Nos Ioannes Dei et apostolicae sedis gratia episcopus Culmensis administrator Pomezaniensis salutem in Domino universis et singulis praesentibus et futuris. Ad perpetuam rei memoriam. Cum pontificii nostri sit muneris et functionis ecclesiarum dioecesis nostrae commodis quanta possumus diligentia providentiaque prospicere curandumque a nobis opera sit cum pia tum vigilanti, ut qui spiritualibus cibis verbo Dei, qui vere animi cibus est , commissas suae curae oves pascunt ab iis vitae alimenta pia gratitudine quoque recipiant . Sane cum parochialis ecclesia oppidi Graudencii Pom <e> zaniensis dioecesis ita reditu suo et obventionibus annuis aliquot iam annis decreverit, ut aegre sacerdos, qui in ea rem divinam facit, victum suppeditatum habeat, cum tamen apostolus servienti altari ab altari victum constituerit, nec ipse magister noster Christus bovi trituranti obligari interim os voluit, quapropter cum dicta parochialis ecclesia octo tantum mansos terrae cultae leisacks vulgariter appellatos sitos in his limitibus et confiniis inter praedia Clode, Sarnowke, Rogoszigk et flumen Prenczellam, in capitaneatu Graudentino dictae dioecesis ex omni dote reliquos habeat, qui pro certo an...uo censu elocati minimum quiddam ad victum pastori necessarium dependeant, ut nec pastor, si ipse coleret, cum longius ad tertium propemodum miliarium a Graudencio distent, non tam suo cum fructu quam decessu cultus divini et impartiendorum ecclesiasticorum sacramentorum ingruente necessitate impedimento colere posset. Consulatus autem Grudencii nostro, quem fecimus eis in Domino, hortatu studioque pietatis adductus cum honorabili nobis in Christo dilecto Paulo <Andrew> , moderno dictae parochialis ecclesiae rectore, contractu permutationis pro dictis mansis de nostro consensu inito, scilicet quo dictus consulatus iure perpetuo praedictos mansos, sicut ipsa ecclesia et parochi eius hactenus possederunt, haberet teneret et possideret , dictaeque parochiali ecclesiae Graudencii et praesenti et pro tempore successuris rectoribus eiusdem ex reditu et proventu ipsius oppidi Graudencz in compensam annuis viginti marcis Pruthenicis in singulos annos pro festo divi Michaelis decem et festo Paschae reliquis decem marcis in quamlibet marcam 20 grossos computando ex reditu civitatis persolvendis pro se et successoribus suis, quemadmodum in litteris obligatoriis dicti consulatus pro se et successoribus suis perpetuo futuro tempore sese solemniter obligaverit rogantes nos, ut quia immobilium ecclesiasticarum rerum alienatio nisi causa cognita et ob evidentem ecclesiarum utilitatem citra consensum episcopi sui iure non firmetur, quatenus auctoritate nostra episcopali constit <ut> o de evidenti prius per diligentem ...ognitionem dictae ecclesiae utilitate, eandem permutationem et alienationem ratam firmamque habere et approbare dictasque viginti marcas annuas sub ecclesiastica protectione recipere dignaremur. Nos itaque praemisso diligenti tractatu invenimus modis omnibus non solum dictam permutationem in ipsius parochialis antedictae ecclesiae utilitatem evidentem cedere sed omnino modo sacerdos victu destitui non deberet cultusque Dei Omnipotentis intermitti pernecessariam esse et ideo diligenter litteris obligationis ipsius consulatus Graudencii recensitis et expensis permutationeque in eisdem contenta et eius causa considerata auctoritate nostra, qua fungimur in hac parte, dictam permutationem alienationem assignationemque ipsarum viginti marcarum tenore praesentium approbamus et ratificamus transferentes omne ius utile cum directo dominio ex nunc ipsorum octo mansorum eiusque possessionem cum omnibus pertinentiis suis in praedictos consules eorumque successores iure perpetuo tenendos et possidendos sine alicuius contradictione pacifice et insuper recipimus in protectionem ecclesiasticam nostram et successorum nostrorum catholice intrantium dictas viginti marcas annuas volentes omnino quod rectores pro tempore ipsius ecclesiae pro illis singulis annis ad constitutam in litteris diem exigendis ecclesiastica libertate gaudeant et fruantur iureque et immunitate dotis dotationisque ecclesiasticae ab omni alia profana iurisdictione, nisi quantum ad iuris subsidium e...imimus exemptosque esse perpetuo declaramus per praesentes assignantes eundem reditum ecclesiae parochiali memoratae utili directoque dominio possidendum vel quasi omnibus futuris temporibus sine omni molestia pacifice quoque et quiete, decer...entes prorsus firmitudinem nullam habere, si quis in contrarium fecerit.

In cuius rei robur ad perpetuam rei memoriam has litteras confirmatorias proinde dedimus sigillique nostri appensione communiri fecimus.

Actum in conventu Graudentino terrarum Prussiae ad festum divi Michaelis congr <eg> ato, die ultima mensis Octobris sub anno a nativitate Domini 1533.

Ioannes, Dei gratia episcopus Culmensis et administrator ecclesiae Pomezaniensis venerabilibus dominis Canonicis totique Capitulo ecclesiae nostrae cathedralis Culmensis salutem in Domino.

Quia venerabilis dominus Leonardus Niderhoff decanus Varmiensis et canonicus dictae ecclesiae nostrae Culmensis per procuratores suos coram nobis personaliter constitutos dictos suos canonicatum et praebendam in personam honorabilis domini Vincencii Kerger plebani in Schoneck Wladislaviensis diocesis in manibus nostris simpliciter pure et libere resignavit, nos vero huiusmodi resignationem ab ipsis procuratoribus dicti domini Leonardi ad Sancta Dei Evangelia, quod in dicta resignatione non intervenit neque interveniet fraus dolus simoniae labes vel quaevis alia illicita pactio vel corruptela recepto primitus in animam ipsius domini Leonardi Niderhoff corporali iuramento recipientes praefatum dominum Vincencium in et ad dictos canonicatum et praebendam per manus nostrae traditionem et capiti suo impositionem investivimus et instituimus tenoreque praesentium investimus instituimus et de eisdem providemus stallum ei in choro et vocem in capitulo cum plenitudine iuris canonici in ipsis canonicatu et praebenda assignantes. Quocirca vobis supradictis venerabilibus dominis canonicis capituli nostri Culmensis fratribus nostris carissimis vestrumque cuilibet mandamus, quatenus praefatum dominum Vincencium in et ad dictos canonicatum et praebendam et ad eorum possessionem corporalem et realem auctoritate nostra praesentibus vobis hac in re commissa inducatis ipsumque in canonicum et in fratrem nomine dictorum canonicatus et praebendae in dicta nostra ecclesia Culmensi recepto tamen primitus de observandis statutis et consuetudinibus dictae ecclesiae nostrae Culmensis iuramento recipiatis ac stallum in choro ac vocem in capitulo cum plenitudine iuris canonici sibi assignantes nihilominusque de omnibus et singulis fructibus redditibus proventibus iuribus et obventionibus universis dictorum canonicatus et praebendae sibi integre respondeatis et ab aliis, quorum interest, responderi faciatis.

In quorum omnium maiorem fidem et robur sigillum nostrum praesentibus subappendi fecimus.

Actum et datum in arce nostra Lubaviensi, die XXIIII mensis Decembris anno Domini M-o D-o XXXIII-o.

In nomine Domini amen.

