(um) ms 1 a(us)u(nserm)s(chlosse)H(eilsberg),, ms 2 aus unserm schlos Heilsberg, den⌈a(us)u(nserm)s(chlosse)⌊H(eilsberg)⌋,ms 1 a(us)u(nserm)s(chlosse)H(eilsberg),, ms 2 aus unserm schlos Heilsberg, den⌉ XVI Iulii ms 2 M D, ms 1 omitted⌈M Dms 2 M D, ms 1 omitted⌉ Xms 2 LVII-t(en), ms 1 [...] hidden by binding⌈LVII-t(en)ms 2 LVII-t(en), ms 1 [...] hidden by binding⌉.
| |
269 | IDL 3177 | Nikolaus FRIEDWALD to Ioannes DANTISCUS, Elbing (Elbląg), 1547-07-26 |
received Wormditt (Orneta), 1547-07-29
Manuscript sources: 1 | fair copy in German, BCz, 1599, p. 921-924
|
|
| |
270 | IDL 7438 | Jakob FÜRSTENBERGER (ARCHIMONTANUS) to Ioannes DANTISCUS, before 1547-08-11 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 3206: Tam amplas gratiarum actiones pro exiguis vel nullis potius vobis exhibitis beneficiis, litteris vestris addere erat supervacaneum |
| |
271 | IDL 3190 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, s.l., 1547-08-11 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 70, f. 302v (c.p.)
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 437
|
|
| |
272 | IDL 3206 | [Ioannes DANTISCUS] to Iacobus [FÜRSTENBERGER (ARCHIMONTANUS)], s.l., [1547-08-11 or shortly after] |
Manuscript sources: 1 | rough draft in Latin, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 70, f. 302v (b.p.)
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 438
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Salutem et felicitatem.
Spectate et Honeste Domine, amice in Christo dilecte.
Non gravate ⌊dominis vestris⌋ et vobis in ob subscribendo et obsignando litteris ad serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋, quae Nihil erat in litteris ad serenissimam ⌊maiestatem regiam⌋ a reverendissimo domino ⌊episcopo Culmensi⌋ dictatis, quod nobis videretur immutandum, accommode enim eas ad causam eam hidden by binding⌈[m]m hidden by binding⌉, cuius mentionem faciunt, compositas invenimus superinscribed in place of crossed-out indicavimus⌈indicavimus invenimus invenimus superinscribed in place of crossed-out indicavimus⌉. Ob idque non gravate vobis et ⌊dominis vestris⌋ in subscribendis written over o⌈oisis written over o⌉ et obsignandis written over o⌈oisis written over o⌉ illis morem gessimus easque per praesentem remi(?) una cum binis alteris domino ⌊Ioanni au Werden⌋ reddendas. Quarum etiam in ⌊⌋ nostris ad dominationem eius mentionem facimus, remittimus.
Gratiarum actionibus written over es⌈esibusibus written over es⌉ illis tam amplis Gratiarum actiones Tam amplas gratiarum actiones pro exiguis vel nullis potius vobis exhibitis beneficiis, ⌊⌋ vestris superinscribed in place of crossed-out suis⌈suis vestris vestris superinscribed in place of crossed-out suis⌉ addere erat superva<ca>neum. Utinam fer superinscribed⌈rr superinscribed⌉ret occasio hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉, ut in multis vobis possemus gratificari experire, faceremus haec lubentissime. Quod ut vobis de nobis persuadeatis, rogamus.
Atque vos feliciter valere optamus.
| |
273 | IDL 3219 | Jakob FÜRSTENBERGER (ARCHIMONTANUS) to Ioannes DANTISCUS, Gdańsk (Danzig), 1547-09-25 |
received Wormditt (Orneta), 1547-09-30
Manuscript sources: 1 | fair copy in Latin, autograph, BK, 230, p. 275-284
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BK, 230, p. 284
Reverendissimo in Christo Patri amplissimoque Domino, domino ⌊Ioanni Dei gratia insignis ecclesiae Warmiensis episcopo⌋ meritissimo etc., domino meo gratioso
BK, 230, p. 275
Reverendissime in Christo Pater, antistes dignissime idemque gratiose domine. Debitum inserviendi officium cum precatione rectae valetudinis optataeque felicitatis Vestrae Reverendissimae Paternitati animo dudum devoto offero. Reve<re>ndissime et gratiose domine ms. o(!)