Cum adeo humanae imbecillitatis labilis sit et fluxa memoria, ut nisi ea, que diuturna esse debent, scripturarum et testium sufficienti annotatione memoriae commendentur temporis successu obliterari oblivionique tradi possent, ad perpetuam igitur memoriam nos Ioannes de Curiis Dantiscus Dei gratia episcopus Culmensis et administrator episcopatus Pomezaniensis universis et singulis praesentibus et futuris manifestum facimus, quod dignam habentes rationem bonorum nostrorum episcopalium Fredeck seu Wambrzezno nuncupatorum, cupientes ea ad commodiorem frugem, quemadmodum tenemur, perducere incolasque illorum omni alioqui libertati hactenus destitutos et quasi pro rusticis habitos singulari nostri gratia et munificentia prosequi, illos per privilegium per nos impetratum serenissimi principis et domini domini Sigismundi Dei gratia regis Poloniae magni ducis Lithuaniae Russiae Prussiae Masoviae etc. domini et heredis domini nostri clementissimi atque auctoritate superioritatis nostrae cives esse et haberi iureque ac libertate civili uti debere admisimus et constituimus nundinisque et aliis libertatibus more aliarum civitatum et oppidorum, prout in litteris et privilegio suae sanctae regiae maiestatis, quod apud nos est, continetur donantes illisque ultra quadraginta mansos a prima locatione illorum bonorum emensuratos et datos, viginti alios villae desertae Podwiesk dictae addidimus, ut in toto sexaginta mansos mensurae Culmensis habea <> t, eosque iure haereditario ipsi et eorum successores possideant, ia tamen, ut nobis et nostris successoribus ipsi et eorum successores singulis annis pro festo sancti Martini a quolibet manso mediam alteram marcam numeri et monetae Pruthenicalis, marcam per viginti grossos computando, unum modium avenae et duos pullos solvere et labores de eisdem mansis, ut in aliis bonis nostris in usu est, solitos et consuetos facere sint astricti. Insuper quinquaginta sex iugera agri, quae prius ad arcem nostram Frideck spectabant, eis contulimus, a quorum quolibet singulis annis nobis et nostris successoribus dare tenebuntur decem solidos usualis monetae. In recognitionem vero superioritatis nostrae omnes et singuli, qui cerevisiam coquunt vel in posterum coquere voluerint, quilibet a domo, quam inhabitat, pro divi Martini festo quinque grossos, ceteri vero incolae illius oppidi a qualibet domo seu area per duos grossos nobis et nostris successoribus episcopis singulis annis perpetuo solvere tenebuntur. Quo autem commodius oppidi praetorium et alia in usum publicum aedificia erecta in structuris possent conservari lutumque et id genus sordes educi mundeque omnia teneri, pro utilitate publica dedimus illorum reipublicae cum toto exinde proventu principaliter casas circumquaque praetorium aedificatas braxatorium cum brasiatorio balneum quinque insuper areas pro domibus aedificandis necessarias. Ex his omnibus proventus totaliter in usum publicum cedere debent. Ex lanienis vero seu, ut vocant, macellis carnium, a quorum quolibet singulis annis quilibet lanius medium lapidem sepi pro festo sancti Martini solvere tenebitur, et a pistoribus aliisque opificibus, quibus tempore suo iuxta morem aliarum civitatum census instituetur, quod in arbitrium nostrum et successorum nostrorum reiicimus, medietatem huiusmodi proventus pro nobis et nostris successoribus reservamus, alium in usum publicum conferimus. Insuper pro insigniis seu ut vocant sigillo illis auctoritate nostra et sacrae caesareae maiestatis nobis in hac parte concessa , alam aquilae unam coloris nigri et per transversum illius alae pedum seu pastorale fixum, quemadmodum in calce litterarum seu privilegii huius est depictum, praesentium vigore conferimus dantes et concedentes praefatis subditis nostris in eis et in omnibus aliis libertatibus iure Culmensi perpetuo gaudere et frui.

Datum in castro nostro Fredeck die decimo mensis Ianuarii anno Domini millesimo quingentesimo trecesimo quarto.

Praesentibus ibidem nobilibus dominis Bernardo et Georgio de Curiis, alias Flachsbinder fratribus nostris et Matthia Mgowski scabino terrae Culmensis ac honorabilibus et nobilibus dominis Iacobo Szepanski sacellano et Andrea parocho in Frideck, praefecto in Frideck nostris, ac Paulo Koss et Michaele Balginski servitoribus nostris et aliis plerisque fidedignis testibus ad praemissa harum,

quibus sigillum nostrum maius praesentibus est subappensum testimonio, litterarum.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Ioannes Dei gratia episcopus ecclesiae Culmensis et administrator episcopatus Pomezaniensis universis et singulis praesentibus et futuris harum notitiam habituris notumfacimus per praesentes, quomodo veniens ad praesentiam nostram fidelis nobis in Christo dilectus Simon scultetus villae nostrae Cokoczko humiliter nobis exposuit, quod litteras immunitatum seu privilegium, quod super tribus mansis scultetiae dictae villae nostrae a praedecessoribus nostris felicis recordationis dominis episcopis ecclesiae Culmensis praedecessores ipsius habuerunt, tempore bellorum harum terrarum Prussiae amisissent, utpote per milites exusta villa et ecclesia insimul, ubi privilegium illud servabatur, fuisset similiter exustum. Proinde nobis humiliter ac debita cum instantia supplicavit, ut illi clementer consulere litterasque novas et ab alio sculteto distinctas (cum ibi duo sint sculteti, quorum alter duos hic vero tres mansos habet) seu privilegium dare et concedere dignaremur. Nos itaque exquisitis prius diligenter et perceptis probationibus et documentis fide dignorum de huiusmodi scultetiae dispositione et eius privilegio, a quibus sufficienter docti sumus, quod post amissum privilegium tres illos mansos ad officium scultetiae in dicta villa nostra Cokoczko spectantes, ipse et praedecessores eius legitime et pacifice et quiete possederunt, et hucusque nullus ex praedecessoribus nostris illum molestavit vel inquietavit unquam. Acclinati illius supplicibus et rationi consonis precibus, ne hac occasione, quod scilicet privilegium non haberet, aliquod in posterum damnum percipere posset, litteras seu praesens privilegium ei eiusque veris ac legitimis successoribus et haeredibus gratiose dare et concedere duximus damusque et concedimus per praesentes in hunc qui sequitur modum. Imprimis quod memorato sculteto Simoni ipsiusque veris ac legitimis successoribus et haeredibus ad officium scultetiae tres mansos liberos, qui a prima locatione illius villae ad idem iudicium pertinuerunt, ratione scultetiae et servitii nobis impendendi et faciendi iure hereditario more aliarum nostri episcopatus scultetiarum donamus et conferimus harum vigore mediante cum omni utilitate iure Culmensi perpetuo possidendos. Ceterum quia dicta villa nostra Cokoczko in universo cum tribus mansis Simonis et duobus Nicolai scultetorum debet quinquaginta mansos continere, quod ipsi cultores et possessores dictorum mansorum villae praedictae satisfacientes labori, quem nobis tenentur, omnes et singuli de quolibet manso unam marcam numeri et monetae prutenicalis computando quamlibet marcam pro viginti grossis cum duobus pullis et uno modio avenae pro festo sancti Martini solvere tenebuntur et perpetuo sunt adstricti.

In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium sigillum nostrum maius praesentibus est subappensum.

Actum et datum in castro nostro Starogrod, ... decima sexta ... Iunii anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo quinto.

Praesentibus ibidem venerabili honorabilibus ac nobilibus dominis Baltazaro a Lublin canonico Culmensi cancellario et officiali nostro, Thoma e Bidgostia oeconomo nostro in Starogrod, Iacobo Sczepanysky sacellano nostro, Iacobo Kowalewsky burgrabio nostro in Starogrod et Michaele Balczynsky aulico nostro testibus ad praemissa.

Ioannes Dei gratia etc. manifestum facimus et fatemur per has nostras litteras coram omnibus cuiuscumque status aut dignitatis iudicibus in spiritualibus constitutis nos penitus ignorasse nobilem olim Iacobum Rokoss publicum homicidam fuisse antequam ius quoddam praetensum expectativae ad ecclesiam nostram a praedecessore nostro assecutus fuerat , quod quidem nullius vigoris ius ab ipso Iacobo resignatum, cuidam sacerdo[ti] Thoronensi Casparo Lisman, sub eadem ignoran[tia] confirmavimus illumque in eccelesiam nostram induci p[rae]misimus. Cum autem certiores facti essemus resig[na]torem illum priusquam a praedecessore nostro exspectativam obtinuiss[e], quam tamen praeter Romanum pontificem nemo nisi privileg[iati] episcopi dare possunt, homicidam publicum fuisse, ius illud praedecessoris nostri et confirmationem nostram , quae ea in re vigorem habere non potuit, cassavimus. Cum nemo potest plus iuris conferre in alium, quam sibi competere, dinoscatur, unde canonicatum eccelsiae nostrae proxime vacantiae, post m[ortem] venerabilis Ioannis Mekler, venerabili domino Baltasari a Lublin artium magistro et cancellario nostro contulimus, cuius et ad praesens et supra anni spatium habet possessio[nem] ex eaque ipsum Casparem Lisman, cum in illa [numquam] fuerit, minime detrusit, vel ut ipse falso conqueritur, spoli[a]vit.

In cuius rei testimonium has scribi et sigillo [nostro] communiri iussimus manuque propria subscripsimus.

Dat[um] ex castro nostro Lubaviensi, VI Ianuarii MDXXX[VI].

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Ioannes Dei gratia episcopus Culmensis et administrator episcopatus Pomezaniensis universis et singulis praesentibus et futuris manifestum facimus, quod in causa inter venerabilem dominum Nicolaum Schonborn parrochum Marienburgensem ex una et certos incolas villae Vildenberg partibus ab altera occasione octo mansorum agri fundi seu dotis parrochialis Marienburgensis in praefata villa Vildenberg consistentium, quos incolae dictae villae parrochi nulla ratione habita pro libitu suo colere consueverant parrocho petente se in libertate ecclesiastica conservari. Et ut cuicumque vellet hominum, qui eos mansos coleret, eidemque aut eius successoribus parrochis pro tempore existentibus certam pensionem singulis annis solveret, locare et conducere posset, non obstante renitentia et quovis impedimento incolarum villae praefatae Vildenberg, allegantium se agros illos conductione fimi, cultura assidua meliorasse nec posse aut debere illis agris privari. Sed cum bona spiritualia libera sint nec alicui saeculari legi obnoxia immunitateque ecclesiastica gaudere debeant attento, quod quamvis incolae villae Vildenberg agros meliorassent, nihilominus fructum eorum labori condignum ex illis perceperunt. Qua de re hac nostra sententia definitiva decernimus firmiterque observari volumus, ut parrochus Marienburgensis pro tempore existens plenam et omnimodam habeat potestatem agros seu mansos ecclesiae seu locare et conducere cuicumque voluerit seu ipse colere pro arbitrio usuque suo et ecclesiae meliori. Et si quis in contrarium facere attemptaverit, aut dictum parrochum in ea libertate impedire voluerit, noverit se sententiam excommunicationis ipso facto incidisse.