⌈ee ms. o(!)
⌉.
Quod suis ad me iam pridem datis litteris, omni paterno in me affectu conspersis, hactenus non responderim, boni, ut solet omnia, consulat, oro idque non neglegentiae, sed dirae podagrae, quae me post meum reditum illico deiectum egit hodieque inter parietes tenet, tribuere dignetur.
Quod nobilis olim domini ⌊Georgii Scheueke⌋, sui, dum vixit, affinis innotissimi, ex hac mortalium luce decessum plurimi faciat animoque non minus, quam stilo, querulo prosequitur, facit plane pro sua in rempublicam huius nativae suae ⌊urbis⌋ studio et prudenter et officiose nimirum, expenden(do), quam passa sit civitas ista in demortuo written over i⌈ioo written over i⌉ viro iacturam quemque ille cum animi dexteritate, tum in rebus et publicis et privatis, non quidem fastu aut praecipiti spiritu (ut quida<m>), sed lenitate et modestia gerendis statuendisque valuit, ne dicam, excelluerit. Quo nunc respublica orba aliorum consilio et sensu dirigenda relicta est. At moderatoribus istis eundem spiritum in clavo recte tenendo precor. Cuique rei eventum, ex futuris diebus requirendum puto.
Reverendissimae Paternitatis Vestrae litteras domino ⌊Hermanno Bremer⌋ perscriptas, paternae etiam erga me pietatis testes, legi. In
BK, 230, p. 276
quibus et podagrae exsecrandae mentionem, magno quidem nempe dominorum titulo compellatam offendi. Quod nominis iam vulgo aegritudini illi tributum non infitior. At cum sit dominorum, quo errore quave iniuria fiat, nescio, ut illa dominis deauratis phaleris obequitantibus omniaque nutu suo temperantibus vel neglectis vel praeteritis, nunc etiam in servos miseros aut forte rectius servorum servos gravi dolores impetu atque illo quidem nec suspiriis, compressis labris aditu atque nec dentium stridore, ne clamore nocturno placabili saeviat et debacchetur. Sed ego id, quod vitare nequeo, cum aliis incommodis feram, oportet hac etiam indignitate comitante, ut inter milia vix unus appareat, qui Iacobi, veterani istius reipublicae servitoris, vel iura vel respectu aliquo moveatur. Adeo quisque sibi soli placet suaeque tantum rei studio ducitur. Sed abeant ista cum aliis erroribus, in rem suam. Verumtamen hac insignis reipublicae ingratitudo adeo me afficit, ut, nisi anni ac reliqua rei meae domesticae condicio obstaret, aliud quodcumque consilium rerumque mearum rationem captarem. Sed de his iam nimium et forte ad Reverendissimae Paternitatis Vestrae taedium usque. In finem autem me ac meos servitiaque mea Paternitati Vestrae Reverendissimae commendo. Quam per Dei gratiam diu incolumem atque felicem fore, ex animo percupio.
Ex ⌊Dantisco⌋, 25 Septembris Anno 1547.
Eiusdem Reverendissimae Paternitatis Vestrae ad vota deditissimus obsequentissimus ⌊Iacobus Archimontanus⌋
Postscript:
BK, 230, p. 277
Reverendissime et gratiose domine. Quamquam mihi rerum ignaro tantum tribuere nec ausim nec volo, ut vel praesentibus vel impendentibus reipublicae incommodis avertendis aliquid consilio praestare possem. Simplicitati tamen meae utrumque temperare nequeo, quin quod sentire mihi videor, exprimam. Res monetaria nempe quod mallei nostri continue resonent, non ab omnibus probatur, quorum sententiae et ipse quoque subscribo. Licet quidam modici temperantique commodi sapore capiantur. Nullo interim perpetui incommodi respectu ad universam hanc terram penetrante habito, huius autem negotii ratio contrariam considerationem mereri postulareque videretur. Multi gradus seu grani tenuitatem ab initio statutam arguunt, quam et ipse, in quibusdam non inferioris status hominibus, non omnino insontem censeo. Quorsum igitur res tandem sit abitura, aliorum altiora sapientium esto iudicium. Ad quantum etiam pretium aureus Hungaricus ascenderit, notum est omnibus.