In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium praesentes litteras sigilli nostri maioris appensione iussimus communiri.

Actum Marienburgi, datum vero in castro nostro Lubaviensi, XXIIII Maii anno Domini millesimo quingentesimo trigesimo sexto.

Ioannes etc. manifestum facimus omnibus, quibus expedit, vobis vero praesertim generoso domino Stanislao Costka capitaneo Golubensi castrique Marienburgensis et terrarum Prussiae thesaurario, quod magnifico domino Georgio a Baisen [p]alatino Marienburgensi [e]t capitaneo Mevensi plenam nostram facultatem ...am ratione commis...ionis regiae habemus pro exsecutione declarationis serenissimae maiestatis regiae in exemptione villarum Libenau et Rauden dedidimus damusque praesentibus ratum firmumque observaturi quicquid per ipsum magnificum dominum palatinum in eo negotio actum factumue fuerit.

In cuius rei testimonium sigillum nostrum iis imprimi iussimus.

Actum et datum in castro nostro Lubaviensi, XXVI Iulii MDXXXVI.

Ego Ioannes Dei gratia episcopus Culmensis etc. contentus sum et consentio per praesentes, ut reverendissimus dominus Mauritius episcopus Varmiensis assignari et reservari faciat apud Sedem Apostolicam venerabili domino Ioanni Tymmerman cantori et canonico Varmiensi super episcopatu Varmiensi pensionem annuam centum aureorum Hungaricalium, aureum per quadraginta quinque grossos Pruthenos computando, vel quantum pro tempore valuerit. Et casu, quo ante obitum praefati reverendissimi domini Varmiensis huiusmodi pensio apud Sedem Apostolicam expedita non esset, promitto bona fide et me obligo, quod quam primum possessionem episcopatus Varmiensis per coadiutoriam sive electionem seu quocumque alio modo assecutus fuero, praefatam pensionem, hoc est centum aureos Hungaros ut supra, nihilo minus sine ulla exceptione singulis annis quam diu vixero praefato domino Ioanni Tymerman realiter et cum effectu persolvam et de novo consentiam, quam primum a praefato domino Ioanne requisitus fuero, ut apud Sedem Apostolicam pensio huiusmodi ipsi domino Ioanni reservetur.

In quorum omnium fidem praesentes litteras manu mea propria scripsi et subscripsi meique sigilli subimpressione communivi.

In castro meo Lubaviensi, prima die Septembris MDXXXVI.

Ioannes episcopus qui supra, manu propria.

Ioannes Dei gratia etc. significamus tenore praesentium quibus expedit universis, quod nos commendatum habentes venerabilem dominum Urbanum Ulrici artium magistrum ac officialem Gdanensem ei ecclesiam nostram parochialem beatae Mariae Virginis in civitate Gdanensi praecipuam resignandam duximus, quemadmodum et tenore praesentium hac tamen adiecta, quae subsequitur, condicione sollemniter resignamus, quod primum commendarius noster, qui toto anno onera ecclesiae sustinuit, pro labore suo usque ad dominicam Quasi Modo Geniti proxime futuram omnes proventus ecclesiae et oblationes in officio suo manens nostro nomine percipere ipsaque dominica praefata eidem domino Urbano de domo parochiali e[t] usu eius cedere debeat relictis in ea rebus omnibus, quas primo ingressu [i]n ea invenit. Proinde reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Ioannem Dei gratia episcopum Vladislaviensem orandum duximus, ut cum paternitas eius reverendissima cum iis nostris litteris de investitura praestanda per ipsum dominum Urbanum reverenter requisita fuerit, quod ad eam sub condicione superius expressa resignationem nostram, quam vigore praesentium coram eius paternitate reverendissima sollemniter omnibus forma et modis quibus possumus melioribus facimus, eidem domino Urbano non gravate curam animarum [in] eadem ecclesia committere atque investituram concedere velit.

In cuius rei certius testimonium has scribi et sigillo nostro communiri iussimus manuque nostra propria subscripsimus.

Actum et datum in castro nostro Lubaviensi, XVII Octobris MDXXXVI.

[No]s Ioannes [Dei gratia] episcopus Culmensis etc. recognoscimus vigore praesentium, [quod] a generoso domino Nicolao Boguss aulico regiae maiestatis ratione [ar]endae decimarum et proventuum ad ecclesiam nostram in Goląbie [spec]tantium anno Domini M-o DXXXVI centum florenos Hungaricales [in] auro in quemlibet 45 grossos computando , quos domino Georgio Hegel civi Cracoviensi adnumeravit, et iterum anno Domini M-o DXXXVII octava Ianuarii ab eodem domino Bogusz ratione praefatae arendae septuaginta quattuor florenos Hungaricales in auro et 18 grossos, quos nobis pro futuro festo Pentecostes solvere debuit, percepimus defalcando XXIIII marcas numeri et monetae Polonicalis pro decima Oszini a duobus annis per illustrem dominum Andream comitem de Tączin gladiferum Cracoviensem retenta, pro qua singulis annis per XII marcas dare se nobis submisit. De quibus centum septuaginta quattuor florenis Hungaricalibus et 18 grossis pro duobus annis exsolutis praefatum dominum Boguss quietamus et liberum reddimus per praesentes.

In cuius rei fidem sigillum nostrum praesentibus est subimpressum.

Datum Cracoviae, X Ianuarii anno Domini 1537.

Ioannes episcopus Culmensis subscripsit.

Nos Ioannes etc. recognoscimus vigore praesentium, quod ab illustri domino Andrea comite de Tączin gladifero Cracoviensi XXIIII marcas numeri et monetae Polonicalis pro decimo Oszini ad ecclesiam nostram parochialem in Goląbie spectante a duobus annis videlicet 1535 et 1536 retenta percepimus , reliquum quod spectat istius decimae a duobus annis retentae valorem, ei ex singulari nostra benevolentia ad praesens remittentes. De quibus XXIIII marcis praefatum illustrem Andream comitem de Tączin quietamus et liberum reddimus per praesentes.

In cuius rei fidem sigillum nostrum praesentibus est subimpressum.

Datum Cracoviae, XI Ianuarii anno Domini 1537.

Nos Ioannes Dei gratia episcopus Culmensis et administrator episcopatus Pomezaniensis universis et singulis, ad quorum notitiam istae litterae contractus pervenerint, manifestum facimus, quod cum illustri domino Andrea comite de Tączin gladifero Cracoviensi ratione decimarum et proventuum ad ecclesiam nostram in Goląbia spectantium eo, ut sequitur, modo convenimus, quod incipiendo a festo Pentecostes anni Domini M-o DXXXVIII futuro, cum praesens arendator dominus Boguss arendam dimiserit, ipsi domino Andreae comiti de Tączin eas ipsas decimas et proventus conduximus seu arendavimus, sic quod ipse a reverendissimo domino episcopo Cracoviensi petat consensum, curiam et domum nostram plebanalem cum pecoribus porcis gallinis et aliis quibuscumque rebus domesticis una cum agris et generaliter omnibus, ut tabernis et rusticis ad ipsam domum nostram pertinentibus, omnes praeterea et singulas decimas proventus census et reditus nostros ad ecclesiam nostram in Goląbie spectantes pro centum florenis Hungaricalibus auri in quemlibet 45 grossos computando. Quos quidem centum, ut praemittitur, florenos ipse nobis sub censuris ecclesiasticis, quibus se submisit, pro festo Pentecostes singulis annis solvere et in effectu deponere obligabitur. Insulas vero Hystulares ceram mellificiique obventiones ac altarium oblationes ipsi ecclesiae sacerdotibusque et ministris eius pro candelis vino ture et aliis ad ecclesiasticas caeremonias necessariis reservamus. Similiter et administrationem ecclesiae atque scholae, capellanorum institutionem et destitutionem cum illorum integris decimis, quas illis relinquimus, in nostra cura retinemus, alia omnia in arendam domini Andreae comitis de Tączin reicientes. Qui etiam debebit curiam et domum nostram plebanalem et quae ad illam spectant cum aedificiis et structuris iuxta necessitatem providere reficere et a ruinis asserere saepesque et id genus construere et, ubi opus est, restaurare. Et si in successu temporis ab ea arenda seu contractu declinare voluerimus, licebit nobis sex mensibus, antequam hoc faciemus, illi voluntatem nostram denuntia.... Et cum hanc arendam dimiserit, omnia, quae in domo curiaque nostra invenit, non minori numero quam illis usus est, relinquere sit astrictus. Et quo contractus iste inter nos sit firmior et validior, similes litteras hunc contractum exprimentes sub sigillo suo dominus Andreas comes de Tączin nobis dare tenebitur.

In cuius rei testimonium sigillum nostrum praesentibus est impressum.

Datum Cracoviae, V Februarii anno Domini M-o DXXXVII.

Ioannes, Dei gratia episcopus Culmensis et administrator episcopatus Pomezaniensis tenore praesentium notum facimus nos ab honesto viro domino Georgio Hegel spectabilium dominorum Fuggarorum factore ducentos florenos quemlibet per triginta grossos Polonicales computandum in mutuum accepisse, quos illi bona fide et debita cum gratitudine hic Cracoviae cum primis persolvere pollicemur numerarique curabimus.

In cuius rei testimonium has scribi sigilloque nostro communiri iussimus manuque propria subscripsimus.

Actum et datum Cracoviae, IX Februarii anno Domini M-o DXXXVII.

Ioannes etc. episcopus Culmensis etc. manu propria subscripsit

In nomine Domini amen. Anno a nativitate Domini millesimo quingentesimo trigesimo septimo die vero decima sexta mensis Augusti pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Pauli divina providentia papae tertii anno tertio in mei - notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc specialiter vocatorum et rogatorum praesentia personaliter constitutus reverendissimus in Christo pater et dominus, dominus Ioannes Dei gratia episcopus Culmensis et canonicus ecclesiae Warmiensis principalis principaliter pro se ipso citra tamen quorumcumque procuratorum suorum hactenus quomodolibet constitutorum revocationem asserendo proposuit et dixit se nuper vigore citationis per venerabile capitulum ecclesiae Warmiensis decretae ad vigesimum diem mensis Septembris proxime futurum pro electione de novo episcopo et pastore eiusdem ecclesiae Warmiensis per obitum bonae memoriae Mauritii illius ultimi episcopi viduatae facienda vocatum et citatum esse, sed se huiusmodi electioni ob negotia publica harum terrarum et instantem publicam conventionem in Graudentz tenendam, ad quam se accingere cogitur, interesse non posse. Et cum nihilominus intelligat a multis retroactis annis in pluribus factis episcoporum electionibus praedictum capitulum habere in viridi observatione et consuetudine, quod ante ipsam electionem pro defensione iurium et libertatum ipsius ecclesiae Warmiensis ac tranquillitate et fraternae caritatis conservatione nonnulli articuli fieri soleant et formari, quos omnes electioni interessentes et ad quos spectat venire, promittere consueverunt ac iurare, ne autem propter praedictam suam futuram absentiam se ipsum et honorem suum negligere videatur et contemnere, si unus ex quattuor per sacram regiam maiestatem nominatus fuerit, ideo omnibus melioribus modo via iure causa et forma, quibus melius et efficacius de iure potuit et debuit fecit constituit creavit et solemniter deputavit suum verum certum legitimum et indubitatum procuratorem actorem factorem negotiorumque suorum infrascriptorum gestorem ac nuntium generalem et specialem, ita tamen quod specialitas generalitati non deroget nec e contra, videlicet venerabilem et praestantissimum dominum Tidemannum Gyse custodem et canonicum ecclesiae Warmiensis absentem tanquam praesentem solum et insolidum specialiter et expresse ad ipsius reverendissimi domini constituentis nomine et pro ipso omnes et singulos articulos ante aliquot menses in coadiutoriae de persona sua ad ecclesiam et episcopatum Warmiensem deputatione per ipsum promissos et iuratos ante et post factam electionem vel postulationem admodum promittendum et in animam suam de illis firmiter observandis iurandum, necnon ipsos nomine suo subscribendum. Promittens idem reverendissimus dominus episcopus constituens mihi notario publico infrascripto solemniter stipulanti et accipienti vice ac nomine omnium et singulorum, quorum interest intererit vel interesse poterit quomodolibet in futurum, se ratum gratum atque firmum perpetuo habiturum totum id et quicquid per dictum suum procuratorem in praemissis actum factum dictum vel procuratum fuerit ac se articulos huiusmodi, quatenus per ipsum capitulum ad ecclesiam Warmiensem postulatus fuerit, promittere et more praelatorum de firmiter ipsis observandis personaliter in praesentia primorum nuntiorum eiusdem capituli ad se venturorum iuraturum et manu sua propria subscripturum sub obligatione omnium et singulorum bonorum suorum praesentium et futurorum ac sub omni iuris et facti renuntiatione ad haec necessaria pariter et cautela.

Super quibus omnibus et singulis praemissis idem reverendissimus dominus constituens sibi a me notario publico fieri atque confici petiit instrumentum et instrumenta.

Acta sunt haec in arce Lubaviensi Culmensis dioecesis, sub anno indictione et aliis quibus supra.

Praesentibus ibidem dominis venerabilibus, dominis Alexandro Sculteti canonico et cancellario Warmiensis ecclesiae et Balthasare a Lublin canonico Culmensi et cancellario ac honorabili domino Iacobo Sczapnitzki sacellano praefati reverendissimi domini episcopi Culmensis testibus ad praemissa vocatis specialiter atque rogatis et ego Bartholomeus Bartholomei de Bydgostia clericus dioecesis Wladislaviensis sacra imperiali auctoritate notarius publicus etc.

Nos Ioannes Dei gratia episcopus Culmensis et administrator episcopatus Pomezaniensis manifestum facimus omnibus et singulis praesentes litteras visuris audituris et lecturis, quod ad nostram praesentiam venientes nobiles Iacobus Kikol Gardyuski et Bartholomeus de Grabaw feudales nostri nobis exposuerunt privilegium, quod se super certis mansis in villa nostra Grabaw habuisse praetendebant, esset illis in conflagratione novissima civitatis nostrae Lubaviensis, ubi illud tutioris loci gratia asservandum dedisse se affirmabant, pariter cum civitate exustum, nobis propterea humillime ac debita cum instantia supplicantes, ut illis de remedio providere opportuno et in libro nostro privilegiorum ad querendum committere dignaremur, si forte copia eorum privilegii inibi inveniri posset, ut eis eam ipsam privilegii copiam litteris nostris et sigillo roboratam, ne in posterum damnum aliquod sentire possent, dare et concedere dignaremur. Nos eorum precibus moti querendo reperta est in libro nostro privilegiorum copia eiusdem privilegii, quae de verbo ad verbum sequitur et est talis:

 Et quamvis praedictarum litterarum seu privilegii copia per nos visa et inspecta integra sana et prorsus omni vitio carens inventa est nihilominus cum multa temporis successu immutata alienata et in alium usum conversa sint, idcirco non ipsum privilegium, ut sonat, quod in nullo nobis et successoribus nostris derogare et obesse volumus, sed in eo duntaxat (satisfacientes dictorum feudalium nostrorum petitioni), quod hactenus dicti nobiles et feudales nostri in pacifica possessione habuerunt et nunc habent eoque huc usque usi sunt et utuntur in praedicta villa nostra Grabaw confirmamus ratificamus huic ipso perpetuum robur apponimus.

In quorum omnium fidem et testimonium sigillum nostrum maius praesentibus est subappensum.

Datum in castro nostro Lubaviensi, nona mensis Septembris anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo septimo.

Nos Ioannes Dei gratia episcopus Culmensis et canonicus Warmiensis, notum facimus et attestamur per praesentes omnibus, quorum interest, quod

cum nuper ad diem et actum electionis de episcopo ecclesiae Warmiensis, die videlicet XX huius mensis Septembris, per venerabile capitulum eiusdem ecclesiae simus vocati, non possimus tamen ob causas et impedimenta inevitabilia electioni ipsi interesse, ne videamur ab officio nostro, quod dictae ecclesiae vacanti debemus, ulla ratione decedere aut ipsius ecclesiae negligere utilitatem, constituimus per praesentes ac nominamus procuratorem nostrum legitimum, solum et insolidum venerabilem fratrem nostrum N., dantes ei potestatem omnimodam pro nobis et nomine nostro dictae electioni seu postulationi futuri episcopi omnibusque propterea celebrandis seu habendis capitularibus consiliis et tractatibus interessendi causasque et excusationum rationes, cur personaliter interesse aut apud dictam ecclesiam temporibus statutis comparere non queamus, exponendi et allegandi. Vota quoque et suffragia tam in ipso electionis actu, quam in singulis aliis concomitantibus vel emergentibus consiliis et tractatibus capitularibus dandi et explicandi eaque admitti petendi ac alia quaecumque circa illa opportuna faciendi et exercendi, etiam si talia forent, quae mandatum exigerent magis speciale, quam praesentibus est expressum, promittentes bona fide nos habituros ratum et gratum quicquid per dictum nostrum procuratorem in his actum erit aut curatum.