Comitatur et id rei alia minime neglegenda ratio. Neminem enim infitiaturum credo magistros illos, qui statuendi (ut vocant) gradus fabricandaeque rei praefecti fuere hodieve sunt, tam fuisse esseque acuta exquisitaque peritia praeditos, ut nec auro nec argento parcentes extremum gravum attingere et exsugere commodisque suis cum irremediabili multorum damno applicare norint. Quod ut ad multos pertinere palam est ita maturo iudicio indigere puto. Est enim res ista subtilis nec omnibus perspicua. Quam nec ego quidem (nisi forte in superficie) satis capio et ob id inertiae meae veniam dari precor. Haec enim atque subsequentia soli Reverendissimae Paternitati Vestrae confidenter scripta velim, quae rem hanc sua prudentia subicere et expendere dignabitur.
BK, 230, p. 278
Novus quidem concionator pro ecclesia suburbana divae Barbarae sacra ex ⌊Lichtenaw⌋ accersitur, qui alias in ⌊Monte Regio⌋ sacellanum deinde in pago Ladekop pa hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉rochum et postremo in Lichtenaw contionatorem egit, s(cilicet) contionandi munus in ecclesia praedicta suscepit. Hac tamen lege, ut missae officium celebrare nolit, quod acceptantibus facile placuit. Cuius igitur farinae ille sit, vel ex hoc deprehendere licet.
Ceterum nos ⌊hic⌋ more genioque et religione nostris solitis vivimus. 14 mensis Augusti praeteriti, qui fuit, aut potius esse solebat, festi Assumptionis Mariae vigilia sacra, celebratae sunt ⌊hic⌋ ad vesperum eius diei Dominici nuptiae tanta religione, ut ad multam (ne totam dixerim) noctem potatum saltatum clamatum tripudiatum insanitumque sit. Quod olim saniore adhuc saeculo minusque corruptis moribus nostris denique et Sanctis Dei alio respectu et cultu veneratis, nefas ac pro grandi deluto habitum nec impunitum fuisset. Reliqua nunc scriptu digna non occurrunt. Haec autem, quae nunc scribo Reverendissimae Paternitai Vestrae, apud se solam legere et nunc alias legere dignabitur.
BK, 230, p. 281
Reverendissime Domine. Si res ita ferret, ut mei servitii, mei diuturni memoria coram nuntiis Gedanensibus sumpta, undecumque occasione facienda videretur, vix aliam temporis commodiorem rationem fore ad hoc putarem, nisi ut id magnifico domino ⌊palatino Marienburgensi⌋ praesenti hoc fieret. Siquidem ex ⌊illius magnificentia⌋ egregium nec infrugiferum suffragium certo certius polliceor. Dat(um), ut in litteris.
| |
274 | IDL 6663 | Nikolaus FRIEDWALD to Ioannes DANTISCUS, 1547-08-12 — 1547-10-17 Letter lost |
Letter lost, IDL 3232 |
| |
275 | IDL 3232 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, Wormditt (Orneta), 1547-10-18 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 70, f. 316r
|
Auxiliary sources: 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 474
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
Unserenn freuntlichen gruss grus und alles guts zuvorann. Ersamer, namhafter her, bosunder gutter freundt.