In cuius fidem has litteras manu nostra propria subscripsimus sigilli nostri impressione communitas.

Datae in arce nostra Lobaviensi, die etc.

Ioannes episcopus Culmensis in fidem manu propria subscripsit

Ioannes Dei gratia episcopus Culmensis administrator Pomesaniensis et ad Varmiensem ecclesiam postulatus manifestum iis nostris litteris, quibus expedit universis, facimus, quod ex debito centum et septuaginta quinque marcarum per XX grossos computando, quod nobis nobilis Georgius Gluchowski debet , et cuius ratio[ne] iam nobis septuaginta quinque marcas persolvit, residuam summam centum marcarum nobili domino Nicolao Gluchowski dedimus et donavimus damusque et donamus cum omni facultate repetendi percipiendique a praefato domino Georgio tenore praesentium in eos videlicet usus, ut fratri suo domino Ioanni Gluchowski pro redemptione litterarum super villam Phalanczino et eiusdem in posterum impetitionis instantia quinquaginta marcas numeri supra expressi filiaeque eius Hedwigi ex gratuito nostro munere XXV marcas , reliquas vero XXV marcas filiae suae Anastasiae det ac extradat in effectu.

In cuius rei testimonium has nostras litteras scribi sigillique nostri impressione communiri iussimus.

Datae in castro nostro Lubaviensi, XXIX Octobris MDXXXVII.

Ioannes Dei gratia etc. notum facimus iis nostris litteris, quod ex singulari nostra benevolentia dedimus et donavimus damusque et donamus eximio et venerabili domino Samueli Maczyowski Cracoviensi etc. canonico serenissimae regiae maiestatis secretario primario centum florenos Hungaricalios boni auri et iusti ponderis aut eorundem valorem, hoc est quadraginta quinque grossos in florenum computando, quos nobis generosus dominus Nicolaus Bohus regiae maiestatis aulicus ratione arendae ecclesiae parrochialis in Goląbya pro festo Pentecostes proxime futuro debet. De quibus quidem centum florenis ut praemittitur, cum eos domino Samueli nostro nomine persolvet, <eundem> dominum Nicolaum quietum et <> liberum reddimus.

In cuius rei testimonium has manu propria subscripsimus sigillo nostro communitas.

Actum et datum in castro nostro Lubaviensi, XVI Novembris 1537.

Nos Ioannes Dei gratia episcopus Culmensis administrator Pomezaniensis et ad ecclesiam Varmiensem postulatus manifestum facimus tenore praesentium quibus expedit universis, quod ad nostram praesentiam veniens honestus Iacobus Straschewski feudalis noster de Dembyenye suo aliorumque feudalium nostrorum videlicet Felicis Iacobi Dominici Lucae Alberti Dembenyskye nomine nobis exposuit, quomodo privilegium, quod super triginta mansos bonorum Dembyenye a praedecessoribus nostris eorum praedecessoribus datos habuerunt, esset hoc praesente anno ipso Die Magno Veneris ex divinae maiestatis cuius iudicium abyssus multa permissione pariter cum ipsius domo, ubi illud servabat, exustum, nobis propterea humillime suo aliorumque praedictorum feudalium nostrorum nomine supplicavit, ut illis de remedio provide opportuno et in libro nostro privilegiorum ad quaerendum committere, si forte copia privilegii ipsorum inibi inveniri posset, ut eis eam ipsam privilegii copiam litteris nostris et sigillo roboratam, ne in posterum damnum aliquod sentire possent, dare et concedere dignaremur. Quaerendo ergo reperta est copia eiusmodi privilegii, quae de verbo ad verbum sequitur et est talis:

Nos itaque iustis supplicationibus praedicti honesti Iacobi Straschewski feudalis nostri suo aliorumque praedictorum feudalium nostrorum nomine factis benigne annuentes praeinsertas litteras seu privilegium in omnibus eius punctis clausulis articulis et condicionibus et toto eius tenore approbavimus ratificavimus et confirmavimus, prout approbamus ratificamus et confirmamus

ipsique robur firmum et validum obtinere decernimus tenore praesentium mediante harum, quibus sigillum nostrum maius est subappensum, testimonio litterarum.

Actum et datum in castro nostro Lubaviensi, feria sexta ante festum sanctae Catherinae anno Domini MDXXXVII.

Praesentibus nobili domino Georgio de Curiis alias Flachsbinder fratre nostro et venerabili ac honorabilibus dominis Balthasare a Lublyn canonico Culmensi et cancellario nostro Valentino plebano Lubaviensi Iacobo Szebawski(!) sacellano nostro et nobilibus Gregorio Czyrlynski burgrabio Lubaviensi Paulo Coss marschalco curiae nostrae et aliis plerisque fide dignis testibus ad praemissa.

Iohannes de Curiis Dantiscus Dei gratia episcopus Culmensis et administrator episcopatus Pomesaniensis et ad ecclesiam Varmiensem postulatus

Datum in castro nostro Lubaviensi, feria quarta ante festum sancti Andreae Apostoli anno Domini MDXXX...

praesentibus ... Georgio de Curiis alias Flachsbinder fratre nostro et ... domino Balthasare a Lublin canonico Culmensi et cancellario nostro Valentino ... parrocho Lubaviensi ... Gregorio Czirlinski burgrabio nostro Lubaviensi Paulo Coss marschalco curiae nostrae.

Clenodia fratrum in Ressel

Anno 1538 die Inventionis Sanctae Crucis, qui fuit 3 mensis Maii, data sunt in usum ecclesiasticum per reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Ioannem episcopum Varmiensem de clenodiis monasterii Fratrum Eremitarum Sancti Augustini in Ressel pro ecclesia collegiata Gudstadiensi Pacificale unum habens in pondere sine berillo et reliquiis in eodem contentis marcam 1 et IX schot argenti Et pro altari domini praepositi in eadem ecclesia unum pacificale argenteum deauratum habens in pondere 17 scht. Pro ecclesia vero parochiali in Glottau sub cammeratu Gutstat calix unus deauratus cum patena habens in pondere duas marcas letig et IIII schot argenti ea conditione, ut si quando futuris temporibus monasterium praedictum restitui et in statu inhabitari contingerit, quod tunc praedictae ecclesiae in Gudstad et Glottau praememorata clenodia eidem monasterio absque omni dilatione restituere sint oblati.

Actum in Arce Heilsbergensi, anno et die quo supra.

Nos Ioannes Episcopus Varmiensis et Ianussius Latalski palatinus Poznaniensis et capitaneus Iuniwladislaviensis serenissimorum dominorum, dominorum Sigismundi Primi et Secundi regum Poloniae, magnorum ducum Litwaniae, Russiae totiusque Prussiae ac Masoviae etc., dominorum et heredum, dominorum nostrorum clementissimorum consiliarii, oratores et mandatarii ad sacram regiam maiestatem Romanorum, Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croaciae, Sclavoniae etc., archiducem Austriae etc. designati, universis et singulis praesentibus et futuris harum serie litterarum significamus et notum testatum manifestumque facimus, quod, cum superiori tempore inter praefatam regiam maiestatem Romanorum etc. ex una et praememoratum serenissimum dominum regem nostrum seniorem super collocanda serenissima principe domina Elisabet, filia primogenita dicti serenissimi regis Romanorum etc. in matrimonium serenissimi domini regis nostri filio serenissimo domino Sigismundo Secundo regi per utriusque principis legatos et oratores plenis et sufficientibus mandatis ad hoc suffultos certus tractatus in civitate regia Posnaniensi de anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo in profesto divi Martini initus et conclusus sit, prout in eo latius continetur. In cuius vim et tenorem iam dicti serenissimi reges nostri ad eiusmodi coniugii negotium penitus abso <l> vendum proficiendumque cum plena potestate et facultate nobis ab utroque principe nostro data iuxta mandata nostra ad manus serenissimi regis Romanorum consignata. Nos huc ad maiestatem suam tamquam specialiter ad hos designatos emandarint. Nos ideo pro ea potestate auctoritateque, quae nobis ad transigendam matromonii illius causam expresse a regibus nostris ante nominatis facta fuit totius rei istius matrimonialis, negotium nomine et ex parte regum nostrorum cum serenissimo rege Romanorum sub infrascriptis condicionibus, clausulis, pactis et articulis feliciter transegimus et conclusimus in hunc modum:

In primis autem annuit et consensit serenissimus rex Romanorum iuxta superiorem tractatum Posnaniensem, quem cum omnibus suis condicionibus clausulis continentiis de verbo ad verbum hic pro expresso haberi volumus, serenissimam principem dominam Elisabet filiam suam primogenitam serenissimo principi domino Sigismundo Secundo Poloniae regi accedente consensu praefatae serenissimae dominae Elyzabeth nuptui dare et quod eidem centum milia aureorum Hungaricalium auri puri et iusti ponderis pro dote constituere illiusque tertiam partem una cum traductione in manus officialium serenissimi domini regis nostri Sigismundi consignare. Reliquas autem duas partes infra annum et diem post consumationem matrimonii citra omnem dilationem exsolvere debeat et teneatur.

E converso, serenissimus princeps dominus Sigismundus Poloniae rex pater, nomine filii sui praenominati aut eo decedente serenissimus dominus Sigismundus Secundus, serenissimae dominae Elizabet vicissim centum milia aureorum auri puri et iusti ponderis pro contradote seu donatione propter nuptias spondere et promittere teneatur atque ideo tam pro dote quam donatione propter nuptias summam ducentorum milium florenorum Hungaricalium in bonis regni sui videlicet in Sandecz Sanok Biecz Premisl cum omnibus villis et aliis adiacentibus proventibus universis assecurare et inscribere debeat eidem serenissimae dominae Elizabeth, ita quidem, ut haec obligatio dotis et donationis propter nuptias, quae sic, ut praescriptum est, novae reginae erit facta simul cum munere virginitatis sibi, ut sequitur, constituendo post mortem serenissimae dominae Bonae reginae modernae transferatur ad eas civitates et arces, quae sunt suae serenitati eadem ratione dotis et donationis propter nuptias obligatae et inscriptae, dummodo tamen vel haec vel illa bona praefatae summae ducentorum milium florenorum Ungaricalium atque praefato contractui sufficienter respondeant. Et super hoc tempore consumationis matrimonialis litterae assecurationis per serenissimum dominum Sigismundum Secundum in nota meliori confici et ad manus serenissimi regis Romanorum consignari debent. Praeterea, cum aliquamdiu ratione donationis seu muneris virginitatis nominatim exprimendi tractatum esset, serenissimus rex Romanorum, quo maiorem propensissimi animi sui erga utrumque serenissimum regem Poloniae significationem daret, consensit et consentit hanc praefati muneris sponsionem et praestationem arbitrio utriusque serenissimi regis relinquere nihil addubitans, quin serenitates suae maxime autem serenissimus rex iunior, secuta statim matrimonii consumatione per copulam, serenissimam sponsam suam eo nomine tam pro regio suo honore quam eiusdem serenissimae sponsae merito splendide remuneraturus sit, et pro hoc munere serenitati suae, ut praemittitur, deputanda praememorata dominia et bona non minus quam pro dote et donatione propter nuptias inscripta obligata et obnoxia esse debent.

Conventum denique et conclusum est. Quod si serenissima regina prior sponso vita defuncta fuerit, tam dos quam donatio propter nuptias et munus ipsum virginitatis ad serenissimum regem et Regnum Poloniae perpetuo devolvantur sine aliqua ipsius dotis restitutione. Si vero regem ante mori contigerit, prole ex ea (quod dii prohibeant) non suscepta, aut si suscepta fuerit, premoriatur tamen, tunc serenissima regina Elizabeth omnibus terris, districtibus, dominiis etc. sibi inscriptis ad vitae suae viduatus tempora plenam utendi et fruendi potestatem habere debeat. Post mortem autem suam centum milia florenorum ratione donationis propter nuptias sibi donata et inscripta ad praefatum Poloniae regnum libere revertatur. De dote vero et munere virginitatis, habeat regina Elisabeth eandem plenam tam in vita quam mortis articulo donandi testandi et disponendi facultatem, quam olim habuit serenissima domina Elizabeth, serenissimi Poloniae regis mater, ut in litteris Cracoviae decimo quinto mensis Augusti anno Domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo tertio datis latius continetur.

Praeterea constitutum et conventum est, ut serenissimus rex Romanorum serenissimam filiam suam dominam Elizabetham postquam decimum sextum aetatis suae annum attigerit cum decenti et regio apparatu ac ornamentis proprio sumptu pro tempore communibus votis designandis Cracoviam mittere teneatur, ita tamen, quod integrum atque adeo liberum sit serenissimo regi iuniori, si ei videatur, traductionis eiusmodi tempus praevertere nec obstet etiam de deductione sponsae Cracoviam sive alio sententiam mutare, prout inter serenissimum regem Romanorum et serenissimos patrem et filium reges Poloniae conventum fuerit.

Postquam autem serenissima domina sponsa ad serenissimum dominum sponsum, ut praemittitur, deducta fuerit, tunc ante consumationem matrimonii tenebitur ipsa solemniter et expresse hereditati tam paternae quam maternae sufficientem facere renuntiationem eademque ratione regni Hungariae et ditionis domus Austriae, non modo pro regia maiestate Romanorum, sed etiam pro sacra caesarea maiestate ac utriusque eorundem liberis per lineam masculinam ab ipsis legitime descendentibus a se fieri debebit. Quo vero ad regnum Bohemiae pro serenissimo rege Romanorum tunc eiusque liberis et heredibus masculini sexus dicta renuntiatio erit facienda, in quantum scilicet ipsa domina Elizabetha ad huiusmodi renuntiationem tenetur et non ultra. Denique talem renuntiationem serenissimus dominus sponsus suis litteris et sigillo firmare et ratificare tenebitur.

Quod si alter contrahentium ante consumationem nuptialem (quod absit) mortem obiret, tunc totus iste contractus cum omnibus suis pactis, obligationibus et attinentiis anihilatus, enervatus et cassatus habeatur, similiter conventum est.

Postremo vero cautum est, quod ego, Ianussius Latalski palatinus Poznaniensis, virtute mandati specialis mihi a serenissimo domino meo serenissimo domino meo rege iuniore traditi et ad manus serenissimi regis Romanorum exhibiti me quamprimum cum omnia inter partes praescriptis modis pacta et transacta sint, Oeniponte conferre illicque dicti regis nomine cum serenissima domina Elizabet sponsalia per verba de praesenti contrahere aliaque in hisce rebus fieri solita et consueta exsequi debeam et tenear cum reciproca ratificatione omnium et singulorum, quae inter utriusque sponsi et sponsae serenissimos parentes pro hoc felicissimo coniugio hactenus acta et transacta sunt.

Nos itaque praefati oratores suprascripta omnia et singula ex parte serenissimorum dominorum regum nostrorum clementissimorum vigore mandati nobis a serenitatibus eorum traditi, non solum approbamus et ratificamus, verumetiam loco et nomine tam primi quam secundi regis nostri nos sub fide et honore nostro obligamus et obstringimus, quod serenitates suae omnia praemissa, quatenus se et ea, quae ab ipsis in huius matrimonii negotio praestari debent, attinent, rata grata valida firmaque habebunt, simul et eadem integre, inviolate sancteque observabunt ratificationisque litteras manu ipsarum serenitatum suarum et sigillis corroboratas infra spatium quattuor mensium a data praesentium computando ad manus praefati serenissimi regis Romanorum transmittent.

Dat ae in civitate Vratislaviensi praefati sernissimi regis Romanorum, die decima sexta mensis Iunii anno Domini millesimo quingentesimo tricesimo octavo.

Ioannes episcopus Varmiensis manu mea subscripsit

Ianussius Latalski palatinus Poznaniensis et capitaneus Iuniwladislaviensis manu propria subscripsit

Ferdinandus divina favente clementia Romanorum rex semper augustus ac Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae etc. rex, infans Hispaniarum, archidux Austriae, dux Burgundiae, Brabantiae, Stiriae, Carinthiae, Carniolae, marchio Moraviae etc., dux Lucemburgiae ac Superioris et Inferioris Slesiae ...

Nos Ioannes Dei gratia Varmiensis Tidemannus Culmensis Ioannes de Lusian Culmensis et in Reden Georgius a Baysen Marienburgensis in Mewe Georgius a Canopat Pomeraniae in Swecz... palatini et capitanei Nicolaus a Dzyalin Culmensis castellanus capitaneus in Bratian significamus horum tenore vobis Generoso et Nobilibus Domino Stanislao Kostka Marienburgensi et terrarum Prussiae thesaurario Nicolaoque Schzawinski nobilis olim Stanislai Schzawinski filio, quod ad nos delata est nomine famatorum dominorum praeconsulum et consulum civitatis Thoronensis serenissimae regiae maiestatis domini nostri clementissimi commissio, cuius tenor sequitur et est talis:

Hanc a nobis cum debita reverentia visam lectamque commissionem exsecutioni iuxta serenissimae maiestatis regiae mandatum tradere volentes vos ambos et quemlibet seorsum et in solidum ad nostram omniumque ordinum harum terrarum consiliariorum praesentiam in futurum quocumque in loco celebrabitur conventum peremptorie atque uno edicto pro tribus ut coram nobis tertio conventus nostri die modo iuridicus fuerit, sin vero proxime subsequenti personaliter compareatis auctoritate serenissimae maiestatis regiae ..., qua ea in causa fungimur, citamus ad reponendum et cum effectu ... omnes et singulas litteras inscriptiones docume... quas quivis vestrum met supe...lla G... praetendit et nobis re...ibus a... tribus quibusd... ...ratus nuncios ....

Declaratio articuli statutorum 28 super triennali studio canonici de novo intrantis.