Bei diesem bothen haben adscribed⌈nn adscribed⌉ wir superinscribed⌈wirwir superinscribed⌉ alles, was ihn superinscribed⌈ihnihn superinscribed⌉ uns die neben E(wer) E(rbarkei)t ihrem superinscribed⌈ ihrem ihrem superinscribed⌉ ⌊⌋ / wegen der ⌊fraw⌋ von ⌊Roghausenn⌋ zugeschicket, / erhaltenn. Und dieweil E(wer) E(rbarkei)t uns anzeigt, / das gedochte frau superinscribed in place of crossed-out sie⌈sie gedochte ⌊frau⌋ gedochte frau superinscribed in place of crossed-out sie⌉ widder polnisch noch latinisch lesenn kan, superinscribed⌈kan,kan, superinscribed⌉ seindt wir gerne ihr darin zugefallenn gewesen, / und ihr solchs alles, / das wir ihr zuwissenn von nothen geachtet, / vordeutschenn lassenn, / welchs wir ihr hiebei len gelegt / bei disem boten superinscribed⌈bei disem botenbei disem boten superinscribed⌉ zuschickenn / und bittenn freuntlich bittende dassulbe ferner an sie zufertigenn. Was an uns ist, wollen wir ihr nicht abschen, / sunder sie so viel uns muglich gerne von solcher bodrengnus erreten helffenn. Hetten wir su swacheit halben, die vorgang gehaltene tagfart z so uns der almechtige Got zugeschicket, / die tagfa gehaltene ⌊tagfart⌋ zu ⌊Graudentz⌋ ersuche(n) kunnen, / weren wir gerne E(wer) E(rbarkei)t und ihrer ⌊tochter⌋ zu ehrenn / in unserm ruckezuge auf ihrer hofreude erschinenn. / Dieweil aber solchs aus schickung Gots vorblibenn, / wolte bitten wir vor dismol den gutten und genigtenn willen vor die that E(wer) anzunemen, / und sich das wilpre gesaltzene wilpret, welches wir E(wer) E(rbarkei)t bei hern doctori Andrea zugeschickt, on the margin⌈welches wir E(wer) E(rbarkei)t bei hern doctori ⌊Andrea⌋ zugeschickt,welches wir E(wer) E(rbarkei)t bei hern doctori Andrea zugeschickt, on the margin⌉ dieweil wir umb we nassickeit das regnige wetter written over t⌈trr written over t⌉ die jagt gehindert, / gefallen lassenn. Wo wir sunst E(wer) E(rbarkei)t, / die wir gotlichen genaden bovelen, / viel angenemen willen kundten erzeigen, / seindt wir darzu genigt.
Dat(um) a(us) u(nserm) s(chloss) ⌊Vormdit⌋, den XVIII Octobris M D XLVII.
| |
276 | IDL 3406 | Piotr FIRLEJ to Ioannes DANTISCUS, Janowiec, 1548-07-09 |
received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1548-07-24
Manuscript sources: 1 | fair copy in Polish, in secretary's hand, author's signature, BCz, 1599, p. 1147-1150
|
|
Text & apparatus & commentary Plain text Text & commentary Text & apparatus
BCz, 1599, p. 1150
Reverendissimo in Christo Patri Domino et domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Warmiensi⌋, domino et amico suo gratioso ac honorando
BCz, 1599, p. 1147
Po zaleceniu swem powolnem, o zdrowiu i wszem szcześliwem stanu W(aszej) M(iłości) rad bych zawżdy słyszał.
Przy tem, gdy żem wyrozumiał syna swego, że jedzie ku W(aszej) M(iłości), z orig. s⌈zz orig. s⌉drowie W(aszej) M(iłości) nawiedzając, a k temu, iż ma potrzeba pana swego ku W(aszej) M(iłości) a tak nie chci orig. rzi⌈cici orig. rzi⌉ałem go opuścić bez listu swego, ktorem żebych nie miał zdrowia W(aszej) M(iłości) nawiedzić, ktorego W(aszej) M(iłości) wiernie życzę na długie czasy.
Przy tem, aczkolwiek się z Waszą Miłością nieczęsto widam, a wszakoż mam nadzieję, iż W(asza) M(iłość) nie raczył odmienić łaskawej przyjaźni swej przeciwko mnie, i pro orig. a⌈oo orig. a⌉szę, żeby W(asza) M(iłość) z łaskawej dawnej swej przyjażni nie raczył mię wypuszczać a wiedzieć o mnie, iż ja <w> W(aszej) M(iłości) łasce i przyjaźni osobliwie się kocham.
Ostatek zaleczenia {W} Waszej M(iłości) poruczyłem jest temuż synowi swemu, ktorego tam posełam, poruczając mu zdrowie W(aszej) M(iłości) nawiedzić a w łaskawą przyjazn W(aszej) M(iłości) mię zalecić.
A z tem się przyjaźni łaskawej W(aszej) M(iłości) zalecam.
⌊Petrus de Dambrowicza⌋ palatinus terrarum Russiae generalis Radomiensisque etc., capitaneus idem ad vota paratus manu propria subscripsit
| |
277 | IDL 3435 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1548-08-24 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 70, f. 396v
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 572
|
|
| |
278 | IDL 3437 | Ioannes DANTISCUS to Nikolaus FRIEDWALD, Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1548-08-27 |
Manuscript sources: 1 | rough draft in German, in secretary's hand, AAWO, AB, D. 70, f. 399r (t.p.)
|
Auxiliary sources: 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8250 (TK 12), f. 574
|
|
| |