Nos Ioannes Dei gratia episcopus Varmiensis notum facimus universis quibus expedit, quod articulum statutorum in ordine vigesimum octavum, qui de triennali studio tum legitima aetate et reliquis legalibus condicionibus novi intrantis disponit, ob varios casus et respectus desuper emergentes et iam ante practicatos ita declarandum putavimus, prout vigore praesentium declaramus, quod neutiquam de novo intrans ad residentiam recipiatur aut habilis residere censeatur, nisi doceat, quod per triennium in studio privilegiato bonis litteris antea continue sine interruptione aut temporis intervallo incubuerit. In quibus si defecerit, nullo modo primi anni residentia gaudeat, nam in illo statutis derogamus, sed statim et in instanti post receptionem ad praemissa complenda compellatur nec ullos fructus mereri (sic residens) aestimetur.

In cuius testimonium sigillum nostrum praesentibus est subimpressum.

Actum in arce nostra Heylsbergk, vigesima nona die mensis Martii anno Domini millesimo quingentesimo quadragesimo.

Ioannes Dei gratia episcopus Varmiensis significamus tenore praesentium quibus expedit universis, quod constituti coram nobis venerabiles in Christo nobis dilecti praepositus decanus et canonici ecclesiae nostrae collegiatae sancti Salvatoris et omnium sanctorum in Gutstadt exhibuerunt nobis quasdam litteras felicis recordationis domini Mauritii praedecessoris nostri sequentis tenoris:

Quas quidem praeinsertas litteras dicti praepositus decanus et canonici ut ratas et gratas habere ac confirmare dignaremur, nobis humiliter supplicaverunt. Nos eorum supplicationem iustam et honestam esse censentes easdem praedecessoris nostri litteras in omnibus clausulis et articulis, quantum de iure possumus, ratas et gratas habuimus et confirmavimus habemusque et confirmamus per praesentes, ita tamen, ut non nisi ad personaliter apud eandem ecclesiam residentes extendantur.

In quorum fidem et testimonium has litteras manu nostra subscriptas sigillo nostro appenso communiri fecimus.

Datum et actum apud praefatam ecclesiam Gutstad, tertia die Aprilis anno Domini millesimo quingentesimo quadragesimo.

Ioannes episcopus Varmiensis manu mea subscripsi.

Privilegium Simonis Hannow

Nos Ioannes Dei gratia episcopus Varmiensis significamus tenore praesentium quibus expedit et quorum interest universis tam praesentibus quam futuris, quod cum villa nostra Schonaw in cameratu Vartenburgensi inter campos villarum Ottendorff Tungebutten, Aldenvartemberg et Mareuendorf sita olim censualis et 35 mansos continens ab hominum memoria et ultra penitus deserta ac perpetua solitudine squalens, ita ut iam <aliquot> antecessorum nostrorum mensae episcopali nihil inde fructus obvenerit neque nostrae ac successorum nostrorum etiam mensae episcopali sub hac, qua nunc est, condicione quippiam obventurum sperari possit. Attenta itaque utilitate mensae nostrae episcopalis hoc maturo super hoc habito consilio venerabilis capituli nostri consensu ad hoc accedente eandem villam Schonaw nunc desertam in feudum erectam et commu tatam in limitibus suis et oris, quas habet antiquitusque habuit, cum indiciis maioribus et minoribus ad manum et ad collum se extendentibus publicarum stratarum indiciis intra horum bonorum limites dumtaxat exceptis cumque omni iure proprietate usu fructu et cum utilitate quibuscumque in aquis rivis lacubus nemoribus agris pratis et generaliter quibuscumque aliis ad eam villam pertinentibus usumque et emolumentum praestantibus quibuscumque honesto viro Simoni Hannow nepoti nostro ex sorore et burgrabio arcis nostrae Wartemberg intuitu servitiorum suorum nobis multipliciter praestitorum et in posterum tam nobis quam ecclesiae Varmiensi nostrae praestandorum pro ipso heredibus eius et legitimis successoribus donavimus contulimus et concessimus donamusque conferimus et concedimus iure Magdenburgensi ad utrumque sexum alias czu beiden Kunden perpetuo possidendam fruendam et in usus suos quoscumque libere et sine aliquo impedimento convertendam dictumque Simonem Hannow de ea in Dei nomine infeudamus et investi <m> us per praesentes. Ratione autem huius nostrae donationis et infeudationis praefatus Simon Hannow heredes eius ac legitimi successores uno spadone et viro levibus armis iuxta morem patriae et episcopatus armato nobis et ecclesiae nostrae quoties a nobis et successoribus nostris requisiti fuerint, fideliter servire et in signum recognitionis superioris dominii unum talentum cerae cum sex denariis Culmensibus et praeterea de singulis aratris mansorum ad culturam redactorum unum modium tritici et alterum siliginis singulis annis ad diem sancti Martini episcopi pendere ac in arcem nostram Vartemberg reddere insuper etiam de curia vasali (si qua istic aedificabitur) modium unum siliginis et alterum avenae plebano loco decimarum solvere sint obligati. A frumentorum tamen atralium pensione ipsum Simonem Hannow Margaritham uxorem eius legitimam ac primum et proximum eorum heredem ex gratia speciali absolvimus ipsisque ea remittimus et condonamus.

In quorum omnium fidem nostrum et capituli nostri sigilla praesentibus sunt appensa.

Datum in arce nostra Heilsperg, die octava mensis Novembris anno Domini MDXL.

Citatio contra Gregorium Newman

Ioannes Dei gratia episcopus Varmiensis honorabili domino N. plebano in Rawnaw salutem in Domino.

Vobis mandamus, ut peremptorie citetis Gregorium Newman in Rawnaw apud Stephanum rusticum se continentem, ut sub poena decem marcarum feria quarta proxime sequente coram domino Nicolao Human decano et canonico Gutstatensi cancellario nostro commissionem ad hoc a nobis habente Gustat personaliter compareat Elisabethi filiae Alexii matre praesentium exhibitrici super sponsalibus et matrimonii foedere iam altera vice cum ea, ut asseritur, contracto legitime responsurus, testes quoque ad hanc causam necessarii, si poscetis, nominati ac designati fuerint. Paraphianorum citetis ad perhibendum in hac causa testimonium veritati.

Datae in oppido nostro Gutstat, praefato die XII mensis Februarii anno Domini MDXLI,

sub testimonio nostri signeti praesentibus impressi.

Nos Ioannes Dei gratia episcopus Varmiensis significamus tenore praesentium quibus expedit universis, quod superioribus annis, cum in episcopatu Culmensi reverendissimo olim domino Ioanni a Canopath per Dei ordinationem successeramus, vendidimus tum bona nostra episcopalia Czarthwicz nuncupata cum capituli nostri consensu honesto Laurentio a Curiis patrueli nostro pro sexingentis(!) marcis Prutenicalibus iuxta vim privilegii, quod illi super eisdem bonis dedimus. Qui quidem patruelis noster, priusquam e vivis cederet, eandem pecuniarum summam nobis non persolvit neque post mortem uxor eius, quae bona illa possidet. Proinde eadem sexingentarum(!) marcarum summa adhuc nobis de illis debetur, quam in ipsius defuncti patruelis nostri filium Ioannem a Curiis sororemque eius puellam Dorotheam, si in nostra cura manebit, transferendam illis donandam ac inscribendam super eisdem bonis Czerthwicz duximus in eundemque Ioannem a Curiis sororemque eius Dorotheam quam diu, ut praefertur, nostrae curae relicta fuerit praescriptam hactenusque nobis non persolutam sexingentarum(!) marcarum summam per consensum et plenam admissionem reverendissimi in Christo patris domini Tidemanni episcopi Culmensis successoris fratrisque nostri carissimi ac honorandi quem litteris suis ad id praestitit, transferimus illisque eam pecuniarum summam cum omni iure et proprietate super praedictis bonis Czartwicz donamus ac per praesentes inscribimus .

In cuius rei testimonium has litteras scribi sigillique nostri appensione communiri iussimus.

Datae ex arce nostra Heilsberg, IX Novembri... 1543.

Nos Ioannes Dei gratia episcopus Varmiensis significamus tenore praesentium quibus expedit universis, quod constituti coram nobis fideles nostri dilecti Casparus , Michael et Andreas Codeborius <possessores> feudi tredecim mansorum in bonis Kirsinn districtus Vartenbergensis, exposuerunt se privilegium, quod super eisdem bonis habuerunt, in proxima conflagratione civitatis nostrae Vartenberg amisisse, humiliter itaque nobis supplicarunt, ut illis hoc ipsum sub eo iure, quo per bonae memoriae reverendissimum in Christo patrem dominum Franciscum episcopum eorum praedecessoribus concessum fuit, innovare et restituere dignaremur. Lustratis itaque per nos ecclesiae nostrae regestis privilegium invenimus sequentis tenoris :

Supplicationibus igitur eorum rationaliter inclinati huiusmodi privilegium innovavimus et ratificavimus ac supradictis Casparo, Michaeli et Andreae eorumque heredibus et legitimis successoribus iuxta veteris scriptionis continentiam de novo concessimus et tenore praesentium concedimus et innovamus.

In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium praemissorum praesentes litteras fieri et nostri sigilli iussimus appensione muniri.

Testes Ioannes Langannius oeconomus, Ioannes Lehmann secretarius noster et Steffanus Sarrtor scriba.

Datum in arce nostra.

Nos Ioannes etc. et Nicolaus de Dzialin palatinus Pomeraniae et capitaneus Brodnicensis significamus vobis nobili Ioanni Polaszkowski , quo a serenissima maiestate regia domino nostro gratiosissimo, commissionem sequentis tenoris acceperimus, proinde vobis nostro et dominorum collegarum nostrorum consiliariorum terrarum Prussi... nomine mandamus, ut coram nobis in proximis comitiis, quando et ubicumque in iis terris celebrabuntur, tertia die post inceptum conventum ad obiecta in commissione regia descripta responsuri compareatis, certos vos reddentes absentia vestra non obstante, si comparere neglexeritis , ad ea, quae voluntatis regiae sunt et iustitiae conveniunt, nos processuros.

In cuius rei testimonium sigilla nostra iis sunt impressa.

Datae Heilsberg, XXVII Martii MDXLV.

Nos Ioannes etc. et Nicolaus de Dzialin palatinus Pomeraniae et capitaneus Brodnicensis significamus vobis nobili domino Ioanni Strasschinski iudici districtus Sthumensis, <> nobili Christofero notario magnifici domini Georgii a Baysen palatini Marienburgensis nos regium mandatum tibi inscriptum legisse, quod tibi cum iis reddetur, iuxta cuius continentiam tibi nostro et aliorum dominorum consiliariorum nomine mandamus, ut tertia die, quem terminum tibi statuimus peremptorium, post inceptum conventum coram dominis consiliariis voluntatem et mandatum regium exsequuturus compareas, aut si hoc neglexeris, regiae maiestati pro termino, qui tibi ex conventu praefigetur, te personaliter statuas.

In cuius rei testimonium sigilla nostra iis sunt impressa.

Datum Heilbserg, XXVII Martii MDXLV .

In cuius rei testimonium sigilla nostra iis sunt impressa.

Datae Heilsberg, XXVII Martii MDXLV.

Nos Ioannes etc. praesens testamentum rite a nobis prius examinatum ad eum modum, ut sequitur, confirmamus et validum esse volumus, ut in primis singula legata pro ordine iuxta testatoris voluntatem distribuantur. Quia vero hoc, quod consanguineae eius cedere deberet, quam testator asserit sub ea secta agere, quae nullam defunctorum agit memoriam neque pro illis sacrificia orationes et eleemosynas admittit , idem testator nostrae reliquit dispositioni et nostro arbitrio commendabat. Nos itaque eo quod testator ex ministerio ecclesiatico quicquid post se resignet assecutus erat, praesentibus decernimus, ut consanguineae illi de gratia nostra speciali viginti dumtaxat marcae a testamentariis cedant et dentur, ne sanguinis necessitudo prorsus exclusa videatur. Quicquid vero erit reliquum, divenditis omnibus in usus hospitaliorum et pauperum mendicantium cum pannis coemptis et eleemosynis datis testamentarii pro anima testatoris distribuent nobisque de singulis distributis rationem reddent.

In cuius rei testimonium sigillum nostrum huic testamento est appensum.

In arce nostra Heilsberg, XXII Aprilis MDXLV.

Nos Ioannes Dei gratia episcopus Varmiensis significamus tenore praesentium quibus expedit universis, quod cum nobilis ac strenuus fidelis noster dilectus Georgius Proyke advocatus noster et capitaneus Braunsbergensis nostro consensu accedente bona Rogittenn in cameratu nostro Braunsbergensi sita emisset ac novissimis eorum possessoribus, honestae Margarethae Georgii de Rüssenn relictae viduae et filio eiusdem Sebastiano de Rüssenn , consensu et voluntate heredum accedente sexingentas(!) et triginta sex marcas bonae et usualis monetae, viginti grossos pro una marca computando, pro iis numerasset, ita ut omne ius, quod dicti possessores in bonis Rogittenn habuerunt, nunc totaliter in advocatum nostrum iure emptionis collatum sit, humiliter nobis praedictus advocatus noster Georgius Proyke supplicavit, ut illi veterem inscriptionem dictorum bonorum Rogittenn ex regestis mensae nostrae extractam benigne concedere ac renovare dignaremur. Inspectis itaque iis sequentes litteras a praedecessore nostro piae memoriae domino Henrico episcopo Varmiensi Ottoni de Rüssenn concessas invenimus tenoris qui sequitur:

Supplicationibus igitur dicti nobilis ac strenui Georgii Proyken advocati nostri rationaliter inclinati huiusmodi privilegium innovavimus et ratificavimus ac ipsi suisque heredibus ac legitimis successoribus iuxta veteris scriptionis continentiam hic insertam de novo concessimus et tenore praesentium concedimus ac inscribimus veterem inscriptionem, si qua posthac prolata et inventa fuerit, hac nostra innovatione annihilantes et omnino cassantes.

In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium praemissorum praesentes litteras fieri et nostri sigilli iussimus appensione muniri.

Testes huius sunt dominus Ioannes Langannius oeconomus, Ioannes Lehemann secretarius et Casparus Neumann camerarius noster.

Datum anno Domini millesimo quingentesimo quadragesimo quinto decima die mensis Octobris, in civitate nostra Braunsbergensi.

Nos Ioannes Dei gratia episcopus Varmiensis significamus tenore praesentium quibus expedit universis, quod dum statutis ad id de iure temporibus et successive sacros clericorum ordines in capella arcis nostrae Heilsberg celebraremus, dilectum nobis in Christo Iacobum Nicolai Lomsensem Plocensis dioecesis rite examinatum et idoneum compertum ad provisionem venerabilis domini Ioannis Voislawsky Plocensis et Warschoviensis canonici et Lomsensis Visnensisque parochi, in qua se asserebat contr...tum, visis suis litteris dimissorialibus promovimus gradatim in acolytum subdiaconum diaconum et presbyterum divina nobis suffragante gratia.

Datae sub testimonio sigilli nostri praesentibus subappensi

ex arce nostra Heilsberg, Sabbato Quattuor Temporum Caritas Dei, quarta Iunii anno MDXLVII.

Ioannes Dei gratia episcopus , Achatius a Trencka decanus Ioannes Timmerman custos Ioannes Hannow ceterique canonici ecclesiae Varmiensis capitulum eiusdem ecclesiae repraesentantes omnibus et singulis, ad quos praesentes nostrae litterae pervenerint, notum facimus et significamus, quod cum hodie venerabilis Raphael a Conopat canonicus Varmiensis in propria persona canonicatui et praebendae, quos in dicta nostra Varmiensi ecclesia obtinebat et possidebat ac omni iure sibi in eisdem quomodolibet competenti, coram notario et testibus infrascriptis in nostra capitulari congregatione sponte cesserit eosque in manibus nostris libere et simpliciter resignaverit, nos Ioannes episcopus per praefatum fratrem nostrum Achatium a Trencka decanum speciali a nobis super hoc facultate suffultum ac capitulum supradicti resignationem ipsam recepimus et admisimus et ad laudabilem honestatis et probitatis indolem venerabilis nobis dilecti Ioannis a Lobenn clerici Vladislaviensis diocesis benignae considerationis habentes respectum eidem Ioanni praesent... canonicatum et praebendam praedictos per resignationem huiusmodi seu alio quovis modo vacantes et ad nostram collationem seu dispositionem communiter pertinentes cum omnibus iuribus et pertinentiis ipsorum ac plenitudine iuris canonici auctoritate nostra ordinaria praesentium tenore conferimus et assignamus ac de eis etiam providemus instituentes ipsum in eisdem canonicatu et praebenda ac decernentes ipsum in eadem ecclesia in canonicum recipi et in fratrem ac in ipsorum canonicatus et praebendae iuriumque et pertinentiarum omnium eorundem possessionem induci debere stallaeque sibi in choro et loco in capitulo cum plenitudine iuris canonici assignatur praestit... prius per eum vel procuratorem ipsius de observandis statutis et consuetudinibus ecclesiae nostrae solito iuramento.

In quorum omnium fidem et testimonium praesentes nostras litteras super his confici et per notarium publicum infrascriptum subscribi ac nostrorum sigillorum episcopali et capitulari iussimus appensione communiri.

Praesentibus honorabilibus Blasio <> Crakow et Simone Hecht vicariis et presbyteris eiusdem ecclesiae Varmiensis testibus ad ea vocatis et rogatis.

Datum apud ecclesiam nostram cathedralem Varmiensem in capitulo propter hoc in loco consueto sollemniter congregato, anno Domini nostri Salvatoris millesimo quingentesimo XLVII.

Molendinum Behemenhofen